Almanya da ve Türkiye de Yabanc lar Meclisi

Transkript

1 Kerim Arpad Ben güzel Baden-Württemberg eyaletinin Stuttgart şehrinden geliyorum, burada Stuttgart belediye meclisi uluslararası komisyonunun fahri üyesiyim ve bu sıfatla kendini çok sayıdaki yabancılar meclisinin çatı birliği olarak tanımlayan Baden-Württemberg belediyeleri göçmen temsilcilikleri eyalet birliğinde görevliyim. Benden önceki konuşmacı gibi ben de yabancılar meclisi kavramı söz konusu olduğunda biraz zorlanıyorum. Ancak şu anda artık göçmenler kavramını kullanmamızın tek nedeni siyasi doğruculuk değil. Biz Stuttgart ta bir uluslararası komisyona sahibiz. Yani buradan da konunun çok yönlü olduğu anlaşılıyor. 61

2 Benim asıl mesleğim, Stuttgart Alman-Türk Forumu müdürlüğü, tabii bu durum bu göçmen temsilciliğinde konusunda uzman üye olarak işimi bazen kolaylaştırıyor, çünkü asıl işimde de bu konularla meşgul olabiliyorum. LAKA, Yerel Göçmen Temsilcilikleri Eyalet Birliği nin kısaltmasıdır. LAKA 1998 yılında Sindelfingen de, Baden-Württemberg deki yerel yabancılar temsilciliklerinin eyalet çalışma grubu olarak kuruldu. Başta bu inisiyatifi dönemin eyalet hükümetinin yabancılar görevlisi ve günümüzün entegrasyon görevlisi, Adalet Bakanı Prof. Dr. Goll başlattı. Ancak örneğin Hessen ve Kuzey Ren-Vestfalya gibi başka eyalet yabancılar meclisi buna öncülük etmiş ve örnek oluşturmuştu. LAKA, Baden-Württemberg eyaletinde göçmenler tarafından uluslar ötesi, partiler üstü ve dinler üstü bir organizasyon olarak kurulan ve ağırlıklı olarak fahri görev yapan ilk kuruluştur. Kuruluş etkinliğine 45 yerel göçmen organizasyonu katılmıştı. Bugün Baden- Württemberg deki 30 yerel temsilcilikten iki yüze yakın üyemiz var yılının Temmuz ayında adımızı Baden-Württemberg Yerel Göçmen Temsilcilikleri Eyalet Birliği olarak değiştirdik. Elbette bunun tek nedeni, yalnızca yabancılardan söz edilmemesini sağlayan siyasi doğruculuk tavrı değil, aynı zamanda bu alanda faaliyet gösteren birçok başka kuruluşun da buna uygun olarak adını değiştirmiş olmasıdır. Benzer şekilde Federal Yabancılar Meclisi de kısa bir süre önce adını değiştirdi. Yani kafalardaki bu geçiş, ülkeye göç ettikten yıl sonra artık yabancı olarak değil, eğer illa ki bu duruma bir ad vermek isteniyorsa, göçmen olarak görülmek istediğimizi ifade ediyor. Günün birinde eyaletin adı da Yeni Baden-Württembergli ya da benzer bir şey olursa sevinirim. Henüz o noktaya gelebilmiş değiliz ama o 62

