Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Yrd. Doç. Dr. Ali GURBETOĞLU

Transkript

1 Bilimsel Araştırma Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Ali GURBETOĞLU

2 4- Raporlaştırma Süreci En güçlü hafıza bile en zayıf mürekkepten solgundur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 2

3 Raporlaştırma Süreci 1. Rapor Yazımında Temel Kurallar a. Raporun Yazılması b. Alıntı ve Aktarımların Kullanılması Kaynak Göstermenin Zorunlu Olduğu Durumlar Kaynak Gösterme ve Dipnot Şekilleri c. Dipnotların Yazılması Yazılı Kaynak İçin Atıflar Elektronik Kaynağa Atıflar 2. Araştırmanın Raporlaştırılması Araştırma Raporunun Bölümleri A-Ön Bölüm: a. Başlık Sayfası b. Özet ve Öz c. Önsöz, İçindekiler d. Tablo ve Şekiller, Tanımlar B-Ana Bölüm: a. Giriş Problem (Kuramsal Çerçeve) Amaç (Araştırma Soruları) Önem Sınırlılıklar Tanımlar b. Yöntem Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Araçları Verilerin Analizi c. Bulgular ve Yorum d. Sonuç ve Öneriler C-Son Bölüm: a. Kaynaklar Kaynaklar Listesini Düzenleme b. Ekler Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 3

4 1.Rapor Yazımında Temel Kurallar Araştırma yöntem ve teknikleri eğitimi, araştırmacılara bu uzmanlığı ve kültürü kazandırmaya yönelik bilimsel tutum ve davranışlar kazandırma sürecidir. Usulüne uygun şekilde tamamlanan bir araştırmanın bütünlük içerisinde raporlaştırılması önemlidir. İyi bir araştırma raporunun şekil, içerik, alıntı, dipnot ve kaynakça bakımından iyi düzenlenmesi, rapor yazımına ilişkin genel ilkelere ve bilimsel araştırma kurallarına uygun olması gerekir. Araştırmacının alıntı yaparak yararlandığı kaynakları araştırmanın içinde ve kaynakçasında gösterme mecburiyeti vardır. Araştırmada ulaşılan bulgular ve geliştirilen önerilerin problem ve alt problemlere cevap oluşturmasına dikkat edilmelidir. Araştırma sürecinde önemli olduğu görülen ve araştırmanın sınırları dışında kaldığı için gözardı edilen konular, ilgili alanda araştırma yapcak olanlara araştırma konusu olarak önerilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 4

5 a. Raporun Yazılması: Rapor açık, anlaşılır bir dille yazılmalı, gereksiz ve abartılı açıklamalardan kaçınılmalı, sade bir üslup kullanılmalıdır. Bilimsel bir çalışmada duygusal yaklaşımlardan, öznel(subjektif ) ifade ve yaklaşımlardan kaçınmak gerekir. Öznel ifadeler çalışmanın bilimselliğine gölge düşürür. Bir çalışmayı bilimsel yapan nesnel(objektif) olmasıdır. Çalışma metninde kullanılan terimlerde de üslup birliği sağlanmalıdır. Örneğin, çalışma metninde kanun - yasa, tabiat - doğa, teori - kuram gibi aynı anlama gelen terimlerin hangisi tercih edilecekse, o terim kullanılmalıdır. (Başka kaynaklardan aynen yapılan aktarmalar, bu kuralın dışındadır.) Araştırma raporları okuyucuyu sıkmamalı, ilgi uyandırır tarzda ve akıcı bir üslupla kaleme alınmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 5

6 b. Alıntı ve Aktarımların Kullanılması: Alıntılarda, başkalarının emeğine saygı göstermek, çalışmaya atıfta bulunacak diğer araştırmacıları yanlışa yönlendirmemek ve telif yasasına uymak amacıyla kaynak gösterilmesi gerekir. (Bu konuya, Araştırma ve Etik başlığı altında değinilecektir.) Alıntılar ya doğrudan veya dolaylı olarak yapılır. Doğrudan Alıntılar: Yasa ve yönetmelik maddelerinin, formüllerin, özgünlüğünün korunmasında yarar görülen ifadelerin doğrudan nakledilmesi gerekir. Kaynaklardan kelimesi kelimesine aynen yapılan alıntılar, üç satırı aşmayacak uzunluktaysa, çalışma metnin içinde çift tırnak (... ) işareti içerisine verilir. Örnek: Akyüz (2010, 267) e göre, Meşrutiyet dönemi, eğitimde ve başka alanlarda kısmen, gerekli bir laboratuvar dönemi dir. Eğer alıntılanan metin üç satırdan fazla ise, bu durumda alıntı, ana metnin satır ve paragraf sitilinden farklı olarak, daraltılmış ve satırları sıkıştırılmış ayrı bir paragraf şeklinde yapılır. Alıntı paragrafın ilk ve son satırları ile çalışma metni arasında en az çift aralıklı boşluk bırakılarak, alıntı ile metnin ayırt edilmesi sağlanır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 6

