FİĞ YETİŞTİRİCİLİĞİ. Fiğ yetiştiriciliği yapılacak olan yerde öncelikle amaca göre hangi fiğ türünün ve çeşidinin kullanılacağına karar verilmelidir.

Transkript

1 FİĞ YETİŞTİRİCİLİĞİ Fiğ yeşil ot, kuru ot, silaj ve dane olarak değerlendirilebilen iyi bir yem bitkisidir. Bünyelerinde yüksek oranda (%20-24) protein içerirler. Kullanım amaçlarına göre yeşil yem, kuru ot, silo yemi ve tane yem + saman (kes) olarak faydalanılabilir. Yüksek besleme değerine sahip olan fiğ otu geç biçilirse gebe hayvanlarda yavru atmalarına, süt hayvanlarında sütün acılaşmasına neden olabilir. Fiğlerden kışlık ara ürün olarak yararlanmanın yanında, yeşil gübre bitkisi olarak da yararlanılabilir. Bir ton yeşil fiğ otu dekara 8-10 kg azotu toprağa geçirmektedir. Fiğ, yeşil gübre olarak da organik maddece fakir toprakların iyileştirilmesinde kullanılır. Ayrıca toprağı azotca zenginleştirdiği için, kendisinden sonra ekilen ürünün verimini arttırır. Soğuğa ve kurağa dayanıklı olup, özellikle kıraç ve yüksek kesimlerdeki bölgelerimizde üzerinde önemle durulması gereken bir fiğ çeşididir. Çeşit Fiğ yetiştiriciliği yapılacak olan yerde öncelikle amaca göre hangi fiğ türünün ve çeşidinin kullanılacağına karar verilmelidir. İklim ve Toprak İstekleri Fiğ türleri içinde soğuğa en dayanıklı olanlar tüylü fiğ ve Macar fiğidir. Daha sonra adi fiğ ve burçak gelir ki, bu bitkilerde 120C'ye kadar dayanabilmektedirler. Genel olarak fiğler, su tutma kapasitesi iyi, orta ve ağır bünyeli topraklarla, fazla kum içermeyen normal kireçli topraklarda yetiştirilebilirler. Toprak Hazırlığı Fiğ genellikle tahıl üretimi yapılan topraklarda rahatça yetişebilir. Buna rağmen orta-ağır ve ağır kireççe zengin toprakları sever, nemli topraklarda da yetişmektedir. Sonbahar ekimi için tarla ilkbaharda pullukla derince (25-35 cm) sürülüp kazayağı çekilir. Tahıl veya silajlık mısırın yerine ekilecekse gölge tavında sürülür. Toprağın kuruyup sertleşmemesi için kazayağı veya diskharrow ile toprak işlenir. Tırmık veya sürgü çekilerek tohum yatağı hazırlanır. Fiğ tohumları iri oluğundan (1000-Tane Ağırlığı: gram) tohum yatağı hazırlığı bakımından fazla hassas değildir. Tarlanın yabancı bitkilerden arındırılmış olması yeterli sayılabilir.

2 Ekim Fiğ, iklim koşullarına bağlı olmakla birlikte, Ekim başından Kasım sonuna kadar ekilebilir. Ekim serpme veya kombine hububat mibzeriyle yapılabilir. Ekimden sonra merdane çekmek gerekir. Böylece hem tohumun çimlenmesi çabuklaşmış, hem de kış zararı nispeten önlenmiş olur. Fiğin önemli tarımsal özelliği Arpa, Buğday, Yulaf gibi tahıllar ile karışık ekilebilmesidir. Bu uygulamanın yararı şöyle özetlenebilir ; Dik gelişen hububat yatan fiğe destek olur ve böylece nemli bölgelerde ot üretiminde alt yaprakların sararıp dökülmesi, dane üretiminde ise ürünün çürümesi önlenir. İyi bir karışımın verimi ve kalitesi, yalnız ekime göre daha yüksektir. Yoğun toprak örtüsü oluşturduklarından toprak aşınmasında daha etkilidirler. Yabancı bitki rekabetini en aza indirirler. Daha güvenli ürün vermekte, kuru ot elde edilmesinde yaprak kaybını azaltmaktadırlar. Elde edilen üründe protein/karbonhidrat dengesi sağlandığı için silaj yapımı kolaylaşır. Ot üretimi amacıyla yapılan serpme ekimlerde dekara kg Fiğ ile 4-5 kg tahılın birlikte atılması yeterlidir. Sıraya ekimde ise; 8-10 kg Macar Fiği ile 3-4 kg tahıl karıştırılarak, 3-5 cm derinlikte ve cm sıra arası mesafesinde ekilebilir. Sulama ve Gübreleme Kışlık olarak yapılan ekimlerde sulama gereksizken, yazlık ekimlerde olanaklar elveriyorsa çiçeklenme öncesi 1-2 kez sulanması özellikle tane verimini arttırmaktadır. Baklagil yembitkisi olan fiğlere gübre verilmeyebilir, ancak ekimden önce dekara kg Triple Süper Fosfat ve gerekiyorsa kg potasyum sülfat gübresi verilmesi durumunda gerek ot ve gerekse tane verimi artmaktadır. Bakım Yabancı ot mücadelesinin yapılması verimi arttırır. İlkbaharda çıkan yabancı otlar Macar Fiğine zarar vermeden çapalanmalıdır. Hasat Zamanı : Fiğ kışı dinlenerek geçirdikten sonra, ilkbaharda havaların ve toprağın ısınması ile birlikte hızlı bir gelişme gösterir. Macar fiğinin en uygun biçim zamanı tam çiçeklenmeden sonra bakla teşekkülü zamanı ile tahılların başaklanma başlangıcından sonraki süt olumu dönemidir.

