TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA

Transkript

1 TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA I-MADDE METNİ: Ek Madde 11-(3239 sayılı Kanunun 33'üncü maddesiyle eklenen madde)(*) (4444 sayılı Kanunun 7'inci maddesiyle değişen fıkra. Yürürlük; ) Maliye Bakanlığı, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergilerle kesilecek cezalarda (5736 sayılı kanunun 6 ncı maddesiyle değişen ibare)(359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç)(***) tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir. (**) Tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunulamaz. (3505 sayılı Kanunun 10'uncu maddesiyle eklenen hüküm) Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, bu Kanunun 112'nci maddesine göre gecikme faizi hesaplanır. Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması halinde mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra uzlaşma talep edemezler. Tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin esas ve usuller Yönetmelikte belirtilir. İlgili tebliğler: 229, 280 (*) Ek Madde 11 _ (Değişmeden önceki şekli) (3239 sayılı Kanunun 33'üncü maddesiyle eklenen madde) (4008 sayılı Kanunun 22'nci maddesiyle değişen fıkra) Maliye Bakanlığı; vergi incelemesine dayanılarak salınacak vergilerle kesilecek cezalarda tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir. Ancak; inceleme sonucunda kaçakçılık cezalı tarhiyat yapılmasını gerektiren tespitler nedeniyle salınacak vergi ve kesilecek kaçakçılık suçu cezası tarhiyat öncesi uzlaşma mevzuu yapılamaz. (**) (Değişmeden önceki şekli) (4369 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle değişen fıkra Yürürlük: ) Maliye Bakanlığı vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergilerde tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir. (***) (Değişmeden önceki şekli) (344 üncü maddenin üçüncü fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilecek tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) II-TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMANIN TANIMI: Tarhiyat öncesi uzlaşma, nezdinde vergi incelenmesine başlanmış mükelleflerin inceleme tamalandıktan sonra, adlarına tarhiyat yapılmadan önce tarh edilecek vergi ve kesilecek cezalarda uzlaşma demektir. Tarhiyat öncesi uzlaşma, tarhiyat yapılmadan önce, mükellefle idare arasındaki sözkonusu olacak anlaşmazlık ve görüş ayrılıklarının prensip olarak önceden idare ile mükellef arasında çözümlenmesi uygun bir yol olup, böylelikle mali yargı organlarına mümkün olduğu kadar az başvuru yapılmasını sağlayacaktır. III-TARHİYAT ÖNCESİ UŞLAŞMANIN KAPSAMINA GİREN VERGİ VE CEZALAR: Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına; vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları girmektedir. Tarhiyat öncesi uzlaşma yönetmeliğine göre uzlaşmanın kapsamı, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılan vergi incelemelerine dayanılarak tarh edilecek ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (T.Ö.Uz.Yö.md:2) Olarak belirtilmiştir. Kaçakçılık suç ve cezalarından dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda kesilecek ceza uzlaşma kapsamı dışındadır. Çünkü, maddede belirtildiği gibi, 359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet

2 2 verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek cezalar uzlaşma kapsamı dışındadır. Uzlaşma kapsamına; 1-Vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar, 2-Kesilecek vergi ziyaı cezası, 3-Kesilecek usulsüzlük cezası, 4-Kesilecek özel usulsüzlük cezaları girmektedir. IV-TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA KOMİSYONLARININ OLUŞUMU: A-Vergi Müfettişlerince Yapılacak Vergi İncelemelerinde Komisyonların Oluşumu: (TÖ.Uz.Yö.md.5) a-vergi Müfettişlerince, Grup Başkanlıkları bulunan yerlerde yapılan vergi incelemeleri için oluşturulacak uzlaşma komisyonu, Başkanlıkça belirlenecek biri başkan olmak üzere üç Vergi Müfettişinden oluşur. b-başkanlık, Grup Başkanlıklarında oluşturulacak uzlaşma komisyonlarında görev alacak Vergi Müfettişlerinin belirlenmesi yetkisini Grup Başkanlıklarına devredebilir. c- Grup Başkanlıklarında, gerektiğinde birden fazla komisyon oluşturulabilir. d-vergi Müfettişlerinin geçici çalışma yerlerinde yapılan incelemelerde komisyon; ekip başkanının başkanlığında, başkan dâhil üç Vergi Müfettişinden oluşur. Komisyonun üç Vergi Müfettişinden oluşmasının mümkün olmadığı hallerde komisyon, iki Vergi Müfettişi ile ilgili vergi dairesi müdüründen (bağlı vergi dairelerinde malmüdürü) oluşur. e-incelemeyi yapanın ekip başkanı olması halinde, komisyona bir başka Vergi Müfettişi seçilir. Komisyon üyelerinden en kıdemli Vergi Müfettişi, komisyon başkanı olur. f-incelemeyi yapanlar bu maddeye göre oluşacak komisyonlara üye olamazlar. Ancak komisyon toplantısına açıklamalarda bulunmak üzere iştirak edebilirler. g- Gerektiğinde ekip başkanı, Başkanlıktan komisyona katılmak üzere Vergi Müfettişi talep edebilir. h-ayrıca, incelemenin bir ekip tarafından yapılması halinde, incelemeyi yapan ekip başkanı ve diğer üyeler komisyona üye olamazlar. B-İncelemeye Yetkili Diğer Memurlarca Yapılacak Vergi İncelemelerinde Komisyonların Oluşumu:(md.6) a-vergi Dairesi Başkanlığı kurulan yerlerde, incelemeye yetkili diğer memurlarca yapılan vergi incelemelerinde komisyon; Vergi Dairesi Başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün başkanlığında, Vergi Dairesi Başkanı tarafından belirlenen müdürler ve/veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur. b-vergi Dairesi Başkanlığı kurulmayan yerlerde, incelemeye yetkili diğer memurlarca yapılan incelemelerde komisyon; Defterdarın veya tevkil edeceği Defterdar Yardımcısının başkanlığında, ilgili vergi dairesi müdürü ile Gelir Müdürlüğü görevini ifa eden müdürden oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması hâlinde Defterdar, ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi dairesi müdürünü komisyon üyesi olarak belirler. c-bu madde kapsamındaki komisyonlar üç kişiden oluşur. d-gerektiğinde yukarıda belirtilen kriterler çerçevesinde birden fazla komisyon oluşturulabilir. e-incelemeyi yapanlar, komisyon üyesi olamazlar. Ancak açıklamalarda bulunmak üzere uzlaşma komisyonu toplantısına iştirak edebilirler.

3 3 f-komisyon başkan ve üyelerinin herhangi bir nedenle görevlerinin başında bulunamamaları hâlinde, bunlara vekâlet edenler komisyonda görev yaparlar. g-vergi Dairesi Başkanlığı kurulmayan yerlerde incelemeye yetkili diğer memurlarca yapılan incelemelere ilişkin olarak tarhiyat öncesi koordinasyon uzlaşma komisyonları kurulabilir. Bu komisyonların kurulacağı yerler, yetki alanları, kimlerden oluşacağı ve sekreterya hizmetlerinin kimler tarafından yürütüleceği Gelir İdaresi Başkanlığınca belirlenir. C-Bölgesel Uzlaşma Komisyonlarının Oluşumu:(Md.7) a-başkanlık, gerek gördüğü hallerde uzlaşmayı bölgesel düzeyde yaptırabilir. b-bölgesel düzeyde yapılacak uzlaşmalarda, komisyon üyeleri Başkanlıkça veya yetki verilmesi halinde ilgili Grup Başkanlığınca belirlenir. V-UZLAŞMA SÜRECİ : A-Uzlaşma Talebi: 1-Kimler uzlaşma talebinde bulunabilir? Mükellef, Noterden alınmış vekaletnameye dayanarak mükellefi temsil eden kişi, Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarda ise bunların kanuni temsilcileri. Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmayan vergi mükellefi ve sorumlusu, tarhiyat yapıldıktan sonra, tarhiyat sonrası uzlaşma veya şartlara göre merkez uzlaşma talep edebilir. Gıyabında inceleme yapılan mükellef veya sorumlu için, uzlaşma talebi davet yazısı kendisine tebliğ edilmesine rağmen cevap vermeyen veya tebliğ edilmeyen mükellef veya sorumlu, tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanamamasına rağmen tarhiyat yapıldıktan sonra kendisine yapılan tebliğden sonra 30 günlük dava açma süresi içinde tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunabilir. 2-Uzlaşma Talebi Nereye ve Nasıl Yapılmalıdır? Talep, vergi incelemesini yapan inceleme elemanlarına veya bu elemanların bağlı bulunduğu ekip veya grup başkanlığına yazılı olarak yapılmalıdır. Ayrıca uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması da ilgili merciye yazılı başvuru yerine geçer.(t.ö.u.y.m.8) Uzlaşma talebine ilişkin verilecek dilekçeye; mükellefin adı, soyadı ve adresi, başvuru vekil tarafından yapılıyorsa vekilin adı, soyadı, vekaletname tarih ve numarası, incelemenin ilgili olduğu vergilendirme dönemi yazılmalıdır. B-Uzlaşma Talep Süresi: Nezdinde inceleme yapılan mükellefler incelemenin başlangıcından inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilirler. İnceleme elemanlarınca yapılacak uzlaşmaya davet hallerinde ise, davet yazısının mükellefe tebliğinden itibaren en geç on beş gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunulabilir. Ancak incelemenin sonuçlandığı tarihte tarh zamanaşımının sona ermesine üç aydan az bir zaman kalması halinde mükellefe tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunup bulunmadığı sorulmaz ve talepte bulunmaya davet edilmez.(t.ö.uz.yö.md:9)

4 4 C-Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ve Uzlaşma Gününün Tespiti: Mükellefin uzlaşma başvurusundan sonra, talebinin usulüne uygun ve süresi içinde yapıldığının tespit edilmesi üzerine uzlaşma görüşmeleri için gün belirlenir ve mükellef görüşmeye davet edilir. Belirlenen uzlaşma gün ve saati, bir yazı ile uzlaşma gününden en az on beş gün önce mükellefe bildirilir veya inceleme tutanağına yazılır. Mükellefin istemesi halinde on beş günlük süreye bağlı kalınmadan daha önceki bir tarih uzlaşma günü olarak belirlenebilir. (T.Ö.U.Y.md.10) Belirlenen uzlaşma günü bildirildikten sonra, mükellefin herhangi bir mücbir sebeple toplantıya katılamayacak olması veya komisyonun herhangi bir nedenle toplanamaması hallerinde uzlaşma görüşmesi ya aynı gün belirlenen ya da sonradan belirlenerek mükellefe bildirilecek bir başka tarihe ertelenebilir. D-Uzlaşmaya Davet: Harici bilgilere dayanılarak, mükelleflerin bilgisi dışında yapılan incelemelerde, inceleme elemanı mükellefi uzlaşma talebinde bulunmaya davet edebilir.(t.ö.uz.yö.md:11) Uzlaşmanın yapılacağı yer ve tarih mükellefe yazı ile uzlaşma gününden en az on beş gün önce bildirilir. İnceleme raporunun bir örneği davet yazısına eklenir. Tebliğ işleminde, posta ile veya memur vasıtasıyla tebliğ usulü uygulanır. İnceleme yapanın bizzat tebliğ yapması da mümkündür. 1-Uzlaşma Görüşmelerine Kimler Katılabilir? Mükellef ya da noterden alınan vekaletname ile vekili, Tüzel kişiler, küçükler ve kısıtlılarda bunları temsile yetkili kimseler. Uzlaşma sırasında mükellef isterse bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlik Kanununa göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubu bulundurabilir. Bu kişiler uzlaşma görüşmelerinde sadece görüş açıklayabilirler, görüşmeler sonucunda düzenlenecek tutanaklara imza atamazlar. 