7 Örnek: Darülmuallimin i kurma amacıyla Maarif Meclisi tarafından kaleme alınan bir belgede okulun kuruluş gerekçesi olarak şu görüşlere yer verilmiştir; Öncelikle amacı yeni açılmakta olan rüştiyelere öğretmen yetiştirmek olmakla beraber bununla sınırlı değildi. Fatih ve Kanuni dönemlerinde ilimler tasnif edildi, yeni medreseler kuruldu ve her dersin başına bir müderrisin tayin edildi. Burada okuyan talebelere dersler usuli tedris üzerine verildi, ancak sonraki yıllarda eğitim ve öğretimdeki ciddiyet ve disiplin azaldı; mevcut hocalar öğretim metotlarından ve imtihan usullerinden habersiz oldukları görüldü (Akyüz 2010,328). Sıbyan Mektebi hocalarının içinde Rüştiye Mekteplerinde okutulacak dersleri, özellikle hesap ve diğer konuları anlatıp öğretebilecek bir hocanın olmadığı da belirtilmektedir. Belgelerde özellikle eğitim usullerinin biran önce yoluna konularak ilim sahibi hoca yetiştirilmesinin önemi üzerinde durulmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 7

8 Bu tür alıntılar için, çalışma metninde kullanılan puntodan daha küçük punto kullanılır. Herhangi bir kaynağın muhtelif yerlerinden aynen yapılan atıfların önüne üç nokta (...) konur. Dolaylı Alıntılar: Alıntı yapılan metin eğer birebir kaynakla aynı değilse, yazar kendi cümleleriyle ifade ediyorsa, alıntı yapılan kısım tırnak içine alınmaz ya da sıkıştırılmış paragraf gibi özel biçimler kullanılmaz. - Her iki alıntı türünde de, alıntının yapıldığı ilgili kaynağa mutlaka atıf yapılır ve atıfların her biri, atıf gösterme kurallarından tercih edilen birine göre gösterilir. - Bir veya birden fazla kaynaktan yapılan aktarma veya alıntılar, birbiri ardı sıra bir sayfa veya daha fazla yer tutacak şekilde verilmemelidir. - Bunun yerine, ya alıntı-aktarmalar arasında, çalışmayı hazırlayanın eleştiri, yorum veya açıklamaları da yer almalı veya bu tür uzun aktarmalar, Ekler kısmında gösterilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 8

9 Kaynak Göstermenin Zorunlu Olduğu Durumlar: Herhangi bir eserden bir aktarma yapılmışsa, Bir kaynaktan rakam, şekil, grafik, resim vb. alınarak kullanılmışsa, Başkasının bulduğu yöntem, sonuç veya amaçtan yararlanılmışsa, Az veya çok başkasının eserinden esinlenilmiş, doğrudan ve dolaylı olarak faydalanılmış ise, yararlanılan sözkonusu kaynakların bildirilmesi zorunludur. Kaynak Göstermeyi Gerektirmeyen Durumlar: Genel kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda kaynak göstermeye gerek yoktur. Örneğin, cömertlik önemli bir erdemdir ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur. Herkesin bildiği, açık ve seçik olarak fark edilen bilgiler için kaynak göstermeye gerek yoktur. Örneğin, Son yıllarda Türkiye, siyasal ve ekonomik açılardan, dünyanın önemli ülkeleri arasına girmiştir ifadesinde kaynak göstermeye gerek yoktur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 9

10 Kaynak Gösterme ve Dipnot Şekilleri Araştırma raporlarında kullanılan doğrudan veya dolaylı alıntıların hangi kaynaklardan alınarak nakledildiğinin gösterilmesi gereklidir. Bu gereklilik, araştırmanın bilimsel bir nitelik kazanması ve güvenilirliği açısından önemli olduğu kadar araştırma etiği açısından da önemli ve zorunludur. Alıntılar, araştırma raporunun sonunda Kaynaklar veya Kaynakça gösterilmekle birlikte ayrıca rapor metni içerisinde çeşitli şekillerde gösterilmektedirler. Bunlar; 1. Dipnotu Yöntemi 2. Soyadı, Tarih ve Sayfa Yöntemi 3. Soyadı ve Tarih Yöntemi 4. Numaralama Yöntemi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 10

