2014 TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU

Transkript

1 2014 TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ ANKARA YAYIN NO: ANKARA F. SEZGİN, K. BÜYÜKKOL, D. BAYKARA

2 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI GİRİŞ TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ 2014 YILI SONUÇLARI BÖLGELERE GÖRE 2014 ETI SONUÇLARI BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER ASYA VE PASİFİK BÖLGESİ AVRUPA VE ORTA ASYA LATİN AMERİKA VE KARAYİPLER ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA KUZEY AMERİKA SAHRA ALTI AFRİKA KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN DURUMU PAZARA ERİŞİM SINIR YÖNETİMİ ALTYAPI İŞ ÇEVRESİ

3 ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Bileşenleri Şekil 2: 2014 TKE( Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi) Değerleri Şekil 3: Pazara Erişim Alt Endeksinde Genel Sıralama Şekil 4: Sınır Yönetimi Alt Endeksinde Genel Sıralama Şekil 5: Sınır Yönetimi Alt Endeksinde Genel Sıralama Şekil 6: Çevre Bileşeni Alt Endeksinde Genel Sıralama TABLO LİSTESİ Tablo 1: İç Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 2: Ülkeler İtibariyle İç Pazar Erişimi (2014) Tablo 3: Dış Pazara Erişim Alt Endeksi Tablo 4: Sınır İdaresinin Etkinliği ve Şeffaflığı Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 5: Ülkeler İtibariyle Sınır İdaresinin Etkinliği ve Şeffaflığı (2014) Tablo 6: Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Alt Endeksi Tablo 7: Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Tablo 8: Bilişim ve İletişim Hizmetlerinin Mevcudiyeti Ve Kullanımı Tablo 9: İşletme Çevresi 2

4 YÖNETİCİ ÖZETİ 2013 Aralık ayında 159 Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkenin katılımı ile Bali Paketi kabul edilmiştir. Bu paketin kabulü çok taraflı ticaret sistemine yeni bir hız kazandırmıştır. Bali Paketinin bir parçası olarak, DTÖ üyeleri gümrük prosedürleri ve ticaretin kolaylaştırılması ile ilgili gümrük ve diğer kurumlar arasında etkili işbirliği sayesinde daha hızlı ve daha verimli gümrük işlemlerini içeren Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşmasını kabul etmişlerdir. Anlaşma aynı zamanda teknik yardım ve kapasite geliştirme ile ilgili hususlara da kapsar. Bali de elde edilen başarı neticesinde ticaretin kolaylaştırılması hükümetlerin ve firmaların daha fazla önem verdikleri bir gündem olmuştur. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu uluslararası ticaret camiasında yaşanan bu gelişmelerin izlenmesinde önemli bir araçtır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu ilk defa 2008 yılında yayınlandığından bu yana önemli bir referans kaynağı haline gelmiştir. Birçok ülkenin, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik çabaları için bir malzeme çantası olmuştur ve şirketlere yatırım kararlarında yardımcı olmaktadır. Rapor Dünya Ekonomik Forumu vasıtasıyla dünya çapında üst düzey kamu ve özel diyalogların kurulması için temel oluşturmuştur. Bu diyaloglar, bir ülkeye veya bölgeye özel ticaret engellerinin aşılmasına yönelik olarak hem hükümetler kanadından hem de özel sektör kanadından neler yapılabileceği, hangi adımların atılabileceği odağında gelişmektedir. Bu görüşmelerde, insanların ve eşyanın dolaşımında engelleri aşabilmek için açık sınırlar zihniyetini inşa edebilme düşüncesi, genel olarak en etkili yaklaşım olmuştur. Başlangıcından bu yana değerlendirmeler ETI( Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi) bazında yapılmıştır. Bu endeks lider akademisyenlerin, partnerlerin ve firmaların desteği ile Dünya Ekonomik Forumu nun Ticaretin Kolaylaştırılması Programı çerçevesinde geliştirilmiştir. Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır. 3

