YENİDOĞAN ÖLÜMLERİ VE PREMATÜRİTE. Doç. Dr. Ahmet Yağmur Baş Etlik Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları EAH Yenidoğan Kliniği

Transkript

1 YENİDOĞAN ÖLÜMLERİ VE PREMATÜRİTE Doç. Dr. Ahmet Yağmur Baş Etlik Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları EAH Yenidoğan Kliniği

2 YENİDOĞAN SAĞLIĞI Yenidoğan dönemi; doğumdan bir aya kadar olan süreyi (ilk 28 gün) içerir ve neonatal dönem olarak da adlandırılır Normal yenidoğan denildiğinde; yenidoğanda fizyolojik, patolojik ya da nöromüsküler sorunların olmaması ifade edilmektedir 2

3 Miadında (Term) Yenidoğan; Miadında bir yenidoğan, gestasyonun gün -42 haftaları arasında doğar ve tüm sistemleri uterus dışındaki yaşama uyum yapabilecek olgunluktadır 3

4 Yenidoğan bebekte dış ortama uyum güçlükleri olabilmesi, bu dönemde morbidite ve mortalitenin yüksek olmasına neden olmaktadır 4

5 Yaşamın en riskli, dolayısıyla da en belirleyici dönemi yenidoğan dönemidir 5

6 Bir yenidoğanı ölüme götüren süreç gebelik öncesi dönemde kadının olumsuz sağlık ve sosyal durumuyla başlar Çok genç, çok yaşlı, çok sık gebe Alt yapısı yetersiz sağlıksız bir çevre Gebelik izleminin yetersiz olması Çocukluğundan beri yetersiz beslenen anne Akraba evliliği Kötü doğum koşullarında doğum Doğum sonrası yetersiz bakım ve takip 6

7 DÜNYADA YENİDOĞAN SAĞLIĞI 7

8 Tüm dünyada uluslararası bildirgelerle ortaya konan hedefler ve ülkelerin bu hedeflere ulaşma konusunda vermiş olduğu sözler Ana Çocuk Sağlığı alanında büyük gelişmeler yaşanmasını sağlamıştır 8

9 Görülmüştür ki; Yenidoğan dönemdeki ölümler 5 yaş altı çocuk ölümleri içinde en çok paya sahip (%36) bileşendir ve bu nedenle yenidoğan ölümlerine özel bir önem verilmesi gerekir!!! 9

10 Dünyada Beş Yaş Altı Çocukların ve Yenidoğanların Ölüm Nedenleri 10

11 YENİDOĞAN ÖLÜMLERİ Dünyada her yıl 130 milyondan fazla bebek doğmaktadır. Dünyada her yıl 4 milyon bebek daha yaşamlarının ilk 4 haftasında hayatını kaybetmektedir Ne yazık ki milyonlarca ölü doğum ve yenidoğan ölümü engellenebilir ya da tedavi edilebilir hastalıklar nedeniyle olmaktadır 11

12 YENİDOĞAN ÖLÜMLERİ Dünyadaki yenidoğan ölümlerinin sadece %1 i gelişmiş ülkelerdedir Gelişmekte olan ülkelerde yenidoğan dönemindeki ölüm riski gelişmiş ülkelere göre 6kat daha fazladır 12

13 Gelişmekte olan ülkelerde bir annenin ölümü hemen daima onun yeni doğmuş bebeğinin de ölmesi anlamına gelmektedir Bu nedenle anne ölüm oranının yüksek olduğu bölgelerde yenidoğan ölüm oranı da yüksektir 13

14 Bölgelere Göre Yenidoğan Ölümleri: 1995 ve 2000 WHO (Neonatal and Perinatal Mortality: Country, Regional and Global Estimates. World Health Organization Publication

15 Gelişmiş ülkelerdeki yenidoğan ölümleri gelişmekte olanlardan oldukça farklıdır Gelişmekte olan ülkelerde YD ların ~ yarısı enfeksiyon, tetanos ve ishal nedeniyle yaşamını yitirir Gelişmiş ülkelerde bu sorunlar yok denecek kadar az Gelişmiş ülkelerde bebek ölümleri çoğunlukla erken ya da düşük kilolu doğumlara bağlıdır. 15

