Aşırı doğurganlığın anne ve çocuk sağlığına etkileri İstenmeyen gebelikler ve isteyerek düşükler

Transkript

1 Aşırı doğurganlığın anne ve çocuk sağlığına etkileri İstenmeyen gebelikler ve isteyerek düşükler Doç. Dr. Günay SAKA DÜTF HSAD

2 Amaç : Tıp Fakültesi Dönem III öğrencileri, aşırı doğurganlık, istenmeyen gebelikler ve isteyerek düşüklerin kadın sağlığındaki önemi konusunda bilgi sahibi olacaklardır. DÜTF HSAD

3 Öğrenim hedefleri : Aşırı doğurganlığın anne ve çocuk sağlığına etkilerini açıklaya bilme Aşırı doğurganlığı etkileyen faktörleri sayabilme İsteyerek düşüklerin tanımı, önemi ve kadın sağlığına etkilerini açıklayabilme İstenmeyen gebeliklerin olma nedenlerini sayabilme İsteyerek düşüklerin yaygınlığını açıklayabilme İsteyerek düşük komplikasyonlarını sayabilme İsteyerek düşük sonrası uygulanabilecek AP yöntemlerini sayabilme DÜTF HSAD

4 Anne ve çocuk sağlığı yönünden riskli gebelikler Anne yaşı 18 ve daha küçük Anne yaşı 35 ve daha büyük Doğum sayısı 5 ve üzerinde Gebelik aralığı 2 yıl ve daha kısa ise Aşırı doğurganlık yaygın ise riskli gebelikler yaygındır DÜTF HSAD

5 Riskli gebelikler varlığında Annede Anemi, gebelik komplikasyonları, Doğum ve doğum sonu komplikasyonlar Annede tükenme sendromu Tüm obstetrik morbiditeler Anne ölümleri artar Bebekte IUGG, prematüre doğum, Prematüre morbidite ve mortaliteler artar Kadın, anne ve çocuk sağlığı doğrudan olumsuz etkilenir DÜTF HSAD

6 Aşırı doğurganlık ayrıca; Hızlı nüfus artışı işsizlik, göç, hızlı ve plansız kentleşme, konut sorunu, çevre sorunu, eğitim ve sağlıkta altyapı yetersizliği eğitim ve sağlık hizmetlerinin niteliğinin azalması ekonomik ve sosyal sorunlarda artma bireylerin, aile ve toplumun sağlığı olumsuz etkilenir DÜTF HSAD

7 M1 S15 Aşırı Nüfus Artışının Etkileri Perinatal, neonatal ve post neonatal ölümlerde artma Bulaşıcı hastalıklar, beslenme gibi nedenlerle çocuklarda hastalık ve ölüm sıklıklarında artma Eğitim olanaklarında daralma İçme kullanma suyu temini dahil çevre sorunları Doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası yardımların yetersizliği İşsizlik Gıda üretiminde yetersizlik DÜTF HSAD

8 M1 S16 Dünyada Fertilite ile Bebek Ölüm Hızı Arasındaki İlişki bebek ölüm hızı (binde) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır DÜTF HSAD

9 M1 S17 Dünyada Fertilite İle Anne Ölüm Hızı Arasındaki İlişki 1998 anne ölüm hızı (yüzbinde) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır DÜTF HSAD

10 M1 S18 fer tilite hızı Dünyada Doğurganlıkla Eğitimsizlik Arasındaki İlişki eğitimsizlik oranı UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır DÜTF HSAD

11 M1 S19 Doğurganlıkla Kişi Başına Gelir Arasındaki İlişki kişi başına GNP(1995) fertilite UNFPA 1998 verilerine dayanılarak hazırlanmıştır DÜTF HSAD

12 Doğurganlığı etkileyen faktörler; A. Biyolojik Menarş ve menopoz yaşı Cisel ilişki Ovulasyon (menstruasyon) Emzirme Gebelikler arasında geçen süre İnfertilite Genel sağlık durumu DÜTF HSAD

13 Doğurganlığı etkileyen faktörler; B. Sosyolojik İlk evlenme yaşı Toplumlarda kadınlar arasında evlenme oranı ve türü Eşlerden ayrılma ve ayrı yaşama Aile tipi Kabul edilen aile normu (istenen çocuk sayısı) Özellikle kadının eğitim durumu İsteyerek düşükler Kontraseptifler konusunda bilgi, tutum, davranış. DÜTF HSAD