3 Kerim Arpad da mutlaka olacaktır. Sonuçta Swabiyanlar ve Badenliler hala kendi aralarında sorun yaşıyorlar. Kısaca Almanya daki yabancılar meclislerinin sonuçta bunu bir üst kavram olarak kullanıyorum durumuna değinmek istiyorum. Bu, özellikle belediyeler düzeyinde yasal olarak belediye birliklerinde yabancı nüfusun çıkarlarını temsil etmekle görevli olan çeşitli kurullar ve organlar için kullanılan bir üst kavramdır. Bunun yanında yabancılar meclisleri, belediyenin organlarına yabancı nüfusu ilgilendiren tüm konularda danışmanlık yapmaktadır. Yabancılar meclisleri oluşturma kuralları ve bunların görevleri ve hakları Almanya da ilgili belediye kanununa bağlı olarak eyaletten eyalete farklılık göstermektedir. Yani Bavyera da, Baden-Württemberg de ya da kuzeydeki federal eyaletlere gittiğinizde çok farklı durumlarla karşılaşıyorsunuz. Yabancılar meclislerinin devreye sokulması, Almanya da yaşayan nüfusun artan hukuki ve gerçek entegrasyonunun bir sonucudur. Yerel yabancılar meclislerini oluşturma görevi, yerel öz yönetimin formülasyonu olarak belediyelere eyalet kanunu tarafından aktarılmıştır. Almanya da yaşayan yabancılara yerel karar süreçlerine katılım olanağı verilmesi amaçlanmaktadır. Bildiğiniz gibi Almanya da özellikle üçüncü devletlerin vatandaşlarına belediye seçimlerinde seçme hakkı vermiyoruz. Ayrıca çifte vatandaşlık hakkı da yok, dolayısıyla burada seçme hakkının bulunmaması nedeniyle özellikle AB üyesi olmayan devletlerin vatandaşları açısından büyük bir demokrasi eksikliğimiz var. Kendi memleketim olan Stuttgart tan bir örnek vereyim: Şehirde göçmenlik geçmişi olan insanların oranı %38. Stuttgartlıların %22 si Alman pasaportuna sahip değil, yani eyalet seçimlerinde ve federal seçimlerde seçme hakları 63

4 yok. AB vatandaşları yerel seçimlerde oy verebiliyor ama Stuttgart ta seçme hakkı olmayan yaklaşık vatandaşımız var ve bu insanlar için bunun anlamı yetersiz bir siyasi katılım olanağı anlamına geliyor. Bu nedenle ilk yıllarda Almanya nın birçok şehrinde yabancıların oy kullanabildiği yabancılar meclisleri oluşturuldu. Almanya da son yılda geliştirilen çeşitli modellere kısaca değinmek istiyorum. Çoğu yabancılar meclisi 1980li ve 90lı yıllarda kuruldu ve yabancı yurttaşların temsilcilikleri oldu. Bunlar çoğunlukla doğrudan seçilerek oluşturuldu. Ancak günümüzde AB üyesi ülkelerden gelen yabancılar belediye seçimlerine katılma hakkına sahip olduğu için, özellikle Alman uyruklu olup Almanya ya göç edenler otomatik olarak Alman vatandaşlığını aldığı için ve birçok yabancı Alman vatandaşlığına geçtiği için bugün göçmenlerin yalnızca küçük bir bölümü bu meclislerin seçimine katılma hakkına sahip. Tüm bunlara, seçimlere katılım oranının sürekli azalması da eklendi. Mektupla oy verme olanağının verildiği birkaç olumlu örnek de yaşandı, ancak çoğunlukla doğrudan seçilen yabancılar meclis üyelerinde ve Stuttgart taki %6 lık oranda olduğu gibi, katılım oranının çok düşük olduğu gözlemlenmektedir. Geçmişte yabancılar meclislerinin başka bir biçimi, yerel siyasetle doğrudan bir bağlantılarının olmamasıydı. Bu yabancılar meclis üyeleri kendi aralarında buluşur, çeşitli halk gruplarının temsilcileri ile bir araya gelir ve iyi bir müdavim masasında (Stammtisch) olduğu gibi kendi şehirlerinde nelerin kötü ve nelerin iyi gittiği konusunda görüş alışverişinde bulunurlardı. Bazen bir belediye temsilcisi de aralarına katılırdı ama çoğunlukla siyasetçi olmazdı. Yani burada da bu tür meclislerin etkisinin gittikçe azaldığı çabucak fark edildi. Birçok 64