5 1. Pazara Erişim Alt Endeksi, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. 2. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. 3. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. 4. İş Çevresi Alt Endeksi, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. Bu dört alt endeksin her biri, ticareti kolaylaştırıcı bir dizi bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler aşağıdaki gibi belirlenmiştir. 1. İç Pazara Erişim 2. Dış Pazara Erişim 3. Gümrük İdarelerinin Verimliliği 4. Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi 5. Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi 6. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı 7. Düzenleyici Çevre 2014 yılı sonuçlarına göre, ilk üç sırada sırasıyla 5,9-5,5 ve 5,2 lik puanlarla Singapur, Hong Kong ve Hollanda yer almaktadır.. Bu üç ülke, serbest ticaret politikası, mükemmel altyapı, çok iyi işleyen bir sınır yönetimi, yatırım ve ticaret için elverişli bir iş çevresi ile endeksin tüm bileşenlerinde güçlü bir performans sergilemiştir. Türkiye endekste 4,3 puanla 46.sırada yer almaktadır. Türkiye Pazara Erişim alt endeksinde 2014 yılında, bir önceki yıla göre on bir sıra gerileyerek 7 üzerinden 3,7 puanla 138 ülke arasında 62 inci sırada yer almıştır. 4

6 Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2012 Raporu nda Pazara Erişim olarak tek endeks şeklinde düzenlenen alt endeks 2014 yılı raporunda İç Pazara Erişim ve Dış Pazara Erişim olarak iki gruba ayrılarak incelenmiştir. İç Pazara Erişim alt endeksinde Türkiye 138 ülke içinden 34 üncü sırada yer almıştır. Tarifelerin dağılımı alt göstergesinde Türkiye 2012 yılına göre 6 sıra gerilemiş ve 138 ülke arasında 131 inci sırada yer almıştır. Gümrüksüz ithalatların payı alt göstergesine bakıldığında, Türkiye nin bu alt göstergede 138 ülke arasında 22 inci sırada yer almaktadır. Hedef pazarlarda karşılaşılan tarife alt göstergesinde Türkiye nin oldukça gerilerde kaldığı izlenmektedir. Türk ihracatçıları hedef pazarlarda ortalama %5,7 (2012 yılında %5,9) tarife oranı ile karşılaşırken Singapurlu ihracatçılar %4,2, Malezyalılar ise %4,5 tarife ile karşılaşmaktadırlar. Hedef pazarlarda tercih marjı alt göstergesine bakıldığında ise bu alt göstergede Türkiye nin Singapur, Almanya, Polonya, Malezya ve G.Kore nin önünde olduğu izlenmektedir. Sınır Yönetimi alt endeksi altında bulunan tek gösterge olan Sınır İdaresinin Etkinliği ve Şeffaflığı başlığı 2014 yılında oluşturulmuş bir başlıktır. Söz konusu başlıkta ülkemiz 44 üncü sırada yer alırken ilk sırada Singapur bulunmaktadır. Gümrük Hizmetleri Endeksi göstergesinde 2012 yılında 55 inci sırada olan Türkiye 2014 yılında bir sıra gerilemiş ve 56 ıncı sırada yer almıştır. Türkiye için diğer göstergelere baktığımızda ithalatta geçen gün sayısı 14, ithalat için gereken belge sayısı 8 ve ithalatın maliyeti $ şeklindedir. Aynı göstergelere ihracat için baktığımızda ise Türkiye de; ihracatta geçen gün sayısı 13, ihracat için gereken belge sayısı 7 ve ihracatın maliyeti 990$ dır yılı raporunda Altyapı alt endeksi 2012 yılı raporunda yer alan Ulaşım ve İletişim Altyapısı alt endeksinin yerine oluşturulmuştur. Türkiye söz konusu alt endekste 47 inci sırada yer almaktadır. Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi göstergesinde Türkiye 2012 yılına göre 13 sıra yükselmiş ve 26 ıncı sırada yer almıştır. 1 Maliyetler konteyner başına belirlenmiştir. 5

