İSTANBUL TAKAS VE SAKLAMA BANKASI A.Ş. BORSA İSTANBUL A.Ş. BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI TAKAS VE TEMİNAT YÖNETİMİ PROSEDÜRÜ

Transkript

1 İSTANBUL TAKAS VE SAKLAMA BANKASI A.Ş. BORSA İSTANBUL A.Ş. BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI TAKAS VE TEMİNAT YÖNETİMİ PROSEDÜRÜ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar Amaç MADDE 1 - (1) Prosedürün amacı; Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası nda gerçekleştirilen sermaye piyasası araçları kesin alım satım işlemleri ile repo/ters repo işlemlerinin nakit ve kıymet takası, temerrüt, teminat, saklama, hak kullanım, transfer işlemleri ve üyelik ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Dayanak MADDE 2 - (1) Prosedür; tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun 77 nci maddesi, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Merkezi Takas Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun un 10 uncu maddesi, tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik ve ilgili mevzuat çerçevesinde hazırlanmıştır. Tanımlar ve kısaltmalar MADDE 3 - (1) Prosedürde geçen; a) Borçlanma Araçları: İhraççıların ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde borçlu sıfatıyla düzenleyerek ihraç ettikleri tahvilleri, paya dönüştürülebilir tahvilleri, değiştirilebilir tahvilleri, bonoları, kıymetli maden bonolarını, kira sertifikaları ve niteliği itibari ile borçlanma aracı olduğu Kurulca kabul edilen sermaye piyasası araçlarını, b) Borsa: Borsa İstanbul Anonim Şirketi ni, c) DİBS: Devlet iç borçlanma senetlerini, ç) EFT: Elektronik Fon Transfer Sistemi ni, d) EMKT: Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi ni, e) Genel Müdür: İstanbul Takas ve Saklama Bankası Anonim Şirketi Genel Müdürü nü, f) Kolektif Yatırım Kuruluşları: Yatırım fonları, bireysel emeklilik fonları ve yatırım ortaklıklarını, g) Kurul: Sermaye Piyasası Kurulu nu, ğ) MKK: Merkezi Kayıt Kuruluşu Anonim Şirketi ni, h) ÖSBA: Özel sektör borçlanma araçlarını, ı) Özel Statülü Katılımcı: Takasbank tarafından TCMB nin onayını almak kaydıyla sisteme üye diğer katılımcılardan farklı kurallara tabi tutulan tüzel kişiyi, i) Piyasa: Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası nı, j) Prosedür: İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası Takas ve Teminat Yönetimi Prosedürü nü k) Sistem: Takasbank sistemini, 1/24

2 l) Takas: Piyasa da gerçekleşen işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan yükümlülüklerin, Takasbank tarafından belirlenen süre ve şartlarda, üyeler tarafından yerine getirilmesi suretiyle taraflar arasında nakit ve/veya varlıkların transferini sağlayan süreçlerin tamamını, m) Takasbank: Merkez Mah. Merkez Cad. No:6 Şişli/İstanbul Türkiye adresinde faaliyetlerini sürdüren İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş yi, n) TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim Şirketi ni, o) TETS: Takasbank Elektronik Transfer Sistemi ni, ö) TIC: Bankaların TCMB nezdindeki nakit hesaplarını, p) Üye/Sistem Katılımcısı: Piyasa da gerçekleşen işlemlere ilişkin olarak Takasbank tarafından verilen takas hizmetlerine taraf olmalarına izin verilenleri, r) Yatırım Kuruluşu: Kurul dan yatırım hizmet ve faaliyetlerinde bulunmak üzere izin almış aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ve bankaları, s) Yönerge: İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası Takas ve Teminat Yönetimi Yönergesi ni, ş) Yönetim kurulu: Takasbank yönetim kurulunu, t) Yönetmelik: İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Merkezi Takas Yönetmeliği ni, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Üyeliğe İlişkin Esaslar Üyelik MADDE 4 - (1) TCMB ve 5 inci maddede belirlenen şartları sağlayan yatırım kuruluşları takas üyesi olabilirler. (2) Piyasaya üye olan kuruluşlar Yönetmeliğin 7 nci maddesi 1 inci fıkrası uyarınca doğrudan takas üyesidirler. Doğrudan takas üyeleri, sadece kendilerinin ve/veya müşterilerinin takas işlemlerini gerçekleştirmeye yetkilidir. Üyelik şartları MADDE 5 - (1) Piyasada Takas Üyesi olabilmek için aşağıdaki şartların sağlanmış olması gerekir. a) Borçlanma Araçları Piyasası nda ilgili mevzuata aykırılıklar sebebiyle işlem yapma yetkisinin kaldırılmamış olması, b) İçeriği Takasbank tarafından belirlenen sözleşmenin imzalanarak ibraz edilmiş olması, c) Takasbank nezdindeki işlemlerini gerçekleştirmek amacıyla, Takasbank tarafından belirlenen ve Genel Mektuplar vasıtasıyla üyelere duyurulan teknik alt yapının oluşturulması ve işlerliğinin sağlanması için gerekli tedbirlerin alınmış olması, ç) Takasbank, MKK ve Takasbank tarafından belirlenen muhabir bankalar nezdinde ilgili hesapların açılması, 2/24

