2. DÜNYADA YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜ

Transkript

1 2. DÜNYADA YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜ 2.1. YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜNDE ÜRETIM (EKONOMI BAKANLIĞI SEKTÖR RAPORU, 2014) Dünya Yaş Sebze Üretimi Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nün en güncel verileri olan 2012 yılı verilerine göre; 2012 yılında dünyada 57,2 milyon hektar alanda yaş sebze üretimi yapılmıştır. Söz konusu alanda yetiştirilen toplam yaş sebze 1,1 milyar ton olup, domates yaklaşık 162 milyon tonluk üretimi ile dünyada en çok yetiştirilen yaş sebze ürünüdür. Domates ürününü, sırasıyla karpuz (105 milyon ton), kuru soğan (83 milyon ton), lahana (70 milyon ton), hıyar ve kornişon (65 milyon ton) ürünleri takip etmektedir yılı itibarıyla toplam yaş sebze üretiminde 2011 yılına kıyasla % 1,7 oranında artış meydana gelmiştir. Dünyada toplam 4,8 milyon hektar alanda domates ekimi yapılmaktadır. Domates üretiminde dünyada önde gelen ülkeler sırasıyla Çin Halk Cumhuriyeti (Çin) (50 milyon ton), Hindistan (17,5 milyon ton), ABD (13,2 milyon ton), Türkiye (11,3 milyon ton) ve Mısır (8,6 milyon ton) iken, hektara göre verimin en yüksek olduğu ülke Hollanda dır. Çin dünya üretiminin yaklaşık üçte birini tek başına gerçekleştirmekte olup, ülkemizin küresel domates üretiminden aldığı pay %7 seviyesindedir. Dünyada en çok üretilen ikinci sebze ürünü karpuzdur. Dünyada toplam 3,6 milyon hektar alanda ekimi yapılan karpuzun, 2012 yılı itibarıyla küresel üretim hacmi 105,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünyadaki önemli karpuz üreticisi ülkeler; Çin (70 milyon ton), Türkiye (4 milyon ton), İran (3,8 milyon ton), Brezilya (2 milyon ton) ve Mısır dır (1,9 milyon ton). Çin dünya üretiminin %66 sını tek başına gerçekleştirmekte olup, ülkemizin küresel karpuz üretiminden aldığı pay %3,8 seviyesindedir yılı FAO verilerine göre; 574 milyon tonluk üretimi ile Çin dünyada en fazla yaş sebze yetiştiren ülke konumundadır. Geniş coğrafi yapısının etkisiyle tarımsal üretimin yoğun bir şekilde yapıldığı Çin de, iklim çeşitliliğinden dolayı tüm yaş sebze türlerinin üretimi yapılabilmektedir. Çin, dünya yaş sebze üretiminden % 52 oranında pay almaktadır. Çin inin yaş sebze üretimini sırasıyla Hindistan (109 milyon ton) ve ABD (36 milyon ton) takip etmektedir. Ülkemiz 28 milyon tonluk üretimi ile dünya sıralamasında 4 üncü sırada yer almakta ve küresel yaş sebze üretiminden %2,5 oranında pay almaktadır. 15

2 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Sıra Ülke Adı Değişim (%) 1 Çin ,5 2 Hindistan ,6 3 ABD ,7 4 Türkiye ,5 5 İran ,5 6 Mısır ,4 7 Rusya Federasyonu ,2 8 Meksika ,8 9 İspanya ,4 10 İtalya ,7 11 Nijerya ,4 12 Japonya ,6 13 Brezilya ,8 14 Endonezya ,1 15 Ukrayna ,9 Genel Toplam ,7 Tablo 2.2. Yaş Sebze Üreticisi Ülkeler (Ton) (FAO Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014) Dünya Yaş Meyve Üretimi FAO nun en güncel verileri olan 2012 yılı verilerine göre; dünyada toplam 56,5 milyon hektarlık arazide yaş meyve üretimi yapılmıştır. Söz konusu alanda yetiştirilen toplam yaş meyve 637 milyon ton olup, yaklaşık 102 milyon tonluk üretim miktarı ile muz, dünyada en çok yetiştirilen yaş meyve ürünüdür. Muz ürününü, sırasıyla elma (76,3 milyon ton), portakal (68,2 milyon ton), üzüm (67 milyon ton) ve mango (42,1 milyon ton) ürünleri takip etmektedir. Dünya yaş meyve üretimi 2012 yılında 2011 yılına kıyasla %0,1 oranında azalış kaydetmiştir. Sıra Ürün Adı Değişim (%) 1 Muz ,8 2 Elma ,3 3 Portakal ,2 4 Üzüm ,2 5 Mango ,8 6 Plantain ,5 7 Mandalina ,9 8 Armut ,0 9 Ananas ,4 10 Şeftali ,9 Genel Toplam ,1 Tablo 2.3. Dünya Yaş Meyve Üretiminde İlk 10 Ürün (Ton) (FAO Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2014) 16