2-Uzlaşma Davetine Uyulmaması veya Uzlaşma Talebinden Vazgeçilmesi : Mükellefin bilinen en son adresine uzlaşmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya yazıda bildirilen yer ve tarihte uzlaşma davetine uyulmaması hallerinde uzlaşma temin edilememiş sayılır. Mükellefe gönderilen yazının tebliğ edilemeyerek geri gelmesi, tebliğ edilememe durumunu ifade eder. Mükellef uzlaşma talebinden vazgeçtiği takdirde; uzlaşma gününden önce, inceleme raporunu düzenleyene veya komisyona bu hususu yazılı olarak bildirmelidir. Bu durumda mükellef tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmamış sayılır. Mükellefin uzlaşma davetine uymaması durumunda uzlaşma temin edilememiş sayılacağından tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı ortadan kalkar. Bu nedenle mükellef, tarhiyat sonrası uzlaşma hakkını kullanmak istiyorsa mutlaka tarhiyat öncesi uzlaşma talebinden vazgeçtiğini yazılı olarak bildirmelidir.(t.ö.uz.y.m.12) 3-Tarhedilecek Verginin Uzlaşma Komisyonuna ve Mükellefe Bildirilmesi: Yapılan incelemeler sonucu uzlaşmaya konu tarh edilecek vergi ve kesilmesi öngörülen ceza miktarı, inceleme elemanının düzenleyeceği bir raporla uzlaşma gününden en az on beş gün önce yetkili uzlaşma komisyonuna ve mükellefe bildirilir. Uzlaşma gününün on beş günden önceki bir tarih olarak belirlenmesi halinde inceleme raporu bu tarihten önce mükellefe tebliğ edilir.

5 5 İnceleme raporu ilgili mükellefe ve komisyona gönderilmeden uzlaşma yapılamaz. E-Uzlaşma Görüşmesinin Olası Sonuçları: 1-. Uzlaşmanın Gerçekleşmesi: Uzlaşma için belirlenen gün ve saatte mükellef veya vekilinin katılımı ile toplanan uzlaşma komisyonu konuyu tartışır. Uzlaşma görüşmesi sonucunda uzlaşma sağlandığı takdirde, komisyon uzlaşma sonuçlarını gösteren bir tutanak düzenler. Düzenlenen tutanakta, uzlaşma ile ilgili açıklamalar ve uzlaşma konusu yapılarak üzerinde uzlaşılan rakamlar yer alır. Tutanak, komisyon başkan ve üyeleri ile mükellef veya vekili tarafından imzalanır. İmzalanan tutanağın bir örneği mükellefe veya vekiline verilir. Bir örneği de üç gün içerisinde, rapor ve ekleriyle birlikte mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. 2-Uzlaşmanın Temin Edilememesi: Mükellefin; uzlaşma komisyonunun davetine katılmaması, uzlaşma görüşmesine geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi halinde uzlaşma temin edilememiş sayılır. Bu durumda, mükellefin tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı ortadan kalkar. Uzlaşma temin edilemediği takdirde, komisyon tarafından bu konuyu belirtmek üzere tutanak düzenlenir ve bir örneği anında hazır bulunan mükellefe veya vekiline tebliğ edilir. Tutanağın bir örneği de inceleme elemanına gönderilir. Mükellefin uzlaşmaya katılmaması veya tebellüğden kaçınması (kendisine tebliğ edilmek istenen tutanağı imzalamak istememesi) durumunda bu hususu belirten tutanağın bir örneği mükellefe posta ile gönderilir ve bir örnek de inceleme elemanına verilir. Uzlaşma temin edilememiş veya uzlaşmaya varılamamış olması halinde, inceleme elemanı tarafından bu husus inceleme raporunda belirtilir veya raporla birlikte söz konusu tutanak bir yazı ile vergi dairesine gönderilir. 3-Uzlaşmanın Gerçekleşmemesi: Uzlaşma için belirlenen gün ve saatte mükellef veya vekilinin katılımı ile toplanan uzlaşma komisyonu konuyu tartışır. Uzlaşma görüşmesi sonucunda uzlaşma gerçekleşmediği takdirde, düzenlenecek tutanağa komisyonun nihai teklifi yazılır. Tutanak, komisyon başkan ve üyeleri ile mükellef veya vekili tarafından imzalanır. İmzalanan tutanağın bir örneği mükellefe veya vekiline verilir. Bir örneği de üç gün içerisinde, rapor ve ekleriyle birlikte mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. F-(T.