11 1. Dipnot Şeklinde Kaynak Gösterme Yöntemi: Dipnotlar, ek bilgi verme ve kaynak belirtme şeklinde iki amaçla gösterilir. Ek Bilgi Verme: Metinde açıklanması gereken ve metin içinde verilmesi, raporun akışı ve bütünlüğüne uygun düşmeyen durumlarda açıklama, dipnot şeklinde, ilgili sayfanın dibinde çizgiyle ayrılmış yerde verilir. Açıklamanın eklenmesi gereken yere bir simge veya rakam yazılarak, aynı simge veya rakam, ilgili sayfanın dibine yazılarak, önünde gerekli açıklama yazılır. Kaynak Belirtme: Dipnotu halinde kaynak gösterirken, ilgili kısma veya cümle sonuna parantez içerisinde bir sembol veya rakam yazılır. Sayfanın en altına çizgi ile ayrılmış bölgeye metinde verilen numaranın aynısı eklenerek, alıntıya ilişkin bilgiler aktarılır. Alıntıya ilişkin dipnotta yazar adı ve soyadı, kitabın adı (Yazılış ve basılış sayıları, yayın yeri: yayınevi, yayın tarihi, sayfa numarası 1 gibi tüm bilgiler verilir. 1 Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, 16. Baskı, Pegem Yayınları, Ankara. 2010, s Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 11

12 2. Soyadı, Tarih ve Sayfa Yöntemi: Kaynak, metin içerisinde, alıntı cümlesinin hemen bitiminde parantez içinde, yazar soyadı, eserin baskı tarihi ve sayfa numarasıyla belirtilir. Örnek: Meşrutiyet dönemi, eğitimde ve başka alanlarda kısmen, gerekli bir laboratuvar dönemi dir (Akyüz, 2010,267). Tek Yazarlı Çalışmaya Atıf: Şahsın soyadı alıntının başında geçerse, parantez içinde kaynağın tarihi belirtilmelidir. Akyüz (2010) öğretmen örgütlenmesine ilişkin tarihsel gelişim konusunda, ilk öğretmen örgütünün 1908 tarihinde Encümen-i Muallimin adıyla kurulduğunu söyler. Alıntı başında şahsın adı geçmezse, alıntının sonunda şahıs soyadı ve eserin baskı yılı parantez içinde verilir. II: meşrutiyet yıllarında ülkenin içine sürüklendiği sosyo-ekonomik ve siyasal çöküşten ancak eğitim yoluyla kurtulabileceği fikri ağırlık kazanmıştır(akyüz, 2011) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 12

13 İki Yazarlı Çalışmaya Atıf: Alıntının başında veya sonun gösterilmesine göre yukarıdaki örneklerde olduğu gibiiki yazarlı çalışmalar kaynak olarak gösterildiğinde, metin içinde her seferinde yazarların her ikisinin de soyadı ve eserin baskı yılı belirtilir. Üç- Beş Yazarlı Çalışmaya Atıf: Alıntının ilk kullanıldığı yerde yazarların hepsinin soyadları ve eserin baskı yılı yazılarak, tek yazarlı çalışmaya atıf konusundaki örneklerde olduğu gibi kullanılır. Büyüköztürk, Akgün, Demirel, Karadeniz ve Kılıç (2006) çalışmalarında... Aynı kaynaktan yapılan başka alıntılarda sadece birinci yazarın soyadı ile vd kısaltmasıyla diğerleri ifade edilir Büyüköztürk vd. (2006) çalışmalarında Altı veya Daha Fazla Yazarlı Çalışmaya Atıf: Bu tür bir çalışma kaynak olarak gösterildiğinde, metin içinde alıntının yapıldığı ilk yerde yalnızca ilk yazarın soyadı verildikten sonra vd. eklenir ve virgülden sonra çalışmanın yayın yılı verilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 13