16 TÜRKİYE DE YENİDOĞAN SAĞLIĞI Bebek ve çocuk ölümüne ilişkin oranlar bir ülkenin gelişmişlik durumunun gösteren en önemli indikatörlerden biridir. 16

17 Bazı doğurganlık riskleri ile çocuğun ölüm olasılığı arasında güçlü ilişkiler vardır Bu durumlar; Annenin 35 yaş üstü ya da 18 yaş altında olması Doğum aralığının 24 ay dan kısa olması 4 ve üzerinde doğum yapma Bu risklere göre de Türkiye de olan doğumların %61 i herhangi bir yüksek risk kategorisindedir. TNSA 17

18 TNSA verilerine göre 2013 YILI (TÜİK) canlı doğum sayısı: Yenidoğan ve bebek ölümleri üzerinde önemli etkisi bulunan doğum öncesi bakım alma ve doğum sırasında tıbbi eğitim almış bir kişiden yardım alma oranlarında önceki yıllara göre artışlar olduğu, ilk 24 saatte doğum sonrası bakım alan anne oranının %75,6 olduğu belirlenmiştir TNSA:TÜRKİYE NÜFUS VE SAĞLIK ARAŞTIRMASI 18

19 TNSA

20 Neonatal dönemde (0-1 AY) olan ölümler bebek ölümlerinin %76 sını oluşturur Bebek ölüm hızı (0-1 YAŞ), ile yılları arasındaki beş yıllık dönemde %48 azalmıştır Aynı dönemde çocuk ölüm hızında (1-5 YAŞ), yüzde 33 5 yaş altı ölüm hızında ise %41 ile dikkat çekici bir azalma gerçekleşmiştir 20

21 Dünya Sağlık Örgütü nce yayımlanan Born Too Soon isimli 2012 yılı raporunda ülkemize ayrılan bir paragrafta, Türkiye de 2000 yılında binde 21 olan neonatal ölüm hızının, 2010 yılında binde 10 a düşürülerek OECD ülkelerinin otuz yılda kat ettiği mesafenin on yılda kat edildiği vurgulanmıştır. T.C. SB Kamu Hastaneleri Kurumu Mayıs 2013 Yenidoğan Yoğun Bakım Hemşireliği Kursu 21

22 Mayıs 2013

23 *İstanbul Ünv, Marmara Ünv, Yıldırım B. Ünv nin 152 bin hanede yaptığı çalışma *GH 28 hf, DA 1000 gr altı bebekler dahil edilmemiş

24 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ VERİLERİ

25 2013 YILI TÜRKİYE YENİDOĞAN ÖLÜM HIZI DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ VERİLERİ Binde 11.2

26 PREMATÜRİTE

27 PREMATÜRİTE GH<37 hafta altında olması Ülkemizde tüm doğumların yaklaşık %12 si prematüre doğmaktadır Ülkemizde yenidoğan bebek ölümlerinin başlıca nedeni prematüritedir (~%52) (ÖBS) 1995 yılından günümüze prematüre doğum oranlarında 2 kat artış var Üremeye yardımcı teknikleri ile bu sayı artmıştır 27

28 PREMATÜRİTE Beraberinde doğum sonrası ve yaşam boyu devam edebilen problemler getirir Nörolojik, görme-işitme, gastrointestinal sistem, solunum yolları dahil olmak üzere multiorgan problemleri mevcut Taburculuk sonrası da özel takip ve özel eğitim Aile için sosyal, ekonomik ve psikolojik olarak zor bir süreç 28

29 PREMATÜRİTE Ülkemizde 1500 gram ve altı doğan bebek sayısı tüm doğumların %1-4 ü arası Özellikle 1500 gram ve altı doğumlar mortalite ve ömür boyu sürecek sağlık problemlerini beraberinde getirir Ülkemizde 1500 g ve altı doğumlar yenidoğan bebek ölümlerinin ~%32 sini oluşturuyor (ÖBS) Hayatta kalan bebekler uzun süren yoğun bakım tedavileri alır 29

