TBS Aşırı Gerilim ve Yıldırımdan Korunma Sistemleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TBS Aşırı Gerilim ve Yıldırımdan Korunma Sistemleri"

Engin Koçyiğit
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TBS Aşırı Gerilim ve Yıldırımdan Korunma Sistemleri

2 TBS 4 ALT ÜRÜN GRUBUNA AYRILMAKTADIR 1 TBS 2 Alçak Gerilim Parafudr Sistemleri(Surge Arrester Systems) Paralel Pazar Stratejisi Eşpotansiyel Sistem Ürünleri Topraklama Sistemleri Dış yıldırımlık Deşarj Düzenekleri

Paralel Pazar Stratejisi Eşpotansiyel Sistem Ürünleri

3 AŞIRI GERİLİMİN OLUŞMA NEDENLERİ 1-Şalt hareketleri sonucu (anahtarlama elemanları sonucu)ortaya çıkan Aşırı Gerilimler. 2-Şebekeden kaynaklanan harmonik ve darbeler sonucu oluşan Aşırı Gerilimler. 3-Yıldırım Deşarjı sonucu oluşan Aşırı Gerilimler 4-Elektrostatik deşarj sonucu oluşan Aşırı Gerilimler

2-Şebekeden kaynaklanan harmonik ve darbeler sonucu oluşan Aşırı Gerilimler.

4 Geçici Gerilimler (Transient Voltage) Geçici Gerilim Dalgalanmaları Nedir? K/ Aşırı Gerilim Faktörü Yıldırım Darbeleri Anahtarlama Darbeleri Û r v 6000 (IV) Geçici Gerilim Dalgalanmaları Harmonikler Yavaş ve hızlı Gerilim değişiklikleri Gerilim düşmeleri Kısa kesilmeler 4000 (III) 2500 (II) 1500 (I) Geçici Gerilim Dalgalanmaları mikro saniyeler mertebesinde kısa süreli olarak oluşan, ancak nominal gerilimin birkaç katına ulaşabilen gerilimlerdir!

Dalgalanmaları Harmonikler Yavaş ve hızlı Gerilim değişiklikleri Gerilim düşmeleri Kısa kesilmeler 4000 (III) 2500 (II)

5 AŞIRI GERİLİME NEDEN OLAN OLAYLAR İÇERİSİNDE EN TEHLİKELİ OLANI YILDIRIM KAYNAKLI DARBELERİDİR

6 YILDIRIM DARBE DEĞERLERİ VE SIKLIKLARI Sıklık % Yıldırım Akımının Tepe Değeri Yıldırım Akımının Azami Artış hızı ka ka/ s 50 % 10 % 5 % 1 % Yıldırımın Yükü Yıldırım Akımı Kare Darbe değeri C A 2 s

% 1 % 30 80 100 200 20 90 100 100 Yıldırımın Yükü Yıldırım Akımı

7 Yıldırım Deşarjı Nasıl Oluşur? Ölçülmüş yıldırım darbesi Simüle edilmiş yıldırım darbesi, 10/350 µs I (ka) Ana Deşarj I imp Deşarjın başladığı an ve birkac ms sonraki periyot İkinci deşarj t (µs) 1100 Yıldırım deşarjının enerji etkisi laboratuvarlarda 10/350 µs test darbesi ile simüle edilmektedir

-40-20 I imp Deşarjın başladığı an ve birkac ms sonraki periyot İkinci deşarj 0 0 100 200

8 Yıldırım ve Şebeke Darbesi Karşılaştırma Grafiği 60 Simulated lightning impulse, 10/350 µs Simulated surge impulse, 8/20 µs current [ka] time [µs]

Simulated surge impulse, 8/20 µs 50 40 current

9 YAPILARI YILDIRIMDAN KORUMAK İÇİN AKLINIZA İLK OLARAK GELEN SİSTEM ÇÖZÜMÜ NEDİR? Yıldırım darbesi sonucu yıkılan bir rüzgar türbini

10 AŞIRI GERİLİM VE YILDIRIMDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ-OBO BETTERMANN ÇÖZÜMLERİ 1-İÇ YILDIRIMLIK SİSTEMİ Parafudr 2-DIŞ YILDIRIMLIK SİSTEMİ Kafes Sistemi-FARADAY Ağ oluşturma Yön.-MESH METOD Franklin Çubuğu Gergi Teli Metodu Paratoner Sistemi 3-TOPRAKLAMA SİSTEMİ 4-EŞ POTANSİYEL SİSTEM

11 Ulusal ve Uluslararası Standartlar TS EN NFC NFPA 780 UL 96-A UNE TS EN DIN VDE Part 1 to 4 Ülkemizde standart üretim yapan ve sistem kuran firmalar YILKODER çatısı altında birleşmektedir

0185-305 Part 1 to 4 Ülkemizde standart üretim yapan ve sistem

12 Aşırı Gerilimden Korunma Sistemleri *İç Yıldırımlık Sistemleri

13 Dış Yıldırımlık Sistemi Olmayan Bir Yapıya Yıldırım Düşmesi Durumu

14 Harici Yıldırım Tesisatı Olmayan Bir Binaya Yıldırım Düşmesi Sonucu Oluşacak Etkiler YANGIN RİSKİ MEKANİK HASARLAR ELEKTRONİK SİSTEMLERİN ZARAR GÖRMESİ W R 0 i 2 dt Q 0 idt Yıldırım Enerjisi Isıya Dönüşür!

