KANUNLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Transkript

1 KANUNLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI 1. ANAYASA 2. ULUSLARARASI ÖZLEŞMELER 3. KANUNLAR 4. TÜZÜKLER 5. YÖNETMELİKLER 6. TEBLİĞ ve GENELGELER 1)ANAYASA 1982 Anayasası 7 Kasım 1982'de yapılan halkoylaması ile kabul edilerek 2709 sayılı kanunla yürürlüğe girmiştir. Çalışma hayatı ile ilgili hükümler, vatandaşların ekonomik ve sosyal hakları ve ödevlerini düzenleyen üçüncü bölümde bulunmaktadır. Aşağıda bu hükümler yer almaktadır. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı Madde 17 - Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz. Çalışma ve sözleşme hürriyeti Madde 48 - Herkes,dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir. Çalışma hakkı ve ödevi Madde 49 - Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. (Değişik: 3/10/ /19 md.) 1

2 Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı Madde 50 - Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. Ücrette adalet sağlanması Madde 55 - Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmalarıiçin gerekli tedbirleri alır. (Değişik: 3/10/ /21 md.) Asgarî ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da gözönünde bulundurulur. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması Madde 56 - Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf veverimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden lanlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir. Sosyal güvenlik hakkı Madde 60 - Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. 2)KANUNLAR UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU 1930 yılında yayınlanarak yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda çalışma hayatı ile İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili yer alan hükümler, Kanunun 7. Bab'ındayeralır 2

3 Yedinci Bap: İşçiler Hıfzıssıhhası Madde On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden işlerinde amele ve çırak olarak istihdamı memnudur. Onikiyaş ile on altı arasında bulunan kız ve erkek çocuklar günde azami sekiz saatten fazla çalıştırılamaz. Madde On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların saat yirmiden sonra gece çalışmaları memnudur. Madde Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrazılazımgelen işler 24 saatte sekiz saatten fazla devam edemez. Madde Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları, kahve, gazino ve hamamlarda on sekiz yaşından aşağı çocukların istihdamı menolunur. Madde Gebe kadınlar doğumlarından evvel üç ay zarfında çocuğunun ve kendisinin sihhatine zarar veren ağır hizmetlerde kullanılamaz. Doğurduktan sonra 155 inci maddede tayin edilen muayyen müddet istirahatınımütaakıp işe başlıyan emzikli kadınlara ilk altı ay zarfında çocuğunu emzirmek üzere mesai zamanlarında yarımşar saatlik iki fasıla verilir. Madde Her nevi sanat müesseseleri ve maden ocakları ve inşaat yerleri dahilinde veya yakınında ispirtolu meşrubat satışı veya umumi evler açılması memnudur. Madde Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin sıhhatini korumak için İktisat ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletleri tarafından müşteken bir nizamname yapılır. 1 - İş mahallerinin ve bunlara ait ikametgah ve saire gibi müştemilatın haiz olması lazımgelen sıhhi vasıf ve şartlar. 2 - İş mahallerinde kullanılan alat ve edevat, makineler ve iptidai maddeler yüzünden zuhuru melhuz kaza, sari veya mesleki hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait. Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu olan sıhhate mugayir ve muhataralı işlerin neden ibaret olduğu iş kanununda tasrih edilecektir. Madde Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran bütün iş sahipleri, işçilerinin sıhhi ahvaline bakmak üzere, bir veya mütaaddit tabibin sıhhi murakabesini temine ve hastalarını tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta veya kaza ihtimali çok olan işlerde tabip daimi olarak iş mahallerinde yahut civarında bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve kasabalar haricinde bulunan yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta odası ve ilk yardım vasıtalarını ihzar ederler. Yüzden beş yüze kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş yüzden yukarı amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabiyle hastane açmağa mecburdurlar. 3