Ö.Uz.) Kısmi Uzlaşma: V.U.K. nun Tarhiyat öncesi uzlaşma ile ilgili düzenlemeyi yapan, EK: 11.nci maddesinde Tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin esas ve usuller Yönetmelikte belirtilir. Hükmü mevcut olup, yönetmeliğin 16.ncı maddesinde mükellefin kısmi uzlaşma talebinde bulunabileceği belirtilmiştir. Mükellefler inceleme elemanınca tespit edilen matrah veya matrah farklarının tümü için uzlaşma talebinde bulunabilecekleri gibi bir kısmı için de bulunabilirler. Bu durumda tutanağın açıklama bölümünde inceleme raporunda tespit edilen matrah farklarından hangilerinde uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin olarak uzlaşmaya varılan vergi ve ceza miktarları belirtilir. (T.Ö.U.Y.m.16) Uzlaşma talebine konu edilmeyen veya üzerinde uzlaşılamayan matrah veya matrah farkları için mükellef adına vergi tarhiyatı yapılmak üzere inceleme raporu vergi dairesine gönderilir. Kısmi uzlaşma yapılacak vergi ve cezanın hesabı:

6 6 Örnek: (NDR) Ltd. Şt. adına, 2014 yılı ile ilgili olarak, yapılan inceleme sonucunda, lira matrah farkı tespit edilmiştir. Bu matrah farklarının liralık kısmı, mükerrer gider yazdığı kiralama masrafı ile ilgili olup, liralık kısmı ise yoruma dayanan matrah farkı ile ilgilidir. Mükellef, liralık matrah farkına isabet eden vergi ve ceza için uzlaşma istemiş, liralık kısmı için dava açacağını belirtmiştir. Komisyon bu talebi uygun görmüş ve uzlaşma ibstediği kısım olan liraya ait aşağıda hesapladığı vergi ve cezalırı uzlaşma kapsamına almıştır. Kurumlar vergisi (50.000x%20=) : Vergi zayı cezası : Katma değer vergisi (50.000x%18=) : Vergi ziyaı cezası : Geçici Vergi (50.000x%20=) : Vergi ziyaı cezası : Uzlaşma tutanağını buna göre düzenlemiş ve açıklama bölümüne de mükellefin bu talebi yazılmıştır. Kısmi uzlaşmanın şartı matrah farklarının bölünebilmesine bağlıdır, tarhiyatın ikmalen veya re sen olmasının bir önemi yoktur. Kısmi uzlaşma talebinde bulunan mükellefin gelir vergisi mükellefi olması halinde, verginin hesaplanması farklılık arzedecektir. Çünkü, kurumlar vergisinde vergi ter oran üzerinden alınmasına karşın, gelir vergisinde müterakki sistem mevcuttur. Yukarıdaki örneğe ait kısmi uzlaşmanın gelir vergisi aşağıdaki şekilde hesaplanması gerekir: liralık toplam matrah farkının gelir vergisi, (2014 yılı) : liranın gelir vergisi (50.000x33.550/ =) : Vergi ziyaı cezası : Çünkü, V.U.K. nun Ek 1.inci maddesinde, Uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda uzlaşma sadece toplam matrah farkının bu bölümüne isabet eden vergi kısmı için de yapılabilir Hükmü uyarınca, toplam matrah farkının gelir vergisi hesaplanacak ve kısmi uzlaşma talep edilen kısım olan liraya isabet eden vergi de yukarıdaki gibi hesaplanacaktır. G-Komisyonun Teklifinin Sonradan Kabul Edilmesi : Mükellef, komisyonun teklifini sonradan kabul etme imkanına sahiptir. Tutanak ve inceleme raporunun vergi dairesine ulaşması üzerine, vergi dairesi tarafından yapılacak tarhiyatın mükellefe tebliğ tarihini takip eden günden itibaren işlemeye başlayacak olan 30 günlük vergi mahkemesinde dava açma süresinin son günü mesai saati bitimine kadar, mükellef uzlaşma komisyonunun teklifini kabul edebilir. Teklifi bu şekilde kabul eden mükellef bu durumu, bir dilekçe ile vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 günlük dava açma süresi içerisinde ilgili vergi dairesine bildirir. Dilekçe ile başvuru tarihi itibariyle uzlaşma sağlanmış sayılır ve bu doğrultuda işlem yapılır. VI-UZLAŞMANIN SONUÇLARI: A-Uzlaşmanın Kesinliği ve Dava Konusu Edilememesi: a-uzlaşma sonucunda düzenlenen uzlaşma tutanakları kesindir ve ilgili vergi daireleri tarafından gerekli işlemlere hemen başlanır. b-üzerinde uzlaşma sağlanan veya tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunulamaz.