HASARLAR ELEKTRONİK SİSTEMLERİN ZARAR GÖRMESİ W R 0 i

15 Yüksek Gerilim Hattına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike)

16 Yüksek Gerilim Hattına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike) ELEKTRONİK SİSTEM VE CİHAZLAR GERİLİM DARBELERİNDEN DOLAYI ZARAR GÖRÜRLER

17 Alçak Gerilim Hattına Yıldırım Düşmesi

18 Alçak Gerilim Hattına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike) A.G. hattına düşen yıldırımla Y.G. hattına düşen yıldırım arasındaki fark, kısmi yıldırım akımlarının iletildiği binaya olan uzaklığıyla ilgilidir. Elektronik cihazların zarar görme riski artmaktadır

akımlarının iletildiği binaya olan uzaklığıyla ilgilidir.

19 Yıldırımdan Korunma Tesisatına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike)

20 Yıldırımdan Korunma Tesisatına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike) Yıldırımdan Korunma Tesisatına Yıldırım Düşmesi (Direct Strike) ve Eş potansiyel Topraklama Sisteminin Var Olmaması Durumu Etkileri: Nedeni: Gerilim Darbeleri (aşırı gerilim) yalıtım bozulması Maksimum darbe akımı Yıldırım düşmesi sonucu oluşan yıldırım akımı, toprağa yönlendiğinde, tesisatın topraklama noktasında gerilim yükselmesine neden olur. Bu, ev içindeki eş potansiyel topraklama sisteminden geçer. Yıldırımdan korunma için uygun bir eş potansiyel topraklama elektrik tesisatının zarar görmesini engeller

düşmesi sonucu oluşan yıldırım akımı, toprağa yönlendiğinde, tesisatın topraklama noktasında gerilim yükselmesine neden olur.

21 Gerilim Darbelerinin Coupling Etkisi (Yıldırım Düşen Noktanın Uzağında)

22 Elektronikteki Uygulama Örnekleri Tarihi Elektronikteki uygulama örnekleri Vakum Tüpleri Tranzistörler Entegre Devreler Interferans bağışıklığı PC Time

23 Sigorta şirketleri istatistikleri Hasar Bildirimlerinin Dağılımları Darbe Gerilimleri ve Yıldırım Düşmeleri dahil (direk ve endirek) İhmalkarlık 23% Su 6% Yangın 5% Hırsızlık 7% Diğerleri 27% Fırtına 1% Yıldırım ve Aşırı Darbe Gerilimleri 31% 9000 şikayetin analizi

24 Eş potansiyel Bağ ve Sistem İçindeki Güç ve Data Hatları Eş potansiyel bağın amacı metal kısımlar ile hacim içindeki sistemler arasındaki potansiyel farkı yıldırımdan korunma için en aza indirmektir. Güç Hatları LPZ 0 A LPZ 1 LPZ 0 B LPZ 2 LPZ 3 Data Hatları

25 Aşırı Gerilim Darbe Koruyucu Seçimi DIN VDE 0675 Bölüm 6 (A1/A2) ya göre Aşırı Gerilim Darbe Koruyucu Seçimi B Yıldırım Darbe Koruyucuları (Ana koruma) LPZ 0 1 Class I, IEC :1998 Tip1, EN (07/02) C Aşırı Gerilim Darbe Koruyucuları (Orta koruma) LPZ 1 2 Class II, IEC :1998 Tip 2, EN (07/02) D Aşırı Gerilim Darbe Koruyucuları (Cihaz/hassas koruma) LPZ 2 3 Class III, IEC :1998 Tip 3,EN (07/02)

26 Darbe Koruyucusu Teknolojileri Parafudrlarda Kullanılan Teknolojiler Spark Gaps (Kıvılcım Aralığı) Varistörler Diyotlar Deşarj kapasiteleri nedeniyle yüksek performanslı spark gap ler yıldırımdan korunma elemanları olarak kullanılmaktadırlar. Spark gap ler izleme akımlarını sönümlendirmektedir. Varistörler aşırı gerilim darbe koruyucusu olarak kullanılmaktadır. Diğer aşırı gerilim darbe koruyucularının tersine yıldırım akımı taşıma kapasiteleri sınırlıdır. Transzorb diyotlar, aynı zamanda sönümlendirici diyotlar olarak bilinirler. Hızlı tepki vermeleri karakteristik özellikleri olmakla birlikte, deşarj kapasiteleri sınırlıdır

