İki Farklı Özellikli Zonlara Sahip Bir HVAC Sisteminin Modellenmesi ve Denetimi

Transkript

1 Fırat Üniv Fen ve Müh Bil Dergisi Science and Eng J of Fırat Univ 19 (2), , (2), , 2007 İki Farklı Özellikli Zonlara Sahip Bir HVAC Sisteminin Modellenmesi ve Denetimi Servet SOYGÜDER ve Hasan ALLİ Fırat Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü ,ELAZIĞ ssoyguder@firatedutr (Geliş/Received: ; Kabul/Accepted: ) Özet: Bu çalışmada, ortam sıcaklık şartları dikkate alınarak iki farklı zonlu değişken hava debili bir HVAC (Isıtma, Havalandırma ve Soğutma) sisteminin modellenmesi, sayısal benzetimi ve denetimi gerçekleştirilmiştir Sistemin modellenmesinde sistemi oluşturan iki farklı zonun dış ortam ile taşınım ve iletim ile oluşturduğu ısı kayıpları bulunmuş olup aynı zamanda soğutma ünitesinin, fanın ve kanalların termodinamiğin I kanunu olan ve enerji değişimini veren birinci mertebeden ısı transfer denklemleri çıkartılarak alt modeller oluşturulmuştur Değişken hava debili HVAC sisteminin tüm modeli MATLAB/SIMULINK de oluşturularak sistemin hem PID hem de P denetmi gerçekleştirilerek sonuçlar grafikler halinde incelenmiştir Anahtar Kelimeler: HVAC Sistem Modeli, İki Farklı Zon, PID Denetim Modelling And Control Of A HVAC System Having Two-Dıfferent Zons Abstract: In this study, the modeling, simulation and control of a variable-air flow rate HVAC (Heating, Ventilation and Air Conditions) system having two different zones by considering their medium temperatures First of all, the heat transfer between the two different zones and outside by conduction and convection was found in the system modeling Then, the sub-models for the cooler unit, fan and channels were obtained by using the first law of thermodynamics MATLAB/SIMULINK Toolbox was used to obtain the model of the variableair flow rate HVAC system and both PID (Proportional + Integral + Derivative) and P (Proportional) controls were applied to get the desired outputs The obtained results were presented in the graphical form Key Words: HVAC System Model, Two Different-Zone, PID Control 1Giriş Günümüzde canlıların yaşadığı ortam şartlarının, çalışanların iş verimliliklerini önemli oranda etkilediği bilinmektedir Gün geçtikçe gelişen dünyamızda, gelişen teknoloji ile birlikte konfora verilen önemin arttığı bilinmektedir [1-2] Bunlara bağlı olarak da insanların yaşamlarını sürdükleri ortamların daha konforlu ve yaşam şartlarının daha iyi olduğu ortamlar haline getirilmesine çalışılmaktadır Bu nedenle binalarda ortam koşullarının denetimi ve dizaynına bağlı çalışmalar son yıllarda oldukça önem kazanmıştır Ofis veya farklı amaçlarda kullanılan binalarda, okullarda, iş merkezlerinde ve birçok amaçlı yerlerde kullanım amacına bağlı olarak, mahallerin sıcaklık ve hava konfor koşulları büyük değişiklikler gösterebilir Bu nedenle farklı taleplere bağlı olarak HVAC sistemlerinin esnek çalışma şartlarına göre yapılacak tasarımları gerek ilk yatırım maliyet- 185 lerini ve gerekse işletme maliyetlerini önemli oranda düşürmektedir Enerjinin etkin ve verimli kullanımı için sürekli gelen talep karşısında iklimlendirme sistemlerinin performans ve işletme stratejilerinin analizi de önemli olmaktadır [3] Son elli yıllık period dahilinde sıcaklık, hacim ve kontrol stratejileri konusunda HVAC sistem parametreleri üzerinde yapılan çalışmalar enerji sarfiyatı azaltılarak daha yüksek verimlerin elde edildiği sistemlerin gerekli konfor şartları sağlanırken de mümkün olduğu görülmüştür [4] Teknolojideki gelişmeler ve buna bağlı olarak sistem modelinin benzetim programları ile geliştirilmesi, HVAC sistemlerinin PC ortama taşınmasına izin vermiştir[5-6-7] Bu çalışmamızda HVAC sistemlerinin incelenmesinde, denenmesinde ve geliştirilmesinde, modelleme ve benzetim

