İPEKYOLU KALKINMA AJANSI TRC1 BÖLGESİ FİNANSAL GÖRÜNÜM RAPORU

Transkript

1 İPEKYOLU KALKINMA AJANSI TRC1 BÖLGESİ FİNANSAL GÖRÜNÜM RAPORU ARAŞTIRMA SERİSİ - 18 Gaziantep 2015

2 TRC1 BÖLGESİ FİNANSAL GÖRÜNÜM RAPORU İpekyolu Kalkınma Ajansı Araştırma Serisi - 18 Gaziantep 2015 TRC1 Bölgesi Finansal Görünüm Raporu nun hazırlanmasında değerli katkılarını esirgemeyen T.C. İpekyolu Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kurulu Üyelerine ve bu raporu yayıma hazırlayan Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi Uzmanı Sayın Mehmet UÇKUN'a teşekkür ederiz. T.C. İpekyolu Kalkınma Ajansı Genel Sekreterliği İPEKYOLU KALKINMA AJANSI Adres : İncilipınar Mahallesi Muammer Aksoy Bul. Vakıflar Güven İş Merkezi Kat: Şehitkamil / GAZİANTEP Telefon : Faks : e-posta : bilgi@ika.org.tr - ppkb@ika.org.tr I

3 İÇİNDEKİLER TABLOLAR... III ŞEKİLLER... IV KISALTMALAR... V GİRİŞ RAPORUN AMACI VE YÖNTEMİ TRC1 BÖLGESİNDE MEVDUAT VE KREDİ TRC1 BÖLGESİNDE KREDİ TÜRLERİ TRC1 BÖLGESİ NDE KULLANILAN KREDİLERİN PERFORMANSLARI SONUÇ VE DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA II

4 TABLOLAR Tablo 1. Toplam Mevduat... 3 Tablo 2. Kişi Başı Mevduat... 3 Tablo 3. Toplam Nakdi Krediler... 4 Tablo 4. Kişi Başı Nakdi Kredi... 5 Tablo 5. Nakdi Kredilerin Toplam Mevduata Oranının En Yüksek Olduğu İlk 10 İl... 8 Tablo 6. Tasarruf Mevduatında Döviz Tevdiat Hesaplarının Payı (%) Tablo 7.Nakdi Krediler içinde Konut Kredisinin Payı (%) Tablo 8. Nakdi Krediler İçindeki Tüketici Kredileri Tablo 9.Nakdi Krediler İçindeki Ticari Krediler Tablo 10. Konut Kredisi İle Satılan Konut Sayısı Arasındaki İlişki Tablo 11. Konut Başına Konut Kredisi Tutarı Tablo 12. Ticari Kredilerle İhracat Arasında İlişki Tablo 13. Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı Tablo 14. Gaziantep'te Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı Tablo 15. Adıyaman ve Kilis'te Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı, Tablo 16. Takipteki Alacak Tutarları Tablo 17. Takipteki Alacakların Toplam Nakdi Kredilere Oranı Tablo 18. Kişi Başı Takipteki Alacak Tablo 19. Takipteki Konut Kredisi Artış Oranı (%) Tablo 20. Ticari Kredi Performansı, Tablo 21. Takipteki Ticari Kredilerde Artış (%) Tablo 22. Ticari Kredi Performansı, III

5 ŞEKİLLER Şekil 1. Kişi Başı Mevduat Karşılaştırması... 4 Şekil 2. Kişi Başı Nakdi Kredi Karşılaştırması... 6 Şekil 3. Nakdi Kredilerin Mevduata Oranı... 7 Şekil 4. Tasarruf Mevduatının Toplam Mevduat İçindeki Payı... 9 Şekil 5. Konut Kredisi Seyri Şekil 6. Gaziantep'te Kredi Türlerinin Dağılımı Şekil 7. Türkiye'de Kredi Türlerinin Dağılımı Şekil 8. Konut Kredisi Performans Oranı IV

6 KISALTMALAR BDDK TCMB TÜİK :Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu :Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası :Türkiye İstatistik Kurumu V

7 GİRİŞ Finans sektörü, reel sektörün finansman kaynağını sağlayan ve ülkenin yatırım ortamını destekleyen önemli bir sektördür. Finans sektörü reel sektör ile iç içedir. Bu sektörlerden birinin yaşayabileceği iç ve dış şoklar, diğerini güçlü bir şekilde etkileme gücüne sahiptir. Son dönemde dünyadaki makro ekonomik istikrarsızlıklar, kısa vadeli risklerin artmasıyla birlikte küresel ekonomik faaliyetlerde görünümün daralmasına sebep olmuştur. Küresel ekonomideki bu daralma, özellikle imalata ve ihracata dayalı bölgelerde finans sektörüne dikkatleri çekmektedir. Bu bölgelerin finansal verilerinin incelenmesi ve finansal risk unsurları varsa bunların tespit edilmesi önem taşımaktadır. Şubat 2015 te ulusal medyada çıkan nakdi kredilerin mevduata oranının en yüksek olduğu il Gaziantep şeklindeki haberler sonrasında TRC1 Bölgesi nin finans verilerini geniş bir çerçeveden inceleme ihtiyacı hâsıl olmuştur. TRC1 Bölgesi nin yatırım yapma ve risk alma iştahının yönetilmesi, finansal riskleri yönetebilmesi ile mümkündür. 1