3 Hasat Ot İçin (Hasat) Fiğ otu yeşil yem olarak değerlendirilecekse çiçeklenme ortası döneminde, kuru ot olarak değerlendirilecekse alt baklaların görülmeye başladığı dönemde biçilmesi uygundur. Elverişli koşullarda 2,5-3 ton/da yeşil ot ya da kg/da kuru ot elde edilebilir. Tane İçin (Hasat) Özellikle adi fiğde bakla çatlaması ile tohum kaybı görüldüğünden en uygun biçim zamanı alt baklaların kahverengileşip, tam olgunlaştıkları dönemdir. Hasat makinayla yapılacaksa günün sıcak saatleri, elle yapılacaksa serin saatleri seçilmelidir. Adi fiğ, tüylü fiğ ve macar fiğinde yaklaşık kg/da olan tane verimi koca fiğde 300 kg/da'a kadar çıkabilmektedir. Verim İyi bakım koşullarında dekara 3-4 ton yeşil ot veya kg kuru ot elde edilir. ADİ FİĞ YETİŞTİRİCİLİĞİ (Vicia sativa L.) Bilimsel sınıflandırma Alem : Plantae Bölüm : Magnoliophyta Sınıf : Magnoliopsida Takım : Fabales Familya : Fabaceae Cins : Vicia Tür : V. Sativa Fiğ türleri içerisinde tarımı en yaygın yapılan adi fiğdir. Yurdumuzun her bölgesinde yetiştirilmekte ve ekim alanı gittikçe genişlemektedir.adi fiğden genellikle münavebe bitkisi, yeşil ot,kuru,silo yemi ve yeşil gübre olarak yararlanılmaktadır.yeşil ve kuru otu hayvanlar için çok lezzetli ve besleyicidir.yeşil otunda % 3-4,danesinde %20 nin üzerinde ham protein bulunur.tek yıllık bir Baklagil yem bitkisi olan adi fiğ,ekim nöbeti içinde en uygun bitkilerden birisidir.toprağa bol miktarda organik madde bırakır. İklim ve Toprak İstekleri Adi fiğin soğuğa dayanıklılığı azdır.soğu iklim bölgelerinde yazlık,ılıman iklim bölgelerinde ise kışlık olarak yetiştirilmektedir.kışa dayanma gücü -8 C olup daha düşük derecelerde donmaktadır.adi fiğler; nemli ılıman iklimlerde iyi gelişme gösterirler.sıcak ve kuraklık arttıkça gelişme çok yavaşlar.

