FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR

Transkript

1 T.C SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SAPANCA MESLEK YÜKSEKOKULU FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR Hafta Öğr.Gör. Eyüp ALBAYRAK Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. Öğretim tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2015 Sakarya Üniversitesi

2 SERMAYE PİYASASI KURUMLARI Ülkemizde, sermaye piyasası kurumlan, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun 35. maddesinde düzenlenmiş olup, yatırım kuruluşları (aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlan ve bankalar 1 ), kollektif yatırım kuruluşları (yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları),sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim,değerleme ve derecelendirme kuruluşları,portföy yönetim kuruluşları, ipotek finansmanı kuruluşları,konut finansmanı ve varlık finansman fonları, varlık kiralama şirketleri, merkezi takas kuruluşları, merkezi saklama kuruluşları, merkezi kayıt kuruluşu, veri depolama kuruluşları ile kuruluş ve faaliyet esasları SPK tarafından belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ifade etmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul), 1981 yılında 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur. Yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve denetleyici bir kamu kurumudur. Kurul'un temel görevi, sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışması ve tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını sağlamaktır.kurul, Bakanlar Kurulu kararı ile atanan bir başkan, biri ikinci başkan olmak üzere yedi üyeden oluşmaktadır. Üyeliklere ilişkin bazı özel şartlar bulunmaktadır. Bunlar; a. Yükseköğrenim sonrası mali piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık veya finans veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarında 10 yıllık tecrübeye sahip olma veya bu öğrenim dallarında en az 10 yıl öğrenim üyeliği yapma, b. Üyelerden en az birisi hukuk fakültesi mezunu olacaktır. c. Üyelerden en az birisi 10 yıllık sermaye piyasasası deneyimini özel sektör sermaye piyasası kurumlarında kazanmış olması gerekmektedir. d. Üyelerden en az birisi asgari 10 yıl SPK da çalışması gerekmektedir. Bakanlar Kurulu, yedi üye arasından bir kişiyi Kurul Başkanı olarak belirlemektedir. Kurul başkanı ve üyelerinin görev süreleri beş yıl olarak belirlenmiştir. Süresi bitenler bir defalığına tekrar atanmaları mümkündür. Kurul çalışmaları, Kurul başkanı ve başkan yardımcılıklarına bağlı çalışan hizmet birimleri tarafından yapılmaktadır. Hizmet birimleri, daire başkanlıkları ile bunlara bağlı olarak çalışan daire başkan yardımcıları, uzmanlar ile müdürlükler bünyesindeki servisler ve memurlardan oluşmaktadır. Kurulun temel amacı, sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını belirlemek, piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak, sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır. Kurul bu hedeflere kanun, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak ulaşmaya çalışmaktadır. Kurul, görev alanındaki işlerin kurallarının tanımlanması ve gözetimi altındaki piyasalarda gerçekleşen işlemlerin izlenmesi ile yetkilendirilmiştir. Bu amaçla; menkul kıymetlerle ilgili 2

3 düzenlemeler, menkul kıymetler borsalarının, kıymetli madenler borsalarının, vadeli işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş ve işleyişine ilişkin düzenlemeler, sermaye piyasasından menkul kıymet ihracı yoluyla fon sağlayan şirketlere ilişkin düzenlemeler ile sermaye piyasası kurumlan ile ilgili düzenlemeler Kurul tarafından yapılmaktadır. Sermaye piyasası faaliyetinde bulunacak kurumların Kurul dan izin almaları zorunludur. ARACILIK FAALİYETLERİ Aracı Kurumlar Aracı kurumlar, sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı, ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık, sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı, yatırım danışmanlığı, portföy işletmeciliği ve