4 Umumi Hıfsısıhha Kanununda bahsi geçen "devamlı olarak en az elli işçi çalıştırma sınırlaması" 4856 sayılı İş Kanunu'nda da aynen yer almıştır SAYILI İŞ KANUNU AMAÇ VE KAPSAM Madde 1 - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. Bu Kanun, 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. İş Kanunu'nun iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümleri aşağıda sıralanmıştır.iş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'nın yürürlüğe girmesinden önceki süreçte ülkemizde bu kanun maddeleri temel dayanak olmuştur. BEŞİNCİ BÖLÜM : İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İŞVERENLERİN VE İŞÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Madde 77 - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır. SAĞLIK VE GÜVENLİK TÜZÜK VE YÖNETMELİKLERİ Madde 78 - ( Değişik madde: 15/05/ S.K/3.md.) Bu Kanuna tabi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması, işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine ve hammaddeler yüzünden çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi, ayrıca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygunluğu yönünden; işçi sayısı, işin ve işyerinin özellikleri ile tehlikesi dikkate alınarak işletme belgesi alması gereken işyerleri ile belgelendirilmesi gereken işler veya ürünler ve bu belge veya belgelerin alınmasına ilişkin usul ve esaslar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda yapılacak risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir. 4

5 İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI Madde 79 - Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve bir işveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla, tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona kıdemli iş müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge müdürlüğü tarafından yürütülür. Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun yapısı, çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir. Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır. İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının uygulanmasını durdurmaz. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir. Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur. Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar ile komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun çalışma şekil ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz. Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye zorunludur. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU Madde 80 - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür. İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler. 5

6 İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. İŞYERİ HEKİMLERİ Madde 81 - ( Değişik madde: 15/05/ S.K/4.md.) İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz. (Ek fıkra: 23/07/ S.K/49.md.) İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar, bu birimlerde bulunması gereken araç, gereç ve teçhizat ile görevlendirilecek işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri ile eğitim kurumlarının yetkilendirilmeleri, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı eğitim programlarının ve bu programlarda görev alacak eğiticilerin niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri ile eğitimlerin sonunda yapılacak sınavlar ilgili tarafların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. (Ek fıkra: 23/07/ S.K/49.md.) İşyeri hekimlerinin, işyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilmeleri ve hizmet verilen işyerlerinde çalışan işçilerle sınırlı olmak üzere görevlerini yerine getirmeleri hususunda diğer kanunların kısıtlayıcı hükümleri uygulanmaz. (Mülga fıkra: 23/07/ S.K749.md.) Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen eğitimler aldırılmak suretiyle ve aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği 6

7 hizmetleri gördürülür. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilir. İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLAR Madde 82 - ( Mülga madde: 15/05/ S.K737. md.) İş Kanununun 81 inci maddesi ile birleştirildiğinden Kanundan çıkarılmıştır. İŞÇİLERİN HAKLARI Madde 83 - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren vekiline yapılır. İşçi tesbitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini isteyebilir. İşveren veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır. Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaralı bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir. Bu Kanunun 79 uncu maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması halinde bu madde hükümleri uygulanmaz. İçki Veya Uyuşturucu Madde Kullanma Yasağı Madde 84 - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. Alkollü içki kullanma yasağı; a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilen, b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olan, 7

8 c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan, İşçiler için uygulanmaz. Ağır Ve Tehlikeli İşler Madde 85 -Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim almamış işçiler * ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Ağır Ve Tehlikeli İşlerde Rapor Madde 86 - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz. İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır. Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır. On Sekiz Yaşından Küçük İşçiler İçin Rapor Madde 87 - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekizdahil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz. Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır. Gebe Veya Çocuk Emziren Kadınlar İçin Yönetmelik Madde 88 - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım 8

