Endüstri Temel Sınıfları) adıyla yeni bir veri standardı oluşturulmuştur (IAI 1997; Eastman

Transkript

1 Öz Mimarlık, Mühendislik ve İnşaat (AEC) sektöründe en önemli gelişmelerden biri olarak kabul edilen Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM), farklı araçları ve süreçleri tasarıma dâhil ederek proje verilerinin sayısal ortamda yönetilmesine olanak sağlayan bir teknoloji olarak karşımıza çıkmaktadır. BIM, binayı oluşturan elemanları temel almakta ve elemanların birbirleriyle olan ilişkilerini modellemektedir. Bir BIM modelinde yapı elemanlarına ait nesneler bir araya getirilerek binanın sanal bir modeli oluşturulmaktadır. Sanal model, tüm yapı elemanlarını ve onların farklı niteliklerini içerdiği için model, enerji, aydınlatma vb. fiziksel çevre kontrolü hesaplamalarında, yapısal analizlerde, yapım sürecinde çakışma tespiti uygulamalarında, çok boyutlu simülasyonlarda, yönetmelik uygunluk kontrollerinde kullanılabilmektedir. Söz konusu kullanım amaçlarına ulaşılabilmesi için gerekli veri türleri, özellikleri ve isimlerinin doğru olarak temsil edilmesi gerekmektedir. Bu şekilde doğrulanmış bina modelleri, yönetmelik uygunluk kontrolü gibi birçok otomatik görevin yürütülmesinde önemli rol oynamaktadır. Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış Murat Aydın İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü Hakan Yaman İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü İnşaat sektöründe, BIM ile üretilmiş bir sanal bina modeli üzerinden etkin Yönetmelik Uygunluk Kontrolü (Automated Code Compliance Checking, ACCC) umut vaat eden bir çalışma alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. ACCC ile tasarım sürecinin desteklenmesi, tasarım değerlendirme sürecinde verimlilik ve doğruluk artışı ile zaman tasarrufu sağlanması beklenmektedir. Bu çalışmada, BIM aracılığıyla ACCC konu alanında yapılmış çalışmalar bakımından araştırma eğiliminin ne yönde geliştiği ve hangi alanlarda yoğunlaşılıp, hangi alanlarda boşluk olduğunun belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiş olan literatür taramasının sonuçları Meta Analiz yöntemi ile değerlendirilmektedir. Abstract Building Information Modeling (BIM), which is considered as one of the most important developments in Architecture, Engineering and Construction (AEC) sector, presents a technology that allows project data to be managed in a digital environment by including different tools and processes. BIM is based on building elements and it models the relationships of these elements with each other. In a BIM model, objects belonging to building elements are brought together to form a virtual model of the building. The virtual model contains all building elements and their different qualities, it can be used in physical environmental control calculations such as model, energy, lighting, structural analysis, clash detection in construction process, multidimensional simulations, code compliance checking. In order to achieve these intended purposes, the types of data, characteristics and names need to be correctly represented. Building models, which are verified in this way, play an important role in the execution of many automated tasks such as code compliance checking of building elements regulations. In construction sector, an effective Automated Code Compliance Checking (ACCC) through a virtual building model produced with BIM is considered as a promising work area. It is expected that ACCC supports design process by increasing efficiency and accuracy in design evaluation process. This study evaluates 1. Giriş 1970 li yıllarda ortaya çıkan BIM kavramı akademisyenler tarafından çeşitli yayınlarda ele alınmıştır li yıllardan günümüze BIM teknolojisinin önemi gitgide artmış, Autodesk, Graphisoft, Bentley vb. bilgisayar destekli tasarım uygulama sağlayıcıları tarafından çeşitli BIM yazılımları geliştirilmeye başlanmıştır (İlhan ve Yaman 2015, 440) yılında IAI (Industry Alliance for Interoperability) tarafından IFC (Industry Foundation Classes, Endüstri Temel Sınıfları) adıyla yeni bir veri standardı oluşturulmuştur (IAI 1997; Eastman 1999, ). IFC, herhangi bir yazılımdan bağımsız, EXPRESS modelleme dilinde geliştirilmiş, standart nesne tabanlı veri modelidir (ISO ; buildingsmart 2017). Önde gelen BIM tabanlı yazılımlar tarafından desteklenmektedir. Böylece, BIM ile IFC veri standardının tasarım süreçlerinde önemli gelişmeler sağlayacağı ve işbirliğini kolaylaştıracağı yaygın olarak kabul edilmektedir. IFC standardın en önemli özelliği, bir elemanın birden fazla özelliği ile tanımlanmasına olanak veren zengin veri yapısıdır. IFC standardında, bina kendisini meydana getiren duvar, kolon, kiriş döşeme, pencere vb. yapı elemanlarına ayrılmıştır. Bu elemanlar sahip oldukları boyut, malzeme, fiyat vb. parametrelere sahiptir (Ofluoğlu 2014). Bir binanın inşa edilebilmesi için gerekli verilerin türlerine, özelliklerine ve isimlerine göre doğrulanmış IFC yapı modelleri, bina yönetmelik uygunluk kontrolü gibi birçok otomatik görevin yürütülmesinde önemli bir ön koşul olmaktadır (Eastman vd. 2009, 1018). Geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilen yönetmelik uygunluk kontrolü; mimarlar veya kamu yetkilileri için tekrar eden, zaman alan ve hata eğilimli bir süreçtir (Ding vd. 2006, 120; Greenwood vd. 2010). Bu yüzden mimarlık, mühendislik ve inşaat sektöründe BIM in etkin yönetmelik uygunluk kontrolü umut vadeden bir çalışma yönü olarak ele alınmaktadır. Bina yönetmelik uygunluk kontrol yöntemi, binayı oluşturan yapı elemanlarının özelliklerini ve ilişkili olduğu yönetmelikleri ele alan, yapı elemanlarının ve yönetmeliklerin eş zamanlı kontrolünü sağlayan kural tabanlı bir yöntemdir. Söz konusu yöntemde, yapı elemanlarının ve bileşenlerinin her birinin ilgili yönetmelikte yer alan kural maddelerine ve koşullarına uygunluğu kontrol edilir ve sonuç raporlar üretilir. AEC sektöründe ilk hesaplanabilir kural geliştirme çalışmaları 1960 lı yıllara dayanmaktadır. Bir karar tablosu kullanarak Amerikan Çelik İnşaat Enstitüsü nün (American Institute of Steel Construction, AISC) şartnameleri, bu yıllarda yapılmış ve 59