3 Dünyada en çok üretilen yaş meyve ürünü olan muzun üretimi en fazla Asya ülkelerinde yapılmakta ve bu kıtayı sırasıyla Güney Amerika, Orta ve Kuzey Amerika, Afrika, Okyanusya ve Avrupa ülkeleri izlemektedir. Muz genellikle, tropik ürün yetiştiren, gelişmekte olan ülkelerde yetiştirilmektedir yılı verilerine göre dünya muz üretim miktarı yaklaşık 102 milyon tondur. Hindistan muz üretiminde ilk sırada yer almakta olup 24,8 milyon tonluk üretim hacmiyle dünya üretiminin yaklaşık %24,4 ünü tek başına gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 10,5 milyon tonluk üretim ve % 10,3 lük pay ile Çin izlemektedir. Üçüncü sırada Filipinler yer almakta, 9,2 milyon tonluk üretim hacmiyle küresel üretimden %9 pay almaktadır. Ekvator ise dördüncü sırada gelmekte olup, 7 milyon tonluk muz üretimiyle toplam üretimden aldığı pay %6,9 dur. FAO nun 2012 yılı verilerine göre; dünyada yaklaşık 4,8 milyon hektarlık alanda elma üretimi yapılmaktadır. Aynı yılda dünya elma üretimi 76,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Çin, 37 milyon tonluk üretim hacmiyle dünya üretiminden % 48,4 pay almaktadır. Bu ülkeyi sırasıyla ABD (4,1 milyon ton, %5,4 pay), Türkiye (2,9 milyon ton, %3,8 pay), Polonya (2,9 milyon ton, %3,8 pay) ve Hindistan (2,2 milyon ton, %2,9 pay) takip etmektedir. Dünyada üretilen elmanın büyük bir bölümü üretici ülkelerde yaş olarak tüketilmekte ve sanayide kullanılmaktadır. Dünyada üretilen elma çeşidi civarında olup, en verimli çeşitler Starking, Golden, Starkrimson, Granny Smith ve Amasya olarak sayılabilir yılı FAO verilerine göre; ülkemiz yaklaşık 15 milyon tonluk yaş meyve üretimi ile dünya sıralamasında sekizinci sırada yer almakta ve küresel üretimden %2,4 pay almaktadır YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜNDE DIŞ TICARET (TMMOB ZMO, 2015) Dünyada toplam yaş meyve ihracatı 2012 yılı itibarıyla 61,8 milyar dolar düzeyindedir. Önde gelen ihracatçı ülkeler İspanya (7,4 milyar $), ABD (6,2 milyar $), Şili (4 milyar $), Hollanda (3,8 milyar $) ve İtalya dır (3,3 milyar $). Türkiye 1,7 milyar dolarlık ihracat hacmiyle 2012 yılı itibarıyla dünya yaş meyve ihracatından % 2,7 lik pay almakta ve 11 inci sırada yer almaktadır(tablo 2.5). Sıra Ülkeler 2012 Pay (%) 1 İspanya ,9 2 ABD Şili ,5 4 Hollanda ,1 5 İtalya ,4 6 Çin ,6 7 Belçika ,2 8 Meksika ,1 9 Ekvator ,5 10 Güney Afrika Cumhuriyeti ,3 11 Türkiye ,7 Dünya Toplamı Tablo 2.5. Ülkelere Göre Dünya Yaş Meyve İhracatı (Bin $) Kaynak: International Trade Center(URL-2) 2012 yılı itibarıyla dünyada ihracatı en çok yapılan yaş meyve muz olmuş, söz konusu ürünün ihracatı yaklaşık olarak 8,7 milyar dolar dolayında gerçekleşmiş; muzun yaş meyve ihracatındaki payı %14,3 olmuştur (Tablo 2.6). 17

4 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Sıra Ürün 2012 Pay (%) 1 Muz ,3 2 Üzüm ,5 3 Elma ,5 4 Portakal ,5 5 Mandarin ,8 6 Armut ,1 7 Çilek ,8 8 Şeftali ,5 9 Meyveler ,4 10 Kivi ,4 Dünya Toplamı Tablo 2.6. Ürünlere Göre Dünya Yaş Meyve İhracatı (Bin $) Kaynak: International Trade Center(URL-2) Muz ihracatında Ekvator 2,1 milyar dolarlık ihracat ve %22,8 pay ile dünya lideri konumunda olup; bu ülkeyi 1,3 milyar dolar ve %14,1 lik pay ile Belçika, 822 milyon dolar ve %9 pay ile Kolombiya, 707 milyon dolar ve %7,7 pay ile Kosta Rika ve 648 milyon dolar ve %7,1 lik payla Filipinler izlemektedir. Dünya yaş meyve ihracatında ikinci sırada 7,1 milyar dolarlık ihracat hacmiyle üzüm gelmektedir. Şili 1,4 milyar dolarlık üzüm ihracatı ile dünya lideri konumunda olup, dünya üzüm ihracatından %20,8 pay almaktadır. Bu ülkeyi ABD (974 milyon dolar, %13,7 pay), ve İtalya (769 milyon dolar, %10,8 pay) izlemektedir. Elma 7,1 milyar dolarlık ihracat ve %11,5 lik pay ile dünya yaş meyve ihracatında üçüncü sırada yer almaktadır. ABD 1,1 milyar dolarlık ihracatı ile dünya elma ihracatında birinci sırada olup, ihracattan aldığı pay %15,2 düzeyindedir. ABD yi sırasıyla Çin (960 milyon dolar, %13,5 pay), İtalya (937 milyon dolar, %13,2), Şili (719 milyon dolar ve %10,1 pay) ve Fransa (691 milyon dolar, %9,7 pay) izlemektedir yılında dünya yaş sebze ihracatı 31,7 milyar dolar olmuştur. Hollanda 5,2 milyar dolarlık ihracatı ile dünya ihracatından % 17,1 lik pay almakta, bu ülkeyi İspanya (4,2 milyar dolar), Meksika (3,9 milyar dolar), Çin (2,9 milyar dolar) ve ABD (2,1 milyar dolar) izlemektedir. Ülkemiz 611 milyon dolarlık ihracatıyla dünya meyve ihracatından % 1,9 luk pay almakta ve 12 nci sırada yer almaktadır (Tablo 2.7) yılı itibarıyla dünyada ihracatı en fazla yapılan yaş sebze domates olmuş, bu ürünün ihracatı 7,9 milyar dolar dolayında gerçekleşmiş ve dünya yaş sebze ihracatındaki payı %24,8 olmuştur (Tablo 2.8). Domates ihracatında Hollanda 1,8 milyar dolarlık ihracat ve %23 pay ile dünya lideri konumunda olup bu ülkeyi 1,7 milyar dolar ve %21,4 lük pay ile Meksika, 1,2 milyar dolar ve %15,1 pay ile İspanya, 402 milyon dolar ve %5,1 pay ile Fas izlemektedir. Ülkemiz önde gelen ihracatçılardan biri olup, 2012 yılı itibarıyla 401 milyon dolarlık domates ihracatı gerçekleştirerek dünyada 5 inci sırada yer almıştır. Dünya yaş sebze ihracatında ikinci sırada 4,3 milyar dolarlık ihracat miktarıyla biber gelmektedir. Hollanda 1,1 milyar dolarlık biber ihracatı ile dünya lideri konumunda olup, dünya biber ihracatından %26,9 pay almaktadır. Hollanda yı İspanya (802 milyon dolar, %18,8 pay) ve Meksika (785 milyon dolar, %18,5 pay) izlemektedir. Türkiye 2012 yılında gerçekleştirdiği 75 milyon dolarlık biber ihracatıyla 9 uncu sırada yer almıştır. Sıra Ülkeler 2012 Pay (%) 1 Hollanda ,1 2 İspanya ,3 18