14 3. Soyadı ve Tarih Yöntemi: Kaynak, yine metin içerisinde, alıntı cümlesinin hemen bitiminde parantez içinde, yazar soyadı, eserin baskı tarihi ile belirtilir. Örnek: Meşrutiyet dönemi, eğitimde ve başka alanlarda kısmen, gerekli bir laboratuvar dönemi dir (Akyüz, 2010). 4. Numaralama Yöntemi: Bu yöntemde alıntılar, tıpkı dipnotlarda olduğu gibi 1 den başlayarak numaralandırılır. Alıntının kaynağı sayfa dibinde değil de bölüm veya rapor sonunda gösterilir. Örnek: Meşrutiyet dönemi, eğitimde ve başka alanlarda kısmen, gerekli bir laboratuvar dönemi dir.(25) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 14

15 c. Dipnotların Yazılması: Yazılı Kaynak İçin Atıflar: İlk geçtiği yerde kaynak ayrıntılı verilir. Örnek: Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, 16. Baskı, Pegem Yayınları, Ankara. 2010, s.267. Dipnot yinelemelerinde, aynı esere arka arkaya ikinci veya daha çok kez atıfta bulunmada Adı geçen eser anlamında Aynı kısaltması kullanılır. Bunun Latince karşılığı Ibid. dir. Araya başka referanslar girmeden aynı eserin farklı sayfalarına atıf durumunda Aynı., s.20 şeklinde gösterilir. Aynı kaynaktan gösterilen referansların arasına başka bir referans atıfı girerse, bu durumda tekrarlanan kaynağın gösteriminde Önceki veri anlamında Ön.ver kısaltması kullanılır. Bunun Latince karşılığı Op.cit ile Loc.cit. dir. Bu kısaltmanın başında yazar soyadı da kullanılır. (Akyüz, Ön.ver.) veya (Akyüz, Ön.ver., s.268) şeklinde gösterilir. Aynı yazarın farklı eserine atıfta bulunulacaksa Akyüz, Türkiye de Öğretmen Örgütlenmesi, s.123 şeklinde verilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 15

16 Elektronik Kaynağa Atıflar: Basılı olmayan kaynaklardan yapılan alıntılar da bilimsel esaslara uygun bir şekilde belirtilmelidir. Bu tür alıntıların kaynağı hem referanslar hem de kaynaklar arasında yer almalıdır. Bu tür kaynakları göstermede yazar adı, makale ve yayın adı, yayının periyodu ve yılı ile web adresiyle birlikte alıntının yapıldığı tarih de belirtilmelidir. Örnek: Ergün, Mustafa(1998). Hasan-âli Yücel in Eğitim ve Kültür Politikası. (Alıntı tarihi ) Gurbetoğlu, Ali (2007). II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Ahlak Eğitimi ve Ahlaki Değerler ( ), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. C.IV, S.I, ss , (Alıntı tarihi ) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 16

17 2. Araştırmanın Raporlaştırılması Yapılmış araştırmaları anlayıp değerlendirebilmek ve yeni araştırmalar yapabilmek için belirli bir araştırma kültürü ve uzmanlık gerekir. Araştırma eğitim ve kültürünü kazanmış bir araştırmacı, raporunu yazmaya başlamadan önce, raporun nasıl yazılacağına ilişkin bir kurgu oluşturulmalıdır. Bu kurguda aşağıdaki soruların cevapları bulunmalıdır; Ana başlıklar ve alt başlıklar neler olmalıdır? Genelden özele doğru konu nasıl işlenmelidir? Toparlanan verilerde yanlışlıklar veya tutarsızlıklar var mıdır? Konu bütünlüğü ve bilgi akışının düzeni nasıl olmalıdır? Grafikler, tablolar, listeler varsa- rapor içine nasıl yerleştirilmelidir? Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 17

18 Araştırma Raporunun Bölümleri Böyle bir kurguya bağlı olarak geçici bir plan hazırlanır. Geçici planda -bazı ayrıntıları değişmekle birlikte- bir araştırma raporu, Ön bölüm, Ana bölüm ve Son bölüm şeklinde üç ana bölüm altında incelenebilir. 1- Ön Bölüm: (Önsöz, İçindekiler, Tablo ve Şekiller) 2- Ana Bölüm: (Giriş, Yöntem, Bulgular ve Yorum) 3- Son Bölüm: (Kaynaklar, Ekler) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 18