9 yurdu (kreş) kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri * Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Çeşitli Yönetmelikler Madde 89 - Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; a) Ağır ve tehlikeli işlerden başka işler için de işçilerin işe başlamadan hekim muayenesinden geçirilmelerini, b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden geçirilmelerini, c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu gibilerin o işlerden çıkarılmalarını, ç) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını, öngören yönetmelikler hazırlayabilir. BORÇLAR KANUNU 818 sayılı Borçlar Kanunu 1926 yılında yürürlüğe girmiştir. Tazminat davalarını ilgilendiren temel kanun 818 sayılı "Borçlar Kanunu", ceza davalarını ilgilendiren temel kanun ise 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı yeni "Türk Ceza Kanunu"dur. İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yer alan hükümler; kanunun 10.babı hizmet akdi madde 332'de yer almaktadır. Borçlar Kanununun 332. maddesi : İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenebileceği derecede çalışmak dolayısıyla maruz kaldığı tehlikelere karşı icap eden tedbirleri ittihaza ve münasip ve çalışma mahalleri ile, işçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak yer tedarikine mecburdur. İş sahibinin yukarıdaki fıkra hükmüne aykırı hareketi neticesinde işçinin ölmesi halinde onun yardımlarından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karşı isteyebilecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketlerden doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur BELEDİYELER KANUNU 1930 yılında çıkarılmış olan Belediyeler Kanunu'nda İş Sağlığı ve Güvenliği dolayısıyla çalışma hayatı ile ilgili hükümler 2. Bölümde (Belediyelerin Vazifeleri) kısmında yer almaktadır. Madde 15'e göre; belediyeler halkın sıhhat ve refahını temin etmek için; Umuna açık yerlerin temizliğine ve düzenine bakmakla Umuna açık yerlerde kaza çıkaracak ve beldenin umumi temizliğini bozacak şeyleri kaldırmakla 9

10 Yangına karşı tedbirler almakla Mahalleleri daima temiz tutmakla Meslek erbabı yetiştirmek için kurs ve dersler açmakla Fabrikaların, amele ve meskenlerinin sıhhi teftişlerini yapmakla yükümlüdürler MESLEKİ EĞİTİM KANUNU Bu Kanunun adı; "Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu" iken, 29/6/2001 tarihli ve 4702 sayılı Kanunun 22 nci maddesi ile "Meslek Eğitim Kanunu" olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir. Bu Kanunun amacı; çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir. Bu Kanun, Mesleki Eğitim Kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve özel sektöre ait kurum, kuruluş ve iş yerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretimi kapsar. 3. bölüm : Ücret ve Sosyal Güvenlik Madde 25 - Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur. Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır. Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33 üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden Bakanlık ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekle karşılanır. (4) Bu madde ile çırak ve öğrencilerin eğitimleri sırasında meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur TÜZÜKLER Tüzükler bir kanunun uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay'ın incelemesinden geçirilmek şartıyla Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır. Tüzük çıkarma yetkisi Bakanlar Kurulu'na aittir. Danıştay'ın tüzükler hakkında verdiği inceleme kararı bağlayıcı değildir. Bakanlar Kurulu kendi hazırladığı tüzük tasarısını olduğu gibi kabul edebilir. Ancak mutlaka Danıştay'ın görüşünü almak zorundadır. Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen tüzükler, Cumhurbaşkanınca imzalanır ve kanunlar gibi Resmi Gazetede yayımlanır. Tüzüklerin yargısal denetimi Danıştay'da yapılır. Tüzüklerin çıkarılmasında gözetilmesi gereken hususlar: Tüzükler bir yasaya dayandırılarak çıkarılabilir Henüz yasa ile düzenlenmemiş bir konuda tüzük çıkarılmaz 10