2 Murat Aydın, Hakan Yaman resmileştirilmiştir yılında Fenves tarafından yönetmeliklerin karar tabloları kullanılarak yapılan araştırma literatürde bu alandaki ilk bilimsel çalışma olarak gösterilmektedir (Fenves 1966, ) Fenves bu araştırmasında karar tabloları ile yönetmelik kurallarının ve bu kuralların geçerli olabileceği koşulların değişik kombinasyonlarını oluşturmuştur (Fenves vd. 1969) yılında, AISC şartnamesinin yeniden yapılandırılmasına yönelik bir proje gerçekleştirilmiştir (Nyman vd. 1973). Bu projede, yönetmelik bilgisinin dört katmanlı bir yapı ile açıklanabileceği teorik bir model ortaya konmuştur. Bu yönetmelik modeli, 1987 yılında Fenves ve ekibi tarafından geliştirilen SASE (Standard Analysis Synthesis and Expression) yazılımının modelleme metodolojisi olarak kullanılmıştır (Fenves vd. 1987). Bu yazılım, yönetmelik kurallarının organizasyonunun, karar tablolarının, bilgi ağlarının ve sınıflandırma sistemlerinin oluşturulmasını ve kontrolünü sağlamak için bir araç olarak geliştirilmiştir lerin sonlarına doğru bina yönetmelik uygunluk kontrol sistemlerinin geliştirilmesi yönündeki çalışmalar başlamıştır yılı sonrası IFC ile birlikte yönetmelik uygunluk kontrolü sistemlerine yönelik ilk çalışma 1995 yılında Singapur da başlayan CORENET olmuştur yılı itibariyle binaların BIM tabanlı tasarım değerlendirmesi üzerine yapılan araştırmalar ve çalışmalar artmaktadır (Yalcinkaya ve Singh 2016, 75). Mevcut çalışmalar çeşitli kural üretme yaklaşımlarının olasılığını ve bunların yönetmelik uygunluk kontrolüne uygulanabilir olduğunu göstermiştir. Yönetmelik kurallarında kaçınılmaz olan belirsizlik ve sınırlamalar insan dilinde (doğal dil) yazıldığından, doğal dil kuralları açık ifadelerle biçimlendirilmekte ve otomatik akıl yürütmeyi sağlamak üzere hesaplama kurallarına dönüştürülmektedir (Malsane vd. 2015, 54). Bu yaklaşımlar, hesaplanabilir kurallar üretmek için kapsamlı programlama bilgisi veya uzmanlığı gerektirmektedir. Ayrıca, birçok ülkede inşaat ile ilgili kanunlarının yerelliği ve belirgin özellikleri nedeniyle, doğrudan uygulamaya 60 ilişkin sınırlamalar da bulunmaktadır. Bina yönetmelik uygunluk kontrolünde BIM i temel alan Kore Cumhuriyeti, ABD, Avustralya, Singapur Cumhuriyeti vb. gibi ülkeler, bina tasarımlarının kalitesini artırmaya yönelik çalışmalara önem vermişlerdir (Nawari 2012). Bu çalışmaların çoğu özel veya kamu kurumları tarafından finanse edilerek gerçekleştirilmiştir ve çalışmalar güncellenerek gelişmeye devam etmektedir. Bazı çalışmalar bina yönetmeliklerinin büyük bir kısmını ele alırken, bazıları sadece yangın, asansör, tesisat, otopark vb. gibi spesifik yönetmelikleri ele almaktadır. Çalışma kapsamında ulaşılan yazılımlar ve içerikleri hakkında aşağıda bilgi verilmektedir (Nawari 2013, ): a. CORENET, Singapur Cumhuriyeti: BIM aracılığıyla yönetmelik kontrol sistemini etkin bir şekilde kullanan; ulusal ve uluslararası bina/yapım yönetmeliklerinin BIM ve IFC modelleri aracılığıyla kontrol edilebileceği sistemin ilk uygulayıcısı olan Singapur daki CORENET yazılımı olmuştur de İnşaat ve Emlak Ağı projesinin bir parçası olan CORENET, bina yönetmelik uygunluk kontrolü için geliştirilen ilk İnternet tabanlı girişimlerden biridir. Ulusal Kalkınma Bakanlığı tarafından finanse edilmektedir ve konu alanındaki çalışmalarını geliştirerek devam etmektedir. b. SMC (Solibri Model Checker), Finlandiya: Günümüzdeki tercih edilen yazılımlardan biri olan SMC, BIM modellerini bütünlük, kalite ve fiziksel güvenlik açısından analiz eden bir yazılımdır. Modelin kontrol edilmesi, kural-tabanlı analizin yapılması, sonuçların analiz edilmesi ve raporların iletilmesi SMC nin temel özellikleridir. Kullanıcılara tasarımlarının yönetmeliklere göre olası kusurları ve zayıflıkları ortaya çıkarmak, projelerdeki bileşenler ve sistemleri arasındaki olası sorunları otomatik olarak tespit etmek, raporlamak ve çözmek gibi avantajlar sağlamaktadır. findings of the Meta-Analysis study that is carried out to determine trends of research in the code compliance-checking domain through BIM, and to determine areas on which they are concentrated and in which they are vacant.. Anahtar Kelimeler: BIM, Bina Enformasyonu Modellemesi, Yönetmelik Uygunluk Kontrolü, Meta Analiz, IFC. Keywords: BIM, Building Information Modeling, Automated Code Compliance Checking, Meta Analysis, IFC.

3 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış c. Statsbygg, Norveç: Norveç deki ByggSok sistemi ile geliştirilmiş olan ve CORENET sistemini örnek alan Statsbygg, üç modülden oluşan bir e-devlet sistemidir. Norveç İnşaat Endüstrisi ve Norveç merkezli BuildingSMART yazılımı tarafından desteklenmektedir. Ağırlıklı olarak IFC standartlarına dayanmaktadır. Sınıflandırma, terminoloji ve uluslararası düzeyde yönetmelik kontrolünün standartlaştırılması konularına odaklanan çalışmaları devam etmektedir. d. DesignCheck, Avustralya: DesignCheck, Avustralya daki bina yönetmelik uygunluk denetimi için kullanılmaktadır. Bina modelleri, IFC formatında Hızlı Veri Yöneticisi (EDM) veritabanına alınır ve DesignCheck modeline dönüştürülür. DesignCheck modeli şu anda BIM tedarikçileri tarafından uygulanan özel bilgileri içermektedir. Stratejisi CORENET e benzeyen DesignCheck, bir bina tasarım sürecinin çeşitli aşamalarında bina yönetmeliklerine göre kontrol etme hizmeti sunmaktadır. e. Uluslararası Kod Konseyi (International Code Council, ICC), ABD: Yönetmelik uygunluk kontrolü ile ilgili Genel Hizmetler İdaresi (General Services Administration, GSA) tarafından yürütülen projeler kapsamında yer alan ve Uluslararası Kod Konseyi (International Code Council, ICC) tarafından desteklenen çalışma SmartCodes tur. SmartCodes, bina kodlarının elektronik kopyalarını işaretleyen bir sisteme sahiptir. SmartCodes, özelleştirilmiş bir XML düzenleyici ile bina kodlarına göre nesnelerin özelliklerini ve kısıtlamalarını vurgulamaktadır. f. LicA, Portekiz: LicA, Portekiz deki konutlar için su şebeke sistemlerinin düzenlemesini yönetmelik uygunluk kontrolüyle gerçekleştiren bir uygulamadır. Benzer uygulamaları taklit etmeden regülasyona dayalı olarak geliştirilmiş; bu yönüyle çok özel bir çalışmadır. BIM tabanlı olan LicA sadece şu şebeke sistemleri için geliştirilmiştir. g. ACCBEP, Kanada: Kanada tarafından geliştirilen ACCBEP yazılımı, kullanıcıların bina kabuk tasarımlarını XML tabanlı parametrik tablolar aracılığıyla bina kodlarına göre performans kontrolünü sağlamaktadır. h. GTPPM, Kore Cumhuriyeti: GTPPM, Kore de yapılan binaların Kore yangın yönetmeliğine göre kontrolü için geliştirilmiş bir yazılımdır. Sadece yangın kaçış kontrolü için kullanılmaktadır. Yukarıda belirtilen yazılımlar farklı ülkelere ait olsa da, bina yönetmelik uygunluk kontrolü sırasında karşılaşılan sorunlara birer çözüm niteliğindedirler. Aşağıda belirtilen avantajlar sayesinde, bina yönetmelik uygunluk kontrolü, inşaat sektöründe mevcut kuralların hatasız kontrol edilerek doğru sonuçların elde edilmesi için kritik bir görev olarak yorumlanmaktadır: Geleneksel yöntemle (elle) yapılan bina yönetmelik uygunluk kontrolünün sayısal olarak yapılması, hataların minimize edilmesi, Bina yönetmelik uygunluk kontrolünün iki boyutlu çizimler üzerinden değil, sanal modelden elde edilen IFC dosyaları üzerinden yapılması, Bina yönetmelik uygunluk kontrolü sırasında yönetmeliğe uygun olmayan yapı elemanlarının üç boyutlu model üzerinde kolayca gösterilmesi, Sürekli güncellenen, sayıca fazla ve farklı türde olan yönetmeliklerin sayısal ortamda otomatik olarak güncellenmesi ve işlevsel sorunlarının ortadan kaldırılması, Bina yönetmelik uygunluk kontrolü sırasında karşılaşılan iyi planlanmamış iş adımları, belirsiz iş süreleri, gereksiz iç ve dış yazışmalar, kötü niyetli uygulamalar vb. olumsuzlukların giderilmesi, Bina yönetmelik uygunluk kontrolü sonucunun proje paydaşları açısından açık, şeffaf, kolayca erişilebilir ve anlaşılır olması. 61