19 A. Ön Bölüm Bu bölümde, Başlık Sayfası, Özet, Önsöz, İçindekiler, Tablo ve Şekiller, Tanımlar ve Kısaltmalar gibi kısımlar bulunur. Başlık Sayfası: Araştırma raporunun ilk sayfasıdır. Araştırmanın konusu, başlığı, araştırmayı yapanlar, araştırmanın yapıldığı yer ve tarih gibi bilgilerin kapak sayfasında yer alması gereklidir. Özet ve Öz: Araştırma hakkında, genel bir kanının en kısa sürede oluşturulabilmesi amacıyla oluşturulmuş bir bölümdür. Araştırmanın hangi konuda yapıldığı, hangi yöntemin izlendiği ve hangi sonuçlara ulaşıldığı özet bölümünde belirtilir. Araştırmayı uluslar arası alana açması nedeniyle, her araştırmaya bir de yabancı dilde özet konulmalıdır. Öz ise kısa özet olarak da bilinir. Öz; özetten farklı olarak, çok daha kısa olup tek bir paragraf halinde olur ve anahtar kelimeler içerir. Öz konan araştırmalara yabancı dili de eklenmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 19

20 Önsöz Önsöz kısa, yorum içermeyen, doğru, rahat okunabilir, anlaşılır bir özet niteliğinde olmalıdır. Burada, çalışmanın amacı, önemi, kısaca kapsamı, gerekiyorsa araştırmanın yürütülmesinde karşılaşılan güçlükler konusunda bilgiler verilir. Araştırmanın yürütülmesinde maddi, manevi katkısı olan kişi veya kuruluşlara teşekkür gibi açıklamalar da burada yer alır. 'Önsöz' ibaresi, büyük harflerle ve sayfanın her iki tarafında bırakılan boşlukların içinde kalan kısmın üst ortasına gelecek şekilde yazılmalı ve önsöz metni iki sayfayı geçmemelidir. İçindekiler: Araştırmanın başlıklarının ve alt başlıkların bulunduğu bir tür fihristtir. Okuyucu; hem araştırmanın içerisinde hangi başlıkların olduğunu hem de kaçıncı sayfada bulunduğunu burada görebilir. İçindekiler kısmında, Öz (Abstract)'den başlayarak, tezin tüm kısımları, Ek'ler ve eğer varsa, tezi hazırlayanın özgeçmişi de dahil olmak üzere, başlıklar halinde belirtilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 20

21 Tablo ve Şekiller: Eğer bir araştırmada 10 dan fazla sayıda çizelge var ise; mutlaka çizelgeler dizini hazırlanmalıdır. Araştırma raporunda tablo, şekil, resim ve benzeri açıklayıcı veya belgeleyici bilgiler kullanılmışsa, bunlara ait listeler, 'Tablolar', 'Şekiller' vb. gibi başlıklarla ve raporda yer aldıkları sayfaların numarasıyla birlikte belirtilir. Tanımlar: Yabancı ve teknik sözcüklerle, onların çeviri ya da tanımları burada verilir. Araştırmada kullanılan ve herkesçe bilinen anlamının dışında bir anlamda kullanılan kavramların da araştırmada kullanıldıkları anlamıyla tanımlanmaları gerekir. Bu tür sözcükler alfabetik olarak sıralanır. Kısaltmalar ise; zaman ve yerden kazanmak için kullanılır Araştırmacının çok sık kullandığı kavramları kısaltmasından veya ülkenin kendi ulusal sınırları içerisinde günlük yaşamda kabul edip uyguladığı kendiliğinden oluşan sözcüklerdir. Eğer tezde kısaltmalar kullanılmışsa, bunlar alfabetik sırayla alt alta dizilir. Her kısaltmanın karşısında, kısaltmanın açık hali belirtilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 21

22 B. Ana Bölüm a. Giriş: Araştırmanın yapılmasına neden olan problemin ortaya konduğu, çözüm için neler yapıldığının ortaya konulduğu, araştırmaya başlangıçtır. Araştırmanın amacı, önemi kapsamı belirtilerek, araştırmanın gerekçesi burada belirtilir. Girişte, kuramsal çerçeve, amaç, önem, sınırlılıklar, tanımlar vb. alt başlıklar yer alır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 22