14 Doğurganlığı etkileyen faktörler; B. Sosyolojik Uygun kontraseptif teknolojinin varlığı İsteyerek düşükler ve kontraseptif hizmetlerin birlikte verilmesi Bebek ve çocuk ölümleri düzeyi Çocuklarda cinsiyet tercihi Kadın erkek arasındaki diyalog Çocuğun maliyeti ve ekonomik yararı DÜTF HSAD

15 Doğurganlığı etkileyen faktörler; B. Sosyolojik Erkeğin kazancı Kadının statüsü Dinsel inançlar Ülkenin SE durumu. DÜTF HSAD

16 İstenmeyen gebelikler ve isteyerek düşükler DÜTF HSAD

17 İstenmeyen gebelik : Gebeliğin eşlerden birinin ya da her ikisinin birden arzu etmediği bir zamanda plansız meydana gelmesine denir. Ya hiç çocuk istenmiyordur, ya da gebeliğin zamanlaması uygun değildir. DÜTF HSAD

18 Ne zaman meydana gelir? (Nedenleri) ÜS ile ilgili konularda bilgi eksikliği Gebelikten korunma hizmetlerinin verilmemesi Bu hizmetlere ulaşamama Yöntemlerin yanlış kullanımı Yöntem başarısızlığı Tecavüz DÜTF HSAD

19 Ne zaman meydana gelir? Eşler arasında diyalogun yeterli olmaması Kadının karar verici olmaması Kadının toplumsal statü düşüklüğü DÜTF HSAD

20 Görülme sıklığı : DSÖ ye göre gebeliklerin %25 i planlanmamış, %25 i istenmeyen 2008 TNSA : son beş yıldaki doğumlarının %10,5 u planlanmamış, %17,7 i istenmeyen doğumlardır. TDH istenen 1,6, TDH 2,2 İsteyerek düşük hızı yüz gebelikte 10,0 DÜTF HSAD

21

22

23

24

25

26 İstenmeyen gebeliklerin olası sonuçları : Doğum ya da isteyerek düşük ile sonlanır Aile için ciddi psiko-sosyal sorun Gereksiz risk alımı (gebelik ve doğumla ilgili) Obstetrik hizmetlerin kullanımında ihmaller Gebelik ve doğum komplikasyonlarında, anne ve bebek mortalitelerinde artış. DÜTF HSAD

27 İstenmeyen gebeliklerden korunma:?? DÜTF HSAD

28

29

30

31

32

33

34

35 İsteyerek düşükler DÜTF HSAD

36 Tanımlar : Düşük (500 gr, 22 hf altında olması) Kendiliğinden (spontan) düşük İsteyerek düşük Erken (12 haftaya kadar) Geç (13-24 hafta) Yasal düşük Sağlıklı düşük (safe abortion) Sağlıksız düşük (unsafe abortion) DÜTF HSAD

37 Sıklık : Dünyada yılda 50 milyon düşük, 20 milyonu güvenli olmayan koşullarda Her gün 55 bin sağlıksız düşük Her yıl anne sağlıksız düşük nedeniyle ölmekte 7 canlı doğuma karşılık 1 sağlıksız düşük oluyor Her gün 200 kadın sağlıksız düşük nedeniyle ölmekte Tüm anne ölümlerinin %13 ü % 95 gelişmekte olan ülkelerde DÜTF HSAD

38 DÜTF HSAD

39 Yasal durum 1983, 2827 sayılı nüfus planlaması hakkında kanun DÜTF HSAD

40 Yıllara göre isteyerek düşükler Araştırmalar İsteyerek düşükler 100 gebelik 100 kadında 100 canlı doğumda 1983 TNSA 12,1 2,8 15, TNSA 23,6 5,5 35, TNSA 18,0 3,1 26, TNSA 14,5 2,5 20, TNSA 11, TNSA 10,0 DÜTF HSAD

41 DÜTF HSAD

42 DÜTF HSAD

43

44

45 DÜTF HSAD

46 DÜTF HSAD

47 Diyarbakır da kadın sağlığı merkezinde istemli düşük yaptıran kadınların özellikleri 2000 Nedenler % Çocuk sayısı fazlalığı 49,4 Geçim sıkıntısı 49,4 Küçük çocuğu olması 25,0 İleri yaşta olma 12,5 Tıbbi zorunluluk 5,3 Diğer 9,5 DÜTF HSAD