8 1. RAPORUN AMACI VE YÖNTEMİ TRC1 Bölgesi Finansal Görünüm Raporu Gaziantep, Adıyaman ve Kilis illerini kapsayan TRC1 Bölgesi nin mevcut kredi ve mevduat yapısını analiz etmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu kapsamda hazırlanan rapor; bölgedeki toplam mevduat ve toplam kredi tutarlarının incelemesiyle başlamakta olup, kredi ve mevduat tutarlarının birbirine oranının irdelenmesiyle devam etmektedir. Finansal görünüme konu olan en önemli göstergelerden biri mevduatın krediyi karşılama oranıdır. Bu önemli gösterge için, TRC1 illeri ile diğer illerin verileri karşılaştırılmıştır. TRC1 Bölgesi nde kredilerin hangi sektörlerde kullanıldığının ve sektörlerin kredi kullanım seyrindeki değişimlerin incelenmesi, raporun derinliğini olumlu etkilemiştir. Sektörlerin bölge illerindeki kredi performans oranları ele alınarak, finansal görünümde varsa olumsuzluklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak, ticari kredi performans oranları yorumlanarak finansal yönden dikkat edilmesi gereken sektörler tespit edilmiş ve raporun genel değerlendirilmesi yapılmıştır. Rapor kapsamında, BDDK ın erişime açık verileri kullanılmıştır. TRC1 Bölgesi nin bu 8 yıllık periyotta finansal görünümü incelenirken, kullanılan ticari kredilerin ticari faaliyetlerde ve konut kredilerinin konut finansmanında kullanıldığı kabul edilmiştir. Aksi bir şekilde, ticari kredilerin ticari faaliyet dışında kullanımı veya konut kredilerinin konut dışı finansmanda kullanımı tespit edilememektedir. Bu kısıt haricinde, mevcut verilerin sağlıklı analizler için yeterli olduğu düşünülmektedir. 2

9 1. TRC1 BÖLGESİNDE MEVDUAT VE KREDİ Mevduat, bankalara ve benzeri kredi kurumlarına belli bir vade süresi sonunda çekilmek üzere yatırılan paralardır. Türkiye deki toplam mevduatın 2007 yılında %0,8 i TRC1 Bölgesi nde iken, bu oran 2014 yılında %1 e yükselmiştir. TRC1 illerinin mevduatları, ülke ortalamasının üzerinde artış göstermiştir. Tablo 1. Toplam Mevduat Toplam Mevduat (1000 TL) Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir Değişim (%) Tablo 2 de TRC1 illerinde kişi başı mevduatın ülke ortalamasından daha az olduğu görülmektedir. Tablo 2. Kişi Başı Mevduat Kişi Başı Mevduat (TL) Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir Değişim (%)

10 TRC1 illerindeki kişi başı mevduat (ildeki banka ve benzeri kredi kurumlarına yatırılan paraların il nüfusuna bölünmesi sonucu çıkan tutar) özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerin kişi başı mevduatının oldukça altındadır. Kişi Başı Mevduat (TL), 2014 Ankara; İzmir; Gaziantep; Adıyaman; Kilis; Türkiye; Şekil 1. Kişi Başı Mevduat Karşılaştırması İstanbul; Türkiye deki toplam nakdi kredilerin 2007 yılında %1,3 ü TRC1 Bölgesi nde kullanılmışken, bu oran 2014 yılında %2,7 ye yükselmiştir. TRC1 illerinde kullanılan nakdi krediler, ülke ortalamasının üzerinde artış göstermiştir. Tablo 3. Toplam Nakdi Krediler Toplam Nakdi Krediler Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir (1000 TL)

11 Değişim (%) Tablo 4 te TRC1 illerinde kişi başı nakdi kredi artış hızının Türkiye ve büyük şehirlerin kişi başı nakdi kredi artış hızından fazla olduğu görülmektedir. Tablo 4. Kişi Başı Nakdi Kredi Kişi Başı Nakdi Kredi Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir (TL) Değişim (%) Gaziantep, ülke ortalamasından daha fazla kişi başı nakdi krediye sahiptir yılında İzmir de kullanılan kişi başı nakdi kredi Gaziantep ten fazla iken, 2014 yılında Gaziantep te İzmir den daha yüksek kişi başı nakdi kredi kullanılmıştır. 5

12 İzmir; Kişi Başı Nakdi Kredi (TL), 2014 Gaziantep; Adıyaman; Ankara; Kilis; Türkiye; İstanbul; Şekil 2. Kişi Başı Nakdi Kredi Karşılaştırması Nakdi kredilerin mevduata oranının en yüksek olduğu il Gaziantep şeklindeki haberlere konu olan veri incelendiğinde Gaziantep te nakdi kredilerin mevduata oranının %353 olduğu görülmektedir. Gaziantep te kullanılan kredi Gaziantep teki mevduatın 3,5 katıdır. Diğer bir ifadeyle, Gaziantep teki banka ve kredi kurumlarına yatırılan her 1 liraya karşılık ildeki banka ve kredi kurumlarından 3,5 lira kredi kullanılmıştır. 6

