E ngellilerin engelsiz yaflama taleplerinin artmas ve toplumun giderek bilinçlenmesine

Transkript

1 ENGELL LER LE ENGELL YAKINLARININ YARARLANAB LECEKLER VERG SEL DÜZENLEMELER 2- GEL R VERG S KANUNUYLA DÜZENLEM fi OLAN SAKATLIK ND R M 2.1-Sakatl k ndirimi Nedir ve Sakatl k ndirimi Tutarlar Ne Kadard r? 193 say l Gelir Vergisi Kanununun 31 nci maddesi hükmüne göre, Çal flma gücünün asgari % 80'ini kaybetmifl bulunan hizmet erbab birinci derece samali ÇÖZÜM 247 fiibli GÜNEfi * 1- G R fi E ngellilerin engelsiz yaflama taleplerinin artmas ve toplumun giderek bilinçlenmesine paralel olarak toplum hayat na kat lmalar n kolaylaflt racak kanun, yönetmelik ve kurumlar ço al p geliflmektedir. Toplumun bir k sm n özürlü veya engelli olarak tan mlanan insanlar oluflturmaktad r. TU K in verilerine göre, ülkemizde 2000 y l say m sonuçlar na göre özürlü kifli bulunmaktad r. Bu kiflilerin, çal flma güçlerinin bir k sm n veya tamam n kaybetmeleri sebebiyle vergi yasalar nda lehlerine bir tak m düzenlemeler yap lm flt r. Yap lan bu düzenlemelerin neler oldu u burada irdelenecektir. Ülkemizde yaflayan engellilerin yararlanabilecekleri vergisel düzenlemeler afla daki s ralamaya göre irdelenecektir: 1-Gelir Vergisi Kanunuyla düzenlemifl olan sakatl k indirimi, 2-Özel Tüketim Vergisi Kanunu kapsam nda, kullan lmam fl araç al m nda istisna uygulamas, 3-Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunuyla yap lan düzenlemeler * Vergi Denetmeni

2 248 mali ÇÖZÜM kat, asgari % 60' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ikinci derece sakat, asgari % 40' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ise üçüncü derece sakat say l r ve afla da sakatl k dereceleri itibariyle belirlenen ayl k tutarlar, hizmet erbab n n ücretinden indirilir. Sakatl k ndirimi, - Birinci derece sakatlar için lira ( den itibaren, 259 seri No.lu GVGT ile 570-YTL) - kinci derece sakatlar için lira ( den itibaren 259 seri No.lu GVGT ile 280 -YTL), - Üçüncü derece sakatlar için lirad r ( den itibaren 259 seri No.lu GVGT ile 140- YTL). Sakatl k derecelerinin tespit flekli ile uygulamaya iliflkin esas ve usuller Maliye, Sa l k ve Çal flma ve Sosyal Güvenlik bakanl klar nca bu konuda müfltereken haz rlanacak bir yönetmelikle belirlenir. Yukar da belirtilen hükme göre, çal flma gücünün asgari % 80'ini kaybetmifl bulunan hizmet erbab birinci derece sakat, asgari % 60' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ikinci derece sakat, asgari % 40' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ise üçüncü derece sakat say l r. Sakat say lanlar n çal flma gücü kay p oranlar na göre belirlenen dereceler itibariyle Sakatl k indirimi tutarlar tarihinden itibaren, - Birinci derece sakatlar için 570-YTL, - kinci derece sakatlar için 280-YTL, - Üçüncü derece sakatlar için 140-YTL d r. - Bu tutarlar, sakat ücretlilerde ve bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifli bulunan hizmet erbab n n ayl k tevkifat matrah ndan, Serbest Meslek faaliyetinde bulunan özürlüler ile bakmakla yükümlü oldu u serbest meslek erbab n n ve Basit usulde vergilendirilenlerin y ll k beyan edilecek gelirlerinden indirilir Sakatl k ndiriminden Kimler Faydalanacakt r? Gelir Vergisi Kanununun 31.maddesine göre sakatl k indiriminden sadece ücretliler yararlanmaktayd. Bu kanunun 89/3. maddesinde 4842 say l kanunla yap lan de ifliklik ile sakatl k indiriminin kapsam geniflletilmifltir. 193 say l Gelir Vergisi Kanununun 89/3 maddesine göre, serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen özürlülerin beyan edilen gelirlerine, 31 inci maddede yer alan esaslara göre hesaplanan y ll k indirim, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirden indirilebilir. An lan madde hükme göre, bu indirimden bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifli bulunan serbest meslek erbab ile hizmet erbab (tevkifat matrah dahil) da yararlan r. Bu durumda, sakatl k indiriminden afla daki kifliler yararlanabilecektir:

3 mali ÇÖZÜM Ücretli olarak çal flan özürlü hizmet erbab, - Serbest meslek faaliyetinde bulunan özürlü serbest meslek erbab, - Basit usulde vergilendirilen özürlüler, - Bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifli bulunan serbest meslek erbab, - Bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifli bulunan ücretliler Bunlardan ücretli olarak çal flan özürlü hizmet erbab bu indirimden ayl k yararlan r. Yani, ayl k olarak belirlenen tutarlar bu kiflilerin ayl k ücretlerinden indirildikten sonra gelir vergisi kesintisi yap l r. Di er taraftan, Serbest meslek faaliyetinde bulunan özürlüler ile basit usulde vergilendirilen özürlüler taraf ndan Gelir Vergisi beyannamesi ile beyan edilen gelirlerinden, 31 inci maddede yer alan esaslara göre y ll k olarak hesaplanan sakatl k indirimi, Gelir Vergisi matrah na ulafl l rken indirim konusu yap labilir. Yine, bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifli bulunan serbest meslek erbab ile hizmet erbab da söz konusu indirimi, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirden düflebileceklerdir Sakatl k indirimi uygulamas nas l yap lmaktad r? Gelir Vergisi Kanununun 31 maddesine göre haz rlanan "Sakatl k ndiriminden Yararlanacak Hizmet Erbab - n n Sakatl k Derecelerinin Tespit fiekli le Uygulanmas Hakk nda Yönetmelik"le özürlülerin çal flma gücü kay p oranlar belirlenmektedir. Bu Yönetmelik esaslar na göre oluflturulan Merkez Sa l k Kurulu özürlü vatandafllar n yetkili sa l k kurulufllar ndan ald klar raporlar görüflerek ödevlilerin çal flma gücü kay p oranlar n Devlet Bakanl nca haz rlanan ve gün ve Resmi Gazete de yay mlanan Özürlülük Ölçütü, S n fland r lmas ve Özürlülere Verilecek Sa l k Kurulu Raporlar Hakk nda Yönetmeli in Eki Cetvellere göre belirler. Belirlenen çal flma gücü kay p oranlar na göre girecekleri dereceler Baflkanl kça belirlenerek ödevlilere tebli edilir. 2.4-Sakatl k indirim için nereye, hangi belgelerle Baflvurulacakt r? Sakatl k indiriminden faydalanmak isteyen ödevliler afla da belirtilen belgelerle birlikte Vergi Dairesi Baflkanl - olan illerde ilgili Grup Müdürlü üne, Valiliklerde ise Gelir Müdürlü üne, Ba ms z Vergi Dairesi bulunan lçelerde Vergi Dairesi Müdürlü e, Vergi Dairesi olmayan yerlerde Malmüdürlüklerine bir dilekçe ile afla da belirtilen belgeler ile birlikte baflvurulacakt r. -Özürlü hizmet erbab ile Hizmet erbab n n bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifliler için; Çal flt iflyerinden alaca hizmet erbab oldu unu gösterir belge, üç