27 Örnek Surge Arrester Sistemleri

28 Yıldırım ve Aşırı Gerilim Darbe Koruyucuları Seçimi

29 Planlama Örneği Yapılarda aşırı gerilim önleyici sistem kurulumu 4. Hassas Koruma class D 1) 3. Darbe Koruyucu class C 1) required for line lengths > 10 m 2. Darbe Koruyucu B + C 1) or CombiController V25-B+C 1. Yıldırım Desarjı için classb 1) 1) Requirement class to DIN VDE 0675 Part

30 Planlama Örneği Yapılarda aşırı gerilim önleyici sistem kurulumu 3. Cihaz ve Hassas Koruma D 1) 2.Darbe Koruyucusu C 1) 1. Yıldırım Desarjı için B 1) or CombiController V25-B+C 1) Requirement class to DIN VDE 0675 Part

31 Tesisat Rehberi / TN-C Şebekeler (4 Telli) 3 x MC 50 B V20-C/3+NPE Sayaçtan önce de kullanılabilir Aşırı gerilim darbe koruyucusu RCD den önce monte edilmelidir. Aksi durumda, RCD darbe akımını kaçak akım olarak algılayıp devreyi açar. Nötr iletkeni ve koruma iletkeni (toprak) binanın girişinde bir iletkende birleştirilmiştir (PEN). Uygulama Alanı: Ağırlıklı olarak nüfus yoğunluğu olan bölgeler ve yeni tesisatlar Şebeke Tipleri

32 Tesisat Rehberi / TN-C Şebekeler (4 Telli) 3 x MC 50 B V20-C/3+NPE Sayaçtan önce de kullanılabilir Aşırı gerilim darbe koruyucusu RCD den önce monte edilmelidir. Aksi durumda, RCD darbe akımını kaçak akım olarak algılayıp devreyi açar. Nötr iletkeni ve koruma iletkeni (toprak) binanın girişinde bir iletkende birleştirilmiştir (PEN). PEN iletkeni, Nötr İletkeni (N) ve Koruma İletkeni (toprak - PE) olarak ayrılmıştır. Uygulama Alanı: Ağırlıklı olarak nüfus yoğunluğu olan bölgeler ve yeni tesisatlar Şebeke Tipleri

33 Tesisat Rehberi / TN-C Şebekeler (4 Telli) 50% 50% VDE V 0185 Part 4: 2002 den Örnek: Yıldırım Koruma Sınıfı : Tip 1 50% si toprağa yönelir (akar) 200 ka 50% si binaya 4 iletken üzerinden geri döner.bu da iletken başına 25 ka demektir

34 İlave Tesisat Rehberi Yanlış Montaj Paralel kablaj yapılmamalıdır (korunan ve korunmayan kablolar). Kablolar ve yıldırım darbe koruyucu, loop içinde olmamalıdır

35 Aşırı Gerilimden Korunma Üniterinin Başlıcak Kullanım Alanları -Yıldırımdan Korunma ve Topraklama Sektörü -Güvenlik Firmaları -Telekomünikasyon Sektörü -Otomasyon Sektörü -Endüstriyel Tesisler -Hastaneler -Askeri Tesisler -Alışveriş Merkezleri -Metro İstasyonları -Oteller -Güneş Panelleri ve Rüzgar Türbini Sistemleri - Dolum Tesisleri -Baz istasyonları ve Verici Sistemleri -Elektrikli Araç Şarj İstasyonları -Ev Otomasyon Sistemleri

36 TSE ENERJİ İZLEME MERKEZİ

37 GÜVENLİK SEKTÖRÜ ÇÖZÜMLERİ

38 SONUÇ AŞIRI GERİLİMDEN KORUNMAK İÇİN ; İç yıldırımlık Sistemleri Topraklama Sistemleri Eşpotansiyel Sistem Dış Yıldırımlık Sistemleri Proje oluşturulurken birbirleri ile entegreli şekilde Uzman Mühendisler tarafından Standartlar ışığında Tasarlanmalıdır!!

Benzer belgeler

Aşırı Gerilim ve Yıldırımdan Koruma Semineri 16.10.2014 1

Aşırı Gerilim ve Yıldırımdan Koruma Semineri 16.10.2014 1 16.10.2014 2 OBO BETTERMANN 100 YIL ÖNCE FRANZ BETTERMANN TARAFINDAN ALMANYA DA KURULMUŞTUR. 65 ÜLKEDE 4000 ÇALIŞANI BULUNMAKTADIR. TOPLAM CİROSU