13 Nakdi Kredilerin Mevduata Oranı(%) Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye 400 İstanbul Ankara İzmir Gaziantep Adıyaman İzmir Kilis Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir Şekil 3. Nakdi Kredilerin Mevduata Oranı 2014 yılında nakdi kredilerin mevduata oranı Türkiye de ortalama %122 iken, tüm TRC1 illeri bunun çok üzerinde bir orana sahiptir. Dikkat çekici nokta, mevduatın çok üzerinde kredi kullanım oranının TRC1 illeri için yeni bir durum olmadığıdır döneminde aralıksız her yıl Gaziantep, Adıyaman ve Kilis teki nakdi kredilerin mevduata oranı, hem ülke ortalamasından hem de gelişmiş illerden daha yüksektir. 7

14 TRC1 illerinde nakdi kredilerin mevduata oranının yüksek olması, Tablo 2 de gösterilen TRC1 illerindeki kişi başı mevduatın düşük olmasıyla ilişkilidir. Örneğin 2014 yılında TL kişi başı nakdi kredi kullanımına sahip Gaziantep e TL ile yakın bir kişi başı nakdi kredi kullanım miktarına sahip İzmir in aynı yıl kişi başı mevduatı TL iken Gaziantep in kişi başı mevduatı miktarı TL dir. Gaziantep in İzmir kadar kişi başı mevduatı olsaydı, nakdi kredilerin mevduata oranı %353 gibi çok yüksek bir değerde değil %121 gibi ülke ortalamasında bir değerde olurdu. Dikkat çekici bir başka nokta ise, nakdi kredilerin mevduata oranının en yüksek olduğu iller incelendiğinde, doğu ve güneydoğu illerinin listenin başında yer almasıdır. Bu bölgede yaşayan vatandaşların, birikimlerini mevduat haricindeki tasarruf araçlarında değerlendirdikleri düşünülmektedir. Bunun sonucunda, TRC1 illerinin de dâhil olduğu bu bölgelerde kişi başı mevduatın düşük olmasından kaynaklı nakdi kredilerin toplam mevduata oranı yüksek çıkmaktadır. Tablo 5. Nakdi Kredilerin Toplam Mevduata Oranının En Yüksek Olduğu İlk 10 İl Şehir Toplam Nakdi Kredi Toplam Mevduat Oranı (%), Gaziantep Şanlıurfa Mardin Osmaniye Kahramanmaraş Siirt Diyarbakır Bitlis Adıyaman Van 224 8

15 Tasarruf mevduatı, gerçek kişiler tarafından açılan ve ticari işlemlere konu olmayan mevduatlardır. Gaziantep in tasarruf mevduatının ildeki toplam mevduat içindeki payı 2007 yılında %42 iken 2014 yılında %35,6 ya düşmüştür. Toplam mevduat içinde tasarruf mevduatının payının düşmesi, mevduatın şahsi hesaplar yerine şirket içinde tutulduğunun, şirketlerin küçük işletmelerden büyük işletmelere dönüşüm sürecinin bir göstergesi olarak yorumlanmaktadır. Gaziantep'te Tasarruf Mevduatının Toplam Mevduat İçindeki Payı (%) 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 45,6 42,0 41,0 42,5 41,1 39,5 37,8 35, Şekil 4. Tasarruf Mevduatının Toplam Mevduat İçindeki Payı 2010 yılından itibaren döviz kurlarının yükselme eğiliminde olması, tasarruf mevduatında döviz tevdiat hesabının payının artmasına sebep olmuştur. Döviz kurlarında yükselişin bireyleri, tasarrufları döviz türünden tutmaya yönelttiği düşünülmektedir. 9

16 Tablo 6. Tasarruf Mevduatında Döviz Tevdiat Hesaplarının Payı (%) Dolar Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye Kuru Ort. Euro Kuru Ort ,3 1, ,3 1, ,6 2, , ,7 2, ,8 2, ,9 2, ,2 2,9 & TCMB 2. TRC1 BÖLGESİNDE KREDİ TÜRLERİ BDDK verilerine konu olan krediler; nakdi krediler ve gayri nakdi krediler diye iki gruba ayrılmaktadır. Nakdi krediler ise konut kredisi, tüketici kredisi ve ticari krediler şeklinde sınıflandırılmaktadır döneminde Gaziantep teki nakdi krediler içinde konut kredisinin payı Türkiye ortalamasının altındadır. Adıyaman ve Kilis ise ülke ortalaması ile benzer bir konut kredisi oranına sahiptir. 10

17 Tablo 7.Nakdi Krediler içinde Konut Kredisinin Payı (%) Nakdi Krediler İçinde Konut Kredisinin Payı Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir (%) Ortalama (%) Şekil 4 te TRC1 Bölgesi illerinde kullanılan konut kredisi ile Türkiye de kullanılan konut kredisi arasında benzer bir seyrin ortaya çıktığı, kullanılan konut kredisi artışında TRC1 Bölgesi nin olumsuz bir ayrışma göstermediği görülmektedir. Gaziantep'te Konut Kredisi (1000 TL) Kilis'te Konut Kredisi (1000 TL) Adıyaman'da Konut Kredisi (1000 TL) Türkiye'de Konut Kredisi (1000 TL) Türkiye Şekil 5. Konut Kredisi Seyri 11