7 7 c-tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanan mükellef, üzerinde uzlaşılan vergi ve ceza için cezalarda indirim hakkından yararlanamaz. B-Uzlaşmanın Temin Edilememesi veya Uzlaşmaya Varılamaması: Uzlaşma görüşmeleri sonucunda uzlaşma temin edilememiş veya uzlaşmaya varılamamış ise vergi dairesi gelen inceleme raporunda önerilen matrah veya matrah farkı üzerinden gerekli tarh işlemini yapar. Uzlaşılamayan vergi ve cezaya ilişkin olarak vergi dairesince yapılacak tarhiyata karşı, ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde yargı ve idari yollara (tarhiyat sonrası uzlaşma hariç). başvuru hakkı devam eder. Vergi/ceza ihbarnamesini alan mükellef; Tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemez. Tarhiyata karşı tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde vergi dairesine cezalarda indirim talebinde bulunabilir. İndirim talebi, mükellefin indirime konu olan cezayı belirlenen vade tarihi içerisinde ödeyeceğini ya da aşağıda sayılan teminat türlerinden birini göstererek vadenin bitiminden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirmesi koşulu ile geçerli olacaktır. Mükellefin indirim talebinin geçerli olması durumunda; Vergi ziyaı cezası mükellef adına ilk kez kesilmiş ise yarısı, takiben kesilenlerden üçte biri, Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının üçte biri, indirilir. Vadenin bitiminden itibaren üç ay içinde ödenecek cezalarda indirim talebi için geçerli teminat türleri şunlardır: 1- Para, 2- Bankalar ve katılım bankaları tarafından verilen süresiz teminat mektupları, 3- Hazine Müsteşarlığı nca ihraç edilen devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler, 4- Hükümetçe belli edilecek milli esham ve tahvilat, 5- İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve kamu idarelerince haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar. Mükellef aynı anda hem dava açma hem de indirim hakkını kullanamaz. C-Uzlaşılan Vergi ve Cezaların Ödenmesi : Uzlaşılan vergi ve cezalara ilişkin tutanak vergi dairesine gönderilir. Bu tutanak tahakkuk fişi yerine geçer. Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme sürelerinden önce mükellefe tebliğ edilmişse; kanuni ödeme sürelerinde, ödeme süreleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra mükellefe tebliğ edilmişse; uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Üzerinde uzlaşılan vergi miktarına ayrıca Vergi Usul Kanunu nun 112 nci maddesine göre bu verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanır. Uzlaşılan vergi ve cezaların vadelerinde ödenmemesi durumunda, uzlaşma geçerli olur, uzlaşma sonucunda kesinleşen ve tahakkuk etmiş olan vergi ve cezalar 6183 sayılı kanun hükümlerine göre gecikme zammı ile birlikte tahsil olunur. Tabiidir ki tahsilatla ilgili cebri icra yolları ve haciz işlemleri işletilir. VII-MÜKELLEFİN BİLGİSİ OLMADAN YAPILAN İNCELEMELERDE T.Ö.UZLAŞMA: Harici bilgilere dayanarak, mükellefin, vergi dairesindeki dosyasından, banka kayıtlarından, tapudan, nüfus idaresinden v.s. yerlerden alınan bilgiylere dayanarak mükellef hakkında tarhiyat içeren rapor düzenlenebilir. Bu gibi durumlarda, Yönetmeliğin 11.nci maddesinde belirtildiği gibi, incelemeyi yapan kişinin herhangi bir taahhüt altına girmeksizin mükellefi uzlaşma talebinde bulunmaya davet edebilir.