yöneticiliği, döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı alım satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetleri yerine getirmektedirler. Aracı Kurumların bu faaliyetleri ifa edebilmeleri için her bir faaliyet için Kuruldan yetki belgesi almaları gerekmektedir. Aracı kurumların, anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması, hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması, sermayelerinin Sermaye Piyasası Kurulu nca belirlenen miktardan az olmaması, esas sözleşmelerinin ilgili hükümlere uygun olması, kurucularının müflis olmaması gibi ilgili mevzuatta ifade edilen hususları sağlaması gerekmektedir Borsada alım satım işlemi yapacak aracı kurumların, ilgili borsaya da üye olmaları gerekmektedir. Aracı Kurumların faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında işin gerektirdiği mesleki dikkat ve özeni göstermeleri, bu doğrultuda gerekli önlemleri almaları, işlemlerini gerçekleştirirken müşterilerinin çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü gözeterek dürüst davranmaları, bu amaç doğrultusunda müşterileriyle olan ilişkilerinde çıkar çatışmalarını önlemeye çalışmaları ve buna uygun bir organizasyon oluşturmaları, doğrudan veya dolaylı olarak kendileri ile müşterileri arasında bir çıkar çatışması olduğunda, öncelikle müşterilerinin menfaatini gözetmeleri, faaliyetlerini sürdürmeleri için sahip oldukları kaynakları etkin bir biçimde kullanmaları, müşterileriyle olan ilişkilerinde müşteri ismine saklama uygulaması ve yatırımcıyı korumaya ilişkin diğer düzenlemeler ile müşteriyi ilgilendiren tüm konularda yeterli bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamaları gerekmektedir. Aracı kurumlar müşterileriyle alım satıma aracılık, portföy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı, repoters repo, türev araçların alım satımına aracılık, kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç işlemi yapmaya başlamadan önce, yazılı bir sözleşme yapmak zorundadırlar. Sözleşme yapılan her müşteri için, söz konusu müşteriden emir kabul etmeden önce Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde bir yatırımcı saklama hesabı açılır ya da açtırılması sağlanır. Aracı kurumların merkez dışı örgütleri; şube, irtibat büroları ve banka ya da bankalarla tesis edilen acenteliklerinden oluşur. Vadeli İşlemler Aracılık Şirketleri Vadeli işlemler aracılık şirketi münhasıran; borsada işlem gören kıymetli maden, döviz ve emtiaya dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımına aracılık, borsada işlem gören her türlü türev araçların alım satımına aracılık, kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin aracılığı faaliyetlerinden en az birini yürütmek üzere Sermaye Piyasası Kurulu ndan yetki belgesi almış 3

4 şirkettir. Türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi alan şirketler ilgili borsaya veya borsalara Borsa Üyelik Belgesi almak üzere başvurmak zorundadırlar. Bu şirketler, ayrıca, yurtdışındaki piyasalarda türev araçların alım satımına aracılık faaliyetinde de bulunabilir. DİĞER SERMAYE PİYASASI KURUMLARI Yatırım Ortaklıkları Yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek amacıyla kurulan anonim ortaklıklardır. Bu portföyler müstakilen bu unsurlardan oluşabileceği gibi, karma da olabilir. Yatırım ortaklıklarının temel fonksiyonu, küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak, değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri kazancı paydaşları ile paylaşmaktır. Yatırım ortaklıklarına kuruluş ve faaliyet izni verilebilmesi için, anonim ortaklık şeklinde kurulması, başlangıç sermayelerinin Sermaye Piyasası Kurulu nca belirlenen miktardan az olmaması, hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması, ticaret ünvanlarında Yatırım Ortaklığı ibaresinin bulunması, esas sözleşmelerinin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine uygun olması, kurucularının müflis olmaması gibi ilgili mevzuatta açıkça belirtilen şartların sağlanması gerekir. Yatırım ortaklıklarının, portföylerinde bulunduracakları kıymetler itibariyle türleri, değerleme esasları, portföy sınırlamaları, yönetim ilkeleri, kar dağıtım esasları, saklama usul ve esasları, tabi olacakları yükümlülükler ve tasfiye ile sona ermelerine ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu nca belirlenmiştir. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Menkul Kıymet Yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlandır. Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının temel fonksiyonu, riskin dağıtılması ve profesyonel portföy yönetimi ilkeleri esasında, küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri kazancı ortaklarına payları oranında dağıtmaktır. Yatırım ortaklıklarının diğer ortaklıklardan farkı, faaliyet alanlarının sadece sermaye piyasası araçları ile altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan bir portföyün işletilmesi şeklinde sınırlandırılmış bulunmasıdır. Menkul kıymet Yatırım ortaklığı portföyünün uzman bir kadro tarafından yönetilmesi (yeterli sayıda personel istihdam etmek kaydıyla kendi portföylerini yönetebilecekleri gibi, bu hizmeti portföy yöneticiliği yetki belgesine sahip kurumlardan da alabilirler.) nedeniyle bir yandan tasarruf sahibinin riski azaltılırken diğer yandan da tasarrufların menkul kıymetlere yatırılması suretiyle kaynakların etkin kullanımı sağlanabilmektedir. Bu özellikleri nedeniyle, yabancı ülkelerde olduğu kadar ülkemizde de menkul kıymet yatırım ortaklıklarının kurulması ve gelişmesi vergi teşvikleri yoluyla desteklenmiştir. Yatırım Ortaklığı portföyünde yer alan menkul kıymetler, kurucu ortaklar ile portföy yöneticilerinden ayrı bir yerde muhafaza edilmek zorundadır. Söz konusu menkul kıymetler, ortaklık ile IMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) arasında imzalanacak bir saklama sözleşmesi çerçevesinde Takasbank'ta saklanır. 4

5 Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı projelere veya sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak suretiyle faaliyet gösteren ve gelirleri kurumlar vergisinden istisna olan özel bir portföy yönetim şirketi tipidir. Gayrimenkul yatırım ortaklığının amaçları; temelde getiri potansiyeli yüksek gayrimenkullere yatırım yapmak, gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapmak, portföyündeki gayrimenkullerden kira geliri elde etmek, gayrimenkul alım satım kazançları elde etmek olarak sıralanabilir. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları sadece gayrimenkule dayalı portföy işletmeciliği faaliyeti kapsamında faaliyet gösterebilirler. Bunun doğal bir sonucu olarak, gayrimenkul yatırım ortaklıkları aktiflerinde makine ve ekipman bulunduramazlar. Ayrıca, inşaatını başka şirketlerin gerçekleştirdiği projelere finansman sağlamak dışında inşaat yapamaz ve proje yürütemezler. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; bir alışveriş merkezi gibi belirli bir projeyi gerçekleştirmek amacıyla süreli, turizm ve sağlık gibi belirli alanlarda yatırım yapmak amacıyla süreli veya süresiz, belirli bir proje veya yatırım alanına yatırım yapmak gibi amaçlarında bir sınırlama olmaksızın, süreli veya süresiz olarak kurulabilir. Girişim (Risk) Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı (GSYO) kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına yönelten ortaklıklardır. Portföy değeri, GSYO'nun aktifinde bulunan, girişim sermayesi yatırımları ile ikincil piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçları ve ters repo işlemlerinin rayiç değerleri toplamını ifade eder. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları, girişim şirketlerine yatırım yapabilirler, girişim şirketlerinin yönetimine katılabilirler, bu şirketlere danışmanlık hizmeti verebilirler, portföylerini çeşitlendirmek amacıyla ikinci el piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarına ve para piyasası araçlarına yatırım yapabilirler. Yatırım Fonları Menkul Kıymet Yatırım Fonları Yatırım Fonu, yatırımcılardan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla, belge sahipleri hesabına, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Fonun tüzel kişiliği yoktur; ancak mal varlığı kurucunun mal varlığından ayrıdır. Kurucu, fonu, yatırım fonu katılma belgesi sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde temsil eder, yönetir veya yönetimini denetler. Fon mal varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez. Fon katılma payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Fonun birim pay değeri, fonun toplam portföy değerinin, fon katılma payı sayısına bölünmesi ile elde edilir. Fon portföyünün değeri ise yatırım yaptığı kıymetlerin değerine göre belirlenmektedir. Katılma paylarının itibari değeri yoktur ve kaydi değer olarak tutulur. Fon tutarını temsil eden katılma payları kaydi olarak Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde yatırımcı bazında izlenir. Yatırım fonu kurucuları, 6362 sayılı Kanunun Portföy Yönetim Şirketi başlıklı 55. Maddesi uyarınca Portföy Yönetim şirketleri olarak belirlenmiştir. Yatırım fonları iki tipte kurulabilir. A Tipi yatırım fonlarının portföylerinin en az aylık ortalama bazda, 5

6 % 25'i Türk şirketlerinin hisse senetlerinden oluşur. B Tiplerinin portföylerinde böyle bir sınırlama yoktur. Fonların A veya B Tipi olması konusunda önemli olan nokta A Tipi fonlara vergi avantajı tanınmasıdır. Yatırım fonu türleri uygulamasının amacı, farklı portföy yapılarına sahip fonlar oluşturulmak yolu ile farklı yatırımcı tercihlerine hitap edebilmektir. Portföye alınacak menkul kıymetler göz önünde bulundurularak, 16 ayrı yatırım fonu türü tanımlanmıştır. Bunlar; Tahvil ve bono fonu, Hisse senedi fonu, Sektör fonu, İştirak fonu, Grup fonu, Yabancı menkul kıymetler fonu, Altın ve diğer kıymetli madenler fonu, Değişken fon, Karma fon, Likit fon, Endeks Fon, Fon Sepeti, Garantili Fon, Koruma Amaçlı Fon, Özel Fon, Serbest Yatırım Fonları (Hedge Funds) dır. Bu çerçevede fonun tipi vergileme açısından yatırımcıya bilgi verirken, türü portföyün ağırlıklı olarak hangi varlıklardan oluştuğunu göstermektedir. Yatırım fonu tipi (A veya B) ve türleri (16 ayrı fon türü) dışında ayrıca Yatırım Fonlarının Sınıflandırılması Kriterleri de Aralık 2011 de belirlenmiştir. Bu sınıflandırma, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerinde yer alan fon tiplerinde (A Tipi ve B Tipi) ve fon türlerinde (hisse senedi fonu, tahvil ve bono fonu, değişken fon, likit fon vs.) herhangi bir değişikliğe gidilmeksizin, yatırım fonlarının yatırım stratejilerinin yatırımcılar tarafından daha iyi anlaşılabilmesi ve benzer yatırım stratejisine sahip fonların getirilerinin ve giderlerinin daha etkin bir şekilde karşılaştırmasının yapılabilmesi açısından yapılmıştır. Yatırım Fonlarının farklı bir türü olan Borsa yatırım fonu, katılma belgeleri borsa pazarlarında işlem gören, fonun oluşturulma sürecine doğrudan katılan yetkilendirilmiş katılımcıların fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, portföyde yer alan menkul kıymet ve nakdi biraraya getirerek karşılığında fon katılma belgesi alabildiği ya da söz konusu kurumların en az asgari işlem birimine tekabül eden fon katılma belgelerini saklamacı kuruluşa iade edip karşılığında fonun içindeki menkul kıymetlerin payına düşen kısmını alabildiği, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy işletmek amacıyla kurulan malvarlığıdır. Konut Finansmanı Fonları Konut finansmanı fonu, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır. Fonun tüzel kişiliği yoktur, ancak malvarlığı kurucunun mal varlığından ayrıdır. Fon malvarlığı, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler itfa edilinceye kadar, başka bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemez, ihtiyatî tedbir kararı verilemez ve iflâs masasına dahil edilemez. Fon kurulu, ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde fonu temsil eder ve yönetir. Fon portföyüne alınan varlıkların kayıtlarının doğruluğundan ve bu varlıkların korunması ve saklanmasından fon kurulu sorumludur. Fon içtüzüğü, ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin sahipleri, kurucu ve fon kurulu arasında, fon portföyünün inançlı mülkiyet esaslarına göre saklanmasını ve vekâlet akdi hükümlerine göre yönetimini konu alan iltihakı bir sözleşmedir. Varlık Finansmanı Fonları Varlık finansmanı fonu, ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan 6