2 S Soygüder ve H Alli yöntemlerinin kullanılması, tasarım maliyetlerini azaltacağı gibi, tasarım sürecinin de kısaldığı görülmüştür Aynı zamanda benzetimi yapılan sistemlerin iyileştirilmesi de daha kolay olmuştur Sistemin zamana bağlı anlık çözümleri, her zonda ve modelde göz önüne alınan her cihazının giriş ve çıkış değerlerini, belirlenen konfor şartlarına göre kontrolü göz önüne alınarak elde edilmiştir Sayısal benzetimi sonucunda sistemde, her noktada ve her zaman adımında farklı iki zona ait sıcaklıklar ve zonlarda ki konfor şartlarının sağlanması için gerekli damper açıklık oranları bulunmuştur Sonuçlar grafikler halinde verilmektedir debisi ( ṁ z2h,gir) değişimleri ile gerçekleştirilmektedir Denetimi yapılan sistemin süreklilik denklemi aşağıdaki gibi oluşturulmaktadır m kh = ṁ z1h,gir + ṁ z2h,gir + ṁ emvh,çık (1) 2 Farklı İki-Zona Sahip Bir HVAC Sistemi Soğutma işlemi Şekil 1 dede görüldüğü gibi iki farklı özellikteki zonlar için yapılmıştır Her bir zon 05 m 3 lük hacme sahiptirler Zone1 mahal alanı dış hava ortamına, yer taban alanına ve bir yüzeyi zone2 ile yapışık olan yüzeye yalıtım maddesi ile (strafor) kaplıyken diğer zon olan zone2 mahal alanında ise bu yalıtım yapılmamıştır Bunun amacı zonlar için girilen sıcaklık set değerlerinin elde edilmesinde sürekli rejim farklılıklarını inceleyebilmek ve denetim sinyallerindeki farklılıkları gözleyebilmektir Zone1 ve Zone2 mahal alanlarına besleme fanının bulunduğu ana kanaldan soğutulmuş hava transferi gerçekleştirilmektedir Her bir zon girişinde, mahal alan olan iç zon daki sıcaklığa bağlı olarak açıklık oranları PID (Orantısal- Integral-Türevsel) ve P (Orantısal) denetim ile açıklık oranları değişen damper motorlar vardır Besleme fanı 5 o C sıcaklığında olan havayı buharlaştırıcının içinde olduğu soğuk hava havzasından çekerek zonlara göndermektedir Zon mahal alanlarına Şekil 1 de görülen soğutma ünitesinden elde edilen 5 o C lik hava besleme fanı ile zon mahal alanlarına gönderilmektedir Besleme fanı sabit devirde olup, soğutma ünitesinden çekilen kanal hava debisi ( ṁ kh) değişmemektedir Ama zon içerisine giren havanın debisi, zon mahal alan sıcaklığına bağlı olarak değişmektedir Buda zon kanal girişlerindeki damperlerin açıklık oranlarının kontrol çıkış sinyallerine bağlı olarak sürekli zon1 giriş debisi ( ṁ z1h,gir) ve zon2 giriş Şekil 1 İki zonlu HVAC Sisteminin Şematik Gösterimi Süreklilik denklemi olan (1) deki ṁ emvh,çık debisi zon mahal alanlarına gelen kanaldaki fazla havanın dışa atıldığı emniyet valfına aittir Zon mahal alanlarının değişken giriş hava debileri damper motorlar ile sağlanmıştır Damper motorların açıklık oranları 0 o ile 90 o arasında olup zon mahal alanların sıcaklık derlerine bağlı olarak değişmektedirler Sistem denetimin başlangıcında her zona ait damper açıklık oranları maksimum oranda olup 90 o lik açıklığa sahiptirler Zon mahal alanlarının istenilen sıcaklık set değerini yakaladığı zaman denetim parametrelerine bağlı olarak damper açıklık oranları azalmaya başlayarak 0 o lik konuma kadar gelmektedirler Zon içindeki havanın akış hızı konfor şartlarına uygun olacak şekilde 015 m/s hızının aşılmamasına dikkat edilmelidir Bu da zon mahal alan içindeki havaya bir dolaşım oluşturan zon çıkışındaki egsoz ile sağlanmıştır Egsozlardan hava çıkış debisi ( ṁ egh,çık) manual kontrol ile sağlanmıştır 186