7 Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi göstergesi ilk defa 2014 yılı raporunda yer alan bir göstergedir. İlgili göstergede Türkiye 138 ülke içinde 36 ıncı sırada yer almıştır. Bilişim ve İletişim Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı göstergesi de daha önceki raporlarda yer almayan ve ilk defa 2014 yılı raporunda bulunan bir göstergedir. Türkiye söz konusu göstergede 75 inci sırada yer almaktadır. İşletme Çevresi göstergesinde Türkiye 2012 yılına göre 30 sıra yükselmiş ve 56 ıncı sırada yer almıştır. 6

8 1. KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI GİRİŞ 2013 Aralık ayında 159 Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkenin katılımı ile Bali Paketi kabul edilmiştir. Bu paketin kabulü çok taraflı ticaret sistemine yeni bir hız kazandırmıştır. Bali Paketinin bir parçası olarak, DTÖ üyeleri gümrük prosedürleri ve ticaretin kolaylaştırılması ile ilgili gümrük ve diğer kurumlar arasında etkili işbirliği sayesinde daha hızlı ve daha verimli gümrük işlemlerini içeren Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşmasını kabul etmişlerdir. Anlaşma aynı zamanda teknik yardım ve kapasite geliştirme ile ilgili hususlara da kapsar. Bali de elde edilen başarı neticesinde ticaretin kolaylaştırılması hükümetlerin ve firmaların daha fazla önem verdikleri bir gündem olmuştur. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu uluslararası ticaret camiasında yaşanan bu gelişmelerin izlenmesinde önemli bir araçtır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu ilk defa 2008 yılında yayınlandığından bu yana önemli bir referans kaynağı haline gelmiştir. Birçok ülkenin, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik çabaları için bir malzeme çantası olmuştur ve şirketlere yatırım kararlarında yardımcı olmaktadır. Rapor Dünya Ekonomik Forumu vasıtasıyla dünya çapında üst düzey kamu ve özel diyalogların kurulması için temel oluşturmuştur. Bu diyaloglar, bir ülkeye veya bölgeye özel ticaret engellerinin aşılmasına yönelik olarak hem hükümetler kanadından hem de özel sektör kanadından neler yapılabileceği, hangi adımların atılabileceği odağında gelişmektedir. Bu görüşmelerde, insanların ve eşyanın dolaşımında engelleri aşabilmek için açık sınırlar zihniyetini inşa edebilme düşüncesi, genel olarak en etkili yaklaşım olmuştur. Başlangıcından bu yana değerlendirmeler ETI( Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi) bazında yapılmıştır. Bu endeks lider akademisyenlerin, partnerlerin ve firmaların desteği ile Dünya Ekonomik Forumu nun Ticaretin Kolaylaştırılması Programı çerçevesinde geliştirilmiştir. Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır. 7

9 1. Pazara Erişim Alt Endeksi, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. 2. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. 3. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. 5. İş Çevresi Alt Endeksi, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. Bu dört alt endeksin her biri, ticareti kolaylaştırıcı bir dizi bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler aşağıdaki gibi belirlenmiştir. 8. İç Pazara Erişim 9. Dış Pazara Erişim 10. Gümrük İdarelerinin Verimliliği 11. Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi 12. Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi 13. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı 14. Düzenleyici Çevre İç ve Dış Pazarlara Erişim Bileşeni, bir ülke piyasasının koruma düzeyini, ticaret rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda karşılaştığı koruma düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat malları üzerinde uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff measures) değil, aynı zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı, tarifelerin çeşitliliği (the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of tarif peaks), farklı tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin (specific tariffs) payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler açısından ele alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan hedef pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır. 8

10 Gümrük İdarelerinin Verimliliği Bileşeni, gümrük otoritelerince ve ilgili diğer idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir. Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni, havalimanı yoğunluğu, karayollarının yüzdesi, nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir ülkede taşıma yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve havayolu, karayolu, denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının kalitesini ele almaktadır. Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni, liner taşımacılık şirketlerinin sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği (the ability to track and trace international shipments) dahil, sevkiyatlar için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış noktasına zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin yetkinliği hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz etmektedir. Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla ilişkili sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı Bileşeni, her bir ülkede cep telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır. Düzenleyici Çevre Bileşeni, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete elverişlilik düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi ticaret yapan şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma açıklık, ülkedeki politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi, sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok taraflı anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer almaktadır. 9