3 (2) Takasbank ın Borçlanma Araçları Piyasası nda merkezi karşı taraf olması halinde ilave üyelik şartları İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Merkezi Karşı Taraf Yönetmeliği ile belirlenir. (3) TCMB sistemde özel statülü katılımcı olarak yer alır. Üyelik başvuru ve kabulü MADDE 6 - (1) Üyelik için başvuracak kuruluşların, Takasbank Genel Müdürlüğü ne hitaben başvuru talebini ve Prosedür de üyelik için aranan şartların yerine getirildiğini tevsik eden bilgi ve belgeleri içeren bir yazı ile müracaatta bulunması ve bu yazının ekinde, Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen bilgi ve belgeler ile aşağıda belirtilen belgeleri Takasbank a göndermeleri gerekmektedir. a) Üyelik başvuru formu, b) Yetki Belgesi (örneği), c) Piyasada üye olduğuna dair Borsa dan alınacak belge, ç) Üyelik Sözleşmesi ve Sözleşme Öncesi Bilgi Formu d) Nakit, Kıymet, Teminat, Şartlı Virman ve Elektronik EFT Talimatı Taahhütnamesi, e) Faks Cihazı ile İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. ye Gönderilecek Müşteri Talimatları ile İlgili Uygulama Sözleşmesi, f) Takasbank tarafından ilgili mevzuat çerçevesinde talep edilecek diğer belgeler (2) Üyelik başvurularının Takasbank tarafından değerlendirmeye alınması için, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan bilgi ve belgeler ile Takasbank tarafından istenecek diğer bilgilerin tamamlanmış olması gerekir. Takasbank yapılan başvuruları 5 inci maddede aranan şartların yerine getirilip getirilmediği açısından değerlendirir. Başvuruya ilişkin Takasbank tarafından alınan karar ilgiliye yazılı olarak bildirilir. (3) Üyelik başvurusu kabul edilen kurumun Takasbank nezdinde faaliyetlerine başlayabilmesi için üyelik başvurusunun uygun görüldüğünün tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde; a) Üyelik teminatını yatırması, b) Takasbank sistemi üzerinde üye adına işlem yapacak olan personeli yetkilendirmesi gerekir. Aksi takdirde ilgili kuruma verilen üyelik izni iptal edilir. (4) 3 üncü fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirildiği tarih, kurumun Piyasa da takas üyesi olduğu tarih olarak kabul edilir ve üye bu tarihten itibaren işlem yapmaya hak kazanır. Üyelerin yükümlülükleri MADDE 7 - (1) Üyelerin aşağıda sayılan hususlara uyması zorunludur: a) Takasbank tarafından belirlenen sistem sürelerine uymak, Prosedür ve ilgili diğer mevzuatla Piyasa takas işlemlerine ilişkin olarak belirlenen tüm ilke ve kurallara uygun hareket etmek, b) Müşterilerine ve diğer üyelere karşı iyi niyet ve dürüstlük ilkelerine uygun davranmak, c) Takasbank tarafından talep edilen aidat, ücret, komisyon ve diğer yükümlülükleri süresi içinde yerine getirmek, ç) Takasbank tarafından öngörülmesi halinde, diğer üyelere karşı doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğu teminat altına alan, genel ve özel mahiyette 3/24

4 sigorta yaptırılmasına ilişkin düzenlemelere uymak ve bu nitelikteki diğer tedbirleri almak, d) Prosedür kapsamındaki iş ve işlemleri ile ilgili olarak Takasbank tarafından gerekli görülen hususlarda talep edilecek her türlü bilgi ve belgeyi vermek ve Takasbank yetkililerince yapılacak incelemelerde her türlü desteği sağlamak, e) Takasbank ın yapacağı sistem değişikliklerine belirlenen süreler içerisinde uyum sağlamak ve davet edildiği testlere iştirak etmek, f) Doğrudan veya dolaylı yönetim kontrolünü sağlayan payların devredilmesi durumunda, Takasbank a 15 gün içerisinde bildirimde bulunmak, g) Yasal olarak tutmakla yükümlü oldukları defter ve kayıtlara