11 Çıkarılan tüzük yasaya aykırı olamaz Tüzüğün yasaya aykırı hükümleri için Danıştay'a dava açılır, Tüzükler de yasalar gibi RG' de yayınlanır ve yürürlüğe girerler Yürürlük tarihi kural olarak Tüzükte belirtilir Tarih belirtilmemesi durumunda yürürlük, tüzüğün RG' de yayınlandığı tarihi takip eden günden başlayarak 45 gün sonrasıdır. ( tarih ve 1322 s. Yasa, m.3) İş güvenliği konusunda yürürlükte bulunan tüzükler aşağıdadır: İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, Tarih: Resmi Gazete:ll.l.l974/14765 Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ; Tarih: Resmi Gazete : /15004 Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük; Tarih: l973 Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Tarih: 13.8.l984 Resmi Gazete: /18553 İş Teftişi TüzüğüTarih: 6.8.l979 Resmi Gazete: 28.8.l979/16738 Diğer Tüzükler Barut ve Patlayıcı Maddelerle Silah ve Teferruatının ve Av Malzemesinin Sureti Murakabesine Dair Tüzük (1956) Radyasyon Sağlığı Tüzüğü (1967) İş Kolları Tüzüğü (1983) 7.8. YÖNETMELİKLER Yönetmelikler, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır. Yönetmelik çıkarmaya, Bakanlar Kurulu, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri yetkilidir. Yönetmeliklerin konusu, bu idarelerin görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamaktır. Tüzüklerin Danıştay'ın incelemesinden geçirilmesi şart olmasına rağmen yönetmelikler için böyle bir şart yoktur. Ayrıca yönetmeliklerin Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmaları da gerekmez (İstisnası Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmeliklerdir). Keza her yönetmeliğin Resmi Gazetede yayımlanması da şart değildir. Bakanlıkların yönetmelikleri ile kamu kuruluşlarının ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ülke çapında uygulanacak yönetmeliklerinin yargısal denetimi, ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da yapılır. Kamu kurumu ile kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşlarının belli bir yörede uygulanacak olan yönetmeliklerinin 11

12 yargısal denetimi ise, o yerde bulunan genel görevli idari yargı yeri olan idare mahkemelerinde yapılır SAYILI İŞ KANUNU KAPSAMINDA YAYIMLANAN YÖNETMELİKLER Yönetmeliğin Adı 4857 Resmi G. Tarih Sayılı İ.K. ve Sayısı İlgili Maddesi 1 Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı 30.Md. 24/3/ Hakkında Yön. Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırmayan 2 İşverenlerden Ceza Olarak Kesilen Paraları 30.Md. 26/9/ Kullanmaya Yetkili Komisyonun Kuruluşu ile son fıkra Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 3 Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği 33.Md. 18/10/ İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları 4 Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma 38.Md. 5/3/ Esasları Hakkında Yönetmelik 5 Asgari Ücret Yönetmeliği 39.Md. 1/8/ İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla 41.Md. 6/4/ Sürelerle Çalışma Yön.liği 7 Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere 51.Md. 28/2/ Dağıtılması Hakkında Yön. 8 Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği 60.Md. 3/3/ İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği 63/3.Md. 6/4/ Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi 63.Md. 10/1 Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken son fıkrası 15/4/ İşler Hakkında Yönetmelik 11 Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin 65.Md. 31/3/

13 Yönetmelik 12/2 Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri 70.Md. 28/4/ Yönetmeliği 13/3 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esas ve 71.Md. 6/4/ Usulleri Hakkında Yönet 14/4 Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılmaları 73.Md. 9/8/ Hakkında yönet. 15 Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma 76/1.Md. 6/4/ Süreleri Yönetmeliği 16 Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen 76/2.Md. 7/4/ İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 17/5 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile 77.Md. 7/4/ İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 18/6 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği(89/391/EEC) 78.Md. 9/12/ *İPTAL* 19/7 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri 78.Md. 23/12/2003 Yönetmeliği(92/58/EEC) /8 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik 78.Md. 23/12/2003 Önlemleri Hakkında Yönetmelik 90/270/EEC) /9 Gürültü Yönetmeliği(2003/10/EC-(86/188/EEC) 78.Md. 23/12/ /1 Titreşim Yönetmeliği (2002/44/EC) 78.Md. 23/12/ /1 Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik 78.Md. 23/12/ Yönetmeliği(92/57/EEC) /1 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve 26/12/ Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönet. (98/24/EC-2000/39/EC Sınır Değ.19/10/ Md. Değer) /1 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların 78.Md. 26/12/ Korunması Hakkında Yönetmelik (99/92/EC) Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda 26/1 Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında 78.Md. 26/12/ Yönetmelik 27/1 5 28/1 6 29/1 7 90/394/EEC-97/42/EEC-99/38/EC) Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik 78.Md. 26/12/ Önlemleri Hakkında Yönetmelik(83/477/EEC) (Deği. 17/2/ ) İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve 78.Md. 10/2/ Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik(89/654/EEC) İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik 78.Md. 11/2/ Şartları Hakkında Yönetmelik (89/655/EEC) 30/1 Elle Taşıma İşleri Hakkında Yönetmelik 78.Md. 11/2/ (90/269/EEC) 13 31/1 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde 78.Md. 11/2/