4 Su tutma kapasitesi iyi olan orta ve ağır topraklar adi fiğ tarımına elverişlidir. Toprak PH nın nötr veya hafif alkali olması en uygunudur. Adi fiğ tarımına en elverişli topraklar; iyi direneli, tınlı topraklardır. Zayıf, kumlu ve kırtaban topraklarda adi fiğ verimi düşmektedir. Ekimi Tohumları büyük olduğu, için tohumları küçük olan yonca ve üçgül gibi yem bitkilerine oranla çok duyarlı bir tohum yatağı isteği yoktur. Sonbahar ekimi için tahılların hasadından sonra toprağın yüzlek olarak işlenmesi ve sonbaharda daha derin bir sürüm yapılması yeterlidir. İlkbahar ekimi için ise; tarlanın sonbaharda işlenmesi,ilkbaharda su kaybını önlemek için tırmık geçirilmesi yeterli bulunmaktadır. Ekim makine ile sıraya veya serpme ve elle yapılır. Serpme ekim için değişik makineler kullanılabilir. Dekara atılacak tohum miktarı ve sıra aralıkları ot ve tohum için yetiştirme amacına göre değişir.ot elde etmek için sulu şartlarda cm,kıraç şartlarda cm sıra arasıyla ekim yapılabilir. Tohum için yetiştirilecekse sulu şartlarda cm,kıraçda cm arayla ekilebilir. Tohumluk miktarı: Adi fiğ ot üretiminde, kışlık yalın ekimlerde artan tohumluk miktarları verimi artırır. Sıraya veya serpme ekimde olanaklar nisbetinde yüksek tohumluk miktarları kullanılmalıdır. Sıraya ekimde 8-10 kg/da, serpme ekimde kg/da tohumluk miktarı yüksek verimin yanı sıra ekonomik de olmaktadır. Ekim derinliği 4-5 cm. olmalıdır. Adi fiğ derin ekime fazla duyarlı olmadığından hafif topraklarda 6-7 cm derinliğe kadar ekilebilir. Sıra aralarının 20 cm olması uygundur. Bakım ve Sulama Sık ekilen adi fiğ tarlasında çok fazla yabancı ot bulunmaz. Çapalamanın güç olması nedeniyle çıkan yabancı otlarla mücadele oldukça zordur. Adi fiğ yetiştiriciliğinde en önemli bakım işlemi tohum üretilen bitkilerde Bruchus sp.(baklagil tohum böceği) ile savaştır. Çiçeklenme devresinde toz veya sıvı ilaçlarla mücadele yapılması gerekir. Sulama İmkanı olan yerlerde çiçeklenme zamanına kadar bir veya iki defa sulanabilir. Gübreleme Adi fiğ ot üretiminde kendinden önce pamuk gibi bir endüstri bitkisi geldiği zaman genellikle gübre uygulaması yapılmaz. Böylelikle toprakta bir önceki üründen kalan fosfor ve diğer besin elementlerinin kullanılması sağlanır. Toprak analizlerinin yapılamadığı veya ön bitkide az gübre kullanıldığı durumlarda 6-7 kg/da etkili madde fosfor (P2O5) ile, çıkıştan sonra bitkilerin daha iyi ve hızlı gelişmesini sağlamak amacı ile de dekara 2-3 kg/da etkili madde amonyum sülfatın diskaro altına verilmesi yerinde olur. Atılacak gübrelerin miktarı etkili madde yüzdelerinden hesaplanır. Biçim zamanı; Yeşil ot üretiminde fiğ, % 25 çiçeklenme döneminden alt kısımlarda baklalar oluşuncaya kadar geçen süre içinde biçilmelidir. Yeşil ot üretiminde; genellikle % 25 çiçeklenme döneminde biçilir; kuru ot veya silaj elde edilmesi söz konusu olduğunda ise biçim için ilk baklaların tam dane doldurma dönemine kadar beklenebilir. İyi bakım koşullarında 3-3,5 ton/da yeşil ot ya da kg/da kuru ot elde edilir.

5 Karışık Ekim Fiğ; ot veya silaj üretimi amacı ile yulaf, arpa ve tritikale gibi hububatlar ile karışım halinde yetiştirebilmektedir. Karışımda fiğ+hububat tohumluklarının hangi oranda kullanılması hususuna dikkat edilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda karışıma genelde % arasında değişen oranlarda buğdaygil konulabileceği saptanmıştır. Adi fiğ+tahıl karışımlarında dekara kullanılacak tohumluk miktarları yaklaşık olarak 8-11 kg adi fiğ kg arpa veya yulaf olabilir. Yeşil gübre olarak ekilen fiğ, dekara ortalama 400 kg organik madde, 10 kg saf azot sağlamaktadır. Bu amaçla fiğ tohumluğunun kg/da kullanılması gerekir. MACAR FİĞİ YETİŞTİRİCİLİĞİ 1. Macar Fiğinin Hayvan Beslenmesindeki Önemi Macar fiğinin(vicia pannonica Crantz) kökeni Macaristan olup, Orta Avrupa, Tuna Ülkeleri ve Doğu Akdeniz Bölgesinin yerel bitkisidir. Macar fiği bugün İspanya'dan Ön Asya ve Kafkaslara kadar tüm Akdeniz bölgesinde aşağı Tuna ülkelerinden Orta Avrupa'ya kadar yayılmaktadır. Ülkemizde yabani olarak bir çok çeşitleri her yerde yetişmekte olan bu fiğ ilk kültür formları Macaristan'dan alındığı için bu isim verilmiştir. Yurdumuzun Doğu Anadolu'dan başka bölgelerinde kıştan önce ekilebileceği denenmiş olduğu için buralarda yerleşmesine ve gelişmesine çalışılmaktadır. Macar fiğinin tohumları sert kabuklu olmadığı için çimlenme zorluğu yoktur. Meyveleri çabuk çatlamaz. Bundan dolayı hasatta tohum kaybı az olur. Oldukça erken çiçek açtığı için erken biçime gelir. Elverişli olan iklim bölgelerinde, ot için alınan biçimden sonra tekrardan sürerek yetişir, çiçek açarak tohum verebilir. Tohum rengi koyu esmer, siyah veya mozaik renklidir. Çiçek rengi beyaz, beyazımsı, sarı veya menekşedir. 2. İklim İstekleri Macar fiği anormal derecede ısı sıfırın altına düşmedikçe kış soğuklarından etkilenmez. Çok sert geçen kışlarda bile donmadan zarar görmeden kalabilir. Macar fiği, kıraçta yetiştirilebilen bir kışlık fiğ olduğu için büyük bir değere sahiptir. Toprak istekleri fiğ türlerinden oldukça yüksektir. Orta-ağır ve ağır, kireççe zengin toprakları sever. Nemli topraklarda da gelişmektedir. Genellikle tahıl üretimi yapılan topraklarda rahatça yetiştirilebilir. Sonbahar ekimi için tarla ilkbaharda sürülüp kazayağı çekilir. Veya tahıl kalktıktan sonra gölge tavında sürülür. Yaz sürümünde toprak süratle kuruyup sertleşeceği için pulluğun hemen arkasından tırmık çekilmelidir. Sonbaharda ekimden önce tekrardan tırmık ve tapan geçirilerek tohum yatağı ekime hazırlanır.