3 İki Farklı Özellikli Zonlara Sahip Bir HVAC Sisteminin Modellenmesi ve Denetimi Tablo 1 Sembol Listesi A Alan (m 2 ) m kh Fan kanaldaki havanın kütlesel debisi (kg/s) m z1h,gir m z2h,gir m emvh,çık m egh,çık Q W iş m z1h,gir Zon1 mahal alanı içine giren havanın debisi (kg/s) Zon2 mahal alanı içine giren havanın debisi (kg/s) Fan kanalındaki fazla havanın emniyet valfından dışa ortama atılan havanın debisi (kg/s) Zon mahal alanı içinden egsoz ile dış ortama çıkan havanın debisi (kg/s) Sistemin dış ortamdan taşınım ve iletim ile aldığı ısıdır (J) Sistemde yapılan iştir (J) Zon mahal alanı içine giren havanın debisi (kg/s) = ṁ zh h g Mahal alanı içine giren havanın özgül entalpisidir(j/kg) h ç Mahal alanı dışına çıkan havanın özgül entalpisidir(j/kg) U Sistemin iç enerjisidir (J) C v Sabit hacimde özgül ısı (kj/kgk) C p Sabit basınçta özgül ısı (kj/kgk) T Mahal alan iç sıcaklık ( 0 C) T n Mahal alan içindeki anlık sıcaklık ( 0 C) T n-1 Mahal alan içindeki bir döngüden önceki sıcaklık ( 0 C) T sh,gir Fan kanalından mahal alan içine giren soğuk hava sıcaklığı ( o C) T dış Dış ortam sıcaklığı ( o C) h dış Mahal alan dış yüzey ısı taşınım katsayısı (J/m 2 K) h iç Mahal alan iç yüzey ısı taşınım katsayısı (J/m 2 K) k Isıl iletim katsayısı (J/mK) L 1 Mahal alan yüzey et kalınlığı (m) Mahal alan yüzey et kalınlığı (m) L 2 HVAC Sisteminin Modeli HVAC sistemlerinin geçici ve sürekli davranışları, sistemlerin denetlenebilirliği ve kontrol performansları oluşturulan model ve benzetim araçları ile incelenir, analiz edilebilir 187 ve enerji etkin sistemlerin tasarımı yapılabilir [ ] Sistem modelinin oluşturulmasıyla denetim organlarının denetlenen mekanizma üzerindeki etkisi incelenebilir ve çalışma aralıkları en etkin biçimde belirlenebilir Aynı zamanda modelin oluşturulması, mekanik sistem tasarım süresinin minimuma indirilmesine ve sistemin etkin ve verimli çalışmasına yol açacaktır [ ] Bu çalışmada modellenen sistemin şematik diyagramı Şekil 1 de görülmektedir Sistemi oluşturan ana unsurlar: 1) Soğutulan zon mahal alanları 2) Soğutma Serpantini (Buharlaştırıcı) 3) Soğutma Ünitesi 4) Fan 5) Damper Motorlar 6) Kanallar 7) Termokupllar Soğutulması yapılan bir mahal in tüm bileşenlerinin hesaba katılarak matematik modelinin yapılması oldukça karmaşıktır Zon mahal alan içerisine beslenen havanın tüm dinamik özellikleri bilinse bile mahal içerisinde hacim kaplayan tüm bileşenler bir ısı kaynağı veya bir ısı çekici olabilirler Mahal içerisinde bulunan insanların hareketliliği veya dış hava sıcaklıklarının etkisi ile oluşturulan model üzerinde bozucu bir etki yapabilirler [15-16] Mahal modelinde yapılan kabulleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: 1) Mahal içerisindeki anlık hava hız değişimlerinin basınca olan etkisi dikkate alınmamaktadır 2) Zon mahal alnının çıkış egsoz dışında herhangi bir hava kaçağı yoktur 3) Mahal içindeki hava akışı üniform dağılımlıdır Zon içerisine giren hava miktarı, çıkan hava miktarına eşit olduğundan zon içerisindeki hava miktarında bir değişiklik olmamaktadır Bu nedenle mahal modelinin süreklilik denklemi (2) nolu denklemde, mahal modelinin termodinamiğin I kanuna göre iç enerji denklemi de (3) nolu denklemde verilmiştir m zh,gir = ṁ egh,çık = ṁ zh (2) Q W iş + m zh,gir h g - m egh,çık h ç = dt du (3)