5 Sıra Ülkeler 2012 Pay (%) 3 Meksika ,2 4 Çin ABD ,6 6 Fransa ,4 7 Kanada ,4 8 Belçika ,8 9 İtalya ,7 10 Fas Türkiye ,9 Dünya Toplamı Tablo 2.7. Dünya Yaş Sebze İhracatında Önde gelen Ülkeler (Bin $) Kaynak: International Trade Center(URL-2) Soğan 2,6 milyar dolarlık ihracat ve %8,2 lik pay ile dünya yaş sebze ihracatında üçüncü sırada yer almaktadır. Hollanda 490 milyon dolarlık ihracatı ile dünya soğan ihracatında birinci sırada olup, ihracattan aldığı pay %18,8 düzeyindedir. Bu ülkeyi sırasıyla Meksika (326 milyon dolar, %12,5 pay), Hindistan (295 milyon dolar, %11,3 pay), Çin (293 milyon dolar ve %11,3 pay) ve ABD (222 milyon dolar, %8,5 pay) izlemektedir. Sıra Ürün 2012 Pay (%) 1 Domates ,8 2 Biber ,5 3 Soğan ve Şalot ,2 4 Patates ,1 5 Hıyar ve Kornişon ,6 6 Sarımsak ,2 7 Havuç ve Şalgam ,5 8 Karnabahar ve Brokoli ,4 9 Kuşkonmaz ,3 10 Mantar ,2 Tablo 2.8. Ürünlere Göre Dünya Yaş Sebze İhracatı (Bin $) Kaynak: International Trade Center(URL-2) Dünya Toplamı YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜNDE TÜKETIM Dünya Sağlık Örgütü (WHO) patates gibi kök ve yumru sebzeler hariç günde en az 400 gr., yani günde en az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketilmesini önermektedir(vikipedi, 2015). Bu yaklaşım, ABD de ve AB de uygulanan 5 A Day kampanyalarının temelini oluşturuyor. FAO (2012) istatistikleri çerçevesinde ülkelere göre meyve ve sebze tüketimi Tablo 2.9. da verilmiştir. ABD ve Almanya da kişi başı günlük meyve ve sebze tüketimi rakamları birbirine yakın iken Çin ve Türkiye de sebze tüketimi meyve tüketimine göre çok fazladır. Sıra Ülke Meyve (gr/kişi*gün) Sebze (gr/kişi*gün) 1 ABD Almanya Avustralya Fransa Hollanda İngiltere Kanada Çin Türkiye Tablo 2.9. Ülkelere Göre Kişi Başı Günlük Yaş Meyve (şarap hariç) ve Sebze Tüketimi (Kaynak: FAO, 2012)) 19

6 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ 3. TÜRKİYE YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜ 3.1. TARIM ARAZISI VARLIĞI Türkiye genel olarak dağlık bir arazi yapısına sahiptir. Türkiye de arazilerin %55,9 u m nin üstünde yükseltiye ve %62,5 u %15 ten daha fazla eğime sahiptir. Hakim rüzgarların ve bunların getirdiği deniz etkisinin altında olsa da kuzeydeki ve güneydeki sıradağlar etkisiyle Türkiye nin iklim özellikleri ile yeryüzü şekil özellikleri arasında sıkı bir bağ vardır. Türkiye arazi yapısı ile buna bağlı olarak değişen iklim özellikleri farklı coğrafi bölgelerin, bunların içinde de mikro klimaların oluşumunu mümkün kılmıştır. Türkiye de toplam arazinin %24,5 u I+II+III. Sınıf topraklardan oluşmaktadır. Bu kaliteli üç sınıf toprak içinde tarım topraklarının payı %90 dır. Türkiye nin 77,9 milyon hektar olan toprak varlığının yaklaşık 24 milyon hektarını tarım arazileri oluşturmaktadır. Türkiye de özel mülkiyete dayalı küçük aile işletmelerinin hakim olduğu bir tarımsal yapı mevcuttur. İşlenen arazilerdeki gerilemeyle birlikte işletme sayısı da artmış ve ortalama işletme arazisi 60 dekar civarına yükselmiştir. Özellikle miras ve arazi hukukunda yapılacak düzenlemelerle ortalama işletme arazisinin daha da artması söz konusu olabilecektir (TOBB, 2013). Türkiye yüzölçümü nün 784 bin km2 olduğunu söylersek, ülkemizin yaklaşık olarak 3 te 1 lik alanını tarım arazileri oluşturmaktadır. Türkiye nin toplam nüfusu artmasına rağmen tarımla uğraşan nüfusun azalması ve %23,2 oranına düşmesi kırsaldan şehirlere göçün bir göstergesidir. Aynı şekilde toplam istihdam artmış olmasına rağmen tarım sektöründe istihdam azalmış ve %25,5 olmuştur. Tarımdan elde edilen gelirin 62 milyar TL civarına çıkmasına rağmen milli gelir içindeki payı azalmıştır (TOBB, 2013). Türkiye nin süs bitkileri hariç toplam bitkisel üretimi yaklaşık 105 milyon tondur. Bu üretimin yarısından fazlası olan yaklaşık 60 milyon tonu tarla bitkilerinden elde edilirken bunu sebze ve meyve alanları takip etmektedir. Tek yıllık ürünlerden oluşan tarla tarımında yıllar itibariyle iniş ve çıkışlar bulunmaktadır ancak 60 milyon ton civarında ortalama bir üretim söz konusudur. taraftan hem meyve hem de sebze tarımında giderek artan bir üretim vardır. Genel anlamda taze tüketim ve taze olarak sanayiye işlenen ve depolama ve nakliyede çok dikkat edilmesi gerek bir ürün grubu olan meyve ve sebze ürünlerinde birim alana verim ve kalitenin artması yanında hasat sorası altyapının gelişmesi ile iç tüketim yanında ihracatta da artışlar söz konusu olmaya başlamıştır(tmmob ZMO, 2015). Türkiye de tarım alanlarının yıllara göre dağılımı Tablo 3.1. de görülmektedir (BÜGEM, 2016). Yaklaşık 105 milyon ton toplam ürün yaklaşık 24 milyon hektar tarım alanında elde edilmektedir. Bu 24 milyon hektar tarım alanının %3,4 lük kısmında sebze tarımı yapıldığı halde üretimin %27 sini tek başına sağlamaktadır. Bu da birim alana verimin sebzecilikte ne kadar yüksek olduğunu göstermektedir. Yine 24 milyon hektar tarım alanının %13,7 lik kısmını oluşturan meyvecilik alanında üretimin %17 si karşılanmaktadır. Sebze ve meyve tarımı entansif tarım olarak değerlendirilir. Emek yoğun işletme maliyeti yüksek olan bir üretim grubudur. Ancak birim alana en yüksek geliri getiren tarımsal üretimdir. Üretimden tüketime kadar olan süreç içinde alt yapı eksikliği olduğu durumda ise verim ve kalite ile birlikte gelir de azalacaktır. 20