4 Murat Aydın, Hakan Yaman 2. Yöntem Bu makalede, BIM tabanlı bina yönetmelik kontrolü çalışmalarına ilişkin literatür taranmış, elde edilen sonuçlar meta analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Meta analiz çalışmalarındaki nicel analizler ilk kez 1930 ların başlarında tanımlanmış, 1970 lerde ilgi artmış; 1980 ler ile meta analizi çalışmaları gelişmeye başlamıştır (Akgöz vd. 2004, 107). Meta analizi, belirli bir konuda yapılmış, birbirinden bağımsız, birden çok çalışmanın sonuçlarını birleştirme ve elde edilen araştırma bulgularının istatistiksel analizini yapma yöntemidir (Betts ve Lansley 1993, ). Aynı konuda farklı yer, zaman ve merkezlerde yapılmış olan araştırma sonuçlarının birleştirilmesi ve o konuda genel bir sonuç çıkarma işlemidir (Volk vd. 2014, )Aynı konuda farklı yer, zaman ve merkezlerde yapılmış olan araştırma sonuçlarının birleştirilmesi ve o konuda genel bir sonuç çıkarma işlemidir (Volk vd. 2014, ). Herhangi bir konu alanının analizi, araştırma eğiliminin nasıl olduğunun, hangi alanlarda yoğunlaşıldığının ve hangi alanlarda boşluk olduğunun belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalarda, sınıflandırma büyük önem taşımaktadır (Zhao 2017, 37 47). Meta analizi ile konu kapsamı dâhilinde yapılmış çalışmalardan elde edilen veriler analiz edilerek genel durum hakkında bilgi verilmesi, çalışmaların uygunluğunun test edilmesi ve araştırma sonuçlarının değerlendirilmesi beklenir. Konu kapsamında yapılmış çalışmalara yönelik detaylı bir literatür taraması yapılır. Tarama ile birçok makale, bildiri, tez, kitap bölümleri, araştırma raporları, basılı veya basılmamış kaynaklara ulaşılır (Betts ve Lansley 1993, 223). Bu çalışma, yılları arasında BIM tabanlı bina yönetmelik uygunluk kontrolü konu alanında yapılmış yayınların verilerine dayanarak, meta analiz yöntemi ile yayınların inşaat sektöründeki genel durumunu sergilemektedir. Tablo: 1 de gösterilen meta analiz şablonu, daha önce yapılan benzer çalışmalardan uyarlanarak oluşturulmuştur (İlter vd 2008; Yaman ve İlhan 2010, 966; Ilhan ve Yaman 2013, 374). Kullanılan şablon dört ana kategoriden oluşmaktadır. Dört ana kategori, Veri, İçerik, Biçim ve Girdi/Çıktı İlişkisi, Amaç ve Sonuç İlişkisi dir. Her bir kategori de kendi içinde alt-kategorilere ayrılmıştır. Burada amaç, kategorilerde genel değerlendirme yaparken, alt-kategorilerde de ayrıntılı bilgi vermektir. Veri kategorisi veri tabanı, yayın yılı, ülke adı, kurum türü, anahtar kelimeler, yazar sayısı ve ana başlık olmak üzere 7 alt-kategoriden oluşmaktadır. Bu kategoride araştırma sonucu ulaşılan yayınların verilerine göre nesnel gruplandırma yapılmıştır. Her bir alt-kategori, yayında yer alan temel bilgileri içermektedir. Araştırma için kullanılan ve yayınlara erişim sağlayan elektronik veri tabanları, Veri Tabanı alt-kategorisinde incelenmiştir. Yayınlarda kullanılan anahtar kelimeler, Anahtar Kelimeler alt-kategorisinde listelenmiştir. Makale ve bildiilerin yayınlandıkları yıllar, Yayın Yılı alt-kategorisinde incelenmiştir. Yayınların yazarı ile Yazar Sayısı alt-kategorisinde, yazar isimleri ve yazar sayıları detaylandırılmıştır. Yazarların bağlı oldukları kurumları Kurum Türü alt-kategorisinde; ülkeleri ise Ülke Adı alt-kategorisinde incelenmiştir. Son olarak araştırma sonucu akademik veri tabanlarında ulaşılan başlıklar, Ana Başlıklar altında gruplandırılmıştır. İçerik kategorisi alan, süreç ve çalışma düzeyi olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Alan analizi ile sınırları tanımlanan yayınlarının içerikleri değerlendirilmiş; yayınların ilgili olduğu inşaat sektörü profesyonel alanları Alan alt-kategorisinde incelenmiştir. Süreç alt-kategorisiyle yayınlarda ele alınan yapı üretim süreci evreleri belirlenmiştir. Son olarak, Çalışma Düzeyi alt-kategorisinde yayınların hangi düzeyde ele alındığı incelenmiştir. Biçim ve Girdi- Çıktı İlişkisi kategorisi, yöntem, katkı ve veri türü olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Bu kategoride, literatür taraması sonucunda ulaşılan yayınlarda kullanılan veri türleri Veri Türü alt-kategorisinde incelenmiştir. Yöntem alt-kategorisiyle yayınlarda kullanılan yöntemler belirlenmiştir. Katkı alt-kategorisinde ise, çalışmalardan elde edilen 62

5 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış Tablo: 1 Meta analiz şablonu Kategori Alt-Kategori - Veri Tabanı - Yayın Yılı - Ülke Adı 1. Veri - Kurum Türü - Anahtar Kelimeler - Yazar Sayısı - Ana Başlık - Alan 2. İçerik - Süreç - Çalışma Düzeyi - Yöntem 3. Biçim ve Girdi-Çıktı İlişkisi - Katkı - Veri Türü - Problem 4. Amaç ve Sonuç İlişkisi - Araç - Sonuç sonuçların konu alanına sağladığı katkılar ele alınmıştır. Amaç ve Sonuç İlişkisi kategorisi, problem, araç ve sonuç olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Bu kategoride çalışmaların çıkış noktasını oluşturulan sorunlar Problem alt-kategorisinde incelenmiştir. İncelenen yayınlarda sorunları çözmek ve istenilen amaca ulaşmak için kullanılan araçlar, Araç alt-kategorisi aracılığıyla incelenmiştir. Yayınların çıktıları ise Sonuç alt-kategorisinde ele alınmıştır. Meta analiz çalışması kapsamında tarihi itibariyle İTÜ Kütüphanesi web sitesinin elektronik akademik veri tabanları kullanılmıştır. Kullanılan veri tabanlarının ara yüzünde yer alan Advanced Search ekranındaki Title, Abstract ve Keywords kısımlarına Building Information Modeling / BIM & Code Checking (Automated Code Compliance Checking) / Building Code anahtar kelimeleri yazılarak, konu kapsamına giren yayınlar taranmıştır. Tarama sonucunda sadece İngilizce yayınlar incelemeye dâhil edilmiştir. Literatür taraması sonucunda elde edilen yayınların araştırma alanları, mimari tasarım, otomasyon, bina yönetmelikleri, mühendislik, çevre bilimi, bilgisayar bilimi, inşaat sektörü ve bina inşaatı teknolojisi ile sınırlandırılmıştır. 3. Analiz BIM ve bina yönetmelik uygunluk kontrolü konu alanında daha önce yapılmış olan yayınlara, uluslararası dergiler, konferanslarda sunulan bildirileri içeren bildiri kitapları, rapor ve tezler olmak üzere birçok kaynaktan ulaşılabilmektedir. Bu çalışma kapsamında belirli bir akademik standardı sağlamak açısından, Emerald, John Wiley & Sons, ICONDA CIB Library, Science Direct, ASCE, Taylor & Francis, Web of Science, ITcon, Scopus, Engineering Village, Google Scholar gibi elektronik akademik veri tabanlarından ulaşılan yayınlar dâhil edilmiştir. Bu amaçla, belirlenen konu alanında önde gelen uluslararası akademik veri tabanları belirlenmiştir. İTÜ kütüphane web sitesinin elektronik akademik veri tabanlarında yapılan araştırma sonucu Şekil 1. Meta analizde kullanılan yayınların sayısal dağılımı de gösterilen 56 adet dergi makalesi ve 40 adet bildiri çalışması olmak üzere 96 adet 63