ek olarak, Takasbank tarafından kararlaştırılan diğer kayıtları tutmak, bilgi ve belgeleri usulüne göre düzenlemek; bunları periyodik olarak veya Takasbank ın istediği zamanlarda Takasbank a iletmek ve söz konusu kayıt ve belgeleri 1 yıl boyunca saklamak, ğ) Merkez adresi, yönetim kurulu ve genel müdür değişikliklerini, en geç değişikliğin gerçekleştiği tarihi izleyen iş günü Takasbank a bildirmek, h) Prosedür kapsamındaki diğer yükümlülüklerini süresi içerisinde ve eksiksiz olarak yerine getirmek. (2) Herhangi bir üyenin, yükümlülüklerini kısmen veya tamamen yerine getiremeyeceğini öngörmesi halinde, durumu sebeplerini de içeren tüm tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte ivedilikle Kurul a ve Takasbank a bildirmesi zorunludur. Söz konusu bildirim, Takasbank ın Prosedür de belirlenen tedbirleri almasına engel teşkil etmez. (3) Üyeler Prosedür kapsamında düzenlenen faaliyetler çerçevesinde gerçekleştirmiş olduğu işlemlere ilişkin tüm yükümlülüklerin ifası ile çalışanlarının görevleri çerçevesinde yaptıkları işlerden sorumludur. (4) Üyeler işlemlerini yetkilendirdiği personel adına tahsis edilen kullanıcı kodu ve şifreleri kullanarak uzaktan erişim yoluyla gerçekleştirirler. Tahsis edilen şifre kullanılarak sistemde yapılan işlemler ile şifrenin yetkisiz kişilerce kullanımından doğan sorumluluk üyeye aittir. (5) Sisteme erişimin mümkün olmadığı durumlarda işlemler üyeyi temsil yetkisi bulunan kişilerce verilecek yazılı talimatlar çerçevesinde Takasbank tarafından gerçekleştirilebilir. Üye faaliyetlerinin durdurulması ve üyelikten çıkarma MADDE 8 - (1) Üyenin 5 inci maddede belirtilen üyelik şartlarını kaybetmiş olduğunun tespiti halinde, Takasbank, 3 ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içinde söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmesini istemeye yetkilidir. (2) Üyelik şartlarının kaybedilmiş olması veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle, takas sisteminin güvenli ve kesintisiz işlemesini tehlikeye düşürecek önemli nitelikte risklerin ortaya çıkması durumunda Takasbank, herhangi bir süre vermeksizin üyenin faaliyetlerini tamamen veya işlem bazında, geçici olarak durdurmaya veya üyelikten çıkarmaya yetkilidir. Bu durum en hızlı iletişim aracı ile Kurul a ve Borsa ya bildirilir. (3) Borsa, piyasa işleticisi, Kurul ya da yetkili otorite tarafından işlem yapma yetkisinin kaldırılması halinde, üye Takasbank tarafından takas üyeliğinden çıkarılır. 4/24

5 (4) Faaliyetleri durdurulan, üyelikten çıkartılan veya kendi yazılı talebi doğrultusunda üyelikten ayrılmak isteyen üyelerin Prosedür kapsamında yer alan işlemlerden kaynaklanan yükümlülükleri devam eder. (5) Takasbank, faaliyetleri durdurulan veya üyelikten çıkarılan kurumun takas işlemlerinin tamamlanması amacıyla aşağıdaki tedbirler dâhil gerekli gördüğü her türlü tedbiri almaya yetkilidir. a) Üyenin doğrudan Takasbank nezdindeki hesapları üzerinde işlem yapmasını engellemek, b) Takas borçlarının kapatılması amacıyla üyenin takas alacaklarını kullanmak, c) Üyenin teminatlarına başvurmak, ç) Üyenin Takasbank nezdinde serbest hesaplarında bulunan varlıklarına başvurmak. Üyelikten ayrılma MADDE 9 - (1) Üyelikten ayrılmak isteyen kurum, bu durumu Takasbank a yazılı olarak bildirir. İlgili üyenin Yönetmelik kapsamındaki yükümlülüklerinin yanı sıra; a) Piyasa üyeliğini sona erdirdiğine dair Borsa dan alınan tevsik edici belgelerin bir örneğinin Takasbank a teslim edilmesi, b) Piyasada ileri valörlü gerçekleştirmiş olduğu işlemlerin tamamının tasfiye edilmiş olması, c) Takasbank a karşı herhangi bir yükümlülüğünün bulunmaması, gerekmektedir. Üyelik teminatının iadesi MADDE 10 - (1) SPK tarafından Borsa işlem yetkileri iptal edilerek faaliyeti son bulan aracı kuruluşlar ile Borçlanma Araçları Piyasası nda işlem yetkisi iptal edilen aracı kuruluşlara ait üyelik teminatı, üyenin yazılı talimatını Takasbank a iletmesini müteakip Takasbank a olan tüm yükümlülüklerinin ödenmiş olması şartı ile iade edilir. Ödeme aynen olabileceği gibi mislen de yapılabilir. Genel esaslar ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Takas