7 Tarım Alanı Bin ha % Bin ha % Bin ha % Bin ha % Bin ha % Tarla Bitkileri , , , , ,0 Nadas , , , , ,2 Sebze 930 3, , , , ,4 Meyve , ,5 3,232 13, , ,7 Toplam Tablo 3.1. Türkiye de Tarım Alanlarının Yıllara Göre Dağılımı Kaynak: BÜGEM, YAŞ MEYVE VE SEBZE TEDARIK ZINCIRI Yaş Meyve ve Sebze üretiminin başlıca tedarikçileri; Tohum ve Fide, Gübre, Zirai İlaç ve Tarım Ekipmanları üretici ve satıcılarıdır. Sektörün temel üreticileri aşağıda belirtilmiştir: Çiftçiler, Üretici Örgütleri (Üreticilerce 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 18/4/1972 tarihli ve 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile 1/6/2000 tarihli ve 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanuna istinaden kurulan kooperatifler ve 29/6/2004 tarihli ve 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanununa göre kurulan tarımsal üretici birlikleri, üretici örgütü belgesi almak kaydıyla üretici örgütü olarak kabul edilir.) Tarım İşletmeleri Dağıtım kanalında yer alan kurum ve kuruluşlar aşağıda belirtilmiştir: Komisyoncu Tüccar Pazarcı Manav Market İhracatçı İthalatçı Sektör ile ilgili Kamu Kurumları aşağıdadır: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Büyükşehir Belediyeleri Tarım Ürünleri Sektörü ile ilgili uluslararası kuruluşlar aşağıda verilmiştir: FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ISF: Uluslararası Tohum Federasyonu AVRDC: Dünya Sebze Araştırmaları Merkezi Başlıca sivil toplum kuruluşları aşağıda belirtilmiştir: Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği Türkiye Tohumcular Birliği Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) Tohum Dağıtıcıları Alt Birliği Fide Üreticileri Alt Birliği 21

8 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Bitki Islahçıları Alt Birliği Fidan Üreticileri Alt Birliği Tohum Yetiştiricileri Alt Birliği Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği TOHUM, FİDE, GÜBRE, ZİRAİ İLAÇ ve TARIM EKİPMANLARI TEDARİKÇİLERİ ÜRETİCİLER (ÇİFTÇİLER, ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ, TARIM İŞLETMELERİ) YEREL ACENTE TÜCCAR İHRACATÇI SANAYİCİ ÜRETİCİ BÖLGESİ TOPTANCI HALİ (KOMİSYONCU, TÜCCAR, İHRACATÇI, KOOPERATİF) TÜKETİCİ BÖLGESİ TOPTANCI HALİ (KOMİSYONCU, TÜCCAR, KOOPERATİF) ÜRETİCİ ÖRGÜTÜ İTHALATÇI PERAKENDE ZİNCİRLERİ YİYECEK SAĞLAYICILAR MANAVLAR SEMT PAZARLARI (Restoran, vd.) TÜKETİCİLER YURTDIŞI Türkiye Yaş Meyve-Sebze Tedarik Zinciri Şekil 3.2. de gösterilmiştir YAŞ MEYVE VE SEBZELERIN SINIFLANDIRMASI (TÜİK) Bitkilerin olgunlaşmış çekirdekleri ile çekirdeğe yakın kısımlarına meyve denilmektedir. Sebze, bitkilerin pişirilerek yenen kısımlarına verilen isimdir. Her ne kadar meyve ve sebze terimleri birbirlerine zıt anlamda kullanılmaktaysa da aslında botanik açıdan meyve kabul edilen birçok bitki kısımları mutfaklarda sebze olarak kullanılır. Örneğin patlıcan, domates, kabak gibi sebzeler aslında botanik bakımdan aynen erik, kayısı, şeftali gibi meyve sayılmaktadırlar. Türkiye İstatistik Grubu (TÜİK) sebze ve meyveleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmaktadır: a) Sebzeler: Kök ve Yumru Sebzeler (11 ürün): Soğan (Taze), Soğan (Kuru), Sarımsak (Taze), Sarımsak (Kuru), Pırasa, Havuç, Şalgam, Kırmızı Pancar, Kereviz (Kök), Turp (Bayır), Turp (Kırmızı) Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler (21 ürün): Domates (Sofralık), Domates (Salçalık), Hıyar (Sofralık), Hıyar (Turşuluk), Acur, Biber (Salçalık), Biber (Dolmalık), Biber (Sivri), Bamya, Patlıcan, Kabak (Sakız), Balkabağı, Kabak (Çerezlik), Bezelye (Taze), Fasulye (Taze), Börülce (Taze), Bakla (Taze), Barbunya Fasulye (Taze), Kavun, Karpuz, Pepino Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış) (21 ürün): Karnabahar, Brokoli, Lahana (Beyaz), Lahana (Kırmızı), Lahana (Karayaprak), Lahana (Brüksel), Marul (Kıvırcık), Marul (Göbekli), Marul (Aysberg), Enginar, Kereviz (Sap), Ispanak, Pazı, Semizotu, Maydanoz, Roka, Tere, Nane, Dereotu, Kuşkonmaz, Mantar (Kültür) 22