8 8 Yönetmeliğe göre, bu bildirim bir mecburiyet gibi ifade edilmemesine rağmen, uzlaşma mükellef için bir hak olduğundan, idare bu işlemi mecburiyet olarak uygulamaktadır. Konu ile ilgili, MGB. nın tarihli ve /44903 sayılı özelgesinde ; Bilindiği üzere tarhiyat öncesi uzlaşma müessesesi ile ilgili yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin olarak yayınlanmış bulunan 1987/2 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu İç Genelgesinin inceleme elamanlarınca uzlaşmaya davet başlıklı (E) bölümünün birinci paragrafında merkez ve mahalli inceleme elemanlarırın yaptıkları incelemelerle ilgili olarak mutlak suretle tarhiyat öncesi uzlaşma talep tutanağı düzenlemeleri veya inceleme tutanağında mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşma talebinin olup olmadığı hususunu belirtmeleri gerektiği Şeklinde açıklama yapılmıştır. 1 Yani mükellefe uzlaşma talepedip etmediğinin sorulması mecburi tutulmuştur. Ancak, mükellefin gıyabında yapılan incelemede, mükellefe ulaşılamaması her zaman mümkündür. Mükellefe ulaşılabilse zaten inceleme elamanı gerek inceleme sırasında gerekse inceleme bitiminde kendisine tutanak imzalatmak için ve yapılan tespitlerle ilgili bilgisine başvurmak için zaten çağıracaktır. Bu durumda, mükellefe uzlaşma talebinde bulunmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya tebliğ edilmesine rağmen mükellefin bu yazıya müsbet veya menfi bir cevap vermemesi de mümkündür. Böyle bir durumun meydana gelmesi halinde de mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunmamış gibi işlem yapılacaktır. VIII-VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ İNCELEMELERİNDE TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEP EDİLEBİLİR Mİ? Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliğinin 2.nci maddesine göre, Anılan Yönetmeliğin 2. maddesine göre, Bu Yönetmeliğin kapsamına, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca yapılan vergi incelemelerine dayanılarak tarh edilecek ve Bakanlık Vergi Dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları (Kanunun 344 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca vergi ziyaı cezası kesilen tarhiyata ilişkin vergi ve ceza hariç) girer. Yine yapılan vergi incelemeleri sonunda, tespit edilecek vergi farkları ile bu farklara kesilecek vergi cezaları, mükellefin haksız yere vergi iadesine sebebiyet verdiğinin tespiti halinde, geri alınacak vergiler ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi cezaları, Vergi Usul Kanunu'nun 344/1 e göre kesilecek vergi ziyaı cezası tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmektedir. Vergi iadesi Hakkındaki Kanuna göre, fazla iadeye sebebiyet verilmesini tespit eden vergi incelemeleri içinde tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunulabilecektir. Belediye ve il özel idarelerinin tarha yetkili olduğu vergi, resim, harçlar ise tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamı dışında kalmaktadır. Tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına giren vergi ve cezalarda uzlaşma yapılabilmesi için bunların bir vergi incelemesine dayanması gerekmektedir. Bu nedenle, yapılan Tarhiyatın ve kesilen cezanın bir vergi incelemesine dayanmadığı, aşağıdaki durumlarda, tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanılamayacaktır. 1- Takdir Komisyonu kararı üzerine yapılacak tarhiyat ve kesilecek cezalar, 2-Yapılan yoklamalar dolayısıyla kesilecek usulsüzlük cezalan ile özel usulsüzlük cezaları. 