Avrupa İslam Üniversitesi İSLAM ARAŞTIRMALARI. Journal of Islamic Research

Transkript

1 Avrupa İslam Üniversitesi İSLAM ARAŞTIRMALARI Journal of Islamic Research Yıl 2 Sayı 3 Mayıs 2009

2 Batıda Yeni Bir Şey Yok * Prof. Dr. Abdoldjavad Falaturi ile Yaklaşık 20 Yıl Önce Yapılmış Röportajdan Notlar 1926 yılında Isfahan da doğan Prof. Dr.Abdoldjavad Falaturi, Almanca konuşulan bölgede önemli bir İslam alimi; İslam ve Hıristiyan kültür çevreleri arasında bir aracı idi. Müslümanlar arası diyalog ve birlik vurgusu da onun hedeflerinden biri idi. O hem sade bir vatandaş ve Müslüman olarak hem de ilim adamı olarak Müslümanların Almanya ya yapısal uyumu için çalıştı. O diyaloga çok önem veriyordu yılında Berlin de, bir Diyalog seminerinde geçirdiği kalb krizi sonucu hayatını kaybetti. Doğum yeri olan Isfahan da toprağa verildi. Aşağıda yaklaşık 20 yıl önce kendisiyle yapılmış bir konuşma metnini okuyacaksınız. Soru: Hıristiyan İslam diyalogu konusunda ne söyleyebilirsiniz? Cevap: Bir araya gelme ve ortak çalışma için ilk temas Diyalogtur. Bu çok önemlidir. Yarın Diyalog yolunda, Zagreb de olacağım ve diyaloğun önemini orada da savunacağım. Soru: Yetmişli ve seksenli yıllarda Almanya da müslümanların göçü neticesinde kamuoyunda yabancılar ve onların yabancı oluşları üzerine tartışma yapılıyordu. Şimdi ise, 90 lı yılların başında, hem bütün Avrupada hem de Almanya da, Kuzey Güney çatışması gibi, bilim adamları arasında Avrupai kültür merkezi ve kültürel çevre üzerinde tartışma başladı. Bir yüzleşme, yani İslam Batı yüzleşmesi olacak mı? Bu konuda bir temayül var mı? Yıl 2 Sayı 3 Mayıs

3 Cevap: Özellikle günlük politikada temayüller var. Din, büyük ölçüde müslüman yöneticiler/iktidar sahipleri tarafından araç olarak kullanılmıştır. Dinin aleyhine, din zalim ve ceberut olarak takdim edilmiştir. Vaktiyle birçok politikacının hata ve kabahatları ve gerçek bazı olaylar sebebiyle, tarihte Hristiyanlığın yegane rakibi olan İslam, baştan beri Hristiyan Batıda, Hristiyanlar yanında, iyi bir görüntüye sahip olmadı. Eğer samimi olmak istiyorsak bu, anlaşılabilir bir şeydir de. Diyalogu güçleştiren İslam ın bu görüntüsü Batı kültürlerinde negatif, hem de çok negatiftir. Bu, her şeyden önce bir noktada başlıyor ve bir noktada son buluyor: Şiddet. Batı, İslam ın her köşe bucağında şiddet görüyor: (Batı anlayışına göre) Allah şiddet uygulayıcısıdır. Kur an şiddetin ifadesidir. Muhammed (s.a.v.) bizzat şiddetin destekleyicisidir: Şiddet, Şeriat ve yine Şiddet. Burada her şey bu bakış açısından görülüyor. Diyalogun görevi kendini savunma yerine doğru ve sağlam bir şekilde kendini takdim/tanıtma olmalıdır. Gelinir, bir yerde anlatılır, izah edilir. Buna rağmen cihadla bunun nasıl olacağı? Kutsal savaş la ne kastedildiği, kadının durumunun ne olduğu, El kesme... vb. nin ne olduğu sorulur. İslam ın bu kavramlara indirgenemeyeceğini, İslam ın başka değerlerinin de olduğunu sürekli anlatmak/açıklamak bir görevdir. İslam ın ateş ve silahla/(feuer und Schwert) yayıldığı, Batı muhayyilesinin uydurduğu bir şeydir. Soru: Müslüman entellektüeller buna karşı ne yapabilirler? Cevap: Önyargıların kaldırılması için yorulmadan gayret göstermek gerekir. Bu önyargıların kökünden sökülmesi ve bunun için çaba gösterilmesi gerekir. Sonra ortak menfaatlar ve değerlerden; Müslümanlarla Hristiyanlar arasındaki mükellefiyetlerden bahsetmek gerekir. Tabii İslam la Hristiyanlık arasında önemli fikri farklılıklardan da... Bu, Hz. İsa nın şahsında toplanmıştır. Müslümanlar Hristiyanlardan tamamen farklı bir Hristiyanlık bilgisine/christologie sahiptir. Diyalog için bu noktanın aydınlatılması çok önemlidir. İslam Tarihinde, toplumsal olarak gelişen bazı olumsuzlukları da örtmeden açıklamak belki daha iyi olur. Diyalogun gerçek eşitlik prensibine uygun olarak tesis edilmesi ve birlikte çalışılması da önemlidir: Konferanslar vs. Ben mesela Prof. Tworuschka ile Ders Kitapları analizinde ortak bir çalışma yaptım. Hangi tarihi önyargıların hangi ders kitabında olduğunu birlikte keşfettik, tesbit ettik ve listesini yaptık. Alman halkı, Batılı halk çocukluğundan itibaren okullarda İslam hakkında bu olumsuz olayları/durumları öğreniyor. Çocuklukta öğrenilen unutulmuyor ve daha sonra bir müslümanla karşılaştığında hemen... Soru:...Çağrışımla mı? Cevap: Evet. (çağrışımla hatırlıyor.) Şimdiye kadar 7 cilt hazırladık: Tarih dersi kitapları analizi, Coğrafya kitapları, katolik ve protestan Din dersi kitapları vs. analizleri. Analiz yaparken (ders kitabı olarak) kabul edilen kitapları aldık. İslam hakkındaki bölümler sistematize edildi yani kategorilere ayrıldı: Bir bölüm Allah/Gott ve sıfatları, bir bölüm Hz. Muhammed (s.a.v.) ve O nun şahsiyeti, bir bölüm Kur an, bir bölüm Ümmet (Toplum) ve bir bölüm İslam ın 14 Yıl 2 Sayı 3 Mayıs 2009