23 Problem (Kuramsal Çerçeve): Araştırmanın üzerinde kurulduğu temeller hakkında bilgi verilir. Daha önce araştırma konusuyla ilgili, doğrudan ve dolaylı olarak yapılmış çalışmalar esas alınarak, temeli oluşturan kuramlar hakkında bilgi verilir. Araştırma konusu ile ilgili yapılmış çalışmalar kronolojik bir sıra içerisinde özetlenerek verilir. Karşılaşılan bir konu ya da güçlükle ilgili bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ya da birden fazla çözüm yolu olasılığı görülen her durum potansiyel bir araştırma problemdir. Araştırma probleminin içinde yer aldığı genel problem alanı tanıtılır. Bu alan içinde yer alan benzer diğer problemler, araştırma problemi ile ilişkilendirilir. Araştırılmak istenen problem bütün içindeki yerinden alınarak tanıtılır Problem alanı ayrıntılı olarak açıklanır. Problemi etkilediği düşünülen önemli etkenler (değişkenler) tanımlanır, aralarındaki ilişkiler belirtilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 23

24 Amaç (Araştırma Soruları): Araştırmanın amacı, araştırma probleminin somutlaştırıldığı ifadedir ve araştırma için yön tayin eder. Cevabı aranan soruları ve toplanacak verileri açıklar nitelikte düzenlenir. Amaçlar önce genel olarak ifade edilir, daha sonra alt amaçlar sıralanır. Araştırmanın ayrıntılı amaçları soru cümleleri ya da denenceler biçiminde de ifade edilebilir. Önem: Araştırma sonunda elde edilen bulguların hangi kuramsal ya da pratik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanması Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 24

25 Sınırlılıklar: Araştırmacının yapılması gerektiğini düşündüğü ancak çeşitli nedenlerle vazgeçmek zorunda olduğu her şey araştırmanın sınırlılığıdır. Bu sınırlılıklar araştırmacının kontrolü dışındaki etkenlerden ya da fayda-maliyet açısından pratik olmayan koşullardan kaynaklanabilir. Araştırmanın bulguları verilen sınırlılıklar içinde geçerlidir. örnekleme, sürece ilişkin olabilir. Tanımlar: Araştırmada geçen anahtar kelimelerin açıklığa kavuşturulması Sınırlılıklar yönteme, zamana, Örneğin iş verimi ile ilgili bir araştırmada araştırmacı bu kavramı hangi kapsamda (ölçütler: parasal, fiziksel, vb.) kullandığını açıklar Bu tanımlar kavramsal (sözlük tanımı gibi) ya da işlevsel (belirli bir ölçüme göre) düzeyde yapılabilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 25

26 b. Yöntem: Bir araştırmanın yapılabilmesi için toplanan her türlü malzeme materyal olarak adlandırılır. Söz konusu malzemeyi elde etmek ve elde edilmiş malzemeyi değerlendirmek amacıyla takip edilen yol ve usullere yöntem adı verilir. Çalışmanın hangi malzemeden oluştuğunun belirtilmesi, bu malzemelerin nasıl ve hangi usullerle değerlendirildiğinin açıkça ifade edilmesi gerekir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 26

27 Araştırma Modeli: Bir araştırmada, araştırılan konunun özelliğine göre muhtelif yöntem ve teknikler kullanılabilir. Araştırmada, verileri toplama aşamasından başlayarak, değerlendirme ve raporlaştırma sürecine kadar takip edilen strateji, yöntem ve tekniklerin neler olduğunun açıklanması gerekir. Evren ve Örneklem: Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanların bütünü Evren olarak adlandırılır. Örneklem ise; belli bir evrenden belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. Örnekleme ise; evrenden örneklem alma işidir. Örneklemede amaç; evren hakkında bilgiye ekonomik yoldan açısından) ulaşmaktır. (para, zaman, emek Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 27

28 Veri Toplama Araçları: Araştırmalarda kullanılacak verilerin, toplama araç ve şekilleri, araştırmanın niteliklerine göre değişiklik gösterir. En sık başvurulan veri toplama araçları; gözlem, görüşme, yazışma, anket, belge tarama, deney vb.dir. Gözlem; Belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve şarta ait doğrudan bilgi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiştir Görüşme; yüz yüze, telefonla ya da diğer iletişim araçları ile vb.) yapılabilir. (görüntülü telefon, internet, Yazışma; yazılı iletişim yoluyla (mektup, anket, yazılı testler gibi) veri toplama tekniğidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 28

29 Belge (dokuman) tarama; var olan kayıt ve belgeleri inceleyerek veri toplamadır ve belli bir amaca dönük olarak kaynakları bulma, okuma, not alma ve değerlendirme işlemlerini kapsar. Anket; dar kapsamlı olsa da, sistematik ve bir anda çok çeşitli veriyi toplama yöntemidir. Veriler, önceden belirlenmiş insanlara bir dizi soru sorarak elde edilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 29