3- İdarece tarhiyat ve bu tarhiyata ilişkin olarak kesilecek cezalar. Bir vergi incelemesine dayanmakla beraber, vergi tarhını veya ceza kesilmesini gerektirmeyen tespitler, tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmemektedir. Zarar tenzili raporlarında ve yatırım indiriminden faydalanılacak miktarı azaltan vergi tekniği raporlarında olduğu gibi. Bu raporların, düzenlenen vergi inceleme raporları ekinde işleme konmaları halinde, tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girecekleri açıktır. Anılan tespit raporlarının, tek başlarına mükellefe tebliğ edilmesi halinde bu raporlara karşı mükellefin dava açma hakkı bulunmakta; Uzlaşma hakkı bulunmamaktadır. İleride matrah farkı teşkil edecek tespitlerin de tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına alınması, bu çeşit raporların yaratacağı sorunları çözmeğe yetecektir. Yine Bankalar Yeminli Murakıpları da yaptıkları denetimler sırasında özel bazı durumlarda vergi inceleme raporları düzenlenmektedir. Ancak, yönetmelikte, murakıpların merkezi inceleme elemanı olarak sayılmaması 1 KIZILOT un a.g.e.s.3628 dip not:32

9 9 nedeniyle anılan raporlara ait vergi ve cezalar tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamı dışında kalmaktadır. Bu raporlara ait vergi ve cezalarda uzlaşma, tarhiyat sonrası aşamada yapılabilecektir. Veraset ve İntikal Vergisi yönünden: bilindiği üzere, veraset ve intikal vergisinde, intikal eden servet unsurlarının bir kısmının değerleri, Takdir Komisyonlarınca tespit edilmektedir. Vergi incelemeleri ise, özellikle ticari servetin tespitine yönelik bulunmakta; Takdir Komisyonunca yapılacak takdirlere esas teşkil etmektedir. Veraset ve İntikal Vergisi'nin matrahı Takdir Komisyonu kararından sonra teşekkül edeceğinden, yapılacak tarhiyat ve kesilecek cezalar, tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamı dışında kalacaktır. 2 IX-SONRAKİ DÖNEMLERDE TARHİYAT İÇEREN İNCELEME RAPORLARINDA TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA TALEBİ: Yapılan incelemeler sonucunda, zarar azaltımı veya katma değer vergisinde, sonraki döneme devir eden katma değer vergisinin azaltılması söz konusu olduğu durumlarda, tarhiyatın sonraki dönemlerde çıkması gerekeceği için, inceleme sonucunda düzenlenecek tutanakta veya mükelelfin gıyabında incelemenin yapılması halinde yazı ile tarhiyat öncesi uzlaşma talep edip etmediği mükellefe sorulmalıdır. X-AYNI RAPORDA HEM KAÇAKÇILIK FİİLİ HEMDE USULSÜZLÜK FİİLİ İÇİN CEZA KESİLMESİ İSTENMİŞSE TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA: Yapılan vergi incelemesi sonucunda mükellefin, VUK. nun 359.ncu maddesindeki fiillerden birisi ile hem vergi ziyaına sebebiyet vermesi, hem genel usulsüzlük cezasının kesilmesi, hem de özel usulsüzlük cezasının kesilmesi halinde, mükellef Ek.11.nci maddede belirtildiği gibi, üç kat uygulanacak vergi ziyaı cezası için tarhiyat öncesi uzlaşma hakkından yararlanamaz, ancak usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunabilir ve bu haktan yararlanabilir. Örneğin, sahte fatura kullanmak suretiyel hem kurumlar vergisinin, hem de katma değer vergisinin ziyaa uğratılması ve alması gereken gerçek faturaları almadığı için de özel usulsüzlük cezası kesilmesi halinde, mükellef sadece kesilen özel usulsüzlük cezası için tarhiyat öncesi uzlaşma hakkından yararlanabilir. Vergi ziyaı ile ilgili olarak uzlaşma hakkından yararlanamaz. 2 TUGAY YÜCEL Baş Hesap Uzmanı Vergi Dünyası»Dergiler» Nisan 1988 (Sayı : 80) Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Müessesesi İle İlgili Değerlendirmeler isimli makalesi.