4 S Soygüder ve H Alli u zamana bağlı olarak sistemdeki ısı değişimini vermektedir Ayrıca sistemde herhangi bir iş yapılmadığını kabul edersek (3) nolu denklemi aşağıdaki gibi düzenleyebiliriz: du mzh Cv( T Q + m n 1 Tn ) zh (h g -h ç ) = = (4) dt dt h g - h ç = C p (T sh,gir -T n ) (5) (4) nolu denklem yeniden düzenlenirse: mzh Cv( T Q + m n 1 Tn ) zh C p (T sh,gir -T n ) = (6) dt dt Q + m zh C p (T sh,gir -T n ) = m zh C v (7) dt (7) nolu denklemdeki T: sistemin anlık sıcaklık değişimini vermektedir Dış ortamından mahal içine taşınım ve iletim ile gelen ısı denklemini aşağıdaki gibi oluşturabiliriz: T T T T Q= dıı R eş n = h dıı dıı 1 L L2 + + A k A k A 1 n h A iç (8) Mahal modelinin son haldeki birinci mertebeden diferansiyel ısı denklemini aşağıdaki gibi oluşturabiliriz: şartlarının sağlanması için gerekli damper açıklık oranları bulunmuştur Elde edilen sonuçlar grafikler halinde gösterilmiştir Ayrıca sistemin benzetiminde oluşturulan blok-diyagramı Şekil 2 de gösterilmiştir T1ref ve T2ref, zone1 ve zone2 mahal alanları için arzu edilen sıcaklık referans değerleridir Hataya bağlı olarak PLC- Mikroişlemci cihazında yapılan Ladder diyagram programında, PID denetim parametrelerine bağlı olarak hatayı minimize edecek şekilde çıkış sinyalleri üretmektedir Bu sinyallere bağlı olarak damperlerin açıklık oranları değişmektedir Damperlerin açıklık oranlarının değişmesi ile zonlara giren havanın debisi değişerek arzu edilen sıcaklık set değerleri denetlenmektedir İki farklı zonun sayısal benzetim denetiminde hem PID (orantısal- Integral-Türevsel) denetim hem de P (Orantısal) denetim gerçekleştirilerek, PID denetimin P denetime nazaran çok daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür dt = dt Q + m zh C p ( Tsh, gir m zh C v T ) n (9) 4Farklı iki-zona Sahip HVAC Sisteminin Sayısal Benzetimi Bu çalışmada iki zon bölgesi için değişken hava debili HVAC sisteminin modellenmesi, sayısal benzetimi ve denetimi yapılmıştır Yapılan modelde göz önüne alınan iki farklı zon için; soğutucu, soğutucu ünitesi, kanallar, zonların dış ortam ile ısı taşınım ve iletim ile oluşan ısı transfer denklemleri çıkartılarak sistemin tüm modeli elde edilmeye çalışılmıştır Sistemin modellenmesi MATLAB/SIMULINK paket programında yapılmıştır Sistemin zamana bağlı anlık değerleri, her zonda ve modelde göz önüne alınan her iklimlendirme cihazının giriş ve çıkış değerlerinin, belirlenen konfor şartlarına göre denetimi göz önüne alınarak sonuçlar elde edilmiştir Sayısal benzetim sonucunda denetimi yapılan sistemde, her noktada ve her zaman adımında her zona ait sıcaklık değerleri, zonlara giren hava debileri ve zonlardaki konfor Şekil 2 İki farklı zonun farklı sıcaklıklardaki denetiminin gerçekleştirildiği Blok-Diyagram 41 Sistemin Simülasyonu Farklı iki zona ait bölgenin sıcaklık denetimleri hem P (Orantısal) hem de PID (Orantısal-Integral-Türev) ile gerçekleştirilmiş olup ve