6 Murat Aydın, Hakan Yaman Çalışma Türü Şekil: 1 Meta analizde kullanılan yayınların sayısal dağılımı Bildiri Dergi Makalesi yayına ulaşılmıştır. Elde edilen yayınların referans bilgileri Kaynakça bölümünde Meta Analizinde Kullanılan Yayınların Listesi başlığında [1]-[96] sırasına göre verilmiştir. Yayın bilgileri Microsoft Excel yardımıyla, tablo haline getirilmiş; sonuçlar pivot tablo ve grafikler aracılığıyla elde edilmiştir. 3.1 Veri Meta analiz kapsamında yayınlara yönelik yapılan ilk inceleme Veri kategorisindedir. Veri kategorisinde literatür taraması sonucu ulaşılan yayınlardan elde edilen verilere göre bir nesnel gruplandırma yapılmıştır. Veri kategorisi Veri Tabanı, Yayın Yılı, Ülke Adı, Kurum Türü, Anahtar Kelimeler, Yazar Sayısı ve Ana Başlık olmak üzere 7 alt-kategoriden oluşmaktadır. Her bir alt-kategori, yayınlarda yer alan temel bilgileri içermektedir. Söz konusu alt-kategorilere ilişkin sonuçlar Tablo 2 de görülmektedir. Alt-kategorilerde elde edilen sonuçlar sayıca fazla olduğundan, üçten az olan sonuçlar Diğerleri başlığı altında gruplandırılmıştır. Analiz sonucu ulaşılan sonuçlar ilgili başlık altında verilmiştir. Veri Tabanı Araştırma için kullanılan ve yayınlara erişim sağlayan elektronik veri tabanları, Veri Tabanı alt-kategorisinde incelenmiştir. ICONDA veri tabanına İTÜ kütüphane web sitesinden erişim sağlanamadığı için söz konusu veri tabanındaki yayınlara ulaşılamamıştır. Elektronik kütüphane dışında, Google Scholar, ICONDA CIB Library ve ITcon akademik veri tabanları da çalışma kapsamında dâhil edilmiştir. En çok yayına Engineering Village veri tabanından, en az yayına ise Emerald ve John Wiley & Sons veri tabanlarından ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler Yayınlarda kullanılan anahtar kelimeler, Anahtar Kelimeler alt-kategorisinde listelenmiştir. En sık kullanılan anahtar kelimeler sırasıyla, Building Information Modeling (Bina Enformasyonu Modellemesi), IFC (Industry Foundation Classes, Endüstri Temel Sınıfları), Building Information Model (Bina Enformasyon Modeli), Rule Checking (Kural Kontrolü), Code Checking (Yönetmelik Kontrolü) ve Automated Code Compliance Checking (Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü) olarak göze çarpmaktadır. Anahtar kelimeler incelendiğinde, yayınların mimarlık, inşaat, işletme, bilgisayar bilimi vb. gibi birçok profesyonel alanı kapsamakta olduğu görülmüştür. Yayın Yılı Yayınların yayınlandıkları yıllar, Yayın Yılı alt-kategorisinde değerlendirilmiştir. Elektronik akademik veri tabanlarından ulaşılan yayınların yıllara göre dağılımına baktığımızda, BIM ve yönetmelik kontrolü konu alanında yapılan ilk yayının sonuç- 64

7 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış Tablo: 2 Yayınların veri kategorisine (veri tabanı, yayın yılı, ülke adı, kurum türü, anahtar kelimeler, yazar sayısı ve ana başlık alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı Veri Tabanı kelimeler, yazar sayısı ve ana başlık alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı Emerald John Wiley & Sons ICONDA CIB Library Science Direct ASCE Taylor & Francis Web of Science Google Scholar ITcon Scopus Engineering Village Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam Yayın Yılı Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam Ülke Adı Belçika Mısır Finlandiya Hindistan İsrail İskoçya Brezilya Danimarka Norveç Türkiye Kanada Yeni Zelanda Portekiz İtalya Hollanda Çin Tayvan Almanya Birleşik Krallık Kore Cumhuriyeti Avustralya A.B.D. Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam Kurum Türü Üniversite Üniversite-Özel Sektör Özel sektör Üniversite-Özel Sektör-Kamu Sektörü Üniversite- Araştırma Merkezi Üniversite- Araştırma Merkezi-Özel Sektör Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam larının 1995 yılında yayınlanmış olduğu; 1995 ve 2009 yılları arasında yapılan yayınların sayısının dengeli bir biçimde arttığı gözlemlenmiştir yılı itibariyle yapılan yayın sayısında artış olduğu; 2014, 2015 ve 2016 yıllarında en yüksek değere ulaşıldığı görülmüştür yılı sonrası yapılan yayın sayısındaki artış, BIM ve bina yönetmelik kontrolü konusunun önem kazandığını göstermektedir. Ülke Adı Yazarların bağlı oldukları kurumlarının ülkeleri ise, Ülke Adı alt-kategorisinde incelenmiştir. Yapılan yayınların ülkelere göre dağılımına baktığımızda, en fazla yayının yapıldığı ülkeler sırasıyla ABD, Avustralya ve Kore Cumhuriyeti dir. Türkiye den sadece 2 adet bildiriye rastlanmıştır. Türkiye de bina yönetmeliklerinin BIM aracılığıyla yönetmelik kontrolünü ele alan bir makalenin yayınlanmadığı, bildirilerin ise sadece engelli wc tasarımı ve binalarda yangın yönetmeliği kontrolü konularında olduğu görülmüştür (Türkyılmaz 2016, ; Balaban vd. 2012, 1-10). Kurum Türü Yazarların bağlı oldukları kurumlar, Kurum Türü alt-kategorisinde incelenmiştir. Yapılan yayınların kurum türüne göre dağılımına baktığımızda, en fazla 65