9 b) Meyveler (62 ürün): Üzüm (5 ürün): Üzüm (Sofralık-Çekirdekli), Üzüm (Sofralık-Çekirdeksiz), Üzüm (Kurutmalık-Çekirdekli), Üzüm (Kurutmalık-Çekirdeksiz), Üzüm (Şaraplık) Muz-İncir-Avokado-Kivi(4 ürün): Muz, Kivi, Avokado, İncir Turunçgiller (10 ürün): Portakal (Washington), Portakal (Yafa), Portakal (), Mandalina (Satsuma), Mandalina (Clementin), Mandalina (King), Mandalina (), Limon, Greyfurt (Altıntop), Turunç Meyveler-Taş Çek. ve Yumuşak Çek. (27 ürün): Elma (Golden), Elma (Starking), Elma (Amasya), Elma (Grannysmith), Elma (), Armut, Ayva, Yenidünya, Muşmula, Şeftali (Nektarin), Şeftali (), Erik, Kayısı, Zerdali, Kiraz, Vişne, Kızılcık, İğde, Hünnap, Çilek, Ahududu, Böğürtlen, Dut, Nar, Trabzon Hurması, Keçi Boynuzu, Yaban Mersini (Mavi Yemiş) Zeytin ve Sert Kabuklular (7 ürün): Zeytin (Sofralık), Zeytin (Yağlık), Badem, Fındık, Ceviz, Kestane, Antep Fıstığı Çay(Yaş) (1 ürün): Çay(Yaş) Baharat Bitkileri (İşlenmemiş) (8 ürün): Kırmızı Biber (Baharatlık-İşlenmemiş), Anason, Kimyon, Rezene, Kişniş, Çörekotu, Kekik, Süpürge Otu 3.4. YAŞ MEYVE VE SEBZE ÜRÜNLERININ ÜRETIMI TÜİK verilerine göre 2015 yılında ülkemizin toplam meyve ve sebze üretimi 47 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bunun 17,5 milyon tonu meyve üretiminden, 29,5 milyon tonu ise sebze üretiminden kaynaklanmıştır (Tablo 3.2) yılı itibariyle Türkiye nin sebze üretim kompozisyonuna bakıldığında domates, hıyar, biber, patlıcan ve karpuz gibi ürünlerin de dahil olduğu meyvesi için yetiştirilen sebze grubunun toplam sebze üretiminden %83 lük pay aldığı görülmektedir. Nitekim 12,5 milyon tonluk üretim hacmiyle domates ülkemizde en çok yetiştirilen sebze olup, toplam sebze üretiminden %42 pay almaktadır. Bu ürünü 4,8 milyon tonluk üretimle patates, 3,9 milyon tonluk üretimle karpuz ve 2,3 milyon ton ile biber (salçalık, dolmalık ve yeşil) izlemektedir. Yumru ve kök sebze grubundan olan kuru soğan 1,9 milyon tonluk üretimiyle dördüncü sırada yer almaktadır yılında en çok üretilen meyve 4 milyon tonluk üretim hacmiyle turunçgiller olup toplam üretimden %22 pay almıştır. İkinci sırada 3,7 milyon tonluk üretim ve %20 lik payla üzüm grubu gelmektedir. Elma ise 2,5 milyon ton ile en çok üretilen üçüncü meyve konumundadır. Yıllar Meyve üretimi (Bin ton) Sebze üretimi (Bin ton) Toplam (Bin ton) Tablo 3.2. Yıllara Göre Meyve ve Sebze Üretimi (Bin ton) Kaynak: BÜGEM,

10 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Türkiye de Yaş Sebze Üretimi Çalışmada tüm sebzeler 3 temel grup içinde değerlendirilecektir. Bu gruplamalar şu şekildedir; - Kök ve yumru sebzeler - Meyvesi için yetiştirilen sebzeler - sebzeler Türkiye deki kök ve yumru sebze üretimini ele alacak olursak patates ve kuru soğan bu gruplama içerisinde en fazla üretilen sebzeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Son sekiz yıllık TÜİK verilerine göre patatesin yıllık ortalama üretim miktarı 4,3 milyon tondur yılından bu yana patatesin yıllık üretim miktarı 2013 yılı hariç sürekli olarak artarak 2015 yılında 4,7 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Kuru soğanın sekiz yıllık ortalama üretim miktarı ise 1,8 milyon tondur. Yıllara göre üretim miktarları ise ortalama üretim miktarından yaklaşık olarak ± 200 bin ton sapmalar göstermektedir. Patates ve kuru soğanın dışında havuç, pırasa, kırmızı turp ve taze soğan üretimi de yıllık ortalama olarak 100 bin tonu geçmektedir. Türkiye de üretilen kök ve yumru sebzelerin sekiz yıllık üretim verilerinin tamamı aşağıda Tablo 3.3. üzerinde gösterilmiştir. Meyvesi için yetiştirilen sebzeleri ele aldığımızda domates, hıyar, karpuz ve kavun üretimi göze çarpmaktadır. Domates üretimi sofralık ve salçalık olarak 2 kategoriye ayrılmış durumdadır. TÜİK verilerine göre Türkiye de üretilen toplam domatesin kabaca %70 lik kısmı sofralık, %30 luk kısmı ise salçalık olarak gruplandırılmaktadır. Toplam domates üretiminin (birden fazla ekiliş ve örtü altı dahil) yıllık ortalama miktarı 11 milyon ton olarak karşımıza çıkmaktadır verilerine göre sofralık domates üretimi ton, salçalık domates üretimi ton olarak gerçekleşmiştir. Sekiz yıllık veriler dikkate alındığında domates üretiminin ülkemizde her yıl arttığı görülmektedir. Meyvesi için yetiştirilen sebzelerin üretiminde domatesin ardından karpuz sekiz yıllık ortalamada 3,9 milyon ton ile ikinci, kavun 1,7 milyon ton ile üçüncü, hıyar 1.,65 milyon ton ile dördüncü sırada gelmektedir. Karpuz, kavun ve hıyar üretimi yıllık olarak ortalama miktarlardan çok fazla sapma göstermemektedir. Genel olarak ± 100 bin tonluk değişimler gözlenmektedir verileri dikkate alındığında sivri biber ton, patlıcan ton, salçalık biber ton, taze fasulye ton ve dolmalık biber ton ile önemli oranda üretim miktarına sahip diğer sebzeler olarak karşımıza çıkmaktadır yıllında 100 ton ile üretimine başlanan pepino yeni bir sebze olarak göze çarpmaktadır. Sekiz yıllık tüm üretim miktarları aşağıda bulunan Tablo 3.4. de gösterilmiştir. Ürün adı Soğan (Taze) Soğan (Kuru) Sarımsak (Taze) Sarımsak (Kuru) Pırasa Havuç Şalgam Kırmızı Pancar Kereviz (Kök) Turp (Bayır) Turp (Kırmızı) Turp (Beyaz) Patates () Patates (Tatlı) Yer Elması Tablo 3.3. Türkiye de Yıllara Göre Kök ve Yumru Sebze Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) 24