4 diğer dinlerle olan ilişkisi. Bu bölümler de alt bölümlere ayrıldı. Sonra bunlar sistematik olarak bir araya getirildi ve benzer önyargılar tasnif edildi. Burada, bu olayda, şu şu önyargılar var. Bunlar deliller... Şunlar, şunlar da bunun cevapları vs... denildi. Metinlerin sayısal analizini de yaptık: Kitaplarda, metinlerde mesela kutsal savaş hakkında kaç tane, Kur an hakkında kaç tane (bilgi) var? Kur an hakkında mesela sadece iki satır (bilgi) var: Kur an müslümanların kanun kitabıdır... O kadar. Kutsal savaş hakkında ise 18 satırdan fazla... Bu arada, elhamdülillah, başarı elde ettik: Bazı yazarlar kitaplarını düzelttiler. Henüz hepsi değil. Düzeltilmiş ciltlerimiz bütün okullara ulaşmadı. Soru: Para azlığından ve benzeri bir sebepten mi? Cevap: Evet, yayın çok uygun/iyi olmasına rağmen: Sonuçta yankı/tepki az oldu. Fakat diğer Avrupa ülkelerinde de benzer analizlerin yapılmaya başlanmış olması iyi bir şey. Müslümanlar, önyargıların kaldırılması sorumluluğunu üstlenmelidir. Bunu yapmazlarsa yanlış yapmış olurlar. Burada hürriyetin tadını çıkarıyorlar, sorumluluk da taşımak zorundalar. Ben daima şunu söylüyorum: Lütfen burada oturan insanlarla temas kurun! Onlara gidin ve normal olduğunuzu gösterin. Çok kültürlü toplumda kabul edilmek esastır. Müslümanlar çevrenin dilini konuşurlarsa kabul edilirler. Ben sadece Alman dilini değil, düşünce yapısını da kastediyorum. Müslümanların burada, halk inancından bağımsız olarak, kendi aralarında daha iyi anlaşmaları da bir şanstır. Soru: Geleneği/Tradition mi kastediyorsunuz? Cevap: Evet evet. Bu, gayet normaldir. İslam a ait/dahil olmayan, daima satıhta ve yüzeyde bulunan bu ayırıcı gelenek, öz/esas olarak devam eder ve bu öz Avrupayla etkileşim içine girmek zorundadır. Eğer islami olanın yeni düşünceyle bağlantısını kurmak öğrenilmezse o zaman çatışma çıkar. Müslüman Nasreddin Hoca yahut Mevlana Celaleddin Rumi yi Kant, Göte yahut Schiller le (ahenkli bir şekilde) birleştirebilirse bu çatışma engellenebilir. Soru: İslam içindeki diyalog nasıldır ve hangi zorlukları vardır? Cevap: Benim eğitimim her ne kadar şii bir eğitim ise de ben çok erkenden diğer yazılarla, evrensel akımlarla ilgilendim, daima akımların öbür yüzüyle/arkaplanıyla meşgul oldum. Bu benim tabiatıma da uygundu. Çok kitap okudum. Bizzat ve birkaç kafa dengi arkadaşla birlikte İran da, teolojik sebeplerden daha çok politik sebeplerden dolayı savunulan bu frklı/muhalif görüşleri incelemeye başladık. Bu farklılıkları bertaraf ettim. (Savundum veya telif ettim çev.) Açık fikirlilikle söylemek zorundayım ki şii hukuk doktrini, (şiilikten değil çev.) tersine, daha çok sünnilikten nakleder ve onunla bağlantılıdır. Ebu Hanife, İmam Şafii yahut İmam Malik ten takdirle bahsetmeyen hiçbir Şii hukuk kitabı yoktur. Müçtehitler tarafından değil, (başkaları tarafından çev.) halk için yazılmış ve bütün toplum için ortak olan, sözümona, «kitle kitaplarında» hakarete varan görüşler de var. Yıl 2 Sayı 3 Mayıs