30 Verilerin Analizi: Araştırmada elde edilen verilerin analizinde de çeşitli analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Kullanılacak analiz yöntemleri de araştırılan konunun özelliğine göre değişiklik gösterebilmektedir. Tablo ve grafikler, verilerin sistematik bir şekilde analiz ve yorumlamaya hazır hale getirmesi amacıyla yapılan şekil ve çizelgelerdir. Veri analizinde, özellikle sosyal alanlarda yapılan araştırmaların analizinde SPSS gibi paket programlar kullanıldığı sıklıkla görülmektedir. Sıklıkla kullanılan analiz çeşitlerinden bazıları; kültür analizi, diyalog analizi, semiyotik analiz, içerik analizi, meta analiz, sayısal analizdir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 30

31 Kültür analizi: Norm, davranış, gelenek ve alışkanlıklar gibi kültürel değerlerin ve dinî veya etnik grupların araştırılmasıdır. Bu yolla kültürel değerler o kültür içerisinde yaşanarak, gözlemlerde bulunularak betimlenmesi amaçlanır. Veriler incelenirken duyu organları ile algılanan gerçeklik bütün olarak değerlendirilir. Semiyotik analiz: Sembollere yüklenen anlamın araştırılmasıdır. Sembollere belli özellikteki insanların nasıl anlamlar yüklediği tespit edilir. Giyim tarzı, aksan, saç, sakal, bıyık kesimi gibi dış görüntüler ile atasözü gibi sözler sarf eden insanların sözleri analiz edilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 31

32 Diyalog analizi: Konuya ilişkin görüşmelerin yazılı dokümanlarının incelenip değerlendirilmesi yoluyla, söylenenlerden söylenmeyen gerçeklerin ortaya çıkarılmasıdır. İçerik analizi: Derinlemesine bir betimlemeye yarar. Bir resim, yazı, şiir, tarihi eser gibi materyallerin belli bir özelliğe göre sınıflandırılması amacıyla yapılır. Böylece belli özelliğe göre verinin nasıl bir dağılım gösterdiği ortaya çıkarılır. Örneğin KPSS sorularının konulara göre analizi böyledir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 32

33 Meta-analiz; Deneysel modelin istatistik bulgularının etki derecesi ölçüt alınarak, araştırmaların belli özelliklere göre karşılaştırmalı olarak incelenmesi amacıyla yapılır. İstatistik kullanılarak literatür taraması yapılır. Buradan elde edilen sonuçlar kodlanarak metot ve sonuçları itibariyle etki derecesi ölçülür, farklı uygulamalar için etki derecesinin düzeyi çıkarılır Sayısal analiz; Verilerin rakamla ifadesinde kullanılır. Aritmetik ortalama, medyan, mod, varyans, standart sapma, krolesyon, t testi, ki-kare gibi teknikler kullanılarak veriler analiz edilir ve çözümlenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 33

34 c. Bulgular ve Yorum: Araştırıcının konuya olan hakimiyetini göstermesi bakımından bu bölüm önemlidir. Araştırmada bir tek bölümde toplanabileceği gibi, birkaç bölümde de verilebilir. Araştırıcı bu bölümde objektif olarak bulguları yorumlamalıdır. Yorumlarken son derece açık ve net olmalıdır. Edilen bulgular tablolar ve tanımlar halinde sunulur ve yorumlanır Bulgular, araştırma problemine ışık tutacak biçimde veri analizi sonucunda ortaya çıkan sonuçlardır. Yorumlama ise, analiz edilmiş verilere araştırma amaçları doğrultusunda anlam verme işlemidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 34

35 d. Sonuç ve Öneriler: Bu bölümde araştırmacı, o ana kadar yaptıklarını bir bütün halinde özetler. Yani araştırma problemini amacını, sınırlılıklarını, yöntemi ve elde edilen bulguları özetler. Araştırma soruları çerçevesinde ortaya çıkan sonuçları ilgili literatürle ilişkilendirerek tartışır. Bulgu için en azından bir adet sonuç oluşturmak gerekir Sonuçlar hiçbir zaman zorlama olmamalı fakat bulgulara dayalı olmalıdır. Araştırıcı bu bölümde ulaştığı yargıya da dayalı olarak, öneriler geliştirmelidir. Uygulamaya ilişkin öneriler: Pratik düzeyde araştırma probleminin çözümüne yönelik alınabilecek önlemleri, yapılması gereken değişiklikleri içerir Daha sonra yapılacak araştırmalara ilişkin öneriler: Elde edilen yeni bilgiler ışığında problemin çözümüne katkıda bulunabilecek yeni araştırma alanlarını belirlemeye yöneliktir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 35