11 ŞEKİL 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Bileşenleri 10

12 BALİ PAKETİ VE TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASINDAN POTANSİYEL KAZANIMLAR 1947 de GATT Anlaşmasının imzalanması ile birlikte mal ticaretindeki gümrük vergilerinin ve kotaların indirilmesi, taşıma ve iletişimdeki gelişmeler eşyanın sınır ötesine taşıma maliyetlerini azaltmıştır. 9. Bakanlar Düzeyinde gerçekleştirilen Bali Müzakerelerinde lojistik ve idari konularda zorlukları azaltmak amacıyla yapılan ticaretin kolaylaştırılması anlaşması parlak bir başarı idi. Bu anlaşma iki bölümdür. Birinci bölüm eşyanın hareketi, teslimi ve gümrüklenmesi süreçlerinin hızlandırılması ile ilgili hükümleri içerir. Bölüm 1994 GATT Anlaşmasının 5,8 ve 10.maddelerini geliştirmekte ve daha açık hale getirmektedir. Bölüm aşağıdaki hususları içeren 13 hükümden oluşur: 1. Yayımlama ve bilgiye erişim 2. Yorum fırsatları 3. İleri seviye kurallar 4. Başvuru ve gözden geçirme prosedürleri 5. İthalatta ve ihracatta mali yükümlülük ve fonlara ilişkin düzenlemeler 6. Eşyanın gümrüklenmesi ve teslimi 7. Sınır Kurumları İşbirliği 8. İthal eşyasının gümrük kontrolü altında hareketi 9. Transit, ithalat ve ihracat ile ilgili formaliteler 10. Transitin serbest bırakılması 11. Gümrük İşbirliği 12. Kurumsal düzenlemeler İkinci bölümde ise gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkeler için anlaşmayı uygulamasına yönelik özel ve değişen hükümler içerir. Bu hükümlerin uygulanması ve zamanlaması tamamen ülkelerin uygulama kapasitesi ile ilgilidir. Her ülke giriş dönemi(kategori A), geçiş dönemi(kategori B) olmak üzere hangi hükümleri ivedilikle uygulayacağına karar verecek ve geçiş döneminin ardından yardım ve destek ile ilgili hükümler temelinde kapasite geliştirme gerekli olacaktır. 11

13 1.2. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ 2014 YILI SONUÇLARI Umulanın aksine, gelişmiş ekonomiler gelişmekte olan ülkelerden ticaretin kolaylaştırılmasında daha iyidir. En yüksek değerlere sahip ilk 20 ülkenin 17 si gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkeler ticaret maliyetlerin daha da azalmaktadır ki bu durum sadece gümrük vergilerinin daha düşük olmasından değil aynı zamanda idari, altyapı ile iletişim ve hukuki düzenlemeler açısından ileri seviyede olmalarından kaynaklanmaktadır. Endekste ülkelerin başarısı aynı zamanda gelişmişlik merdivenindeki durumunu da yansıtmaktadır. Yüksek gelirli ülkeler aynı zamanda daha yüksek TKE puanına sahiptir. 12

14 Şekil 2: 2014 TKE( Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi) Değerleri 13

15 2014 yılı sonuçlarına göre, ilk üç sırada sırasıyla 5,9-5,5 ve 5,2 lik puanlarla Singapur, Hong Kong ve Hollanda yer almaktadır.. Bu üç ülke, serbest ticaret politikası, mükemmel altyapı, çok iyi işleyen bir sınır yönetimi, yatırım ve ticaret için elverişli bir iş çevresi ile endeksin tüm bileşenlerinde güçlü bir performans sergilemiştir. Türkiye endekste 4,3 puanla 46.sırada yer almaktadır. 14