5 Soru: Yani Almanya da yahut Avrupa da yaşayan müslümanlar -bunun için imkanları da var- hem İslam içinde/birbirleriyle hem de diğer din müntesipleriyle, şimdiye kadar olduğundan farklı bir şekilde yüzleşebilirler mi? Cevap: Bütün ritüeller muhafaza edilmelidir. İslami tutum/davranış ve ruh da muhafaza edilmelidir. Modernleşme bütün ritüellerin/dini ibadet ve törenlerin kaldırılması ve müşahhas bir islami davranışın yok edilmesi demek değildir. Yalnız, mesela çocuğuyla ibadet hakkında konuşan kimse bu esnada farklı kelimeler kullanmalıdır. «Eğer namaz kılmazsan melek gelir seni şöyle şöyle döver.» demek yerine şöyle demelidir: «Namaz kılmak istemiyor musun? Rahmet sahibi Allah bize o kadar çok nimet verdi ki O na şükür görevimizi yerine getirmeliyiz.» Ben bir müslüman olarak Göte yi incelersem, Hristiyan olarak (çünkü Göte Hristiyandır çev.) farklı bir Göte portresi çizmiş olurum. Bu benim için Göte konusunda esas olmalıdır. Bu bir vakıadır ve müslümanın sorumluluğudur. Entellektüel, din görevlisi veye işçi olsun herkes İslam mesajını ve beraberinde sorumluluğunu taşır. Görüyorsunuz, biz burada bütün gelişmeye katılmak zorundayız. Avrupa da Entellektüel şahsiyetler bu istikamette angaje olmak için zorlanmışlardır. Yabancı, her ülkede endişeye sebep olur. Bu açıktır. Şimdi birdenbire o kadar çok müslüman, (Avrupa ya göç ediyor. çev.) Bundan da ağırı, halk her şeyi İslam Dünyasında meydana gelen her olayı hemen bizimle özdeşleştiriyor. Problem budur. Biz şahıs olarak kendimizi bu günlük olaylardan uzak tutmak zorundayız. Ayrıca söylemeliyiz ki beni ilgilendiren, aynı zamanda islami ve insani olmayan bir şey de şudur: Zalim bir diktatör bir savaşa çağırıyor yahut başka bir ülkeye giriyor....(bu müslümanlar aleyhine silah olarak kullanılıyor. Çev.) Eğer Avrupa da müslümanlar bağımsız bir grup olmayı başarsalar, -bağımsızdan kasdım Diaspora da değil, bilakis İslam diniyle bağımsız kültürel bağ kurmak- bu problemlerimiz de olmaz. Böylece toplum tarafından da tanınırız ve daha çok birlikte iş yapabiliriz. Kabul edilmesek de hiçbir İslam ülkesinde sahip olmadığımız hürriyetten faydalanıyoruz. Soru: Avrupalıların Demokrasiyi İslam ülkelerinden farklı anlamalarının rolü var mı? Cevap: Evet evet. Bu bir gerçek. Adaleti yerine getiren islami bir toplum yönetimi yok. (Arzu edilen çev.) müşterek sorumluluk olarak Toplum idaresinden çok bir Demokrasi olarak toplum idaresi... İslami bir toplum yönetiminde diktatörlerden ve ezilen halktan söz edilemez. DİPNOT * Bu mülakatı gerçekleştiren, metin haline getiren ve Almanca metni, yayınlanmak üzere gönderen muhterem Kadir Akkaya ve Sami Özgenç Beylere, katkılarından dolayı, teşekkür ederiz. 16 Yıl 2 Sayı 3 Mayıs 2009