18 döneminde Gaziantep teki nakdi krediler içinde tüketici kredisinin payı ülke ortalamasının altındadır. Adıyaman ve Kilis ise Türkiye ortalamasının üzerinde bir tüketici kredisi oranına sahiptir. Tablo 8. Nakdi Krediler İçindeki Tüketici Kredileri Nakdi Krediler İçinde Tüketici Kredisinin Payı Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir (%) Ortalama (%) döneminde Gaziantep teki nakdi krediler içinde ticari kredilerin payı ülke ortalamasının üzerindedir. Adıyaman ve Kilis ise Türkiye ortalamasının altında bir tüketici kredisi oranına sahiptir. Tablo 9.Nakdi Krediler İçindeki Ticari Krediler Nakdi Krediler İçinde Ticari Kredilerin Payı Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir (%) Ortalama (%)

19 Gaziantep nakdi kredileri çoğunlukla ticari faaliyetlerde kullanırken, Adıyaman ve Kilis yakın oranlarda tüketimde ve ticari faaliyetlerde kullanmaktadır. Gaziantep'te Krediler (2014) Gayri Nakdi ve Diğer Krediler 24% Tüketici Kredileri 14% Kredi Kartı 4% Ticari 58% Şekil 6. Gaziantep'te Kredi Türlerinin Dağılımı Gayri Nakdi ve Diğer Krediler 31% Türkiye'de Krediler, 2014 Tüketici Kredileri 22% Kredi Kartları 6% Ticari Krediler 41% Şekil 7. Türkiye'de Kredi Türlerinin Dağılımı 13

20 döneminde konut satışlarında yaşanan artış ile konut kredileri arasındaki ilişki incelendiğinde, yüksek bir korelasyon katsayısı yani güçlü bir ilişki olduğu ortaya çıkmaktadır. Tablo 10. Konut Kredisi İle Satılan Konut Sayısı Arasındaki İlişki Gaziante Adıyama Kilis'te Gaziantep Adıyaman Kilis'te Türkiye'de Türkiye'de p'te n'da Konut Konut Kredisi 'te Konut 'da Satılan Satılan Konut Satılan Satılan Konut Kredisi Analizi Kredisi Konut Konut Kredisi Konut Konut Kredisi (1000 (1000 TL) Sayısı Sayısı (1000 TL) Sayısı Sayısı (1000 TL) TL) Değişim (%) Konut Kredisi - Satılan Konut Sayısı 0,95 0,98 0,99 0,96 Korelasyonu, TÜİK döneminde hem konut satışları hem de kullanılan konut kredisi artmıştır. Korelasyon katsayısının yüksek çıkması, bireylerin konut alımında sıklıkla konut kredisini kullandıklarını göstermektedir. Ayrıca, bu verilerden yola çıkarak konut başına kullanılan konut kredisi tutarları incelendiğinde, Gaziantep te ve Kilis te yüksek oranda bir artış olduğu görülmektedir. Konut başına kullanma ihtiyacı duyulan kredi miktarının artması, konut fiyatlarının artışı olarak değerlendirilebilir. Buna göre, Gaziantep ve Kilis te ciddi bir konut fiyat artışı gerçekleşmiştir. 14

21 Tablo 11. Konut Başına Konut Kredisi Tutarı Konut Başına Kredi Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye Değişim (%) , TÜİK döneminde TRC1 Bölgesi illerinde kullanılan ticari kredilerle illerin ihracatı arasındaki ilişki incelendiğinde, Gaziantep için yüksek bir korelasyon katsayısı yani güçlü bir ilişki olduğu ortaya çıkmaktadır. Yani Gaziantep, ihracat artışına paralel olarak ticari faaliyetlerinde daha fazla kredi kullanma ihtiyacı hissetmiştir. Bu durum, şu şekilde de ifade edilebilir: Gaziantep, ticari kredileri kullanımındaki artışa paralel olarak ihracatını artırmıştır. Tablo 12. Ticari Kredilerle İhracat Arasında İlişki Gaziantep't Adıyaman' Adıyama Kilis'te Gaziantep' Kilis'te Türkiye'de Türkiye'de Ticari Kredi e Ticari da Ticari n'da Ticari te İhracat İhracat Ticari Kredi İhracat (1000 Analizi Kredi (1000 Kredi (1000 İhracat Kredi (1000 $) (1000 $) (1000 TL) $) TL) TL) (1000 $) (1000 TL)