16 Şekil 3: Pazara Erişim Alt Endeksinde Genel Sıralama 15

17 Şekil 4: Sınır Yönetimi Alt Endeksinde Genel Sıralama 16

18 Şekil 5: Sınır Yönetimi Alt Endeksinde Genel Sıralama 17

19 Şekil 6: Çevre Bileşeni Alt Endeksinde Genel Sıralama 18

20 2. BÖLGELERE GÖRE 2014 ETI SONUÇLARI 2.1. BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER ASYA VE PASİFİK BÖLGESİ Singapur, 1.sıradadır. Ülke sınır yönetimi ve ulaşım hizmetlerinde lider konumundadır. 5 kutupta ilk 5 te bulunan Singapur, 1989 da dünyanın ilk ulusal Tek Pencere Sistemini(TradeNet) kurmuş ve 35 ten fazla sınır idaresini entegre etmiştir. Hong Kong, sınır ötesindeki yüksek performansı ile 2.sırada yer almıştır. Bölge dünyanın en açık marketi konumundadır. İthalat ve ihracatta herhangi bir gümrük vergisi bulunmamaktadır. Ayrıca tarife kotaları, ekstra navlun, KDV de bulunmamaktadır. Ülke, dünyanın 9. ihracatçısı konumundadır. Japonya, Asya da 3., genelde ise 15. sıradadır. Sınır yönetimi kutbunda 5. sırada yer alan ülke, yabancı pazarlara ulaşmada son sıradadır. Ülkenin ihracatçıları ortalama %6 lık bir vergi ile karşılaşmaktadır ki, bu oran çalışmada yer alan 138 ülke içindeki en yüksek oranlardandır.(133.) 23.sıradaki Avustralya ise genel olarak istikrarlı bir tablo çizmektedir. 7.kutbun altısında sıralamada 15 ile 24 arasında gidip gelen ülke, yabancı pazara ulaşmada ise oldukça geridedir. Ulaşım altyapısı oldukça iyi seviyede olan ülkenin, sınır yönetimi de etkindir. Malezya, ASEAN ülkeleri arasında Singapur un ardında 2., genelde ise 25. sıradadır. Gelişmekte olan Asya içinde en iyi performansa sahip olan Malezya ile sıralamada en yakın ülke olan Çin(54.sıra) arasında neredeyse 30 ülke yer almaktadır. Ülke deniz bağlantılarında dünyanın en iyileri arasındadır.(5.sıra) Ayrıca ülkeden bir konteynerin ihracı için gereken ücret dünyanın en düşük ücretidir. Kore, 30. sıradadır. Kore, e-devlet uygulamalarında dünya lideri konumundadır. Bu başarı da sınır yönetiminde gözlenen etkinlik ve şeffaflığı kısmen de olsa izah etmektedir. 54. sırada yer alan Çin, BRICS ülkeleri içinde en iyi performansa sahip ülkedir. Dünyanın en büyük ihracatçısı olan ülke iyi bir ulaşım altyapısına sahiptir. Bu bölgede yer alan ülkelerden Endonezya 58.,Filipinler 64., Hindistan 96. sıradadır. 19