14 14

15 9 Kullanılması Hakkında Yönetmelik (89/656/EEC) 0 32/2 Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve 78.Md. 21/2/ Güvenlik Şartları Hakkında Yönetmelik (92/104/EEC) 33/2 Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve 22/2/ Güvenlik Şartları Hakkında Yönetmelik 78.Md. (92/91/EEC) 34/2 Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve 278.Md. 15/5/ Güvenliği Hakkında Yönetmelik (91/383/EEC) 35/2 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin 10/6/ Önlenmesi Hakkında Yönetmelik 78.Md. (2000/54/EC-93/88/EEC-97/59/EC-97/65/EC) 36/2 Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık 4 ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 78.Md. 27/11/ (93/103/EEC) 37/2 İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması 78/2.Md. 17/12/ Hakkında Yön. 38/2 İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin 79.Md. 15/3/ Kapatılmasına Dair Yönetmelik 39/2 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında 80.Md. 7/4/ Yönetmelik 40/2 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İş 8 Güvenliği Uzmanlarının Görev,Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkındaki Yönetmelik 81.Md. 27/11/ İşyeri Hekimlerinin Görev,Yetki,Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkındaki Yönetmelik 41/2 16/6/ Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği 85.Md. Değişiklik 23/10/ /3 Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma 88.Md. 14/7/ Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yön. (92/85/EEC) 43 Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli 91/2.Md. 1/8/ Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Yönetmelik 44 Konut Kapıcıları Yönetmeliği* 110.Md. 3/3/ Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden 111/1.Md 03/09/ Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik 6 46 Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışanların 111/2.Md 06/4/ Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik 47 Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun 114.Md. Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 4/4/

16 Not : Yukarıdaki listede yayınlana 4857 sayılı Kanuna göre çıkartılan Yönetmeliklerin çoğu iptal edilmiş olup, aynı Yönetmelikler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre çıkartılmış olup, yeni çıkartılan Yönetmelikler ve Tebliğler listesi aşağıdadır 6331 SAYILI İŞ KANUNUNA GÖRE ÇIKARILAN İSG YÖNETMELİKLERİ İSG YÖNETMELİKLERİ : ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (25 Ocak 2013 CUMA Resmî Gazete Sayı : ) ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ YÖNETMELİĞİ ( 5 Şubat 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK ( 21 Şubat 2013 Tarihli Resmi Gazete Sayı: ) BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK (15 Haziran 2013 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : ) ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: ) ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (30 Nisan 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (16 Nisan 2013 Tarihli Resmi Gazete Sayı: ) ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ (24 Temmuz 2013 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : ) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ (25 Nisan 2013 Tarihli Resmi Gazete Sayı: ) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK (17 Temmuz 2013 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : ) İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK (18 Haziran 2013 SALI Sayı : ) 16