22 Değişim (%) Ticari Kredi - İhracat 0,96 0,84 0,62 0,85 Korelasyonu döneminde ticari kredilerin sektörel dağılımı incelendiğinde Türkiye de sırasıyla toptan ticaret, inşaat ve enerji sektörlerinde ticari kredi kullanıldığı görülmektedir. Ticari kredilerin en çok kullanıldığı bu 3 sektör, ülkede ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı ilk 3 sektör olarak değerlendirilebilir. Bu dönemde ticari kredi kullanımının en fazla arttığı sektörler sırasıyla enerji, inşaat ve turizm sektörüdür. Bu 3 sektöre bu dönemde yatırımların arttığı düşünülmektedir. Tablo 13. Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı Türkiye'de Metal Tekstil Ticari Gıda Toptan Ticaret ve Finansal ve Ziraat ve Kredilerin Meşrubat İnşaat ve Turizm Enerji Denizcilik İşlenmiş Kuruluşlar Tekstil Balıkçılık Sektörel ve Tütün Komisyonculuk Maden Ürünleri Dağılımı ,3 14,3 10,0 8,8 12,2 15,9 5,3 10,9 8,5 3, ,0 15,3 10,6 7,4 9,9 16,6 5,7 10,2 10,6 4, ,4 16,5 9,7 8,7 8,3 16,0 5,7 10,7 11,5 4, ,1 15,1 10,1 9,2 8,3 15,3 5,7 11,5 12,2 3, ,3 15,5 9,8 6,0 8,5 15,7 6,0 12,0 13,4 3, ,1 16,0 9,1 5,7 8,6 17,0 6,1 11,1 13,8 3, ,3 17,4 9,1 6,3 8,9 16,3 6,3 9,1 15,2 3, ,5 17,2 8,2 6,1 8,6 18,6 6,6 9,1 14,9 2,3 Ortalama 9,0 15,9 9,6 7,3 9,2 16,4 5,9 10,6 12,5 3, Değişim (%) 16

23 döneminde ticari kredilerin sektörel dağılımı incelendiğinde Gaziantep te sırasıyla tekstil, gıda ve toptan ticaret sektörlerinde en çok ticari kredi kullanıldığı görülmektedir. Ticari kredilerin en çok kullanıldığı bu 3 sektör, Gaziantep te ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı ilk 3 sektör olarak değerlendirilebilir. Bu dönemde ticari kredi kullanımının en fazla arttığı sektörler sırasıyla enerji, turizm ve inşaat sektörüdür. Bu 3 sektöre bu dönemde yatırımların arttığı düşünülmektedir. Tablo 14. Gaziantep'te Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı Metal Tekstil Gıda Toptan Ticaret ve Finansal ve Ziraat ve Gaziantep Meşrubat İnşaat ve Turizm Enerji Denizcilik İşlenmiş Kuruluşlar Tekstil Balıkçılık ve Tütün Komisyonculuk Maden Ürünleri ,5 6,2 2,4 0,2 46,5 13,6 0,5 7,0 4,1 0, ,6 4,5 1,3 0,2 38,9 23,7 0,4 6,6 6,7 0, ,5 5,6 1,5 0,2 39,3 16,7 0,7 11,0 8,4 0, ,9 7,1 1,1 0,4 34,8 10,4 0,9 8,4 19,9 0, ,0 6,7 1,3 0,3 38,5 11,3 0,7 7,4 15,8 0, ,6 9,3 1,7 0,2 41,0 12,8 0,5 6,6 12,2 0, ,5 9,6 1,7 0,3 47,4 12,2 0,6 5,3 9,3 0, ,3 9,3 2,6 0,3 48,4 14,6 0,8 5,9 6,7 0,0 Ortalama 16,1 7,3 1,7 0,3 41,8 14,4 0,7 7,3 10,4 0, Değişim 551,1 1577,6 1139,4 1398,0 1070,7 1106,7 1706,2 843,5 1755,0 275,1 (%) Gaziantep te kullanılan ticari kredilerde bütün sektörlerdeki artışın Türkiye deki sektörlerin ortalama artışından fazla olması, ticaret ve sanayi şehri olan Gaziantep in yatırım ve risk iştahının bir göstergesidir. 17

24 Adıyaman da 2014 yılında ticari kredilerin sektörel dağılımı incelendiğinde sırasıyla ziraat, toptan ticaret, tekstil sektörlerinde en çok ticari kredi kullanıldığı görülmektedir. Kilis te ise sırasıyla en çok ziraat, inşaat ve toptan ticaret sektörlerinde ticari kredi kullanımı gerçekleşmiştir. Tablo 15. Adıyaman ve Kilis'te Ticari Kredilerin Sektörel Dağılımı, Adıyam an Metal Gıda ve Meşrub İnşa İşlenm at ve at iş Tütün Maden Tekstil Finansal ve Kuruluşl Tekstil ar Ürünle ri Toptan Ticaret ve Turiz Komisyoncul m uk Ziraat ve Balıkçıl ık Ener ji Denizcil ik 4,5 17,7 1,8 0,2 18,1 20,5 1,6 29,0 6,7 0,0 Kilis 6,7 10,6 0,2 0,2 4,7 9,7 0,7 67,0 0,2 0,0 18

25 3. TRC1 BÖLGESİ NDE KULLANILAN KREDİLERİN PERFORMANSLARI Finans konusundaki değerlendirmelerde; kullanılan kredi ve kişi başı kredi gibi veriler önemli olmakla birlikte, kredilerin performans oranının (takipteki kredi oranı) daha önemli bir veri olduğu düşünülmektedir döneminde takipteki alacak oranları Gaziantep te %300, Adıyaman da %675, Kilis te %173 ülkede ise %252 artış göstermiştir. Tablo 16. Takipteki Alacak Tutarları Takipteki Alacaklar Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye (1000 TL) Değişim (%) döneminde kredi performans oranları incelendiğinde TRC1 Bölgesi illerinin olumsuz bir görünüm oluşturmadığı, TRC1 illerinde takipteki alacakların toplam nakdi kredi oranının 2010 yılından itibaren Türkiye ortalamasından daha iyi bir seyir izlediği görülmektedir. Tablo 17. Takipteki Alacakların Toplam Nakdi Kredilere Oranı Takipteki Alacaklar Toplam Nakdi Kredi Oranı (%) Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir 19