6 3. Ekim Zamanı ve Şekli Macar fiği, Eylül başından Kasım'a kadar ekilebilir. Ekimin gecikmesi, bu fiğ için diğer türler kadar sakıncalı değildir. Tohum yalnız ekildiği gibi tahıllarla karışık olarak da ekilebilir. Karışım ekimde ot almak için dekara 6 kg macar fiği kg tahıl (arpa, buğday, kışlık yulaf) tohumu atılır. Ot almak için sıra araları santim olmalıdır. Tohum üretimi için tek başına olarak dekara 6-8 kg tohum atılır. Sıra arası cm olmalıdır. Ekim derinliği de 3-5 santim olmalıdır. Ekim kombine hububat mibzeriyle yapılabilir. Ekimden sonra merdane çekmek gerekir. Böylece hem tohumun çimlenmesi çabuklaşmış olur, hem de kuş zararı nispeten önlenir. 4. Gübreleme ve Bakım Ekimle birlikte dekara 14 kg diamonyum fosfat (18-46) verilmelidir. Macar fiği eğer tahıldan sonra ekiliyorsa tahılda yabancı ot mücadelesinin zamanında ve gereği kadar yapılması, Macar fiğinin yabancı ot problemini ortadan kaldırır. Şayet nadastan sonra Macar fiği ekiliyorsa ekimden önceki ilkbaharda yabancı otların gelişmemesi için zamanında anız bozma ve ikileme işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Ekimden sonra İlkbaharda çıkan yabancı otların mücadelesinde pursuit veya raptor gibi gibi yabancı ot ilaçları dar yapraklı yabancı otlara karşı kullanılabilir. Böylece hayvanların yiyemeyeceği yabancı otların topraktan gereksiz yere yetiştirmek istediğimiz Macar fiğinin su ve besin maddelerini sömürmesi önlenmiş olur. 5. Hasat ve Harman Macar fiğinde olgunlaşma dönemi erken başlamaktadır. İlkbaharda erken gelişmesi; erken tohum olgunluğu ve erken çiçek açması, Macar fiğinin üstün bir özelliği ve tercih nedeni olmaktadır. Ayrıca bu özellikler, Macar fiği tarımında tohum veriminin yüksek ve güvenceli oluşunu sağlamaktadır. Öte yandan bu bitkinin meyve çatlatmama özelliğinin de bulunması iyi bir özelliktir. Bu özelliklerinden dolayı, tohum kaybı az olduğundan tohum üretimi kolaydır. Tohum için yetiştirildiğinde alt baklaları esmerleşince biçilip kurutulur, sonra harman yapılır. Elde edilen tohumların iyice kurutulmadan ambara konması doğru değildir. Macar fiği ot almak için çiçeklenme başlangıcında biçilmelidir. Biçilen ot kurutularak veya silolanarak (silaj yapılarak) saklanır. Tek olarak kıraçta verdiği yeşil ot miktarı dekara kg'dır. Gerek yeşil ve gerekse kuru ot olarak hayvanlar severek yemektedir. Tohum verimi ise dekara kg'dır. Veriminiz bol, geliriniz çok olsun