17 İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK (30 Mart 2013 Tarihli Resmi Gazete Sayı: ) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (2 Temmuz 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK (16 Temmuz 2013 SALI Sayı : ) TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK (13 Temmuz 2013 CUMARTESİ Sayı : ) KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK ( 24 Temmuz 2013 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : ) İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ( 20 Temmuz 2013 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : ) KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ( 6 Ağustos 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ( 12 Ağustos 2013 PAZARTESİ Resmî Gazete Sayı : ) GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK ( 16 Ağustos 2013 CUMA Resmî Gazete Sayı : ) İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK (20 Ağustos 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) İş HİJYENİ YÖNETMELİK EKİ BALIKÇI GEMİLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (20 Ağustos 2013 SALI Resmî Gazete Sayı : ) ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK (22 Ağustos 2013 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : ) GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HAKKINDA YÖNETMELİK (23 Ağustos 2013 CUMA Resmî Gazete Sayı : ) SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ ( 11 Eylül 2013 ÇARŞAMBA Sayı : ) PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ YÖNETMELİĞİ ( 18 Eylül 2013 ÇARŞAMBA Sayı : ) MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ ( 19 Eylül 2013 Sayı : ) YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ ( 5 Ekim 2013 CUMARTESİ Sayı : ) 17

18 TEBLİĞ : ASBEST SÖKÜMÜ İLE İLGİLİ EĞİTİM PROGRAMLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ ( 29 Haziran 2013 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete ) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR TEKNİK KOMİTESİNİN OLUŞUMU VE GÖREVLERİNE DAİR TEBLİĞ (15 Ağustos 2013 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : ) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ VE SEÇİLME USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ ( 29 Ağustos 2013 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : ) İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ( tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevli iş güvenliği uzmanlarının nitelikleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerleri ile eğitim kurumlarını kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu, 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2 ve 12 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar 18

19 MADDE 4 (1) Bu Yönetmelikte geçen: a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını, b) Eğiticilerin eğitimi belgesi: En az kırk saatlik eğitim sonunda kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler veya 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre yetkilendirilen kurumlar tarafından tek bir program sonucunda verilen eğiticilerin eğitimi belgesini, c) Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanlarının ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından kurulan müesseseleri, ç) Eğitim programı: Uzaktan, yüz yüze ve uygulamalı eğitim derslerinin tarih ve saatleri, asil ve yedek eğiticileri, katılımcıları ile eğitim mekânı gibi unsurlardan ve bu unsurlara ilişkin her türlü bilgi ve belgeden oluşan programı, d) Genel Müdürlük: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü, e) İSG-KATİP: İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili iş ve işlemlerin Genel Müdürlükçe kayıt, takip ve izlenmesi amacıyla kullanılan İş Sağlığı ve Güvenliği Kayıt, Takip ve İzleme Programını, f) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı, g) Sorumlu müdür: İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesine sahip olan, tam süreli istihdam edilen ve eğitim kurumlarının iş ve işlemlerinden Bakanlığa karşı sorumlu olan kişiyi, ğ) Teknik eleman: Teknik öğretmenler, üniversitelerin fen veya fen-edebiyat fakültelerinin fizik veya kimya bölümleri mezunları ile üniversitelerin meslek yüksekokullarının iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM İşverenin Yükümlülükleri İş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü MADDE 5 (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; 19

20 a) Çalışanları arasından 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (f) bendindeki niteliklere sahip çalışanı, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirir. b) Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu yükümlülüğünü ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. c) Bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde, çalışan sayısı ve tehlike sınıfını dikkate alarak kendi işyerinde, iş güvenliği uzmanlığı görevini üstlenebilir. (2) İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. (3) İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar. (4) İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. (5) İşveren, yerine getirilmeyen hususlar varsa gerekçesi ile birlikte talepte bulunan kişiye yazılı olarak bildirir ve bu yazışmaların işyerinde düzenli olarak arşivlenmesini sağlar. (6) İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bu çalışanların işverenlerini bilgilendirir. (7) İşverenin; iş sağlığı ve güvenliği konusunda uzman görevlendirmesi veya hizmet satın alması işverenin sorumluluklarını etkilemez. (8) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili maliyeti çalışanlara yansıtamaz. (9) İşveren, 11 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen durumlarda, ilgili yargı sürecini takip eder ve sonucunu Genel Müdürlüğe bildirir. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi kurma yükümlüğü MADDE 6 (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda, çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma süresi dikkate alınır. (2) İşveren ayrıca tam süreli iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü olmasa dahi; işyerinde görev yapacak olan iş güvenliği uzmanına İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde belirlenen kriterlere uygun bir yer göstermek zorundadır. 20