26 2007 4,7 2,5 6,1 3,2 4,6 3,6 5, ,8 3,0 4,8 3,9 5,3 3,5 4, ,2 5,0 4,3 6,0 6,0 4,4 7, ,7 3,8 4,2 4,1 3,0 3,3 5, ,1 2,4 2,6 2,8 2,3 2,9 3, ,1 2,5 2,2 2,8 2,7 2,7 3, ,5 2,8 2,1 3,0 2,4 2,5 3, ,1 2,8 2,2 3,0 2,3 3,4 4, Ortalama 3,7 3,1 3,6 3,6 3,6 3,3 4,7 Gaziantep te takipteki alacakların toplam nakdi kredilere oranı ülke ortalamasına yakın veya daha iyi bir performans göstermesine rağmen, kişi başı takipteki alacak tutarı ülke ortalamasının üzerindedir. Bu durum, Tablo 4 te yer alan verilerden Gaziantep in kişi başı kredi tutarının ülke ortalamasından yüksek olmasının bir sonucudur. Ayrıca; İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük ve gelişmiş şehirlerle karşılaştırıldığında TRC1 illerindeki kişi başı takipteki alacak tutarının şaşırtıcı bir meblağ olmadığı görülmektedir. Tablo 18. Kişi Başı Takipteki Alacak Kişi Başı Takipteki Alacak (TL) Gaziantep Adıyaman Kilis Türkiye İstanbul Ankara İzmir Değişim (%) dönemi konut kredisi performans oranı incelendiğinde, Gaziantep in ülke ortalamasından daha iyi bir seyir izlediği fakat Adıyaman ve Kilis in konut kredisi performans oranının ülke ortalamasının genellikle üzerinde seyrettiği görülmektedir. 20

27 3,5 Konut Kredisi Performans Oranı (%) 3 2,5 2 1,5 Türkiye 1 0,5 Gaziantep Şekil 8. Konut Kredisi Performans Oranı Gaziantep 0,7 1,7 2,4 1,1 0,6 0,6 0,4 0,3 Adıyaman 0,5 2,93 2,5 1,8 1,2 1,3 1 0,7 Kilis 3,2 1,6 2 1,9 0,9 0,9 1,4 0,7 Türkiye 0,8 1,7 2,5 1,5 0,9 0,8 0,5 0,6 Ankara 0,37 1,02 1,8 1,36 0,8 0,8 0,6 0,5 İzmir 0,54 1,31 2,15 1,32 0,8 0,7 0,5 0,5 Ülkedeki dönemi konut kredisi performans oranı incelendiğinde, TRC1 illerinin en çok artış gösteren iller arasında olmadığı görülmektedir. Tablo 19. Takipteki Konut Kredisi Artış Oranı (%) Takipteki Konut Kredisi Artış Oranı (%) ( ) Malatya 97 21

28 Iğdır 84 Batman 73 Siirt 70 Bitlis 67 Ardahan 64 Van 64 Kars 47 Ağrı 45 Nevşehir 41 Eskişehir 38 Mardin 33 Elazığ 33 Rize 31 Osmaniye yılındaki ticari kredilerin performans oranı incelendiğinde, Gaziantep in turizm ve ziraat sektörleri hariç diğer sektörlerde ülke ortalamasından daha iyi bir kredi performans oranına sahip olduğu görülmektedir. Turizm ve ziraat sektörleri 2014 yılında, Gaziantep in ticari kredilerinde %6,7 pay almıştır. Gaziantep in ticari kredilerinin çok büyük kısmının (%93,3) kredi performansında bir olumsuzluk görülmemektedir yılında Adıyaman daki ticari kredi performanslarının ülke ortalamasının üzerinde gerçekleştiği iki sektör bulunmaktadır; gıda ve tekstil. Tablo 14 e göre bu sektörlerde kullanılan ticari kredilerin toplam ticari kredilerdeki payı sırasıyla %4,5 ve %18,1 dir. Özellikle tekstil sektörünün, hem ticari kredilerdeki yüksek payı hem de kredi performans oranının çok az bir farkla da olsa Türkiye ortalamasının üzerinde olması sebebiyle, finansal yapısına dikkat edilmelidir yılında Kilis teki ticari kredi performanslarının ülke ortalamasının üzerinde gerçekleştiği tek sektör turizmdir. Tablo 14 e göre bu sektörde kullanılan ticari krediler toplam ticari kredilerdeki payı %1 in altındadır. Bu haliyle Kilis in ticari kredilerinde herhangi bir olumsuzluk görülmemektedir. Tablo 20. Ticari Kredi Performansı, Gıda Meşruba t ve Tütün Kredi Perform İnşaat Kredi Perform ans Oranı Metal ve İşlenmiş Maden Kredi Perform Finansal Kuruluşl ar Kredi Perform ans Oranı Tekstil ve Tekstil Ürünleri Kredi Perform Toptan Ticaret ve Komisyoncu luk Kredi Performans Oranı Turizm Kredi Perform ans Oranı Ziraat ve Balıkçılı k Kredi Perform ans Oran Enerji Kredi Perform ans Oranı Denizcili k Kredi Perform ans Oranı 22