11 Ürün adı Domates (Sofralık) Domates (Salçalık) Hıyar (Sofralık) Hıyar (Turşuluk) Acur Biber (Salçalık) Biber (Dolmalık) Biber (Sivri) Biber (Çarliston) Bamya Patlıcan Kabak (Sakız) Balkabağı Kabak (Çerezlik) Bezelye (Taze) Fasulye (Taze) Börülce (Taze) Bakla (Taze) Barbunya (Taze) Kavun Karpuz Pepino Tablo 3.4. Türkiye de Yıllara Göre Meyvesi için Yetiştirilen Sebze Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) Tablo 3.5 de diğer sebzelerin sekiz yıllık üretim miktarları verilmiştir. Bu tabloya göre beyaz lahana sekiz yıllık ortalama 500 bin ton ile diğer sebzeler grubunda üretimi en çok gerçekleştirilen ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Beyaz lahananın yanı sıra ıspanak 210 bin ton, göbekli marul 220 bin ton sekiz yıllık ortalama üretim ile dikkate değer diğer ürünlerdir. Karnabahar, kırmızı lahana, kıvırcık marul ortalama üretimleri 100 bin ton üzerinde olan diğer sebzelerdir. Sekiz yıllık üretim verilerinin tamamı tüm diğer sebzelere göre Tablo 3.5. üzerinden incelenebilir. Ürün adı Karnabahar Brokoli Lahana (Beyaz) Lahana (Kırmızı) Lahana(Karayaprak) Lahana (Brüksel) Marul (Kıvırcık) Marul (Göbekli) Marul (Aysberg) Enginar Kereviz (Sap) Ispanak Pazı Semizotu Maydanoz Roka Tere Nane Dereotu Kuşkonmaz Mantar (Kültür) Tablo 3.5. Türkiye de Yıllara Göre Sebze Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) 25

12 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Türkiye de Yaş Meyve Üretimi Türkiye de üretilen tüm sebzelere ait sekiz yıllık veriler incelendikten sonra şimdi de ülkemizde yetiştirilen meyveleri değerlendireceğiz. Tüm tablolarda yer alan veriler için TÜİK 2016 verileri kullanılmıştır. Meyveler 3 kategori altında değerlendirilecektir. Bunlar; 1- Taş ve yumuşak çekirdekli meyveler 2- Turunçgiller 3- meyveler Tablo 3.6. da Türkiye de yetiştirilen taş ve yumuşak çekirdekli meyvelerin son sekiz yıllık üretim miktarları gösterilmektedir. Buna göre elma (Starking, Golden, Grannys., Amasya ve diğer cinsler olmak üzere) sekiz yıllık ortalama 2,6 milyon ton ile ülkemizde en fazla üretilen taş veya yumuşak çekirdekli meyve durumundadır. Ülkemizde son 10 yıl içerisinde sebze üretimi çok büyük değişimler göstermese de, meyve üretiminde ciddi artışlar gözlenmektedir. Örneğin 2008 yılında üretimi ton olan nar 2015 yılında % 400 e yakın artışla tona çıkmıştır. Kiraz üretimi de ton seviyesinden tona, çilek üretimi tondan tona yükselmiştir. Birçok meyve cinsinde benzer şekilde artışları görmeniz mümkündür. Ürün adı Elma Armut Ayva Yenidünya Muşmula Şeftali (nektarin dahil) Erik Kayısı Zerdali Kiraz Vişne Kızılcık İğde Zeytin Çilek Ahududu Dut Tablo 3.6. Türkiye de Yıllara Göre Taş ve Yumuşak Çekirdekli Meyve Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) Ürün adı Nar Trabzon Hurması Keçi Boynuzu Böğürtlen Yaban Mersini Hünnap Tablo 3.6. Türkiye de Yıllara Göre Taş ve Yumuşak Çekirdekli Meyve Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) 26

13 Ülkemizdeki meyve üretiminin önemli bir kısmını da turunçgiller oluşturmaktadır. Aşağıda yer alan Tablo 3.7. de turunçgiller üretimi ile ilgili olarak son sekiz yıllık veriler sunulmuştur. Portakal (Washington, Yafa ve diğer cinsler) sekiz yıllık ortalama 1,75 milyon ton ile ilk sırada yer alırken, mandalina (Satsuma, Clementin, King ve diğer cinsler) ton ile ikinci sırada ve limon ton ile üçüncü sırada gelmektedir. Turunçgiller üretimi de hemen hemen her yıl artış göstermektedir. Turunçgillere ait sekiz yıllık tüm üretim verileri Tablo 3.7. de gösterilmiştir. Ürün adı Portakal Mandalina Limon Greyfurt (Altıntop) Turunç Tablo 3.7. Türkiye de Yıllara Göre Turunçgiller Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) Muz, kivi, avokado, incir ve üzüm türü meyveler üzümsü meyveler olarak adlandırılmaktadır. Bu grup içerisinde en yüksek üretim miktarına üzüm sahiptir. Üzüm 3 farklı kategoride değerlendirilmiştir. Bu kategoriler Tablo 3.8 de görüleceği üzere; sofralık, kurutmalık ve şaraplıktır. Türkiye de bu kategori üzümler arasında sekiz yıllık ortalaması milyon ton olan sofralık üzüm en çok üretilen ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizin toplam üzüm üretimi 2015 yılında ton olarak gerçekleşmiştir. Ürün adı Muz Kivi Avokado İncir Sofralık Üzüm Kurutmalık Şaraplık Toplam Tablo 3.8. Türkiye de Yıllara Göre Üzümsü Meyvelerin Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) Antep fıstığı, badem, ceviz, fındık ve kestane ürünleri sert kabuklular olarak adlandırılmaktadır. Tablo 3.9. da sert kabuklular üretimi ile ilgili olarak son sekiz yıllık veriler sunulmuştur. Fındık sekiz yıllık ortalama ton ile ilk sırada yer alırken, ceviz ton ile ikinci sırada ve antep fıstığı ton ile üçüncü sırada gelmektedir. Sert kabuklu ürün üretimi de hemen hemen her yıl aynı seviyeyi korumaktadır. Ürün adı Badem Fındık Ceviz Kestane Antep fıstığı Tablo 3.9. Türkiye de Yıllara Göre Sert Kabuklu Meyveler Üretimi (ton) (TÜİK, 2016) 27

14 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Türkiye de Örtü Altı Yaş Meyve ve Sebze Üretimi Ürünler Toplam Sebze toplamı Bakla Bamya Bezelye Biber (dolma) Biber (salçalık, kapya) Biber (sivri) Biber (çarliston) Börülce Brokoli Dereotu Domates Enginar Fasulye (taze) Hıyar Ispanak Kabak (sakız) Karnabahar Karpuz Kavun Lahana (karayaprak) Lahana (kırmızı) Lahana (Brüksel) Marul (göbekli) Marul (kıvırcık) Marul (aysberg) Maydanoz Nane Patlıcan Pepino Pırasa Roka Sarımsak (taze) Semizotu Soğan (taze) Tere Turp (kırmızı) Turp (beyaz) Meyve toplamı Çilek Muz Üzüm Kayısı Şeftali (nektarin)