21 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İş Güvenliği Uzmanlarının Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile Çalışma Usûl ve Esasları İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve görevlendirilmeleri MADDE 7 (1) İşverence iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecekler, bu Yönetmeliğe göre geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmak zorundadır. (2) İş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler. (3) Birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesinin gerektiği işyerlerinde, sadece tam süreli olarak görevlendirilen iş güvenliği uzmanının, işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip olması yeterlidir. (4) İş güvenliği uzmanlarının görevlendirilmesinde, bu Yönetmeliğe göre hesaplanan çalışma süreleri bölünerek birden fazla iş güvenliği uzmanına verilemez. Ancak vardiyalı çalışma yapılan işyerlerinde işveren tarafından vardiyalara uygun şekilde görevlendirme yapılır. İş güvenliği uzmanlığı belgesi MADDE 8 (1) İş güvenliği uzmanlığı belgesinin sınıfları aşağıda belirtilmiştir: a) (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; 1) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az dört yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara, 2) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde mühendis, mimar veya teknik eleman olarak en az on yıl görev yapmış olanlardan (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara, 3) İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği programında doktora yapmış olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara, 4) İş sağlığı ve güvenliği alanında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az sekiz yıl teftiş yapmış mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişlerine, 21

22 5) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında uzman yardımcılığı süresi dâhil en az sekiz yıl fiilen görev yapmış mühendis, mimar veya teknik eleman olan Bakanlık iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına, EK-1 deki örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir. b) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; 1) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara, 2) İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olan mühendis, mimar veya teknik elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara, EK-1 deki örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir. c) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara EK-1 deki örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir. (2) Birinci fıkranın (a) bendinin (4) ve (5) numaralı alt bentlerinde sayılanlar, (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavına doğrudan katılabilirler. Bakanlıkta geçen çalışma süreleri fiilen iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi süresinden sayılır ve bu durumda olanlar Bakanlıktaki görevlerinden ayrıldıkları takdirde hak ettiği belgenin sınavına doğrudan katılabilir. İş güvenliği uzmanlarının görevleri MADDE 9 (1) İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür: a) Rehberlik; 1) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak. 2) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. 3) İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak. 22

23 4) İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmayan, ancak çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak. b) Risk değerlendirmesi; 1) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. c) Çalışma ortamı gözetimi; 1) Çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek. 2) İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek. ç) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt; 1) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek. 2) Çalışma ortamıyla ilgili iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve çalışma ortamı gözetim sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği halinde EK-2 deki örneğine uygun olarak hazırlamak. 3) Çalışanlara yönelik bilgilendirme faaliyetlerini düzenleyerek işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. 4) Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. d) İlgili birimlerle işbirliği; 1) İşyeri hekimiyle birlikte iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak. 2) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını işyeri hekimiyle birlikte hazırlamak. 23

24 3) Bulunması halinde üyesi olduğu iş sağlığı ve güvenliği kuruluyla işbirliği içinde çalışmak, 4) Çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu kişilerle işbirliği yapmak. İş güvenliği uzmanlarının yetkileri MADDE 10 (1) İş güvenliği uzmanının yetkileri aşağıda belirtilmiştir: a) İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek. b) İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak. c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek. ç) Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak. (2) Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş güvenliği uzmanları, çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam beş iş günü kadarı çalışma süresinden sayılır ve bu süreler sebebiyle iş güvenliği uzmanının ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz. İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri MADDE 11 (1) İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler. (2) İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur. (3) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır. Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesindeki kriterler esas alınır. 24