işlemleri MADDE 11 - (1) Takas işlemleri, Takasbank sistemi üzerinden gerçekleştirilir. (2) Piyasada gerçekleşen işlemler Borsa ile Takasbank arasında kurulu olan mesajlaşma altyapısı üzerinden Takasbank a gönderilir. (3) Üyeler web alt yapısı ile Takasbank sistemine erişerek işlemlerini gerçekleştirirler. Üyeler ile Takasbank arasında oluşturulacak sistemsel mesajlaşmaya ilişkin özellikler ve mesaj içerikleri Takasbank tarafından belirlenerek Genel Mektuplar vasıtasıyla Üyelere duyurulur. (4) Üyelerin takasa konu işlemlerinden doğan hak ve yükümlülükleri Takasbank tarafından belirlenen hesaplar üzerinden hesaben sonuçlandırılır. (5) İşlemlerin valör tarihinde ve süresi içerisinde tamamlanacağı hususunda Takasbank ın herhangi bir garantisi bulunmaz. Takas işlemlerinin süresi içerisinde 5/24

6 tamamlanması, borçlu üyelerin yükümlülüklerini zamanında yerine getirmesi koşuluna bağlıdır. (6) Pay Senedi Repo Pazarı ve yurt dışı sermaye piyasası araçları kullanılarak yapılan işlemlerin takası ile diğer pazarlardaki işlemlerin takası ayrı olarak gerçekleştirilir. (7) Piyasada gerçekleştirilen kesin alım satım işlemlerinin takası valör tarihinde, repo - ters repo işlemlerinin takası ise; başlangıç ve bitiş valöründe ilgili nakit/kıymet takas hesapları kullanılarak gerçekleştirilir. (8) Nakit takas işlemleri için Takasbank nezdinde üye adına, a) Pay Senedi Repo Pazarı nakit borcu için 90 nolu Üye Pay Senedi Repo Takas Borcu b) Borçlanma Araçları Piyasası nda yer alan diğer pazarların TL cinsinden nakit borçları için 33 nolu Üye Tahvil Takas Borcu Hesabı c) TL Nakit alacaklar için 11 nolu Üye Serbest Hesabı ç) Döviz nakit borç/alacakları için ilgili döviz cinsi bazında nakit hesaplar açılır. (9) Kıymet takas işlemleri için; a) Takasbank nezdinde; i. DİBS türü sermaye piyasası araçları için 501 nolu Serbest Depo ii. Özel sektör borçlanma araçları için 501K nolu Kaydi Serbest Depo Hesabı iii. Ters repo kıymetlerinin bloke edilebilmesi için 1101 nolu Borsa İçi Ters Repo Teminat Deposu b) MKK nezdinde OSTH Özel Sektör Tahvil Havuzu c) Döviz üzerinden gerçekleştirilen işlemler için Takasbank tarafından belirlenecek saklama kuruluşu nezdinde üye tarafından kıymet hesabı açılır. Takas hizmeti sunulan piyasalar/pazarlar ve işlem türleri MADDE 12 - (1) Piyasa bünyesinde bulunan ve aşağıda sıralanan pazarlara ait takas işlemleri Takasbank tarafından gerçekleştirilir. a) Kesin Alım-Satım Pazarı, b) Repo-Ters Repo Pazarı, c) Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı, ç) Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı, d) Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı, e) Pay Senedi Repo Pazarı, f) Uluslararası Tahvil Pazarı, g) Eurotahvil Pazarlıklı İşlemler Platformu, ğ) Borçlanma Araçları Piyasası bünyesinde kurulacak diğer pazarlar (2) Piyasa bünyesinde bulunan pazarlarda yabancı para cinsinden gerçekleştirilen işlemlerin takası Takasbank tarafından muhabir banka kullanılarak sonuçlandırılır. Takasa konu varlıklar MADDE 13-(1) Sistem üzerinden, Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş; a) Devlet İç Borçlanma Senetleri, b) Kira sertifikaları, 6/24

7 c) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri, ç) Özel sektör borçlanma araçları, d) Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçlarının, takas işlemleri gerçekleştirilir. Merkezi takas MADDE 14 - (1) Piyasada yapılan bütün işlemlerin takası, Kurulca getirilen istisnalar hariç, Takasbank tarafından gerçekleştirilir. Takas tarihi ve süresi MADDE 15 - (1) Piyasada gerçekleştirilen işlemlerin takası valör günü gerçekleştirilir. TL cinsinden gerçekleştirilen işlemlerde minimum valör işlemin gerçekleştiği gün, döviz cinsinden gerçekleştirilen işlemlerde ise işlemin gerçekleştiği günü takip eden ilk iş günüdür. Repo-ters repo sözleşmeleri ise işlemin başlangıç ve bitiş valöründe takasa dahil edilir. İleri valörlü işlemlerin takası ise valör tarihinde gerçekleşir. (2) Takas süreleri belirlenirken Takasbank ve muhabir bankasının resmi olarak açık olduğu iş günleri dikkate alınır. (3) Yarım günlerde uygulanacak takas süreleri Takasbank