5 Kerim Arpad belediyede belli halk gruplarının baskı grubu temsilcileri, hatta geniş bir çevresi olduğu için bu tür komisyonlara seçilen kişilerdi bunlar. Tüm bunlar, yani etkinin azaldığı ama aynı zamanda seçimlere katılımın da azaldığı tespit edildiği için sadece Baden-Württemberg de değil, Almanya nın her yerinde birçok belediyede zihniyet değişiyor: İzole edilmiş seçim komisyonundan uzaklaşarak, entegre olmuş ihtisas komisyonuna varılmak isteniyor. Bu bağlamda Stuttgart modeline gelmek istiyorum. Stuttgart ta 2004 yılından beri bu modeli Uluslararası Komisyon ile hayata geçirdik. Daha önce söylediğim gibi Stuttgart göçmen oranı yaklaşık %40 olan bir şehir, yani Almanya da göçmen oranı en yüksek olan şehir. Yani Frankfurt a benziyor ama her zaman Berlin gibi sorunlu şehir olarak tanımladığımız durumdan çok uzak. Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki şehirlerin de bizimle karşılaştırıldığında göçmen oranı çok düşük. Stuttgart, CDU üyesi olduğu halde siyasetin koyu siyah kanadından önemli ölçüde uzak kalan büyükşehir belediye başkanı Manfred Rommel den beri liberal yabancılar siyasetiyle tanınıyor. Stuttgart, yabancılar meclisine sahip olan ilk şehirlerden biriydi. Herhalde Alanya yla böyle bir ortak yanımız var. 1983/84 yıllarında Stuttgart ta yabancılar meclisi oluşturuldu ve bizde de dönüşüm seçimlere katılım oranının düşüklüğü ve azalan etkiyle harekete geçti te belediye meclisinin ortak kararı üzerine seçim danışma kurulunun yerini ihtisas komisyonu aldı. Uluslararası komisyon bugün Stuttgart belediye meclisinin bir danışma komisyonunu oluşturuyor. Nüfus grupları arasındaki iletişimle ilgili önemli fikirler veriyor ve belediye meclisine ve yönetime, Alman olmayan nüfusun entegrasyonuyla ilgili tüm konularda danışmanlık yapma görevini üstlenmiş durumda. Tahmin 65

6 edebileceğiniz gibi %40 lık bir göçmen oranında bu neredeyse tüm konuları kapsıyor. Biz karar alan bir komisyon değil, yalnızca bir danışma komisyonuyuz. Komisyonumuz belediye meclisinin 13 üyesinden, belediye meclisindeki oranlara göre oluşuyor. Ve aramızda 12 konusunda uzman kadın ve erkek şehir sakini bulunuyor. Uzman üye olarak entegrasyon siyaseti konusunda aktif olarak çalışan kadın ve erkek Stuttgartlılar aday olabiliyor. Kısaca hukuki temele değinmek istiyorum. Daha önce dediğim gibi bunu nasıl düzenlemek istedikleri belediyelere bırakıldı. Bizim Stuttgart ta bir belediye kanunumuz, konusunda uzman yurttaşların uluslararası komisyona katılımı için bir eyalet başkenti tüzüğümüz var. Bu, şehrin diğer danışma komisyonları gibi resmi olarak kağıda döküldü. Burada şöyle deniyor: komisyonun görevi, belediye meclisine görevlerini yerine getirirken fikirler, tavsiyeler ve görüşler sunarak, uluslararası şehir toplumunda ortak yaşamın şekillendirilmesini, özellikle Stuttgart ta yaşayan kadın ve erkek göçmenlerin entegrasyonunu ilgilendiren konularda danışmanlık yapmaktır. Tartışma konuları ki mali ya da diğer konularda karar alma yetkimiz olmadığı için bizim açımızdan en önemli konu budur yani entegrasyon politikası açısından önemli olarak sınıflandırılan tartışma konuları için, diğer yetkili komisyonların ya da belediye meclisinin gündemine alınmadan önce uluslararası komisyonda ön görüşme yapılacaktır. Belediye meclisinin 13 üyesinin ve oy hakkı olan 12 konusunda uzman yurttaşın komisyona üye olduğunu daha önce söylemiştim. 12 uzman kadın ve erkek yurttaşın yanı sıra bunların temsilcileri belediye meclisi tarafından büyükşehir belediye başkanının önerdiği kişilere göre 66