21 AVRUPA VE ORTA ASYA Dünyanın en iyi liman altyapısına sahip Hollanda, 5 kutupta ilk 10 da yer almanın getirdiği avantaj ile genel sıralamada 3. sıradadır. Ülkeye ithalat ve ülkeden ihracat Singapur ve Hong Kong a göre biraz maliyetli olmakla birlikte, ülkenin sınır yönetiminin saydamlık ve etkinliği mükemmel düzeydedir. Birleşik Krallık, dünya klasmanında bir sınır yönetimi ve altyapısı ile 6. sırada yerini almıştır. Ülke özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinin(ict) kullanımında iyi bir konumda(2.sıra) ve işletmeden tüketiciye (B2C) işlemlerinde internet kullanımında 1. sırada yer almaktadır. Ülkede ithalat/ihracat kısmen maliyetli olmakla birlikte, gümrük işlemleri şeffaf ve etkin durumdadır. 10. sırada yer alan Almanya başarısını büyük oranda mükemmel ulaşım altyapısına borçlu. Ülke lojistik hizmetlerde oldukça ileri(3.sıra) konumda yer almaktadır. Ülke, diğer AB ülkeleri gibi hususiyle tarım ürünleri etkileyen oldukça karmaşık tarife/vergi yapısından mustarip olmaktadır. Fransa, bu sene 21. sırada yer almıştır. Ülke tarife kısıtlamaları ile karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca oldukça karmaşık tarife yapısı ülkeye yabancı ürünlerinin ithalatını olumsuz etkilemektedir. Ülke, ithalat/ihracat için gerekli belge sayısında-sadece 2 belge- 1. sıradadır. Türkiye, 46. sıradadır. Ulaşım altyapısında elde edilen yüksek performans, büyük pazarlara olan yakınlık avantajından yararlanmada büyük katkı sağlamıştır. Ülke başta mobil telefon ve internet olmak üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinden daha fazla yararlanabilir, devlet online kamu hizmeti uygulamaları artırmak suretiyle bu hususta yönlendirici olabilir. Diğer taraftan fiziki güvenlik kırılganlığı korumakta ve ticaret erbabı için bir maliyet unsuru oluşturmaktadır. Rusya Federasyonu, diğer BRICS ülkelerine göre ticaretin kolaylaştırılmasında geri sıralarda yer almaktadır.(105.sıra)ülke daha çok enerji ihracatına bağlı bir görünüm çizmektedir. İhracatına çeşitlilik vermesi halinde ülke sıralamada daha iyi konumda yer alabilir. 20

22 LATİN AMERIKA VE KARAYİPLER Şili, bu sene 8.sıra ile ilk 10 da yer almayı başarmıştır. Ülke son yıllarda oldukça mesafe kat etti. Özellikle ticaret politikalarını geliştirdi ve pazara ulaşmada 1. sırada yer aldı. Dünyanın en düşük vergi oranına( ortalama %3,5) bağlı olarak hedef pazarlara ulaşmada oldukça başarılıdır. Ülke altyapıda kısmen zayıf konumdadır.(64.sıra) Bu Bölgede yer alan ülkelerden Panama 52., Meksika 61., Brezilya 86.,Arjantin 95. sırada yer almaktadır ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA 16. sırada yer alan Birleşik Arap Emirlikleri bu bölgenin lideri konumundadır. Ülkenin bölgede lojistik, ticaret ve turizmin göbeği olmasındaki başarısı, ETI sıralamasını da olumlu etkilemiştir. Suudi Arabistan 48. sıradadır. Gümrükleme işlemlerinin daha etkin hale gelmesi halinde ülkenin performansında bir ilerleme kaydedilebilir. Diğer taraftan ihracatta çeşitlilik sağlanması; büyümenin stabilize edilmesi, istihdam oluşturması ve enerji sektörüne bağımlılığın azaltılması hususlarında önem arz etmektedir KUZEY AMERİKA Kanada (14.sıra), ticaretin kolaylaştırılmasının tüm boyutlarında homojen bir görünüm arz etmektedir. Çok taraflı ticaret kurallarına sınırlı açıklık ile yabancı işçi istihdamındaki zorluklar ülkeyi rekabetçiliğinde dezavantajlı bir konuma itmektedir. 15. sırada yer alan ABD, dünya ticaretinin %10,5 unu gerçekleştirmektedir. Ulaşım bağlantıları ve altyapı ülkeye rekabetçilikte avantaj sağlayan 2 temel unsurdur. E-devlet uygulamalarının kalitesinde 1. sırada yer almaktadır. Pazara ulaşma ülkenin zayıf noktalarından biridir. 21

23 SAHRA ALTI AFRİKA Morityus 29. sıra ile Afrika kıtasının en başarılı ülkesi konumundadır. İç piyasalara ulaşmak neredeyse bedava(%0,8 vergi oranı).ülke, hedef pazarlardaki yüksek tercih marjının da faydasını görmektedir. Bu Bölge içinde yer alan ülkelerden Güney Afrika 69., Nijerya 124. sırada yer almaktadır. 22