aynı zamanda MATLAB/SIMULINK de yapılan benzetim modeli Ek1 deki Şekil11 de verilmiştir Gerçek şartlarda deneysel çalışmalar Elazığ il merkezinde haziran ayında gerçekleştirilmiştir Deneysel çalışmaların yapıldığı ortam sıcaklığı 313 ile 316 o C arasında değiştiği ölçülmüştür Sistemimiz iki zondan oluşmaktadır Bu iki zon bölgesine soğutucu evapratör kısmından sabit debi ile alınan 5 o C deki hava iki farklı zonlara değişken debi ile girmektedir Zon girişindeki klape, zon içindeki sıcaklık değişimine bağlı olarak 0 o ile 90 o arasında değişimlerle zon içine 188

5 İki Farklı Özellikli Zonlara Sahip Bir HVAC Sisteminin Modellenmesi ve Denetimi giren hava debisini ayarlamaktadır Klapenin 0 o deki konumu zon içine hava girişinin olmadığını, 90 o deki konumu ise zon içinin maksimum oranda hava girişinin olduğunu göstermektedir Başlangıçta ortam sıcaklığı ve zone1 bölgesinin iç sıcaklığı 313 o C dir Benzetim ortamında zone1 bölgesinin iç sıcaklığının set değeri 265 C o e kadar soğutulmuştur Zonun sıcaklık değeri için, gerek maksimum aşma değerinin düşük olması gerek sistemin istenilen referans değerine kararlı yapıya kısa bir süre içinde ulaşması, sisteme başarılı bir denetim uygulandığı Şekil 3 de görülmektedir Ayrıca zone1 in ortam sıcaklığı girilen set değerini yakaladığı an zone1 e ait klapenin kapanmaya başladığı Şekil 4 de görülmektedir Klapenin açıklık oranları zonlara giren kanalların kesitleri ile orantılıdır Kanal kesitleri 002 m 2 dir Klapenin tam açık olduğu 90 o lik konumu, kanaldan soğuk havanın maksimum oranda geçtiği 002m 2 lik açıklık oranına karşılık gelmektedir Klapenin tamamen kapalı olduğu 0 o deki konumu ise, kanaldan soğuk havanın geçmediğine karşılık gelmektedir Şekil 3 de de görüldüğü gibi zone1 bölgesinin sıcaklığı ortamın sıcaklığından istenilen referans sıcaklığa kadar soğutulmuştur Ayrıca sistemin zone1 bölgesi toplam 12 dakikada çok az bir hata ile kararlı bir yapıya geldiği bu grafikte görülmektedir Şekil 4 Zone1 bölgesinin iç zon damper açıklık değişimi (PID Denetleyici ) Zone2 bölgesi için istenen sıcaklık set değeri 275 o C dir Ortam sıcaklığı ve zone2 bölgesinin iç sıcaklığı ise 313 ve 316 o C arası değişmektedir Şekil 5 de de görüldüğü gibi zone2 bölgesinin sıcaklığı ortamın sıcaklığından istenilen referans sıcaklığa kadar soğutulmuştur Ayrıca sistemin zone1 bölgesi toplam 9 dakikada çok az bir hata ile kararlı bir yapıya geldiği grafikte görülmektedir Ayrıca zone2 in ortam sıcaklığı girilen set değerini yakaladığı an zone2 e ait klapenin kapanmaya başladığı Şekil 6 da görülmektedir Ayrıca benzetimde sistemin P (Orantısal) denetimi de yapılarak, PID (Orantısal-Integral-Türev) denetimin beklendiği gibi, P denetimine göre çok daha iyi sonuçlar verdi grafiklerle görülmüşdür P denetimin grafikleri Şekil 7, Şekil 8, Şekil 9 ve Şekil 10 da verilmektedir Şekil 3: Zone1 bölgesinin iç zon sıcaklık değişimi (PID Denetleyici) Şekil 5Zone2 bölgesinin iç zon sıcaklık değişimi (PID Denetleyici) 189

6 S Soygüder ve H Alli Şekil 6Zone2 bölgesinin iç zon damper açıklık değişimi (PID Denetleyici ) Şekil 9Zone2 bölgesinin iç zon sıcaklık değişimi (P Denetleyici) Şekil 7Zone1 bölgesinin iç zon sıcaklık değişimi (P Denetleyici ) Şekil 10 Zone2 bölgesinin iç zon damper açıklık değişimi (P Denetleyici) Şekil 8Zone1 bölgesinin iç zon damper açıklık değişimi (P Denetleyici) 190