8 Murat Aydın, Hakan Yaman Yazar Sayısı anahtar kelimeler, yazar sayısı ve ana başlık alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı 1 Adet 2 Adet 3 Adet 4 Adet 5 Adet 6 Adet 8 Adet Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam Tablo: 2 devamı Yayınların veri kategorisine (veri tabanı, yayın yılı, ülke adı, kurum türü, anahtar kelimeler, yazar sayısı ve ana başlık alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı Anahtar Kelimeler Automated design assessment Code compliance checking Industry foundation classes extension Open BIM Prevention through design Automated code checking Compliance checking Interoperability Model checking Building codes Building design Automated code compliance checking Code Checking Rule checking Building information model Not available Industry foundation classes Building information modeling Others Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam Ana Başlık Bilgisayar Destekli Tasarım Süreç Kontrolü Görselleştirme Mimari Tasarım Yapısal Tasarım AEC'de BIM Eğitimi İnşaat Projesi Yönetimi BIM Uygulaması Uygunluk Kontrolü Otomatik Programlama Kural Denetimi BIM-tabanlı Model Kontrolü Bina Yönetmelikleri Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Bildiri Sayısı Makale Sayısı Toplam yayının üniversitelerde yapıldığı görülmüştür. Devamında üniversite-araştırma merkezi-özel sektör birliktelikleri gelmektedir. Yapılan yayınların ilk yazarlarının çoğunlukla akademisyenler olduğu görülmektedir. Buna göre, ilk bakışta BIM ve yönetmelik kontrolü konu alanında sektör ile akademik işbirliğinin şu an için kısıtlı olduğu söylenebilir. Hâlbuki uygulamaya dönük bir konu alanı olan BIM ve yönetmelik kontrolü ile ilgili yayınlarda, sektörde faaliyet gösteren katılımcılar ile akademik yayınların beraber yürütülmesi büyük önem taşımaktadır. Özellikle kamu kurumlarının, ellerindeki iş yükünün hafifletilmesi, verimlilik, etkinlik artışı ve insan eliyle yapılması olası hata oranının azaltılması bakımından, konu alanında yapılan ve yapılacak yayınlara destek vermesi sağlanmalıdır. Yazar Sayısı Yayınlarda yer alan yazarlarla ilgili olarak Yazar Sayısı alt-kategorisinde, yazar isimleri ve yazar sayıları detaylandırılmıştır. Yayınlarda yer alan yazarların sayısına göre dağılımına baktığımızda, en fazla 2 yazarlı yayınların bulunduğu, 6 ve 8 adet yazar sayısının en az olduğu görülmektedir. Yayınlarda en çok ismi geçen 66

9 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış yazarların isimleri sırasıyla Lee, Jin-Kook; Eastman, Charles M.; Nawari, Nawari O.; Park, Seokyung ve Kim, Inhan dır. Genel olarak yayınların grup olarak gerçekleştirildiği, bireysel yayınların az olduğu görülmüştür. Buradan da, konunun farklı disiplinleri ilgilendirdiği, yapılacak araştırma yayınlarının inşaat faaliyetlerine dâhil olan tüm disiplinlerden destek alması gerektiği sonucu çıkmaktadır. Ana Başlık Veri kategorisindeki son alt kategori, akademik veri tabanlarında ulaşılan başlıklardır ve Ana Başlık alt-kategorisinde gruplandırılmıştır. Yayın başlıklarının dağılımına baktığımızda, sırasıyla Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü, Bina Yönetmelikleri, BIM-tabanlı Model Kontrolü ve Kural Denetimi başlıklarının en sık görülen başlıklar olduğu görülmüştür. Söz konusu gruplandırma sonucunda, bazı yayınların Bilgisayar Destekli Tasarım, Süreç Kontrolü, Görselleştirme, Mimari Tasarım, Yapısal Tasarım vb. gibi kendine özgü başlıklara da sahip olduğu görülmüştür. 3.2 İçerik İçerik kategorisi, Alan, Süreç ve Çalışma Düzeyi olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Söz konusu alt-kategorilere ait grafikler Şekil 2 de görülmektedir. Alan Alan alt-kategorisi, yayınların inşaat sektöründe ilgili oldukları profesyonel alanları belirlemeye yöneliktir. Yayınların % 44 ünün Mimarlık, Mühendislik ve İnşaat Endüstrisi (AEC Industry) alanında yapıldığı görülmüştür. Devamında Mimarlık, Mühendislik, İnşaat ve İşletme Endüstrisi (AECO Industry) %14, İnşaat Mühendisliği %13, Yapı-İnşaat %12, Mimarlık %11, Yapım Yönetimi %3, Eğitim %2 ve Tesis Yönetimi %1 olarak yer almaktadır. Yayınların bazıları Mimarlık, İnşaat Mühendisliği, Eğitim gibi özellikli bir alana yönelik olarak yapılmışsa da, birçok profesyonel alanı içeren AEC Industry ve AECO Industry alanlarında yayınların yoğunlaşmış olduğu görülmüştür. Süreç Süreç alt-kategorisi, yayınların yapı üretim süreci içindeki hangi evreye dönük olduğunu belirlemek üzere oluşturulmuştur. Geleneksel yapı üretim sürecindeki planlama, tasarım, ihale, yapım, işletme ve kullanım evrelerinin tümüne yönelik yapılan yayınlar Proje Yaşam Döngüsü başlığında gruplandırılmıştır. Sürece yönelik analize göre, yayınların %37 si Proje Yaşam Döngüsü ne, %26 sı Tasarım sürecine, %25 i Yapım sürecine ve %11 i de Tasarım-Yapım süreçlerinin her ikisine yöneliktir. Çalışma Düzeyi Son olarak Çalışma Düzeyi alt-kategorisinde, yayınların hangi düzeye dönük olduğu incelenmiştir. Proje, Sektör, Firma ve Ürün olmak üzere dört temel düzeyde incelenen yayınlarda, Proje düzeyinin diğer düzeyler ile birlikte ele alındığı görülmüştür. Bunun için Proje-Ürün, Proje-Sektör, Proje-Firma ve Proje- Ürün-Firma düzeyleri oluşturulmuştur. Yayınların %40 ı genel olarak Proje düzeyinde ele alınmıştır. Devamında %21 i Proje-Ürün, %16 sı Sektör, %12 si Ürün, %5 i Proje-Sektör, %2 si Proje-Firma, %2 si Proje-Ürün-Firma ve %2 si Firma düzeyine dönüktür. Proje düzeyinde ele alınan yayınlar daha çok bina yönetmelik uygunluk kontrolü, BIM tabanlı kural kontrolü ve BIM uygulaması konularına odaklanmış; genellikle projelerin proje yaşam döngüsü sürecine yönelik yapılmıştır. Sektör, Ürün ve Firma düzeyindeki yayınlar ise sadece yapım ve tasarım süreçlerindeki bina kodları, BIM tabanlı model kontrolü, BIM eğitimi, bilgisayar destekli tasarım ve birlikte çalışabilirlik konularında yapılmış yayınlardır. 3.3 Biçim ve Girdi-Çıktı İlişkisi Biçim ve Girdi-Çıktı İlişkisi kategorisi Yöntem, Katkı ve Veri Türü olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Bu alt-kategorilere ait grafikler Şekil 3 de görülmektedir. Yöntem Yöntem alt-kategorisinde yayınlarda kullanılan yöntemler gruplandırılmıştır. En fazla uygulanan yöntem, yayınların 67