7 Kerim Arpad atanır. Bu süreç, her 5 yılda bir, yani her yerel seçimden sonra herkesin başvurabileceği açık bir ilan/ihale prosedürü düzenlenerek yürütülür. Bu yıl yerel seçimler yeni yapıldı ve ardından yeni komisyonun bu ikinci dönemi için 90 başvuru yapıldı. Önerilen kişiler arasından, mesleki yeterliliğe sahip, belli konu alanlarına göre dağıtılan kişilerin seçilmesi gerekiyor. dil teşviki, eğitim ve spor konu alanı için 3 koltuğumuz var. Şehir gelişimi, ortak yaşam ve güvenlik için de yine 3 koltuğumuz var sosyal işler, gençlik ve sağlık, mesleki yetkinlik, iş piyasası ve ekonomi ve kültür ve dinler arası diyalog. Gördüğünüz gibi belediye burada şehir toplumunun çeşitli konu alanlarını göçmenlik alanına aktarmaya çalıştı. Buna uygun olarak, burada gereken uzmanlığa sahip olan ve danışmanlık yapabilecek kişiler bulunabildi ya da başvuruda bulundu. Ben kendim komisyonda dil teşviki, eğitim ve spor alanında uzmanım. Somut olarak ne yaptığımız konusuna gelmek için, komisyonda çok iyi bir karışıma sahip olduğumuzu söylemek istiyorum. Yalnızca göçmenlik geçmişine sahip olan ya da pasaportuna göre yabancı olan insanlar başvurmak zorunda değil. Aynı şekilde bu alanda çaba gösteren Almanlar da başvurabiliyor. Örneğin şimdi komisyonda Yunanlılar, Türkler, İtalyanlar, Rusya Almanları, Arjantinliler, Şilililer, bir Çinli, bir Kamerunlu var, bunların çoğu Alman vatandaşlığına geçmiş ve iki tanesi de aslen Alman. Belki kısaca konusunda uzman yurttaşların yerine getirmesi gereken ön koşullara değinmeliyiz. 18 yaşında olmaları, en az 3 ay yalnızca Stuttgart ta ikamet etmiş olmaları ya da buraya kayıtlı olmaları gerekiyor. Sürekli bir oturum statüsüne sahip olmaları, yani sınırsız bir oturma izinleri, bir oturum hakları ya da bir AT oturum izinleri olması 67

8 ya da tabii ki Alman vatandaşı olmaları gerekiyor. Asıl iş olarak ya da fahri olarak göçmenlerle çalışarak mesleki uzmanlıklarını kanıtlamaları gerekiyor. Ve Stuttgart taki belli göçmen gruplarının organizasyonlarını ve belediye siyaseti yapılarını bilmeleri gerekiyor. Bir de tabii ki belli bir düzeyde iyi Almanca bilmeleri gerekiyor. Kısaca toplantılarımızı nasıl şekillendirdiğimiz konusuna da girmek istiyorum. Genelde yılda 8-10 toplantı yapıyoruz. Entegrasyon siyasetiyle ilgili tüm konuları önceden görüşüyoruz. Ben komisyonumuzu biraz da idarenin kontrol organı olarak görüyorum göçmenlerin gözünden elbette. Bununla birlikte komisyon üyeleri olarak bizler aynı zamanda özellikle Türkleri, İtalyanları ya da Yunanlıları temsil etmek değil, gerçekten Stuttgart şehrinin tamamı için çalışmak ve buna uygun olarak idareyi de bu şekilde algılamak istediğimizi söylüyoruz. Elbette idarenin tasarılarını ele alıyoruz. Bunlar, okul raporu, sosyal işler raporu ya da sağlık raporu gibi raporlar. Bunları çoğunlukla göç ve entegrasyon odaklı olarak ele alıyoruz. Ancak ben görevimizin ağırlık noktası olarak bizim harekete geçirebildiğimiz talepleri, inisiyatifleri görüyorum. Örneğin son 5 yılda özellikle Stuttgart taki göçmen çocuklarının okuldaki durumlarını ele aldık ve bu inisiyatifler sayesinde burada uygun teşvik önlemleri aldırabildik ya da var olanları güçlendirebildik. İdarenin ve serbest kuruluşların kültürlerarası açılımı, gömenlerin belediye ve eyalet seçimlerine katılımı çalışmasının önemli bir ağırlık noktasını oluşturuyor. Almanya daki yasadışı sığınmacıların psiko-sosyal yönden desteklenmesi de bizim için önemliydi. Çok güçlü bir ilerleme kaydeden ama çoğunlukla kültürlerarası bakış açısıyla ele alınmayan kültürlerarası şehir gelişimi ve 2006 Dünya Kupası da elbette böyle bir 68