36 C. Son Bölüm a. Kaynaklar - Kaynakça* (Bibliyografya): Araştırmada yararlanılan fikir, düşünce, teknik bilgi ile araştırma sahiplerinin haklarını teslim etmek, o konuda yapılmış çalışmaları derli toplu bir araya getirmek, böylece bu konuda çalışacak olanların, ilgili konuda yapılmış çalışmalardan haberdar olmalarını sağlamak amacıyla yararlanılan tüm kaynaklar, belirtilir. Kaynaklar, yazar soyadına göre alfabetik bir düzen ve belirli sistem içerisinde verilir. Araştırmada Ekler kısmından hemen önce veya sonra yer alması gereken bibliyografyada, atıf yapılan kaynaklarla ilgili olarak dipnotlarda verilen tam bibliyografik bilgiler, kaynakçada da açık ve tam olarak aynen yer almalıdır. Kaynaklarda, yazarlarının soyadı en başa alınır, soyadı ile ad arasına virgül konur, addan sonra da parantez içinde eserin yayın tarihi verilir. Parantez dışında nokta konulduktan sonra eserin adı, baskı sayısı ve baskı yeri ile yayınevi belirtilir. Bibliyografyada yer alan kitaplar için, sayfa numarası belirtilmez, ancak, makalelerde, makalenin hangi sayfalar arasında yer aldığı belirtilir. * Araştırmada yararlanılan kaynak sayısı on adetten fazla ise Kaynaklar, bu sayının altında ise Kaynakça şeklinde yazılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 36

37 Kaynaklar Listesinin Düzenlenmesi: Kaynaklar listesi, yazar(lar)ın soyadı esas alınarak alfabetik bir sıralamaya tabi tutulur, baş tarafına sıra sayıları konulmaz. Süresiz yayınlar: Yazar Soyadı, Adı(Baskı Yılı). Çalışmanın adı. Baskı Sayısı, Yer: Yayınevi. Akyüz, Yahya (2011). Türk Eğitim Tarihi. 20. Baskı. Ankara: Pegem A Yayınları. Kitap bölümü Yazar Soyadı, Adı (Baskı Yılı). Bölüm Adı.Editör, Adı Soyadı(Ed.), Kitabın adı (Bölümün bulunduğu sayfalar ss.). Yer: Yayınevi. Gurbetoğlu, Ali (2011). Tozlu nun Eğitim Anlayışında Değerler Eğitiminin Yeri, (Ed.) V. Taşdelen, A.Yayla, A.Karaca, Eğitimden Felsefeye, ss , Ankara: YYÜ Sos. Bil. Enst. Yayınları Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 37

38 Süreli yayınlar: Yazar Soyadı, Adı (Baskı Yılı). Makalenin adı. Süreli Yayının Adı, Cilt, Sayı, Sayfalar. Gurbetoğlu, Ali (2007). II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Çocukluk Anlayışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.40, S.2, ss Online dokümanlar: Yazar Soyadı, Adı(Yayın Yılı). Çalışmanın adı. Web adresi, alındığı tarih (gün, ay, yıl). Ergün, Mustafa(1998). Hasan-âli Yücel in Eğitim ve Kültür Politikası. (Alıntı tarihi Online süreli yayınlar: Yazar Soyadı, Adı(Yayın Yılı). Makalenin adı. Süreli Yayının Adı, Cilt, Sayı, Sayfalar. Web adresi, alındığı tarih (gün, ay, yıl). Gurbetoğlu, Ali (2007). II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Ahlak Eğitimi ve Ahlaki Değerler ( ), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. C.IV, S.I, ss , (Alıntı tarihi ) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 38

39 b.ekler: Metin içerisinde bütünlüğü ve akışı bozacağı için, tabloların, şekil, resim, harita vb. belgelerin, raporun en sonunda,bir sıra ile verilmeleri gerekir. Ekler, sayıca fazla olursa, rakamlar veya Romen rakamları ile numaralandırılırlar. Her numaranın karşısına, Ek in ne olduğunu belirten kısa bir başlığın konulması uygun olur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 39

40 Söz uçar, yazı kalır! Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğiu 40