Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin. Gün Öncesi Piyasası. Kadir ÜNAL Gün Öncesi Piyasası Müdürlüğü. 11 Ekim 2011 Rixos Oteli - Ankara

Transkript

1 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin Gün Öncesi Piyasası Kadir ÜNAL Gün Öncesi Piyasası Müdürlüğü 11 Ekim 2011 Rixos Oteli - Ankara

2 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 2 Neden Gün Öncesi Piyasası Gün Öncesi Piyasasının Amacı Piyasa katılımcılarına, ikili anlaşmalarına ek olarak bir sonraki gün için enerji alış ve satışı yapma fırsatı tanıyarak, üretim ve/veya tüketim ihtiyaçları ile sözleşmeye bağlanmış yükümlülüklerini gün öncesinde dengeleme olanağını sağlamak, Sistem İşletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sağlamak, Elektrik enerjisi referans fiyatını belirlemek, Teklif bölgeleri oluşturularak, Sistem İşletmecisine gün öncesinden kısıt yönetimi yapabilme imkanı sağlamak.

3 14 Nisan 2009 tarih sayılı DUY Geçici Madde 5 (1) Gün öncesi piyasasının alt yapısının kurulması ve işlerlik kazanmasına kadar gün öncesi dengeleme, gün öncesi planlama aracılığıyla gerçekleştirilir. Gün öncesi piyasasının işlerlik kazanacağı tarih en az 1 ay öncesinden Kurul Kararı ile ilan edilir. 14 Nisan 2011 tarih sayılı Kurul Kararı Gün öncesi piyasasının işlerlik kazanacağı tarih 01 Aralık 2011 dir. Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 3 Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği

4 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 4 Elektrik Piyasası Genel Bakış 01 Aralık 2011 Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası

5 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 5 Gün Öncesi Planlama Katılım zorunludur. Piyasa Katılım Anlaşmasının imzalanması yeterlidir. Gün Öncesi Planlama ve Piyasanın Karşılaştırılması (1/4) Gün Öncesi Piyasası Katılım zorunlu değildir. PKA ya ilave olarak Gün Öncesi Piyasası Katılım Anlaşması nın imzalanması zorunludur. GÖP e katılmazsam riskim nedir? Üretimini ikili anlaşma ile satabilirsin ya da DGP ye teklif edebilirsin. Tüketimini ikili anlaşma ile alabilirsin.

6 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 6 Gün Öncesi Planlama Gün Öncesi Planlama ve Piyasanın Karşılaştırılması (2/4) Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Birimi bazlıdır. Üretim miktarı katılımcıların bildirdikleri Tüketim Tahmini ile dengelenir. Portföy bazlıdır Her katılımcı kendi portföyünü dengeler. Katılımcı kendi portföyünü nasıl dengeler? X Enerji -100 MWh 90 MWh 30 MWh X Enerji GÜP=100, TT=120 olarak vermekteydi. Dengelemede Otorite Piyasa İşletmecisiydi. X Enerji farklı PTF ler için farklı biçimde portföyündeki üretim ve tüketim birimlerinin programlarını yaparak dengeler. Bazı fiyatlar için ihtiyacını kendi karşılar bazen de sistemden alır. Otorite PK dır.

7 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 7 Gün Öncesi Planlama ve Piyasanın Karşılaştırılması (3/4) Gün Öncesi Planlama Talep tarafı tüketeceği yükü fiyattan bağımsız Tüketim Tahmini olarak bildirir. Gün Öncesi Piyasası Talep tarafı tüketeceği yükü fiyat seviyelerine göre ayarlayabilir.

8 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 8 Gün Öncesi Planlama ve Piyasanın Karşılaştırılması (4/4) Gün Öncesi Planlama Gün öncesinde referans fiyat (SGÖF) belirlenir İşlemler günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir Saatlik (15 sv), blok ve esnek teklif verilmesine imkan tanır Gün Öncesi Piyasası Gün Öncesinde referans fiyat (PTF) belirlenir. İşlemler günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir Saatlik (32 sv), blok ve esnek teklif verilmesine imkan tanır

9 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 9 GÖP Karşılaştırma Gün Öncesi Planlama A-Üretim Santral-1 Santral-2 Gün Öncesi Piyasası A-Üretim Santral-1 Santral-2 GÜP 80 YAL 20 GÜP 60 YAL 40 TT 10 İA 100 Satış Teklifi 90 İA 100 B-Toptan Tic. C-Perakende B-Toptan Tic. C-Perakende TT 70 İA 40 TT 80 İA 60 Alış Teklifi 30 İA 40 Alış Teklifi 20 İA 60 GÖP ten alınan Miktar= 50MWh Toplam Talimat= 20MWh Toplam Tüketim=160MWh=Toplam Üretim Toplam Satış=50MWh=Toplam Alış Eşleşen Miktar= 60MWh

10 Saatlik Teklifler Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 10 Saat Gün Öncesi Piyasası Teklif Setleri (1/5) Fiyat (TL/MWh) Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade etmektedir Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir. Fiyatların artan sıra ile dizilmesi esastır Asgari ve azami fiyat limitleri, Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenir. Azami fiyat limitlerinin, piyasada beklenen en yüksek fiyattan çok daha yüksek bir seviyede belirlenmesi esastır.