7 malvarlığıdır. Bireysel Emeklilik Fonları Bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemi, bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi suretiyle emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeyinin yükseltilmesine, ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratarak istihdamın artırılmasına ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulmasına, sosyal güvenliğin kapsamının genişletilmesine, kamunun sosyal güvenlikten kaynaklanan yükünün azaltılmasına, mali sektörde uzun vadeli fonların artarak kurumsal yatırımcıların gelişmesine ve sermaye piyasalarının derinleşmesine olanak sağlayan bir özel emeklilik sistemidir. Bireysel emeklilik sistemi, gönüllülük esasına göre işlemekte ve her kesimin katılımına açık bulunmaktadır. Emeklilik şirketleri tarafından, emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmektedir. Emeklilik şirketleri en az 3 farklı risk ve getiri bileşimine sahip emeklilik yatırım fonu kurarak, bireylerin kendi risk ve gelir beklentilerine uygun yatırım tercihleri yapabilmelerine olanak sağlamaktadır. Yatırımların kamu borçlanma senetleri ve ters repo gibi sabit getirili yatırım araçlarının yanısıra, hisse senedi gibi değişken getirili yatırım araçlarına da yönlendirilmesi mümkün olmaktadır. Emeklilik yatırım fonları, portföy yönetim şirketleri tarafından profesyonel portföy yönetim ilkeleri çerçevesinde yatırıma yönlendirilmektedir. Birikimlerin asgari bir süre sonunda başka bir emeklilik yatırım fonuna ya da emeklilik şirketine aktarılması mümkün olmaktadır. Emeklilik yatırım fonunun varlıkları, emeklilik şirketinin malvarlığından ayrı olarak Takasbank ta saklanır. Portföy Yönetim ve Saklama Şirketleri Portföy yöneticiliği faaliyeti; sermaye piyasası araçları, para piyasası araç ve işlemleri, vadeli işlemler ve opsiyonlar, nakit, döviz, mevduat ile Sermaye Piyasası Kurulu nca uygun görülen diğer varlık ve işlemlerden oluşan portföylerin yatırımcının veya portföy yöneticisinin belirleyeceği riskgetiri tercihi doğrultusunda, müşterilerle yapılacak portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde vekil sıfatıyla yönetilmesidir. Portföy yönetim şirketi, sayılı Kanun ile ana faaliyet konusu değiştirilmiş ve yatırım fonlarının kurulması ve yönetilmesi olan anonim ortaklıktır. Münhasıran girişim sermayesine yönelik portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti vermek üzere kurulan portföy yönetim şirketleri "Girişim Sermayesi Portföy Yönetim Şirketi" olarak adlandırılmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu'ndan izin almış portföy yönetim şirketleri, aracı kurumlar ve yatırım bankaları portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmaya yetkili kurumlardır. Portföy yönetim şirketi ve diğer yetkili kurumlar Sermaye Piyasası Kurulu'ndan izin almak kaydıyla yatırım danışmanlığı faaliyetinde de bulunabilirler. Portföy saklama kuruluşları; müşterilerine ait finansal varlıkların saklanması, kayıtlarının tutulması, varlık ve nakit hareketlerinin idaresi ve kontrolü faaliyetlerini yürüten ve ilgili tebliğde belirtilen nitelikleri taşıyan bankalardır. İpotek Finansmanı Kuruluşları İpotek finansmanı kuruluşları, münhasıran konut finansmanından kaynaklanan alacakların devralınması, devredilmesi, devralınan alacaklardan oluşan varlıkların yönetimi ve alacakların teminat olarak alınması suretiyle kaynak temini amacıyla kurulan, sermaye piyasası kurumu niteliğini haiz anonim ortaklıklardır. İpotek finansmanı kuruluşları faaliyetlerinin gerektirdiği risk 7