29 ans Oranı ans Oranı ans Oranı Gaziant ep 0,6 2,0 0,4 0,3 0,7 1,9 11,7 5,0 0,2 0,0 Adıyam an 4,3 2,5 0,9 1,3 5,4 3,8 1,7 1,3 0,3 0,0 Kilis 0,1 2,2 0,0 0,0 0,9 1,6 9,7 0,4 0,0 0,0 Türkiye 3,8 3,8 3,8 3,7 5,3 4,4 3,4 3,1 3,3 5, döneminde ticari kredilerin performansına bakıldığında; gıda sektöründe Adıyaman ın, turizm sektöründe Kilis in, toptan ticaret sektöründe Adıyaman ın, tekstil sektöründe Kilis ve Gaziantep in önceki yıla göre takipteki kredi oranı artışı en çok ilk 15 il arasında olduğu görülmektedir. Tablo 21. Takipteki Ticari Kredilerde Artış (%) Gıda, Meşrubat ve Türün Sektöründe Takipteki Kredi Oranı Değişimi (%) ( ) İnşaat Sektöründe Takipteki Kredi Oranı Değişimi (%) ( ) Turizm Sektöründe Takipteki Kredi Oranı Değişimi (%) ( ) T.TicaretSektöründe Takipteki Kredi Oranı Değişimi (%) ( ) Tekstil Sektöründe Takipteki Kredi Oranı Değişimi (%) ( ) Bingöl Kastamonu 644 Kilis Bilecik 817 Erzurum 639 Siirt 385 Muş 566 Ardahan Kastamonu 382 Iğdır 292 Giresun 213 Siirt 235 Batman 826 Çanakkale 319 Bolu 258 Adıyaman 189 Kars 228 Muş 813 Yozgat 313 Kars 146 Nevşehir 165 Ağrı 205 Karabük 673 Bolu 222 Kırıkkale 86 Batman 141 Antalya 160 Diyarbakır 546 Afyon 214 Samsun 65 Bitlis 129 Tekirdağ 153 Yozgat 506 Malatya 180 Elazığ 60 Eskişehir 128 Hakkari 144 Uşak 387 Kırşehir 175 Şanlıurfa 56 Kastamonu 105 Tunceli 138 Amasya 359 Adıyaman 164 Kilis 52 Edirne 104 Tokat 127 Tokat 350 Sinop 142 Gaziantep 41 23

30 Uşak 98 Kayseri 118 Bayburt 300 Erzurum 139 Hatay 41 Gümüşhane 93 Şırnak 117 Burdur 248 Batman 122 K.Maraş 35 Şırnak 75 Bilecik 103 Kırıkkale 222 Edirne 115 Tekirdağ 33 Adana 59 Ardahan 100 Hakkari 197 Kocaeli 108 Adana 20 Konya 52 Erzurum 98 Eskişehir 183 Kayseri 106 Van 18 Ticari kredilerin performansına daha derinlemesine bakmak amacıyla verileri incelendiğinde (Tablo 20- Tablo 22 karşılaştırması), Gaziantep te inşaat, turizm ve ziraat sektörlerinde kredi performans oranının yani takipteki kredi oranının arttığı görülmektedir. İnşaat sektöründeki kredi performans oranı her ne kadar hem döneminde hem 2014 yılında ülke ortalamasından daha düşük olsa da ticari krediler içinde 2014 yılında %9,3 paya sahip olması bakımından, finansal açıdan dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkmaktadır yılları ortalaması ile karşılaştırıldığında, Adıyaman ın ticari kredi performans oranının (yani takipteki kredi oranının) 2014 yılında gıda, inşaat ve toptan ticaret sektörlerinde arttığı görülmektedir. Bu artışa rağmen sadece gıda sektörü, ülke ortalamasından daha yüksek bir kredi takip oranına sahip olduğu için finansal açıdan dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkmaktadır yılları ortalaması ile karşılaştırıldığında, Kilis in ticari kredi performans oranının (yani takipteki kredi oranının) 2014 yılında inşaat ve turizm sektörlerinde arttığı görülmektedir. Turizm sektörünün ticari krediler içindeki payı %1 in altındadır. Fakat %10,6 paya sahip inşaat sektörünün takipteki kredi oranının artması (her ne kadar hala ülke ortalamasının altında da olsa) finansal açıdan inşaat sektörünü dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkarmaktadır. 24