10 Murat Aydın, Hakan Yaman 1% Alan 2% 3% Süreç 2% Çalışma Düzeyi 5% 2% 44% 13% 12% 25% 37% 12% 16% 14% 11% 26% 12% 40% 21% Tesis Yönetimi Eğitim Yapım Yönetimi İnşaat Mühendisliği Yapı-İnşaat Mimarlık Mimarlık, Mühendislik, İnşaat ve İşletme (AECO) Endüstrisi Mimarlık, Mühendislik ve İnşaat (AEC) Endüstrisi Proje Yaşam Döngüsü Tasarım-Yapım Tasarım Yapım 2% Sektör Proje-Sektör Proje-Ürün-Firma Proje-Ürün Proje-Firma Proje Ürün Firma Şekil 2. Yayınların içerik kategorisine (alan, süreç ve çalışma düzeyi alt-kategorilerine) göre 68 %45 inde kullanılan Vaka Analizi yöntemidir. Yayınların %26 sı uygulamaya (pratik) dönüktür. Kalan %15 inde Teorik, %8 inde Anket ve %5 inde Röportaj yöntemleri kullanılmıştır. İncelenen yayınlardaki Vaka Analizi yöntemi genel olarak BIM tabanlı konut veya ofis binaları üzerinden yapılmış vaka yayınlarıdır. Uygulamaya dönük yayınlar daha çok BIM tabanlı hesaplanabilir yönetmelik kurallarının geliştirilmesi ve kontrolü gibi konularla ilgilidir. BIM tabanlı bina yönetmelik kontrolü yayınlarının incelenmesi ve sınıflandırılması, inşaat sektöründe BIM uygulamasını sınırlayan faktörlerin belirlenmesi vb. gibi yayınlarda literatür taramasına başvurulmuştur. Anket yöntemi, BIM teknolojisinin benimsenmesi ve bina tasarımlarının kural tabanlı yönetmelik kontrolü konusundaki araştırmalarda kullanılmıştır. Son olarak Röportaj yönteminin kullanıldığı yayınlarda uzman proje katılımcıları, tasarımcılar, şantiye personeli, inşaat işçileri, proje paydaşları vb. gibi inşaat sektöründe yer alan paydaşlar ile görüşme ve röportajlar yapılmıştır. Katkı Katkı alt-kategorisinde elde edilen sonuçların konu alanına yaptığı katkılar ele alınmıştır. En fazla katkı, yayınların %40 ında görülen Model Oluşturma dır. Yayınların %26 sında Genel Değerlendirme yapılmış, %22 sinde Sistem Geliştirilmiş ve %11 inde İstatistiksel Sonuçlara ulaşılmıştır. Model Oluşturma bir BIM modeli veya bir BIM modelinin tasarımı yönünde; Genel Değerlendirme genel olarak BIM modeline göre bina yönetmelik uygunluk kontrol yazılımlarının, uygulamalarının ve yeni trendlerin değerlendirilmesi yönünde; Sistem Geliştirme katkısı BIM tabanlı bir bina yönetmelik uygunluk kontrol sisteminin geliştirilmesi yönünde; son olarak İstatistiksel Sonuç katkısı ise BIM tabanlı model ve yönetmelik kontrol uygulamasının istatiksel sonuçları yönünde olmuştur. Veri Türü Veri Türü alt-kategorisinde yayınlarda Şekil: 2 Yayınların içerik kategorisine (alan, süreç ve çalışma düzeyi alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı

11 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış Şekil: 3 Yayınların biçim ve girdi-çıktı ilişkisi kategorisine (yöntem, katkı ve veri türü alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı kullanılan veri türleri belirlenmiştir. Yayınların %62 sinde Nicel verilerin kullanıldığı görülmüştür. Yayınların %25 inde Nicel-Nitel veri türleri birlikte kullanılmış, %13 ünde ise sadece Nitel veri türünden yararlanılmıştır. Nicel veri türüne en çok, bina yönetmelik uygunluk kontrolünün uygulama sınırlamaları, BIM uygulamalarında birlikte çalışabilirliğin eksikliği vb. gibi genel ve özel sorunlar içeren vaka analizi yöntemi uygulanan yayınlarda rastlanmıştır. Bu tür yayınlarda çoğunlukla BIM tabanlı bir bina yönetmelik kontrol modeli önerisinde bulunulmuş, akıllı bina tasarım modeli ve mevcut literatüre dayalı bir bilgi modeli önerisi vb. gibi model oluşturma önerileri sunulmuştur. Diğer yandan Nitel veri türü, en çok teorik yöntem uygulanan yayınlarda görülmüştür. BIM in gelişim ve etkileşimin analizi, inşaat performans analizi ve bina yönetmelik uygunluk kontrol önerisi vb. gibi genel değerlendirme önerisi yapılmıştır. Son olarak her iki veri türünü içeren karma veri türü olan Nicel-Nitel veri türü daha çok pratik, teorik ve vaka analizi yöntemi uygulanan yayınlarda kullanılmış; söz konusu yayınlarda sadece genel değerlendirme yapılmıştır. 3.4 Amaç ve Sonuç İlişkisi Meta analiz kapsamında son kategori olan Amaç ve Sonuç İlişkisi kategorisi Problem, Araç ve Sonuç olmak üzere 3 alt-kategoriden oluşmaktadır. Bu alt-kategorilere ait grafikler Şekil 4 de görülmektedir. Problem Problem alt-kategorisinde yayınlardaki bilimsel yöntemlerle çözülmesi istenilen sorunlar incelenmiştir. Yayınların 46% sı bir Gereklilik ihtiyacının ortaya çıkması üzerine başlatılmıştır. Yayınların 20% sinde bir Eksiklik duyulması, 9% unda bir Sonuca ulaşılması, 8% inde bir Sınırlamanın yapılması, 5% inde bir Yetersizlik nedeni, 5% inde bir İnceleme ihtiyacı, 4% ünde bir Tanımlama gereksimi ve 4% ünde bir Uyuşmazlık sorunu problemleri olduğu görülmüştür. Yayınlarda ele alınan problemlere genel olarak baktığımızda, BIM tabanlı bina yönetmelik uygunluk kontrolünün gerekliliği ve ulusal bina yönetmelik uygunluk kontrol yazılım gerekliliği problemleri ön plana çıkmaktadır. Ayrıca BIM teknolojisinin uygulamasındaki eksiklikler, bina yönetmelik kontrolünde BIM uygulama zorluklarının sonuçları, inşaat sektöründe BIM uygulamasının sınırlamaları, inşaat sürecinde birlikte çalışabilirliğin yetersizliği, BIM uygulamalarının incelenmesi, inşaat sektöründe BIM deneyimlerinin tanımlanması ve BIM araçları arasındaki bilgi alışverişinin farklılığı da yayınlarda sıklıkla ele alınan problemler arasındadır. Araç İstenilen amaca ulaşabilmek için ya- Yöntem Katkı Veri Türü 45% 15% 9% 26% 22% 13% 25% 26% 41% 11% 62% 5% Teorik Anket Pratik Röportaj Vaka Analizi Sistem Geliştirme İstatistiksel Sonuç Model Oluşturma Genel Değerlendirme Nicel-Nitel Nicel Nitel Şekil 3. Yayınların biçim ve girdi-çıktı ilişkisi kategorisine (yöntem, katkı ve veri türü altkategorilerine) göre 69