tarafından belirlenerek üyelere duyurulur. (4) Sistemde gerçekleştirilen tüm işlemlerde sistem saati esas alınır. Ancak EFT ile Üye Tahvil Takas Borcu Hesabı (33) na gönderilen nakit borçlarda EFT saati dikkate alınır. (5) Taraflarca menkul kıymet ya da nakit yükümlülüğünün takas tarihinden önce yerine getirilerek takas işlemlerinin sonuçlandırılması mümkün değildir. (6) Piyasanın takas son saatleri Borsa nın görüşü alınarak Takasbank Yönetim Kurulu tarafından değiştirilebilir. (7) Piyasada gerçekleştirilen işlemlere ilişkin nakit ve menkul kıymet takas yükümlülükleri Prosedürde belirtilen saatler içerisinde yerine getirilir. Aksi halde temerrüt hükümleri uygulanır. (8) Takas süresi; takas, saklama, ödeme veya piyasa işletim sistemlerinden kaynaklanan sorunlar nedeniyle Takasbank Genel Müdürü tarafından geçici olarak değiştirilebilir. Sistemin çalışma gün ve saatleri MADDE 16 (1) Sistem resmi iş günlerinde sabah saat 08:00 da açılır, saat 21:00 da kapanır. Yarım günlerde ise kapanış saati 16:00 dır. Bu süreler içerisinde olmak koşulu ile bu prosedürde belirtilen saatler içerisinde işlemler gerçekleştirilir. (2) İhtiyaç görülmesi halinde çalışma gün ve saatleri Banka tarafından değiştirilerek üyelere duyurulur. (3) Sistemde gerçekleştirilen tüm işlemlerde sistem saati esastır. Para birimi MADDE 17 - (1) Takas işlemlerinden kaynaklanan nakit yükümlülüklerinin ödenmesinde piyasada gerçekleştirilen sözleşmede yer alan para birimi kullanılır (2) Takas işlemleri Türk Lirası, Amerikan Doları ve Avro cinsinden gerçekleştirilebilir. (3) Takas hizmeti verilen borsalar tarafından farklı para birimi cinsinden işlem yapılmasına olanak tanınması halinde bu para birimleri için de takas hizmeti verilebilir. 7/24

8 Takas ve transfer işlemlerinin kesinliği MADDE 18 - (1) Sermaye piyasası araçlarının takas talimat ve işlemleri ile ödeme işlemleri üye faaliyetlerinin geçici ya da sürekli olarak durdurulması, idari ve adli merciler nezdinde tasfiye işlemlerine başlanması durumu da dâhil olmak üzere, geri alınamaz ve iptal edilemez. (2) Üye için fon veya sermaye piyasası aracı aktarımlarının askıya alınmasını, bunlara sınırlama getirilmesini veya sürekli olarak durdurulmasını da içerecek şekilde fon veya sermaye piyasası araçları üzerinde tasarruf etmesini engelleyen kanunlarla düzenlenmiş her türlü tedbir ve karara ilişkin Takasbank a tebligat yapılmasını takiben; Üyenin; a) Borsa İstanbul A.Ş. Borçlanma Araçları Piyasası nda gerçekleştirmiş olduğu işlemler için; i- Üye faaliyetinin durdurulması veya faaliyetlerinin devamına engel teşkil edecek bir hususun tespit edilmesi halinde, en hızlı iletişim aracı ile Borsa işlemlerinin durdurulması için Borsa bilgilendirilir. ii- Piyasada gerçekleşerek takas sistemine aktarılan tüm sözleşmeler kesinleşmiş sayılır ve netleştirmeye dahil edilerek netleştirme sonucunda oluşan borç ve alacakların takas işlemleri sonuçlandırılır. Ancak, Borsa tarafından yapılan sözleşme iptalleri istisna olup, sözleşme düzeltmeleri ise yeni hali ile takas işlemine dahil edilir. iii- Üyenin Takasbank nezdinde bulunan mevcut nakit ve kıymet bakiyeleri ile tesis etmiş olduğu teminatlar, yükümlülüklerinin sona erdirilmesi için kullanılır. Takasbank a tebliğ edilen karar çerçevesinde işlem yapılabilmesi için üyenin Takasbank a karşı olan tüm yükümlülüklerinin tamamlanması gerekir. b) Transfer talimatı, i. Takasbank tarafından sağlanan ekranlar, web servis arayüzü üzerinden iletilen veya yazılı talimat olması halinde talimatın Takasbank tarafından alındığı an itibari ile Sistem e girmiş sayılır. Bu emirler gerçekleşene kadar üye tarafından geri alınabilir. ii. Transfer emrinin sisteme girilmesini müteakip transfer emrini veren üye ile söz konusu transfer emrine muhatap üyenin Takasbank sisteminde adına açılmış ilgili hesaplarda tutar/miktar değişiminin gerçekleştiği andan itibaren üyeler işlemden vazgeçemez ve işlem kesinleşmiş sayılır. Takas hesapları MADDE 19- (1) 12 nci maddede yer alan piyasa ve pazarlarda işlem yapmak isteyen bütün üyeler, takas işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan nakit ve menkul kıymet hesaplarını Takasbank, MKK ve işlemin niteliği çerçevesinde; Takasbank tarafından belirlenecek muhabir banka nezdinde açmak zorundadırlar. (2) Takasa olan nakit / kıymet yükümlülükleri hesaben yerine getirilir. Netleştirme MADDE 20 - (1) 11 inci maddenin altıncı fıkrasında sayılan pazarlar hariç, Piyasa nezdindeki tüm pazarlarda gerçekleştirilen işlemlerin nakit tutarları netleştirilir. 8/24