15 Türkiye de açık havada tarım arazilerinde yapılan sebze ve meyve üretiminin yanı sıra kapalı ortamda örtü altında yapılan üretim de mevcuttur. Örtü altında yapılan üretim 4 kategoride değerlendirilmektedir. Bunlar; 1. Alçak Tünelde yapılan üretim, 2. Yüksek Tünelde yapılan üretim, 3. Cam Serada yapılan üretim, 4. Plastik Serada yapılan üretim. Tablo da yıllara göre örtü altında yetiştirilen sebze ve meyve miktarları verilmiştir. Tablo incelendiğinde Türkiye de örtü altı en fazla üretimi yapılan sebze olarak karşımıza domates çıkmaktadır. Örtü altı domates üretiminin sekiz yıllık ortalama miktarı 3 milyon tondur. Türkiye de sekiz yıllık ortalama domates üretiminin 11 milyon ton (birden fazla ekiliş ve örtü altı dahil) olduğu düşünüldüğünde örtü altı üretimin oranı yaklaşık % 25 dir. Domates üretiminden sonra gelen hıyar üretiminin sekiz yıllık ortalama miktarı 1 milyon tondur. Türkiye de sekiz yıllık ortalama hıyar üretiminin 1,65 milyon ton (birden fazla ekiliş ve örtü altı dahil) olduğu düşünüldüğünde örtü altı üretimin oranı yaklaşık % 60 dır. Hıyardan sonra öne çıkan ürünler; karpuz, sivri biber ve patlıcandır. Sekiz yıllık tüm veriler Tablo 3.10 da incelenebilir. Ülkemizde bazı ürünlere ait örtü altı sebze üretimi oldukça iyi bir seviyedeyken, meyve üretimi konusunda aynı şey söylenememektedir. Çilek ve muz en çok örtü altında üretilen ürünlerdir YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜNDE TÜKETIM Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) 2011/2012 döneminde bitkisel ürünlerin kişi başı tüketimiyle ilgili olarak açıkladığı verilere göre en çok buğday, domates ve patates tüketilmektedir. Araştırmanın kapsadığı dönemde bitkisel ürünlerin kişi başı tüketimine bakıldığında 228,7 kilogram ile buğday, 114,6 kilogram ile domates, 54,4 kilogram ile patates en çok tüketilen ürünler oldu. Kişi başı şeker tüketimi ise 29,5 kilogram olarak açıklandı. Söz konusu dönemde patatesin kişi başı tüketimi 54,4 kilogram olarak hesaplanırken, şeker tüketimi 29,5 kilogram, çay tüketimi 13,8 kilogram olarak belirlendi. Kişi başına sebze tüketimi, 2011/2012 döneminde Türkiye de 279,2 kilogram olurken, sebzeler arasında da birinciliği 114,6 kilogram ile domates aldı. Söz konusu dönemde Türkiye de kişi başına 23,9 kilogram kuru soğan, 6,5 kilogram havuç, 1,9 kilogram turp, 1,8 kilogram taze soğan ve 0,8 kilogram kuru sarımsak tüketildi. Meyvesi için yetiştirilen sebzelere bakıldığında da kişi başına tüketim biberde 21,6 kilogram, bamyada 0,4 kilogram, hıyarda 19,1 kilogram, kabakta 3,5 kilogram, patlıcanda 9,6 kilogram, karpuzda 45,2 kilogram, kavunda ise 19,3 kilogram olarak hesaplandı. Meyvelerin kişi başına tüketiminde ise 34,8 kilogram ile üzümün başı çektiği görüldü. Söz konusu dönemde, kişi başına 25,3 kilogram elma, 4,4 kilogram armut, 3,2 kilogram çilek, 0,9 kilogram dut, 2,6 kilogram erik, 0,3 kilogram incir, 1,5 kilogram kayısı, 4,4 kilogram kiraz, 5,2 kilogram muz, 1,8 kilogram nar, 6,1 kilogram şeftali, 2,1 kilogram vişne, 0,4 kilogram greyfurt, 3,8 kilogram limon, 4,9 kilogram mandalina ve 16,7 kilogram portakal tüketildi.. Yılda 365 gün üzerinden 2012 yılı öngörüsü için kişi başı günlük tüketim meyve için 308 gr/kişi-gün, sebze için 633 gr/kişi-gündür. Bu değerler Bölüm 2c de FAO nun 2012 yılı Türkiye için belirlediği meyve için 418 gr/kişi-gün ve sebze için 948 gr/kişi-gün tüketim değerleri ile tam uymasa da paralellik göstermektedir. 29

16 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Şekil 3.2. Türkiye Tarım Ürünleri Haritası 30

17 3.6. YAŞ MEYVE VE SEBZE SEKTÖRÜNDE DIŞ TICARET Türkiye fındık, kiraz, incir, kayısı ve ayvada en büyük üretici ülkedir (Tablo 3.11). Türkiye nin 1996 yılında 490 milyon dolar dolayında olan yaş meyve ve sebze ihracatı, 2000 yılında 434 milyon dolar düzeyine gerilemiştir yılında 1,1 milyar dolar olarak gerçekleşen ihracat 2013 yılında 2,3 milyar dolara yükselmiştir. Sıralama Ürünler Dünya Üretimi (ton) Türkiye Üretimi(ton) Üretimdeki Payımız(%) 1 FINDIK KİRAZ ,5 İNCİR ,7 KAYISI AYVA VİŞNE KESTANE KAVUN ,8 KARPUZ ,6 HIYAR ,5 3 NOHUT ,8 ANTEPFISTIĞI ,7 BİBER ,9 ELMA ,9 4 CEVİZ ZEYTİN ,2 DOMATES ,2 FASULYE(TAZE) ISPANAK MERCİMEK ,9 HAŞHAŞ(Tohum) ÇAY(KURU) ,7 PATLICAN ,7 ürünler: Arpa(6), Ş.Pancarı(6), Kuru Soğan(6), Greyfurt(Altıntop)(6), Armut(6), Aspir(7), Limon(7), K.Pamuk(8), Çavdar(8), Ayçiçeği(8), Buğday(10), Patates(13) Tablo Türkiye nin Dünya Üretiminde İlk 10 İçerisinde Olan Ürünleri (2013) Kaynak: BÜGEM, yılı en çok ihraç edilen ürün grubu 841 milyon dolarla narenciyedir. Bu ürün grubunu sırasıyla meyve (627 milyon dolar) ve sebze (591 milyon dolar) ürün grupları izlemektedir (Tablo 3.12). OCAK-ARALIK 2014 OCAK-ARALIK 2015 ARTIŞ AZALIŞ (%) 2015 PAYI (%) MADDE MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) TAZE SEBZE TAZE MEYVE NARENCİYE TOPLAM Tablo (Ocak - Aralık Ayı) Türkiye Geneli Yaş Meyve Ve Sebze İhracat Kayıt Rakamları NOT: Ülkeler, 2015 yılı FOB($) değerlerine göre sıralanmıştır. Kaynak: AKİB, yılı en çok yaş meyve-sebze ürünü ihracatı 367 milyon dolarla domatestir. Bu ürünü sırasıyla mandalina (298 milyon dolar), limon (298 milyon dolar), portakal (168 milyon dolar) ve üzüm (168 milyon dolar) izlemektedir (Tablo 3.13). 31