48 Kürtaja karar veren (%) Birlikte 85,7 Kendisi 11,3 Diğer 3,0 DÜTF HSAD

49 Gebelikten önce yöntem kullanma (%) Kullanmayan 50,0 Modern yöntem 16,7 Geleneksel yöntem 33,3 DÜTF HSAD

50 Bazı görüşleri Kürtaj sağlığa zararlıdır 56,0 Kürtaj yaptırmak günahtır 68,4 Kürtaj yasaldır 69,0 Kürtajdan sonra yöntem isteyen 93,5 DÜTF HSAD

51 İsteyerek düşüklerin kontraseptif yöntemlerle önlenememe nedenleri : Yöntem kullanılmaması Yetersiz bilgi, ihmal Ensest ilişki, tecavüz Kişisel dini inançlar Gebelik riskleri ile ilgili yetersiz bilgi Kadının karar verme hakkının sınırlı olması Yöntem başarısızlığı Kullanıcıya ait nedenlerle başarısızlık Yöntemlere ait nedenlerle başarısızlık DÜTF HSAD

52 İstenmeyen bir gebelik oluştuğunda, bireye veya aileye bu gebelikle ilgili karar verdirme sürecinde belirleyici olan durumlar: Bu gebelik hiçbir şekilde istenmiyordur, Gebeliğin zamanlaması uygun değildir, Sosyal engeller mevcuttur (evli olmama gibi) Sağlık engelleri mevcuttur ( kadına ait ciddi sağlık sorunları) Ekonomik engeller mevcuttur (ekonomik düzeyin yetersizliği) Gebelik ensest ilişkisi veya tecavüz sonucu oluşmuştur. Gebeliğin istenmesi ile ilgili olarak eşlerin farklı düşüncesi vardır. DÜTF HSAD

53 En sık akut komplikasyonlar : İncomplex abortus (tam olmayan düşük) Sepsis Kanama Uterus perforasyonu Diğer genital organ yaralanmaları DÜTF HSAD

54 En sık kronik komplikasyonlar : Kronik pelvik ağrı Pelvik enfeksiyonlar Tüplerde yapışıklık Sekonder infertilite Ektopik gebelikler Tekrarlayan düşük riski Sonraki prematür doğum riski Ruhsal sorunlar DÜTF HSAD

55 İsteyerek düşük için başvuranın değerlendirilmesi: Yaş, meslek, eğitim, doğurganlık öyküsü, yaşayan çocuk sayısı gibi demografik bilgiler sorulur. Geçirilmiş hastalıklar, ilaç allerjileri, bağımlılıklar varsa halen kullandığı ilaçlar, son adet tarihi, kontraseptif yöntem kullanma durumu öğrenilir. Fizik muayenede; nabız ve kan basıncı, vücut ısısı, genel durum ve beslenme durumu, karın muayenesi, pelvik muayene ve gereken diğer değerlendirmeler yapılır. Bilinmiyorsa kan grubu saptanır. DÜTF HSAD

56 İstenmeyen bir gebeliğin sonlandırılması için başvuranda en önemle diğer yapılması gereken ise işlem öncesi ve sonrası danışmanlıktır. DÜTF HSAD

57 Yöntemler : Kendi müdahalesi Uterusa yabancı cisim Aşırı doz ilaç alımı Yüksekten atlama, ağır kaldırma... Sağlık personeli müdahalesi Öncesinde danışmanlık çok önemli Gebeliğin vajinal yoldan boşaltılması MR, Karmen aspirasyon, EVA (elle vakum aspirasyon) VA D&C DÜTF HSAD

58 Yöntemler : Uterus kontraksiyonlarını uyarma Tıbbi düşük Mifepriston (RU486) Prostoglandinler İntraamniyotik hipertonik solusyon veya ekstra amniyotik rivanol uygulaması Cerrahi girişim Histerotomi Histerektomi DÜTF HSAD

59 Düşük sonrası kontrasepsiyon : Danışmanlık çok önemli 2-3 hafta sonra ovulasyon olabileceğinden adet beklenmemelidir Tüm yöntemler uygulanabilir DÜTF HSAD

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70