24 3. KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN DURUMU 3.1. PAZARA ERİŞİM Türkiye Pazara Erişim alt endeksinde 2014 yılında, bir önceki yıla göre on bir sıra gerileyerek 7 üzerinden 3,7 puanla 138 ülke arasında 62 inci sırada yer almıştır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2012 Raporu nda Pazara Erişim olarak tek endeks şeklinde düzenlenen alt endeks 2014 yılı raporunda İç Pazara Erişim ve Dış Pazara Erişim olarak iki gruba ayrılarak incelenmiştir. İç Pazara Erişim alt endeksinde Türkiye 138 ülke içinden 34 üncü sırada yer almıştır. İlgili alt endeksi belirleyen faktörlere bakıldığında uygulanan tarife oranlarının, bu tarifelerin karmaşıklığının, dağılımının ve farklı tarife sayısının fazlalığının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken 2012 yılındaki sonuçlara benzer şekilde gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payının (2012 de %76,2 iken 2014 de %79 olmuştur.) ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. Tablo 1: İç Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 GÖSTERGELER İÇ PAZARA ERİŞİM 34 n/a n/a Tarife Oranı Tarifelerin Karmaşıklığı Tarife Dağılımı Tarife Pikleri Spesifik Tarifeler Farklı Tarifelerin Sayısı Gümrüksüz İthalatın Payı Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2014, 2012 SİNGAPUR 2014 ALMANYA 2014 GÜRCİSTAN 2014 POLONYA 2014 G. KORE 2014 MALEZYA

25 Tarife oranı alt göstergesine bakıldığında, Singapur, Almanya ve Polonya nın bu alt göstergede önceki yıllardaki gibi ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır yılında Türkiye de ithalat işlemlerinde uygulanan ortalama tarife oranı %5,1 (2012 yılında %5,1, 2010 yılında %4,7, 2009 yılında %3,8 dir.) iken bu oran Singapur da %0, Almanya ve Polonya da %0,8 dir. Genel sıralamada ülkemizden üst sıralarda bulunan Güney Kore de tarife oranı %8,5, Malezya da ise %6,2 dir. Tarifelerin dağılımı alt göstergesinde Türkiye 2012 yılına göre 6 sıra gerilemiş ve 138 ülke arasında 131 inci sırada yer almıştır. Ülkemizin ilgili göstergede standart sapması 24,5 iken ilk sıralarda yer alan ülkelerin standart sapmalarının sıfır olduğu görülmüştür. Karşılaştırılan ülkeler içinde en üst sırada yer alan Singapur un standart sapması ise 1,5 tir. Gümrüksüz ithalatların payı alt göstergesine bakıldığında, Türkiye nin bu alt göstergede 138 ülke arasında 22 inci sırada yer almaktadır. Ülkemiz söz konusu alt göstergede 2012 yılına göre 3 sıra ilerlemiştir yılında gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payı %76,1 iken bu oran 2012 yılında %76,2 olmuş ve 2014 yılında %79 a çıkmıştır. Singapur da ise ithalat işlemlerinin tamamından hiç gümrük vergisi alınmamış, Gürcistan da ise tüm ithalatın %91,9 undan (2012 yılında %91,7 si idi.) gümrüksüz gerçekleştirilmiştir. Tablo 2: Ülkeler İtibariyle İç Pazar Erişimi (2014) TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 SİNGAPUR 2014 ALMANYA 2014 GÜRCİSTAN 2014 GÖSTERGELER Tarife Oranı 5,1 5,1 4,7 0 0,8 1,1 0,8 8,5 6,2 Tarifelerin Karmaşıklığı 4,7 4,5 4,8 6,9 3,1 4,8 3,1 5 4,3 Tarife Dağılımı 24,5 24,5 24,5 1,5 8,4 8,8 8,4 48,3 24,3 Tarife Pikleri 9,7 12,8 12,8 0,1 10,6 17,7 10,6 2,7 19,2 Spesifik Tarifeler 0,5 0,4 0,4 0,1 11 1,7 11 0,8 0,7 Farklı Tarifelerin Sayısı Gümrüksüz İthalatın Payı 79 76,2 76, ,4 91,9 65,4 44,7 75,7 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2014, 2012 POLONYA 2014 G. KORE 2014 MALEZYA