9 (2) Kesin Alım Satım Pazarı, Nitelikli Yatırımcı İhraç Pazarı ve Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarında gerçekleşen işlemler ile tüm pazarlardaki repo geri dönüşü nedeniyle alacaklı olunan kıymetler netleştirilerek menkul kıymet bazında net borç veya alacak oluşturulur. Zincirleme işlemler hariç, Borsa nezdindeki Repo-Ters Repo Pazarı ile Bankalararası Repo Ters Repo Pazarından ters repo ile alınan kıymetler netleştirmeye dâhil edilmez. Söz konusu kıymetler, ilgili üyenin Takasbank nezdindeki Borsa İçi Ters Repo Teminat Deposu nda geri dönüş tarihine kadar bloke olarak tutulur. (3) Döviz ödemeli menkul kıymetlerin konu olduğu kesin alım-satım pazarı işlemleri ile repo-ters repo pazarları arasındaki işlemler netleştirilmez. Teslim karşılığı ödeme prensibi MADDE 21- (1) Takas işlemlerinde teslim karşılığı ödeme prensibi uygulanır. Takas yükümlülüklerini yerine getirmeyen üyelerin takas alacakları ödenmez. (2) Kısmi olarak yerine getirilen yükümlülükler karşılığında serbestleşen alacaklar da kısmi olarak ödenir. Blokelendirme, bloke çözme ve likidite sırası MADDE 22 - (1) Üyelerin takas borçlarına karşı takas alacaklarına en likit olandan en az likit olana doğru bloke konur. Blokelerin kaldırılması ise en az likit olandan en çok likit olana doğru gerçekleştirilir. (2) Blokelendirme işlemi; vadesi en yakın olan kıymetten başlanarak, bloke çözme işlemi ise vadesi en uzak olan kıymetten başlanarak yapılır. (3) Blokelendirme işlemi aşağıdaki sıra ile yapılır. a) Nakit, b) 501 nolu serbest depo, c) 501K nolu kaydi serbest depo, ç) 1101 nolu borsa içi ters repo teminat deposu. (4) Bloke çözme işlemi aşağıdaki sıra ile yapılır. a) 1101 nolu borsa içi ters repo teminat deposu, b) 501K nolu kaydi serbest depo, c) 501 nolu serbest depo, ç) Nakit. Kolektif yatırım kuruluşlarına ilişkin özel hükümler MADDE 23- (1) Borsada kolektif yatırım kuruluşları adına yapılan işlemlerin takasından, işlemi gerçekleştiren doğrudan takas üyesi sorumludur. (2) Kolektif yatırım kuruluşları adına gerçekleştirilen ters repo işlemi sonucunda alınan kıymetler, takas üyesi hesabından ilgili kolektif yatırım kuruluşlarının hesabına transfer edilerek saklanır. İşlemin geri dönüş tarihinde ise kolektif yatırım kuruluşlarının saklama hesabından doğrudan takas üyesi hesabına aktarılır. Borçlanma araçları takas işlemleri MADDE 24- (1) Piyasada gerçekleştirilen kesin alım satım işlemlerinin takası valör tarihinde, repo - ters repo işlemlerinin takası ise; başlangıç ve bitiş valöründe ilgili nakit/kıymet takas hesapları kullanılarak gerçekleştirilir. 9/24

10 (2) Netleştirme esnasında kapanan borçlar karşılığında serbestleşen alacakların dağıtımı oransal olarak yapılır. (3) Takas havuzunda yeterli bakiye bulunmaması halinde, menkul kıymet ve/veya nakit borcunu kapatan üyeler zaman önceliği prensibi çerçevesinde sıralandırılır ve takas havuzunda oluşan bakiye bu sıraya göre dağıtılır. (4) Borç kapatma işlemi sonucunda; serbestleşen alacak bakiyesinin Takasbank Havuz Hesabı nda bulunmaması durumunda, nakit ve her bir kıymet için alacak sırası oluşturulur. Alacak sırasının oluşturulmasında, ilgili alacağın serbestleşmesini sağlayan borç kapatma işleminin, Takasbank sisteminde yapıldığı saat dikkate alınır. Borçlanma araçları nakit takası (TL) MADDE 25 - (1) Net takas yükümlülükleri Takasbank nezdinde üye bazında açılan Üye Tahvil Takas Borcu Hesabı (33) na saat 16:30'a kadar yatırılır. (2) Nakit takas alacaklarının ödenebilmesi için; menkul kıymet yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması ve nakit takas havuz hesabında bakiye bulunması gerekir. (3) Zaman önceliği prensibi çerçevesinde, menkul kıymet yükümlülüğünü erken yerine getiren