11 Saatlik Teklifler Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 11 Saat Gün Öncesi Piyasası Teklif Setleri (2/5) Fiyat (TL/MWh) İki fiyat/miktar arasındaki boş alanlar doğrusal interpolasyon ile Piyasa İşletmecisi tarafından doldurulur. Alış ve satış yönünde ayrı ayrı olmak üzere en fazla 32 seviyeden oluşur Aynı fiyat seviyesi için geçerli hem saatlik alış teklifi, hem de saatlik satış teklifi bulunamaz

12 Blok Teklifler Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 12 Saat Gün Öncesi Piyasası Teklif Setleri (3/5) Fiyat (TL/MWh) Miktar (Lot) Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir. Belli bir zaman dilimini kapsayan tekliflerdir. Ardışık tam saatlerden meydana gelir Teklif, kapsadığı zaman aralığı için bütünüyle kabul edilebilir Standart blok teklif periyotları Sİ tarafından belirlenip Pİ tarafından uygulanır. PK lar yeni periyot tanımlayabilirler. Blok teklifler minimum KPTF ve NPTF elde edilecek şekilde PYS tarafından optimize edilir.

13 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 13 Gün Öncesi Piyasası Teklif Setleri (4/5) Bölge1 Bölge2 Saat Fiyat (TL/MWh) Miktar (Lot) Blok Teklifler Piyasa katılımcıları bir günde toplam en fazla 50 adet blok teklif verebilirler En fazla üç adet blok teklif için geçerli olmak üzere blok teklifler arasında ilişki kurulabilir. Birbiri ile ilişkilendirilmiş olan blok tekliflerin tamamının alış ya da satış blok teklifi olması ve aynı satış portföyü ve teklif bölgesi ile ilişkili olması esastır.

14 Esnek Teklifler Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 14 PK Gün Öncesi Piyasası Teklif Setleri (5/5) Fiyat (TL/MWh) Miktar (Lot) A B Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir. Bir saat için saatlik miktar ve fiyat bilgilerinden oluşur Belirli bir saat ile ilişkili değildir Sadece sistem satış yönünde verilebilirler. Esnek satış teklifleri minimum KPTF ve NPTF elde edilecek şekilde PYS tarafından optimize edilir Saatlik ve Blok teklifler Esnek tekliflerden önceliklidir

15 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 15 Kısıt Yönetimi (1/3) Kısıtların Giderilmesi Kısa süreli ve gerçek zamanlı kısıtlar DGP de 1 kodlu talimatlar ile giderilir. Uzun süreli, büyük çaplı ve süreklilik arz eden kısıtlar ise Piyasa Bölünmesi yoluyla giderilir Teklif Bölgeleri kısıtların giderilmesi için kullanılan bir metoddur.

16 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 16 Kısıt Yönetimi (2/3) 2.Bölge 3.Bölge 1.Bölge 4.Bölge Teklif Bölgelerinin Belirlenmesi Sistem İşletmecisi tarafından kısıtlar belirlenir. Sİ ve Pi beraber Teklif Bölgelerini oluşturur. Teklif bölgeleri en az 3 ay önce Sİ tarafından duyurulur ancak ilk uygulama en az 6 ay önce duyurulacaktır.

17 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 17 Kısıt Yönetimi (3/3) 2.Bölge 3.Bölge 1.Bölge 4.Bölge ATC Ticaret Sınırlarının Duyurulması Teklif Bölgeleri Saat B1-B2 B2-B1 B1-B3 B3-B1 B1-B4 B4-B1 B2-B3 B3-B Sİ ticaret sınırı olarak adlandırılan teklif bölgeleri arasında brüt (NTC) ve net (ATC) iletim kapasitelerini gün öncesinde 9:30 a kadar PYS ile bildirir

18 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 18 Piyasa Takas Fiyatının Belirlenmesi (1/2) Fiyat (TL/MWh) Talep (alış) Arz (satış) Ticaret Alanı PTF Miktar (Lot)

19 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 19 Piyasa Takas Fiyatının Belirlenmesi (1/2) Fiyat (TL/MWh) PTF Özel Durumlar Arz ve talep eğrilerinin kesişmemesi durumunda alış teklif miktarları tüm PK ları eşit oranda etkileyecek şekilde azaltılarak kesişme sağlanır Eğriler birden fazla noktada kesişiyorsa ortalama değer PTF nı oluşturur. Fiyat (TL/MWh) Arz (satış) Talep (alış) PTF Miktar (Lot) Miktar (Lot)

20 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 20 İkili Anlaşmalar Saat Satıcı PK (Lot) Alıcı PK(Lot) PK lar sadece kendi bölgelerindeki PK lar ile ikili anlaşma yapabilirler. Üretim Lisansına sahip PK lar ikili anlaşma ile enerji alamazlar. Ancak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim yapan üretim lisansına sahip PK lar yıllık üretimleri kadar ikili anlaşma ile enerji alabilirler. PK lar kapasitelerinin üzerinde ikili anlaşma yapabilirler. Kapasitelerinin üzerindeki kısmı sistemden alabilir ya da satabilirler.

21 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 21 Gün Öncesi Piyasası Süreci 9:30 11:30 12:00 13:00 13:30 14:00 16:00 ATC Teklif Bildirimi Teklif Doğrulama Fiyat Belirleme İtiraz Nihai Sonuç Duyurma İkili Anlaşma Bildirimi Erken Teklif Bildirimi (D+5) 12:00 13:00 13:30 14:00 Ek Teklif Bildirimi Ek Teklif Doğrulama Ek Fiyat Belirleme İtiraz Fiyat Belirleme Ek Sonuç Duyurma

22 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 22 PYS Arıza Prosedürü 14 Nisan 2009 tarih sayılı DUY Madde 65 PYS nin beklenmedik bir şekilde arızalanması durumunda benzer bir güne ait ticari işlem değerleri, arıza durumunun devam ettiği sürece, saatlik olarak kullanılır.

23 Güçlü, Gelişen, Şeffaf Bir Piyasa İçin 23 Son Teşekkür Ederim