26 Tablo 3: Dış Pazara Erişim Alt Endeksi GÖSTERGELER TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 SİNGAPUR 2014 ALMANYA 2014 GÜRCİSTAN 2014 POLONYA 2014 G. KORE 2014 MALEZYA 2014 DIŞ PAZARA ULAŞIM 80 n/a n/a Hedef Pazarlarda Karşılaşılan Tarifeler Hedef Pazarlarda Tercih Marjı Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2014, 2012 Hedef pazarlarda karşılaşılan tarife alt göstergesinde Türkiye nin oldukça gerilerde kaldığı izlenmektedir. Türk ihracatçıları hedef pazarlarda ortalama %5,7 (2012 yılında %5,9) tarife oranı ile karşılaşırken Singapurlu ihracatçılar %4,2, Malezyalılar ise %4,5 tarife ile karşılaşmaktadırlar. Hedef pazarlarda tercih marjı alt göstergesine bakıldığında ise bu alt göstergede Türkiye nin Singapur, Almanya, Polonya, Malezya ve G.Kore nin önünde olduğu izlenmektedir SINIR YÖNETİMİ Sınır Yönetimi alt endeksi altında bulunan tek gösterge olan Sınır İdaresinin Etkinliği ve Şeffaflığı başlığı 2014 yılında oluşturulmuş bir başlıktır. Söz konusu başlıkta ülkemiz 44 üncü sırada yer alırken ilk sırada Singapur bulunmaktadır. Gümrük Hizmetleri Endeksi göstergesinde 2012 yılında 55 inci sırada olan Türkiye 2014 yılında bir sıra gerilemiş ve 56 ıncı sırada yer almıştır. İlgili endeks sıfır ve bir arasında elde edilen puanlardan oluşmaktadır. Türkiye 0,63 puan ile rekabet açısından dezavantajlı konumda değerlendirilmiştir. 25

27 Tablo 4: Sınır İdaresinin Etkinliği ve Şeffaflığı Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2014 TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 SİNGAPUR 2014 ALMANYA 2014 GÜRCİSTAN 2014 POLONYA 2014 G. KORE 2014 MALEZYA 2014 SINIR İDARESİNİN ETKİNLİĞİ VE ŞEFFAFLIĞI 44 n/a n/a Gümrük Hizmetleri Endeksi Takas Sürecinin Etkinliği 34 n/a n/a İthalatta Geçen Gün Sayısı İthalatta Gereken Belge Sayısı İthalatın Maliyeti İhracatta Geçen Gün Sayısı İhracatta Gereken Belge Sayısı İhracatın Maliyeti İthalat ve İhracatta Usulsüz Ödemeler İthalat Prosedürlerinde Zamanın Öngörülebilirliği 47 n/a n/a Gümrük Hizmetleri Şeffaflık Endeksi (0-1) 1 n/a n/a Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2014, 2012 Türkiye için diğer göstergelere baktığımızda ithalatta geçen gün sayısı 14, ithalat için gereken belge sayısı 8 ve ithalatın maliyeti $ şeklindedir. Söz konusu göstergede ilk sırada yer alan Singapur a baktığımızda ise ithalatta geçen gün sayısının 4, ithalat için gereken belge sayısının 3 ve ithalatın maliyetinin 440$ olduğu görülmektedir. Aynı göstergelere ihracat için baktığımızda ise Türkiye de; ihracatta geçen gün sayısı 13, ihracat için gereken belge sayısı 7 ve ihracatın maliyeti 990$ dır. Singapur da ise ihracatta geçen gün sayısı 6, ihracat için gereken belge sayısı 3 ve ihracatın maliyeti 460$ dır. Bu göstergelere bakıldığında Türkiye ilgili alanlarda da rekabet açısından dezavantajlı konumda görülmektedir. Türkiye nin Sınır Yönetimi konusunda rekabet avantajına sahip olduğu alanların Takas Sürecinin Etkinliği ve Gümrük Hizmetleri Şeffaflık Endeksi olduğu göze çarpmaktadır. Gümrük Hizmetleri Şeffaflık Endeksi nde ülkemiz sıfır ile bir puan 2 Maliyetler konteyner başına belirlenmiştir. 26