18 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ OCAK-ARALIK 2014 OCAK-ARALIK 2015 ARTIŞ AZALIŞ (%) 2015 PAYI (%) Sıra MADDE MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) 1 DOMATES MANDALİN LİMON PORTAKAL ÜZÜM KİRAZ, VİŞNE NAR BİBER GREYFURT ELMA HIYAR, KORNİŞON KAYISI ŞEFTALİ İNCİR KABAK ÇAY ÇİLEK SOĞAN, ŞALOT ERİK KESTANE Tablo (Ocak-Aralık Ayı) Türkiye Geneli Yaş Meyve Ve Sebzede İhracat Yapılan İlk 20 Madde NOT: Ülkeler, 2015 yılı FOB($) değerlerine göre sıralanmıştır. Kaynak: AKİB, yılında yılda Rusya Federasyonu sektör ihracatındaki liderliğini korumuş, 877 milyon dolarla yaş meyvesebze ihracatımızdan % 39 lık bir pay almıştır. İkinci sıradaki ülke Irak ın 264 milyon dolarlık ihracatla aldığı pay %20 olmuştur. Üçüncü sırada yer alan Almanya ise 157 milyon dolarlık ihracatla %3 düzeyinde pay almıştır (Tablo 3.14) OCAK-ARALIK 2014 OCAK-ARALIK 2015 ARTIŞ AZALIŞ (%) 2015 PAYI (%) Sıra ÜLKE MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) MİKTAR (KG) DEĞER ($) 1 RUSYA IRAK ALMANYA UKRAYNA ROMANYA SUUDİ ARABİSTAN BULGARİSTAN HOLLANDA POLONYA BİRLEŞİK KRALLIK BEYAZ RUSYA GÜRCİSTAN SURİYE İTALYA BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ MOLDAVYA AVUSTURYA BELÇİKA SIRBİSTAN FRANSA Tablo (Ocak - Aralık Ayı) Türkiye Geneli Yaş Meyve Ve Sebzede İhracat Yapılan İlk 20 Ülke NOT: Ülkeler, 2015 yılı FOB($) değerlerine göre sıralanmıştır. Kaynak: AKİB, 2016 Türkiye nin Yaş Meyve Sebze (YMS) ihracatında öne çıkan bölgeler; Ortadoğu, Avrupa ve Rusya-Ukrayna dır. Rusya ve Ukrayna pazarlarında karayolu ulaşımında ikili geçiş belgeleri, gümrüklerdeki uzun işlem süreleri, YMS ve narenciye ihracatında güvenlik sertifikaları vb. sorunlar bulunmaktadır. 32

19 4. TÜRKİYE HAL KAYIT SİSTEMİNDE İŞLEM GÖREN ÜRÜNLER Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın 28 Ekim 2016 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınladığı Toptancı halinde veya hale bildirilerek işlem görülecek mallar hakkında tebliğ de yer alan ürün (mal) listesi aşağıda yer almaktadır. Malın adı Malın Cinsi Bildirim Birimi Adaçayı Adaçayı Ahududu (Frambuaz) Ahududu (Frambuaz) Alabaş (Kohlrabi) Kırmızı Alabaş (Kohlrabi) Beyaz Alıç Alıç Ananas Ananas Andiva Andiva Santamari Kg Ankara Kg Deveci Kg Armut Frenk Kg Akça Kg Margarit Kg Kg Asma Yaprağı Asma Yaprağı Avokado Avokado Adet Ayva Ayva Badem Badem Sakız Bakla, Taze Balkabağı Balkabağı Bamya, taze Bamya, taze Barbunya, taze Barbunya, taze Bergamot Bergamot Azman Beyaz lahana Hibrit Araka Bezeyle, Taze Süs Cin Kaliforniya Kıl Biber, sivri Köy biberi Macar Meksika Biber, Çarliston Biber, Çarliston Biber, dolmalık Biber, dolmalık Biber, Salçalık (Kapya) Biber, Salçalık (Kapya) Rozmarin Biberiye Kg Böğürtlen Böğürtlen 33

20 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEYVE, SEBZE ÜRÜN, KAP VE AMBALAJ STANDARTLARI REHBERİ Malın adı Malın Cinsi Bildirim Birimi Börülce, taze Börülce, taze Brokoli Brokoli Brüksel lahanası Brüksel lahanası Cibes Cibes Curuba Curuba Çağla Çağla Çilek Çilek Defne yaprağı Defne yaprağı Deniz börülcesi (deniz otu, ege otu) Deniz börülcesi (deniz otu, ege otu) Dereotu Dereotu bağ Yeşil (Turşu) Cherry Beef Kokteyl Domates Salkım Pembe Petemek (Erik) Ayaş Domates, Salçalık Domates, Salçalık Kara Dut Ebegümeci Ebegümeci Bağ Gala Arapkızı Arjantin Elma Bodur Ekşi Fuji Elma, Golden Elma, Golden Elma, Granny Smith Elma, Granny Smith Elma, Amasya Elma, Amasya Elma, Starking Elma, Starking Enginar Enginar Papaz (Can) Anjelik Freze Alyanak Erik İtalyan Kırmızı Mürdüm (Karaca) Sarıkız Boncuk Cino Fasulye, Taze Çalı Ayşe Kadın Fejoya Fejoya Fesleğen, Reyhan Fesleğen, Reyhan Bağ 34