9 Kerim Arpad örnekti. Dünya Kupası nda, Almanya da mevcut birçok derneğin, örneğin o zamanki Dünya Kupası nın sloganı şuydu dostlarına misafir olan ziyaretçilere Stuttgartlı "hemşerileri tarafından eşlik edilmesini sağlamak söz konusu olduğunda, hangi teknik ve uzmanlık yeterliliklere sahip olduğunu gösterebildik. Yani günümüzdeki yabancılar meclisi 1. nesil yabancılar meclisinden ya da buradaki açıklamalardan duyduğumdan farklı görevlere sahip. Biz, Almanya ya gelen göçmenlere danışmanlık yapmaktan ya da hizmet vermekten çok, yerel yönetimlere yani belediyelere ve belediye meclisindeki taraflara, zaten düzenleme görevini taşıdıkları tüm sorunlar konusunda danışmanlık yapma iddiasındayız. Bizim için önemli olan şu: Stuttgart ın şehir gelişiminde ilerleme kaydettiğimizde ya da belediye meclisi komisyonlarında sağlık hizmetleri ele alındığı zaman, tüm bunları göçmenlerin açısından özel bir toplantıda ele alınmasını ama bu toplantıya da idarenin ilgi göstermesi ya da siyasi partilerin temsilcilerinin de katılmasını istiyoruz. Biz kendimiz de birçok kampanya ve etkinlik düzenliyoruz. Şehrin entegrasyon görevlisiyle ve diğer komisyonlarla ya da idari yapılarla çok yakın bir ilişkimiz var. Bizim için çok önemli olan bir konu, hem siyasette hem de idare tarafından bize gösterilen saygı ve gördüğümüz kabuldür, yani önerilerimizin ve danışmanlık konularımızın gerektiği gibi algılanması ve tabii basın ve halkla ilişkiler çalışmalarının gerektiği gibi işlemesidir. Yani Stuttgart taki günlük gazetelerde, televizyonda ve radyoda arada bir önerilerimize ve inisiyatiflerimize kulak verilmesine önem veriyoruz. Bu kabul, yani fahri olarak yürütülen faaliyetler için harcanan çabanın kabul görmesi önemli bir nokta. Büyükşehir belediye başkanımızın da her zaman Stuttgart ta yaşayan 69

10 herkesin Stuttgartlı olduğunu ve Stuttgart ın uluslararası niteliğinin şehir toplumunun canlılığı açısından büyük önem taşıdığını söylemesi de çok önemli noktalardır. Son olarak bir konuya daha değinmek istiyorum, çünkü burada Türkiye de ve bizde Almanya da komisyonlar arasındaki işbirliğini güçlendirmek için bunu iyi bir fırsat olarak görüyorum: Avrupa Konseyi ve Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilen ve Stuttgart ın küçük bir liderlik rolü üstlendiği, Avrupa Vakfı nın ve diğer kuruluşların bir araya geldiği bir ağ var. CLIP ağında (Cities for Local Integration Policy of Migrants) birçok Avrupa şehri, bir entegrasyon siyaseti ağı olarak bir araya geldi. Bu ağa birçok üniversite bilimsel olarak eşlik ediyor, bunların arasında Bamberg Üniversitesi de bulunuyor. Türkiye den İzmir ve İstanbul un bu ağa dahil olduğunu ve bu yolla şehrin idare çalışanları ve siyasetçileri arasında çok iyi bir deneyim alışverişi başlatılabildiğini biliyorum. Bizim için Almanya da ve diğer Avrupa şehirlerinde uyum siyasetinin yalnızca tek bir belediye görevlisinin işi olmaması, belediyenin tamamının entegrasyon siyasetini benimsemesi çok önemli. Alanya için de iki ülke arasında daha büyük bir deneyim alışverişinde bulunabilmek için böyle bir ağa katılmak ilginç olabilir. 70