30 PREMATÜRİTE Ülkemizde 1500 gram ve altı doğan bebeklerdeki ölüm oranı yaklaşık %25 civarındadır (merkezlere göre %10-45 arasında değişiyor) Gelişmiş ülkelerde bu oran %10-20 arasında Bakım kalitesi önemli!! Solunum yolu problemleri, enfeksiyon başlıca ölüm nedenleri 30

31 TÜRKİYE YENİDOĞAN YOĞUN BAKIM ÜNİTELERİ 2015

32 2015 YILI YENİDOĞAN YOĞUN BAKIM YATAK SAYISI KURUM SEVİYE 1 SEVİYE 2 SEVİYE 3 TOPLAM SAĞLIK BAKANLIĞI ÜNİVERSİTE ÖZEL TOPLAM

33 Yoğun bakım yatak sayısı yeterli, bölgesel dağılımlarda problemler var Yeni açılan yoğun bakımların rollerini yerine getirmesi Sayı yeterli olan yerlerde nitelikli bakım? Gereksiz gebe ve yenidoğan sevki Anne karnında nakil en iyi nakil Hastalığa göre organizasyon (ANKARA MODELİ) Multidisipliner yaklaşım birçok yoğun bakımda yeterli değil Taburculuk sonrası takip Özellikle yüksek riskli yenidoğanlarda erken rehabilitasyon

34 ÖNERİLER 34

35 1.Anne sağlığı 2.Doğum öncesi takip 3.Riskli gebeliklerin takibi 4. Uygun doğum ortamı 5. Doğum sonrası anne bakımı 6.Sağlıklı yenidoğanın takibi (anne sütü, aşılama, vitamin, göbek-göz-cilt bakımı, büyüme gelişme takibi) 7.Riskli yenidoğanın belirlenmesi ve takibi 8. Perinatal merkez ve yoğun bakım ünitelerinin organizasyonu 35

36 Kurum Bazlı Klinik Uygulamalar Destek Hizmeti Foli k Asit Aile ve Toplum Bilinçli obstetrik ve yenidoğan bakımı (Yenidoğan Resüsitasyonu dahil) Kanama, preaklampsi, zor doğum gibi komplikasyonlara yönelik acil obstetrik bakım Erkan Membran Rüptüründe antibiyotik tedavisi Preterm doğumlarda kortikosteroid uygulaması Tetanoz aşısı, sfiliz ve diğer enfeksiyonlar ile preeklampsi ve diğer gebelik komplikasyonlarının tespit edilmesi ve tedavisini de kapsayan antenatal 4 vizit Aralıklı olarak önleyici sıtma tedavisinin yapılması Bakteriürinin tespiti ve tedavisi Doğuma hazırlıklı olmayı sağlama, bakım hizmeti talebi ve acil durumlara hazırlıklı olma konusunda teşvik etme Yenidoğan bakımına ilişkin hazırlık ve danışmanlık Gebelik Temiz doğum Hijyenik deri ve göbek bakımının sağlanması, vücut ısısının korunması, erken ve etkin emzirmenin teşviki Doğum Ana Çocuk Sağlığının Sürekliliği Sağlanmasıyla Yenidoğan Kurtarılmasında Basit ve Çok Etkili Olan Girişimler (UNİCEF 2007) Başta sepsis olmak üzere yenidoğan hastalıklarında acil bakım, yenidoğan resüsitasyonu, düşük doğum ağırlıklı bebeklerin bakımı Sağlığın korunmasını sağlamaya yönelik uygulamaları destekleyici postnatal bakım Komplikasyonların erken tespiti ve tedavisi Sağlıklı evde bakım (emzirmenin teşviki, hijyenik deri ve göbek bakımı, vücut ısısının korunması, bakım hizmeti talebini teşvik etmeyi kapsayan) Düşük doğum ağırlıklı bebekler için ekstra bakım Pnömoniye yönelik vaka yönetimi Neonatal Dönem Bebeklerin Bebeklik Yaşamını 36