31 Gazian tep Adıya man Tablo 22. Ticari Kredi Performansı, Gıda Metal ve Meşrub İnşaat İşlenmiş at ve Kredi Maden Tütün Perform Kredi Kredi ans Perform Perform Oranı ans ans Oranı Oranı Tekstil Finansal ve Kuruluş Tekstil lar Ürünleri Kredi Kredi Perform Perform ans ans Oranı Oranı Toptan Turizm Ticaret ve Kredi Komisyonc Perform uluk Kredi ans Performan Oranı s Oranı Ziraat ve Enerji Balıkçılı Kredi k Kredi Perform Perform ans ans Oranı Oran Denizcili k Kredi Perform ans Oranı 0,7 1,3 0,8 0,7 1,2 1,8 8,6 2,5 0,1 0,4 2,6 1,5 5,5 2,0 5,5 2,6 1,1 2,3 0,4 0,0 Kilis 0,5 1,8 1,9 0,0 6,8 3,6 2,5 0,7 22,4 0,0 Türkiy e 4,4 3,6 3,5 5,3 7,0 3,8 3,6 3,6 3,7 6,9 25

32 4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 2014 yılında Gaziantep te nakdi kredilerin mevduata oranı %353 tür ve bu oran ile Gaziantep ülke sıralamasında birinci olmuştur. Adıyaman ise bu listede ilk 10 il arasındadır. Fakat bu veri tek başına yeterli anlam ifade etmemektedir. TRC1 Bölgesi illerinin de içinde olduğu Doğu ve Güneydoğu illerinde, kişi başı mevduat oranının düşük olmasından kaynaklı olarak nakdi kredilerin mevduata oranı yüksektir. Ayrıca, mevduatın çok üzerinde kredi kullanım oranı TRC1 Bölgesi illeri için 2014 yılında ortaya çıkmış bir durum değildir. Verilerin mevcut olduğu döneminde aralıksız her yıl, TRC1 illerindeki mevduatın krediye oranı hem Türkiye ortalamasından hem de gelişmiş illerden yüksektir. Finansal istikrar açısından, takipteki kredi oranı çok önemli bir göstergedir yılından itibaren, TRC1 illerininin takipteki kredi oranı ülke ortalamasının altındadır. Bu bağlamda, TRC1 Bölgesi için olumsuz bir finansal takip görünümü söz konusu değildir. Nakdi kredileri Gaziantep çoğunlukla ticari faaliyetlerde kullanırken, Adıyaman ve Kilis tüketimde ve ticari faaliyetlerde kullanmaktadır. TRC1 Bölgesi nde kullanılan konut kredisi, Türkiye de kullanılan konut kredisi ile benzer bir seyir izlemektedir. Yani, konut kredisinin artışında TRC1 Bölgesi olumsuz bir ayrışma göstermemektedir. Fakat, konut başına kullanılan kredi miktarı incelendiğinde Gaziantep ve Kilis te ciddi bir konut fiyat artışı olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Konut kredisi ile satılan konut arasında korelasyonun yüksek çıkması, bireylerin konut alımında sıklıkla konut kredisi kullandığını göstermektedir. Gaziantep te takipteki konut kredisi oranı ülke ortalamasının altında, Adıyaman ve Kilis te ise ülke ortalamasının üzerindedir. İhracat ile ticari krediler arasında kolerasyon incelendiğinde, Gaziantep in ihracat artışıyla beraber daha fazla ticari kredi kullandığı (veya daha fazla ticari kredi kullanarak ihracatını artırdığı) sonucu çıkmaktadır. Gaziantep te kullanılan ticari kredilerin bütün 26

33 sektörlerde, Türkiye deki artıştan daha fazla oranda artış göstermesi Gaziantep in yatırım ve risk iştahının bir göstergesidir. Gaziantep te enerji, turizm ve inşaat ticari kredi kullanımının en fazla arttığı sektörlerdir döneminde Gaziantep te inşaat, turizm ve ziraat sektörlerinde takipteki kredi oranının arttığı görülmektedir. İnşaat sektöründe takipteki kredi oranı ülke ortalamasından daha düşük olsa da ildeki ticari krediler içinde %9,3 paya sahip olması bakımından, finansal açıdan dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkmaktadır döneminde Adıyaman da gıda, inşaat ve toptan ticaret sektörlerindeki kredi takip oranının arttığı görülmektedir. İlde sadece gıda sektörü, ülke ortalamasından daha yüksek bir kredi takip oranına sahip olduğu için finansal açıdan dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkmaktadır döneminde Kilis te inşaat ve turizm sektörlerinde takipteki kredi oranının arttığı görülmektedir. Turizm sektörünün ticari krediler içindeki payı %1 in altındadır. Fakat ilde ticari krediler içinde %10,6 paya sahip inşaat sektörü, takipteki kredi oranının artmasıyla (her ne kadar hala ülke ortalamasının altında da olsa) finansal açıdan dikkatli yönetilmesi gereken bir sektör olarak öne çıkarmaktadır. TRC1 illeri ana sermayesi düşük illerdir. Borçluluktan daha çok, kredibilite daha önemli bir kavramdır. TRC1 illeri, kredileri yatırıma yönlendirdiği sürece borçluluğunu yönetmeye devam edecektir. 27

34 KAYNAKÇA BDDK Verileri 28

35 İPEKYOLU KALKINMA AJANSI Adres : İncilipınar Mahallesi Muammer Aksoy Bul. Vakıflar Güven İş Merkezi Kat: Şehitkamil / GAZİANTEP Telefon : Faks : e-posta : bilgi@ika.org.tr - ppkb@ika.org.tr 29