8 yönetimi amaçlı işlemleri yürütebilirler. Konut finansmanından kaynaklanan alacakların ve diğer varlıkların teminat gösterilmesi suretiyle ipotek finansmanı kuruluşlarından kaynak temin edilmesi halinde teminat gösterilen varlıklar, başka bir amaçla tasarruf edilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez, ihtiyatî tedbir kararı verilemez ve iflâs masasına dahil edilemez. Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu, Sermaye piyasası alanında faaliyet gösterecek kuruluşlar ile sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve diğer çalışanlarının mesleki yeterliliklerini, bilgi ve becerilerini tespit etmek amacıyla lisanslama sınavları yapmak, ilgili ihtisas alanları itibarıyla mesleki yeterliliklerini gösterir lisans vermek, eğitim proğramları düzenlemek, sermaye piyasası çalışanlarının sicilini tutmak ve bunların denetimini yapmak amacıyla 2011 yılında kurulmuştur. Şirketin organları, genel kurul, yönetim kurulu ve denetcilerdir. Teşkilatı ise sınav kurulu, danışma kurulu, teftiş kurulu, genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bunlara bağlı birimlerden oluşur. Genel kurul ortaklardan oluşan en üst karar organıdır. Şirketin ortakları, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası, Merkezi Kayıt Kuruluşu, İMKB Takas ve Saklama Bankası, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği ve Türkiye Kurumsal Yatırımcı Yöneticiler Derneği dir. Şirketin işleri ve yönetimi genel kurulca seçilen yönetim kurulu tarafından yürütülür. Yönetim kurulunun iki üyesi Sermaye Piyasası Kurulu nun temsilcisi, bir üye Genel Müdür diğer dokuz üye ise ortakların temsilcilerinden oluşur. Yönetim kurulu ilk toplantısında Sermaye Piyasası Kurulu temsilcilerinden birini Yönetim Kurulu Başkanı olarak seçmektedir. Yatırımcıları Koruma Fonu Yatırımcıları Koruma Fonu (YKF), Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, kamu tüzel kişiliği haiz olarak kurulmuştur. YKF, hakkında tedrici tasfiye veya iflas kararı verilen aracı kuruluşların sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle müşterilerine karşı hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülüklerini yerine getirmek ve tasfiye giderlerini karşılamak amacıyla kurulmuştur. YKF, sermaye piyasası araçlarının kaydını tutmakla görevli Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. tarafından idare ve temsil edilmektedir. Fon un merkezi İstanbul dur. Bütün aracı kuruluşlar, Yatırımcıları Koruma Fonu na katılmak zorundadır. Aracı kuruluşların, sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle hisse senedi işlemlerinden doğan ve gerçek ve tüzel kişi yatırımcı tarafından satılmak, saklanmak, yönetilmek, virman edilmek, ödünç işlemlerine konu edilmek üzere veya diğer nedenlerle aracı kuruluşlara tevdi edilen veya müşteri emrine istinaden alınan hisse senetleri ile yatırımcı tarafından hisse senedi satın alınmak üzere veya satın alınan hisse senetleri karşılığında tevdi edilen nakit ya da hisse senedinin satılmasından doğan yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda YKF koruması devreye girmektedir. Haklarında tedrici tasfiye veya iflas kararı verilen aracı kurumların ve faaliyetleri durdurulan bankaların yaptıkları sermaye piyasası faaliyetleri ve işlemleri nedeniyle müsterilerine karşı hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülüklerinin (2012 yılı için) TL'ye kadar olan bölümü YKF tarafından karşılanmaktadır. Bu tutar, her yıl yeniden 8

9 değerleme oranında arttırılmaktadır. YKF nun Gelirleri, aracı kuruluşların yatıracağı yıllık ödentiler, Sermaye Piyasası Kurulu menkul kıymetlerin işlem gördüğü borsalar ve Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği tarafından verilen idari para cezalarının %50'si ve Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği tarafından verilen idari para cezalarının tamamı, tutarı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen geçici ödentiler, YKF varlığının getirisi ile diğer gelirlerden oluşmaktadır. YKF, Sermaye Piyasası Kurulu nun gözetim ve denetimi altında bulunmaktadır. 9