37 1.Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları için yenidoğan yoğun bakım kurslarının devam ettirilmesi 2.Yenidoğan yoğun bakım üniteleri hemşire eğitim ve sertifikasyonu 3.İlgili personelin NRP eğitimlerinin tamamlanması 4. Transport ekiplerinin eğitimi 5. Standart yoğun bakım protokollerinin uygulamaya konulması (Neonatoloji Derneğinden istenebilir.) 6.Aile hekimlerinin yenidoğan bakımı konusunda eğitimi 7.Halkın gebelik ve yenidoğan sağlığı eğitimi 8. Enfeksiyon kontrol ve önlem eğitimleri, surveyans çalışmaları, antibiyotik kullanım politikaları 37

38 1.Hemşire ve yardımcı sağlık personeli sayısının tamamlanması 2. Seviye I Yenidoğan Ünitelerinde her vardiyada ünitede bir hemşire veya sertifikalı eşdeğeri sağlık personeli, NRP eğitimi almış pratisyen hekim ve icapçı çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, her vardiyada 1 yardımcı ve temizlik personelinin bulunması 3. Seviye II YYBÜ lerinde her vardiyada 4 yatağa bir hemşire veya sertifikalı eşdeğeri sağlık personeli, her vardiyada hastanede çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, her vardiyada 1 yardımcı ve temizlik personelinin bulunması 4. Seviye III YYBÜ lerinde her vardiyada 3 yatağa bir hemşire veya sertifikalı eşdeğeri sağlık personeli, her vardiyada yoğun bakımda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı, her vardiyada 2 yardımcı ve temizlik personelinin bulunması 5. Seviye III YYBÜ lerinin sadece bu ünitelerden sorumlu bir çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı veya yenidoğan uzmanları ile desteklenmesi-(4 yıl içinde yenidoğan uzmanı zorunlu) 38

39 6.Seviye 3 YYBÜ içeren merkezlerde YD uzmanı bulunması 7.Çocuk kardiyoloji uzmanı ihtiyaçlarının tamamlanması 8.Perinatal merkezlerin tekrar planlaması ve öngörülen uzman ve erişkin yandal uzmanlarının bu merkezlerde bulundurulması 9.Her il merkezinde ROP muayenesinin yapılabilmesi-her bölgede ROP operasyonunun yapılabilmesi 10. Yenidoğan KVC merkezlerinin planlaması ve öngörülen uzman ve yandal uzmanlarının bu merkezlerde bulundurulması 11. Morbidite takibi için çocuk nörolojisi ve gelişimsel pediatri uzmanları planlaması 12.Eksiksiz tıbbi dökümentasyon sağlanması için tıbbi sekreter eksiğinin giderilmesi 39

40 1. Perinatal merkezlerin organizasyonu ve verilen rolleri yerine getirmesi 2.Yenidoğan Yoğun Bakım ünitelerinin fiziki yapılarının standartlara uygun olarak yapılanması 3.Cihaz ihtiyaçlarının tespiti ve tamamlanması 4.Doğum yapılan bütün ilçelerde transport küvözü olmasının sağlanması 5.Perinatal merkezler ve seviye 3 yoğun bakım ünitelerinde hepafiltre ve otomatik TPN sistemlerinin tamamlanması veya hizmet alımı 6. Fiziki yapısı uygun olmayan ünitelerde ise özellikle el yıkama alanları ve izolasyon odaları oluşturulması 40

41 Sonuç olarak; Ülkemizde YD ölümleri ve ilgili göstergeler genel olarak bir iyileşme olduğunu göstermektedir Ancak, gelişmiş ülkelerdeki oranlar göz önüne alındığında yenidoğan sağlığı ile ilgili çalışmalara verilen önemin artarak devam etmesi gerektiği anlaşılmaktadır 41

42 Teşekkürler 42