12 Murat Aydın, Hakan Yaman yınlarda hangi araçların kullanıldığı Araç alt-kategorisinde ele alınmıştır. Yayınların %40 ında mevcut yazılımlar araç olarak kullanılmıştır. Yayınların %24 ünde yeni yazılımlar geliştirilerek test edilmiş, %21 inde çeşitli tablo ve grafiklerin birleşiminden oluşan bilgileri içeren Infografik kullanılmış, %7 sinde Ortak Dosya kullanılmış ve %6 sında mevcut yazılımlara yeni modüller eklenmiştir. Yayınların %2 sinde kullanılan araç bilgisine ulaşılamamıştır. Yayınlarda Lica, Statsbygg, SMC, Fornax, Corenet, eplancheck, DesignCheck vb. gibi ulusal ve uluslararası yazılımlar tercih edilmiştir. Ayrıca, BIM tabanlı bina yönetmelik uygunluk kontrol sistemi yazılımının geliştirilmesine dönük çalışmalar yapılmış, yayınlarda yangın, enerji, otopark, su şebeke sistemleri, sağlık ve güvenlik sistemleri vb. gibi farklı yönetmelikler üzerinde durulmuştur. Ortak Dosya Kullanımı aracıyla genel olarak BIM ve GIS entegrasyonu, IFC-BIM veri alışverişi vb. gibi yazılımlar arası veri aktarımı sağlanmıştır. Infografik Kullanım aracı ile yayınlardaki bilgi (veri kaynakları, istatistiksel bilgiler, içerikler vb.) ve görsel anlatım (görsel öğeler, grafikler, resimler vb.) anlamlı bir şekilde birleştirilmiştir. Son olarak Modül Ekleme aracı ile mevcut yazılımlara ve sistemlere ek özellikler kazandırılmıştır. Sonuç Sonuç alt-kategorisinde, yayınlarda elde edilen sonuçlar saptanmış ve listelenmiştir. Yayınların %44 ü sonuç bölümünde konu alanı ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. Yayınların %26 sı Geliştirme, %20 si Analiz, %8 si Etki/Önem, %2 si Sınıflandırma ve %1 i Tanımlama ile sonuçlandırılmıştır. Genellikle bina yönetmelik uygunluk kontrolünün önemine vurgu yapılmıştır. Birçok yayında yeni bir bina yönetmelik uygunluk kontrol sistemi önerilmiştir. BIM tabanlı yönetmelik kontrol sistemin ve yazılımın geliştirilmesi, bina yönetmelik uygunluk kontrol ve yazılım analizi, birlikte çalışabilirlik analizi, bina yönetmelik uygunluk kontrol sisteminin öneminin etkisi, bina yönetmelik kuralların sınıflandırılması ve BIM öğretiminde eğilimlerin tanımlanması varılan diğer önemli sonuçlar arasındadır. 4. Sonuç Önemi giderek artan BIM aracılığıyla bina yönetmelik uygunluk kontrolü (ACCC) konu Şekil: 4 Yayınların amaç ve sonuç ilişkisi kategorisine (problem, araç ve sonuç alt-kategorilerine) göre sayısal dağılımı 4% Problem 4% 4% 9% 5% 20% 8% 46% 6% 2% 21% Araç 7% 24% 40% 1% Sonuç 20% 26% 8% 44% Şekil 4. Yayınların amaç ve sonuç ilişkisi kategorisine (problem, araç ve sonuç alt-kategorilerine) göre 70 Sonuç Gereklilik Sınırlama Eksiklik Yazılım Kullanımı Yazılım Geliştirme Mevcut Değil 1% Öneri Etki Tanımlama Yetersizlik Modül Ekleme Geliştirme Tanımlama Infografik Kullanım Sınıflandırma İnceleme Uyuşmazlık Ortak Dosya Kullanımı Analiz

13 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış alanında yapılmış yayınlarda araştırma eğiliminin ne yönde geliştiği ve hangi alanlarda yoğunlaşılıp, hangi alanlarda boşluk olduğunun belirlenmesi amacıyla, İTÜ kütüphane web sitesinin elektronik akademik veri tabanlarında bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Literatür taramasından elde edilen sonuçlar Meta Analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Litaratür taraması 1995 Aralık 2016 tarih aralığındaki yayınları kapsamaktadır. Sadece İngilizce yayınlar incelemeye dâhil edilmiştir. Litaratür taraması sonucunda, 56 adet dergi makalesi ve 40 adet bildiri olmak üzere 96 adet yayına ulaşılmıştır. En çok yayına Engineering Village veri tabanından erişim sağlanmıştır. 96 adet yayın üzerinde Veri, İçerik, Biçim ve Girdi-Çıktı ilişkisi ile Amaç ve Sonuç ilişkisini analiz eden bir meta-analiz çalışması gerçekleştirilmiştir. Literatürde BIM ve bina yönetmelik uygunluk kontrolü konu alanında, Türkiye de yapılmış 2 adet bildiriye ulaşılmıştır. Diğer ülkelerle kıyaslandığında, söz konusu konu alanında çalışmaların ülkemizde geç başladığı ve az olduğu gözlemlenmiştir. Dünyada Singapur, ABD, Norveç, Portekiz, Avustralya, Kore Cumhuriyeti vb. ülkelerde bina yönetmelik kontrollerinin otomatik olarak yapılmasına ilişkin çalışmalar kavramsal olarak daha erken tarihlerde başlamıştır ve konu alanıdaki yazılımlar ise 15 yıl öncesine dayanmaktadır Konu alanındaki yayınların büyük bir çoğunluğu üniversiteler tarafından gerçekleştirilmiştir. Yayınlar genellikle, bina yönetmelik uygunluk kontrolü, bina yönetmelikleri, BIM-tabanlı model kontrolü ve kural denetimi ana başlıklarında yapılmıştır. BIM ve bina yönetmelik uygunluk kontrolü kavramının, BIM, IFC ve kural kontrolü anahtar kelimeleriyle birlikte ele alındığı görülmüştür. Yayınların çoğu, özel veya kamu kurumları tarafından finanse edilerek geliştirilmiştir. Farklı ülkelere ait olsa da, bina yönetmelik kontrollerinde karşılaşılan sorunların standardizasyonuna yönelik yayınların birbirine benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Yayınlar daha çok mimarlık, mühendislik ve inşaat endüstrisi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Geleneksel yapı üretim sürecindeki planlama, tasarım, ihale, yapım, işletme ve kullanım evrelerinin tümüne yönelik yapılan yayınların sayısı diğer süreçlere göre fazladır. Proje, sektör, firma ve ürün olmak üzere dört temel düzeyde incelenen yayınların çoğunluğu proje düzeyinde ele alınmış; proje düzeyinin diğer düzeyler ile ilişkili olduğu görülmüştür. Genel olarak yayınlarda BIM tabanlı konut veya ofis binaları üzerinden yapılmış vaka analizi yöntemi uygunlanmıştır. Konu alanında bir BIM modelinin tasarımı yönünde model oluşturma önerileri çoğunluktadır. Bina yönetmelik uygunluk kontrolünün uygulama sınırlamaları, BIM uygulamalarında birlikte çalışabilirliğin eksikliği vb. gibi sorunları ele alan yayınlarda genellikle nicel veri türü kullanılmıştır. Yayınların nedenlerine genel olarak baktığımızda, BIM tabanlı bina yönetmelik uygunluk kontrolü ve ulusal bina yönetmelik uygunluk kontrol yazılım gerekliliği ön plana çıkmaktadır. Günümüzde Lica, Statsbygg, SMC, Fornax, Corenet, eplancheck, DesignCheck vb. gibi ulusal ve uluslararası mevcut yazılımların yayınlarda tercih edildiği gözlemlenmiştir. Yayınlardan elde edilen sonuçlar genellikle bina yönetmelik uygunluk kontrolünün önemine vurgu yapmaktadır. Birçok yayında yeni bir bina yönetmelik uygunluk kontrol sistemi önerilmiştir Bilgilendirme Bu çalışma, İstanbul Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince desteklenmiştir. Proje Numarası dir. (This work was supported by Research Fund of the Istanbul Technical University. Project Number is 41197). Ayrıca, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yapı Bilimleri Doktora Programı dâhilinde hazırlanan Türkiye deki Konut Projeleri için BIM Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrol Modeli başlıklı doktora tezinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. 71