üyelere nakit alacakları da erken ödenir. Ancak, netleştirme esnasında kapanan kıymet borçları karşılığında serbestleşen nakit alacakların dağıtımı oransal olarak yapılır. Kısmen yerine getirilen yükümlülükler karşılığında serbestleşen nakit alacakları da kısmi olarak ödenir. (4) Nakit alacakları üyelerin Takasbank nezdindeki Üye Serbest Cari Hesabı (11) na alacak kaydedilir. Bankaların TL nakit alacakları ise; TCMB nezdindeki TIC hesaplarına aktarılır. Borçlanma araçları nakit takası (Döviz) MADDE 26- (1) Piyasada işlem yapan üyeler, nakit yükümlülüklerini ilgili döviz cinsinden netleştirilmiş tutarlar üzerinden yerine getirirler. (2) Nakit yükümlülükleri Takasbank ın muhabir bankaları nezdindeki hesapları aracılığı ile sonuçlandırılır. (3) Borçlu üye, valör tarihinde borçlu olduğu tutarı Takasbank ın muhabir hesabına göndermekle yükümlüdür. (4) Nakit alacaklar ise; üyelerin Takasbank a bildirmiş olduğu muhabir bankaları nezdindeki hesaplarına aktarılır. Üyeler, işlem yaptıkları döviz cinsine göre nakit alacaklarının gönderilmesini istedikleri muhabir banka ve hesap numarasını yazılı olarak Takasbank a iletmek zorundadır. (5) Döviz alacaklarının ödenmesi için; üyenin tüm menkul kıymet yükümlülüklerini yerine getirmiş olması ve diğer borçlu üyelerin de nakit yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekmektedir. Ancak, Takasbank gerekli gördüğü hallerde kısmi ödeme yapabilir. Borçlanma araçları kıymet takası (TL) MADDE 27 - (1) Menkul kıymet yükümlülüklerinin saat 16:30 a kadar yerine getirilmesi esastır. (2) Kıymet takas borçları, netleştirme esnasında üyenin 501 nolu Serbest Depo ve 501K nolu Kaydi Serbest Depo Hesabında yeterli bakiye bulunması durumunda, sistem tarafından otomatik olarak kapatılır. Bakiye yetersiz ise üyenin yeterli bakiyeyi oluşturarak borç kapatma yapması gerekir. 10/24

11 (3) Menkul kıymet takas alacaklarının ödenebilmesi için, teslim karşılığı ödeme prensibi çerçevesinde diğer menkul kıymet ve/veya nakit yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması ve kıymet takas havuzunda yeterli bakiye bulunması gerekir. (4) Netleştirme esnasında kapanan nakit borçları karşılığında serbestleşen kıymetler için alacak dağıtımı oransal olarak yapılır. Takas havuz bakiyesinin yeterli olmaması halinde, serbestleşme saati dikkate alınarak menkul kıymet bazında alacak sırası oluşturulur. Bir başka üyenin borç kapatması sonucunda menkul kıymet takas havuz hesabına gelen kıymetler ilk sırada bulunan alacaklı üyeden başlayarak dağıtılır. (5) Üyelerin; a) DİBS cinsinden menkul kıymet alacakları Takasbank nezdindeki 501 nolu Serbest Depo hesaplarına aktarılır. b) ÖSBA cinsinden menkul kıymet alacakları MKK nezdindeki Özel Sektör Tahvil Havuzu (OSTH) hesaplarına aktarılır. c) Repo-Ters Repo Pazarı ve Bankalararası Repo-Ters Repo Pazarı işlemlerinden kaynaklanan alacaklar ise işlemin geri dönüş tarihine kadar üyenin Takasbank nezdindeki Borsa İçi Ters Repo Bloke Depo hesabına aktarılarak bloke edilir. Bu hesaplarda bulunan kıymetler başka bir hesaba transfer edilemez. Ancak Borsa nezdinde zincirleme işleme konu edilebilir ve/veya başka bir yatırım kuruluşunun Takasbank nezdindeki Ters Repo Emanet Bloke Depo hesabına aktarılabilir. Borçlanma araçları kıymet takası (Döviz) MADDE 28- (1) Avro ödemeli menkul kıymet borçlarının Türkiye saati ile 15:00 a kadar, Amerikan Doları ödemeli menkul kıymet borçlarının ise Türkiye saati ile 16:30 a kadar Takasbank nezdindeki Serbest Depo Hesabı nda bulundurulması gerekmektedir. (2) Kesin satışı yapılan döviz ödemeli kıymetlerin borç kapatma işlemi, üye tarafından ilgili kıymetin muhabir hesabına yatırılması halinde Takasbank kullanıcısı tarafından yapılır. (3) Kesin alımı yapılan döviz ödemeli kıymetlerin aktarımı muhabir bankadan ödemenin yapıldığına ilişkin teyidin alınmasını takiben, takas hesabında yeterli menkul kıymet bakiyesi bulunması halinde alacaklı üyenin ilgili hesabına Takasbank kullanıcısı tarafından aktarılır. Pay Senedi Repo Pazarı takas işlemleri MADDE 29 - (1) Pay Senedi Repo Pazarı nda gerçekleştirilecek işlemlerde nakit ve pay yükümlülükleri