7 İki Farklı Özellikli Zonlara Sahip Bir HVAC Sisteminin Modellenmesi ve Denetimi Şekil 11: Matlab / Simunlink ile yapılan HVAC sisteminin benzetim modeli 5Sonuç Bu çalışmada; Elazığ ili 28 Haziran günü için saatleri arasında ki ölçülen 313 o C lik sıcaklık değerine bağlı olarak, iki farklı özellikteki zonlara ait mahal alan sıcaklıklarının ortam sıcaklığından istenilen referans sıcaklıklarına kadar soğutulma işlemi gerçekleştirilmiştir Sistemin zamana bağlı anlık çözümleri, her zonun ve modelde göz önüne alınan her cihazının giriş ve çıkış değerlerini, belirlenen konfor şartlarına göre denetimi göz önüne alınarak elde edilmiştir Her noktada ve her zaman adımında farklı iki zon bölgesine ait istenilen referans sıcaklıklar ve zonlarda ki konfor şartlarının sağlanması için gerekli damper açıklık oranları bulunmuştur Sistemin denetiminin sayısal benzetimi MATLAB/ SIMULINK de hem PID denetim hem de P denetim gerçekleştirilerek beklenilen en iyi denetimin yapılmasına çalışılmış ve sonuçlar grafikler halinde verilmiştir Fakat grafiklerden de görüldüğü gibi hem arzu edilen sıcaklık set değerleri hem de damperlerin açıklık oranları az bir hata ile elde edilmiştir 3 bölümde de belirtildiği gibi soğutulması yapılan bir mahal in tüm bileşenlerinin hesaba katılarak matematik modelinin yapılması oldukça karmaşıktır Bu da denetimi yapılan modelin performansında azda olsa hatalar oluşturmaktadır 6 Kaynaklar 1 Zheng, GR, Zaheer-Uddin, M (1996) Optimization Of Thermal Processes in A Variable Air Volume HVAC System, ENERGY 1996, 21(5), Aereboe, MB (1995) Energy Management Strategies for Facility Managers, SA Refrigerati- 191 on and Air Conditioning, Cilt No: 11, Ashrae Handbook (1992) HVAC Systems and Equipment, ASHRAE Yayınları, Atlanta 4 Stanfort, HW (1998) Analysis and Design of HVAC Systems, Prentice Hall, Eglewood Cliffs, NJ

8 S Soygüder ve H Alli 5 Ellıs, MW (1996) Practical Evaluation and Integrated Simulation of Building HVAC System Performance, Yüksek Lisans Tezi, Mechanical Engineering, University of Pretoria 6 Geller, HS(1998) Commercial Building Equipment Efficiency: A State-of-The-Art Review, Washington, DC, American Council for an Energy-Efficient Economy 7 ETKB (2003) (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı), wwwenerjigovtr 8 Hagler Baılly Consultıng Inc(2001) Çeşitli Firma Dökümanları, Wisconsin /USA 9 Eskin N Ve Türkmen, H İ(2003) Konut Dışı Binaların Soğutma Yüklerinin Transfer Fonksiyonu Yöntemi ile Hesaplanması, TESKON 10 Sauter(2003) Extracts from Sauter Facts, Open Systems, No: 7, Sayfa 2, İsviçre 11 Sıemens-Landıs Staefa(1994) BYS Şartnameleri 12 Gıllıgan, K(1997) Honeywell Engineering Manual of Automatic Control For Commercial Buildings, Honeywell Inc 13 Mathews, EH, Arndt, DC Ve Geyser, MF(2002) Reducing the Energy Consumption of a Conference Centre A Case Study using Software, Building and Environment, 37, Değirmenci, M(1999) Bina Yönetim Sistemleri, TTMD İzmir Semineri Notları 15 Hepbaşlı, A(2000) Yapılarda Enerji Yönetimi Sistemi Kurulması Zorunlu mu?, Enerji 2000 Ulusal Enerji Verimliliği Kongresi, ETKB Enerji Tasarrufu Koordinasyon Kurulu Başkanlığı ve EIE Genel Müdürlüğü UETM, Bildiriler Kitabı, Ankara, Hepbaşlı, A(2000) Enerji ve Çevre Yönetimine Sistematik Yaklaşım, III Temiz Enerji Sempozyumu Bildiriler Kitabı,2,