14 Murat Aydın, Hakan Yaman Kaynakça Akgöz, S., Ercan, İ., ve Kan, İ Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(2): Balaban, O., Sezen, E., Kilimci, Y., and Cagdas, G Automated Code Compliance Checking Model for Fire Egress Codes. Digital Applications in Construction - ecaade, (2): Betts, M., and Lansley, P Construction Management and Economics: A Review of the First Ten Years. Construction Management and Economics, buildingsmart, Industry Foundation Classes Release 4 (IFC4). buildingsmart, Erişim Yeri: html/ [Erişim Tarihi 10 Nisan 2017]. Ding, L., Drogemuller, R., Jupp, J., Rosenman, M., and Gero, J Clients Driving Innovation: Moving Ideas into Practice, Automated Code Checking for Building Designs. The Cooperative Research Centre (CRC) for Construction Innovations, Eastman, C Building Product Models: Computer Environments Supporting Design and Construction. ISBN: , CRC Press. Eastman, C., Lee, J., Jeong, Y., and Lee, J Automatic Rule-Based Checking of Building Designs. Automation in Construction, doi.org/ /j.autcon Fenves, S. J. (1966). Tabular Decision Logic for Structural Design. Journal Of The Structural Division, ASCE, Vol. 92 (6): Fenves, S. J., Gaylord, E.H. and Goel, S. K. (1969). Decision Table Formulation of the 1969 AISC Specification. Civil Engineering Studies, Urbana: University of Illinois, SRS-347. Fenves, S.J., Wright, R.N., Stahl, F.I. and Reed, K.A. (1987). Introduction to Sase: Standards Analysis, Synthesis and Expression, Editorial NBSIR (National Bureau of Standards: Washington, D.C). Greenwood, D., Lockley, S., Malsane, S., and Matthews, J Automated compliance checking using building information models. Proceeding of the Construction, Building and Real Estate Research Conference of the Royal Institution of Chartered Surveyors, Paris. IAI, Industry Foundation Classes, Release 1.5 IFC Model Architecture. International Alliance for Interoperability. Ilhan, B., and Yaman, H Meta-Analysis of Building Information Modeling Literature in Construction. International Journal of Engineering and Innovative Technology (IJEIT), 3(4): ISO Product Data Representation and Exchange Description Methods: The EXPRESS Language Reference Manual. Industrial Automation Systems and Integration, ISO Central Secretariat, Erişim Yeri: [Erişim Tarihi 10 Nisan 2017]. İlhan, B., ve Yaman, H BIM ve Sürdürülebilir Yapım Bütünleşme: IFC Tabanlı Bir Model Öneri. Megaron, MEGARON İlter, T., Dikbaş, and İlter, D An Analysis of Drivers and Barriers of Construction Innovation. 5th International Conference on Innovation in Architecture, Engineering and Construction (AEC), Antalya, Turkey, (June), Malsane, S., Matthews, J., Lockley, S., Love, P., and Greenwood, D Development of An Object Model for Automated Compliance Checking. Automation in Construction, Vol. 49, Part A, Nawari, N. O Automated Code Checking in BIM Environment. Proceeding of 14th International Conference on Computing in Civil and Building Engineering, Moscow. Nawari, N. O SmartCodes and BIM. Structures Congress 2013, Reston, VA: American Society of Civil Engineers. org/ / Nyman, D.J., Fenves, S.J. and Wright, R.N. (1973). Restructuring Study of the AISC Specification. Civil Engineering Studies Urbana: University of Illinois, SRS-393. Ofluoğlu, S Yapı Bilgi Modelleme: Gereksinim ve Birlikte Çalışabilirlik. Mimarist, Erişim Yeri: [Erişim Tarihi 14 Ocak 2017]. Türkyılmaz, E A Method to Analyze the Living Spaces of Wheelchair Users Using IFC. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (222): Volk, R., Stengel, J., and Schultmann, F Building Information Modeling (BIM) for existing buildings Literature review and future needs. Automation in Construction, (38): Yalcinkaya, M., and Singh, V Patterns and Trends in Building Information Modeling (BIM) Research: A Latent Semantic Analysis. Automation in Construction, (59): Yaman, H., ve İlhan, B İnşaat Sektöründe Bina Enformasyonu Modellemesi Kavramına Genel Bir Bakış. 1. Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi, Ankara, ODTÜ, Zhao, X A scientometric review of global BIM research: Analysis and visualization. Automation in Construction, (80): org/ /j.autcon

15 Bina Enformasyonu Modellemesi (BIM) Tabanlı Bina Yönetmelik Uygunluk Kontrolü Literatürüne Genel Bir Bakış Meta Analizinde Kullanılan Yayınların Listesi [1] Abdelmohsen, S. M A BIM-based framework for outdoor circulation rule checking. Revista De Arquitectura, (26): [2] Aibinu, A., and Venkatesh, S Status of BIM Adoption and the BIM Experience of Cost Consultants in Australia. Journal of Professional Issues in Engineering Education and Practice, 140(3): org/ /(asce)ei [3] Balaban, O., Sezen, E., Kilimci, Y., and Cagdas, G Automated Code Compliance Checking Model for Fire Egress Codes. Digital Applications in Construction- ecaade, (2): [4] Belsky, M., Sacks, R., and Brilakis, I Semantic Enrichment for Building Information Modeling. Computer-Aided Civil and Infrastructure Engineering, 31(4): [5] Borrmann, A., and Beetz, J Towards spatial reasoning on building information models. In Proceedings of the 8th European Conference on Product and Process Modeling (ECPPM), [6] Chang, Y. F., and Shih, S. G BIM-based computer-aided architectural design. Computer-Aided Design and Applications, 10(1): [7] Chen, J.-Y., and Huang, S.-C Adaptive building facade optimisation. Living Systems and Micro-Utopias: Towards Continuous Designing, Proceedings of the 21st International Conference of the Association for Computer-Aided Architectural Design Research in Asia CAADRIA 2016, [8] Cheng, D.-Y., Chao, T.-C., Lo, C.-C., and Chen, C.-H Research of Ontology and Semantic Web Apply for Building Information Model. In 2013 IEEE 10th International Conference on e-business Engineering, [9] Cheng, J. C. P., and Das, M A bim-based web service framework for green building energy simulation and code checking. Journal of Information Technology in Construction, 19(January): [10] Choi, J., and Kim, I Development of BIM-based Quality Checking System through Building Code Criteria. Development, 2(2015): [11] Choi, J., Choi, J., Cho, G., and Kim, I Development of Open BIM-based Code Checking Modules for the Regulations of the Fire and Evacuation. CIB W099 International Conference on Safety and Health in Construction, [12] Ciribini, A. L. C., Mastrolembo Ventura, S., and Paneroni, M Implementation of an interoperable process to optimise design and construction phases of a residential building: A BIM Pilot Project. Automation in Construction, (71): [13] Ciribini, A. L. C., Mastrolembo Ventura, S., and Paneroni, M Implementation of an open and interoperable process to optimise design and construction phases of a residential building project: A case study using BIM in a public procurement. 32nd International Symposium on Automation and Robotics in Construction and Mining: Connected to the Future, Proceedings. uri?eid=2-s &partnerid=40&md5=0570caf15fb6aa4fab4f9e1dfa2b5775 [14] Ciribini, A. L. C., Ventura, S. M., and Bolpagni, M Informative content validation is the key to success in a BIM-based project. Territ Italia 2 - Della Progettazione All Epoca Della Digitalizzazione, org/ /ti_2_15_1e [15] Clayton, M. J., Fudge, P., and Thompson, J Automated Plan Review for Building Code Compliance Using BIM. Proceedings of the 20th International Workshop, 1-3 July, publication/ [16] Dai, W., and Oakes, S Knowledge-based Code Checking Program for Building Design. Proceedings of CIB W78 Conference, [17] De Boer, A., Frissen, C., van der Veen, C., and Schreppers, G.-J Improving the Quality of Structural Concrete Design. IABSE Symposium Report, 100(5): [18] Delis, E. A., and Delis, A Automatic Fire-code Checking Using Expert-system Technology. Journal of Computing in Civil Engineering, 9(2): [19] Dimyadi J, Solihin W EDITORIAL: CIB W78 Special track on Compliance Checking, ITcon Vol. 21, Special issue CIB W Special track on Compliance Checking, , [20] Dimyadi, J., and Amor, R Automated Building Code Compliance Checking Where is it at? Proceedings of the 19th World Building Congress: Construction and Society, 5-9 May, org/ / [21] Dimyadi, J., Clifton, C., Spearpoint, M., and Amor, R Regulatory Knowledge Encoding Guidelines for Automated Compliance Audit of Building Engineering Design. In Computing in Civil and Building Engineering (2014): [22] Dimyadi, J., Pauwels, P., and Amor, R Modelling and accessing regulatory knowledge for computerassisted compliance audit. Journal of Information Technology in Construction, 21(July): org/ [23] Dimyadi, J., Solihin, W., and Marchant, D The design brief: Requirements and compliance. Journal of Information Technology in Construction, 21(November):