saat 16:30 a kadar yerine getirilir. (2) Pay borç/alacakları müşteri/portföy bazında netleştirilerek MKK ya gönderilir. Üyeler MKK nezdinde müşteri/portföy hesaplarından kıymet aktarımlarını yaparak takas havuz hesaplarından Takasbank ın MKK nezdindeki takas havuz hesabına borçlarını yatırmak suretiyle yükümlülüklerini üye bazında yerine getirirler. (3) Pay Senedi Repo Pazarı nda portföy hesabına gerçekleştirilen işlemlerde kullanılacak hesapların Takasbank a bildirimi zorunludur. Netleştirme, bildirilen portföy hesapları dikkate alınarak yapılır. (4) Nakit borçları, Takasbank nezdindeki Üye Pay Senedi Repo Takas Borcu Hesabı (90) na ödeme yapılarak kapatılır. (5) Gerçekleştirilen her nakit/kıymet borç kapatma işlemi sonucunda nakit/kıymet alacak dağıtımı otomatik olarak gerçekleşir. Borç kapatma işlemi sonucunda serbestleşen 11/24

12 nakit/kıymet alacakları takas havuzunda mevcut ise; ilgili nakit/kıymet hesaplarına eş anlı olarak alacak dağıtımı yapılır. Aksi halde borç kapatma saatine göre alacak dağıtımı sırası belirlenir ve havuz bakiyesi müsait oldukça dağıtım gerçekleştirilir. (6) Pay alacakları MKK nezdindeki müşteri/portföy hesaplarına otomatik olarak aktarılır. (7) Nakit alacak dağıtımı üyenin Takasbank nezdindeki 11 nolu serbest cari hesabına yapılır. Bankaların nakit takas alacakları ise TCMB nezdindeki TIC hesaplarına otomatik olarak gönderilir. (8) Pay Senedi Repo Pazarı nakit ve pay alacakları, nakit yükümlülüklere ilişkin ödemenin Takasbank nezdindeki Pay Senedi Repo Takas Borcu Hesabına, pay yükümlülüklerine ilişkin aktarımların ise; MKK nezdindeki repo takas havuz hesabından Takasbank havuz hesabına yapılması ve takas havuzunun müsait olması koşuluyla ödenir. Yurtdışı Sermaye Piyasası Araçları Takas işlemleri MADDE 30- (1) Takas, ilgili pazarlara ait işlemler birleştirilerek yapılan ikili netleştirme sürecinin sonucunda oluşturulan takas talimatları doğrultusunda Takasbank tarafından belirlenen muhabir banka nezdinde ilgili üye hesapları kullanılarak teslim karşılığı ödeme prensibine göre gerçekleşir. (2) İşleme taraf olan iki üye arasında kıymet tanımı, valör, döviz birimi bazında ikili netleştirme yapılır. (3) Netleştirme sonucunda oluşan talimatlar Takasbank tarafından muhabir bankaya gönderilir. (4) Üyelerin muhabir banka nezdinde hesap açmaları ve bu hesapları Takasbank a yazılı olarak bildirilmeleri zorunludur. Hesap numarasına ilişkin değişiklikler için işlem tarihinden en az 2 iş günü öncesinde Takasbank a yazılı olarak bildirilmesi gerekir. (5) Nakit/kıymet borçlu üye, valör günü itibari ile ilgili döviz cinsinde nakdi/menkul kıymeti muhabir banka nezdindeki hesabında bulundurmakla yükümlüdür. (6) Takas yükümlülüklerinin sonlandırılacağı saatin belirlenmesine ilişkin olarak ilgili ülkede geçerli saat dilimi esas alınır. (7) Nakit ve menkul kıymet alacakları, alacak karşılığı olan borç tutarlarının muhabir banka nezdindeki hesaplardan çıkışı ile eş zamanlı olarak ilgili hesaplara aktarılır. (8) 20 nci madde,21 inci maddenin ikinci fıkrası ve 22 nci madde hükümleri yurtdışı sermaye piyasası araçlarının takas işlemlerinde uygulanmaz. (9) Takasbank, takas işlemlerine ilişkin nakit ve kıymet hareketi nedeni ile diğer banka ve kuruluşlarca talep edilen ücret, komisyon ve vergileri ilgili üyelere aynen yansıtır. Piyasalar arası mahsup işlemleri MADDE 31- (1) Takasbank tarafından işletilen piyasalar ile takas hizmeti verilen piyasalar/pazarlar arasında nakit ve/veya pay mahsup talimatı iletilerek bir piyasadan/pazardan olan alacakların diğer piyasa/pazar işlemlerinden kaynaklanan borçlara mahsup edilmesi mümkündür. (2) Mahsup talimatı verilebilecek piyasalar/pazarlar Takasbank tarafından belirlenerek üyelere duyurulur. (3) Nakit mahsup talimatları, talimatın verildiği gün EFT kapanış saatine kadar geçerli olup, EFT kapanış saatine kadar gerçekleştirilemeyen talimatlar geçerliliğini yitirir. (4) Mahsup talimatı verilmesine rağmen alacaklı olunan piyasa/pazardan alacağın aynı gün içerisinde alınamaması halinde, borçlu üye borçlu olduğu piyasa/pazara borcunu aynı gün içerisinde ödemekle yükümlüdür. 12/24