4 250 mali ÇÖZÜM adet foto raf, çal flt yerden alaca hizmet erbab oldu unu gösterir belge, özürlü kiflilerin nüfus cüzdan örnekleri, özürlü kifliye bakmakla yükümlü oldu unu gösterir belge gerekmektedir. -Özürlü serbest meslek erbab için; Vergi kimlik numaras n gösteren belge, Nüfus cüzdan örne i ve üç adet foto raf gerekmektedir. -Serbest meslek erbab n n bakmakla yükümlü oldu u özürlü kifliler için; Serbest meslek erbab n n vergi kimlik numaras n gösteren belge, Özürlü kiflilerin nüfus cüzdan örne i ve üç adet foto raf, Özürlü kifliye bakmakla yükümlü oldu unu gösterir belge gerekmektedir. -Basit usulde vergilendirilen özürlüler için; Vergi kimlik numaras n gösteren belge, Nüfus cüzdan örne i ve üç adet foto raf gerekmektedir. 3- KULLANILMAMIfi ARAÇ ALIMINDA ÖTV ST SNASI tarihi itibariyle yürürlü e giren 5228 say l Kanunla Özel Tüketim Vergisi Kanunun 7/2 maddesi hükmünde yap lan de iflikle, bu kanuna ekli II say l listedeki mallardan kay t ve tescile tabi olanlar n ilk iktisab nda engellilere tan nan istisnan n kapsam geniflletilmifltir. An lan madde hükmüne göre, (II) say l listede yer alan kay t ve tescile tâbi mallardan; a) (motor silindir hacmi cm_'ü aflanlar hariç), (motor silindir hacmi cm_'ü aflanlar hariç) ve G.T..P. numaralar nda yer alanlar n, sakatl k derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler taraf ndan, b) (motor silindir hacmi cm_'ü aflanlar hariç), (motor silindir hacmi cm_'ü aflanlar hariç) ve G.T..P. numaralar nda yer alanlar n, bizzat kullanma amac yla sakatl na uygun hareket ettirici özel tertibat yapt ran malûl ve engelliler taraf ndan, Befl y lda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisab, ÖTV den istisnad r. Kanunun 7 nci maddesinin 5228 say l Kanunla de iflik 2 numaral f kras ile (II) say l listedeki kay t ve tescile tabi mallardan (motor silindir hacmi cm_ ü aflanlar hariç), (motor silindir hacmi cm_ ü aflanlar hariç) ve G.T..P. numaralar nda yer alanlar n, sakatl k derecesi % 90 veya daha fazla olan malul ve engelliler ile bizzat kullanma amac yla sakatl na uygun hareket ettirici özel tertibat yapt ran malul ve engelliler taraf ndan befl y lda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisab vergiden istisna edilmifltir. Öte yandan, Özel Tüketim Vergisi KDV nin matrah na dahil oldu undan istisna tutar n n %18 i tutar nda KDV de hesaplanmayacakt r.

5 mali ÇÖZÜM Sakatl k Dereceleri % 90 ve Daha Fazla Olan Malûl ve Engelliler Ad na Kay tl Araçlarda stisna Uygulamas : (II) say l listedeki kay t ve tescile tabi araçlardan (motor silindir hacmi 1600 cm_ ü aflanlar hariç), (motor silindir hacmi 2800 cm_ ü aflanlar hariç) ve tarife pozisyonlar nda yer alanlar n, sakatl k derecesi % 90 veya daha fazla olan malul ve engelliler taraf ndan befl y lda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisab ÖTV den müstesnad r. Bu istisnadan yararlanmak için, sakatl k derecesi % 90 veya daha fazla olan malûl ve engellilere ait tafl t n özel tertibatl olmas flart aranmayacakt r. Sakatl k dereceleri, Özürlülere Verilecek Sa l k Kurulu Raporlar Hakk nda Yönetmelikle belirlenen esaslara göre tespit edilecektir. Söz konusu Yönetmeli e göre sakatl k derecesi % 90 veya daha fazla oldu una dair yetkili sa l k kurulufllar ndan al nacak sa l k kurulu raporu, araçlar n ilk iktisab n n yap laca motorlu araç ticareti yapanlar taraf ndan vergi dairesine verilecek 2A numaral ÖTV beyannamesine eklenecek ve beyannamede ÖTV hesaplanmayacakt r. Vergi dairesince kabul edilen beyanname ve ekleri incelenerek tahakkuk fifli ve istisna uyguland n gösteren ÖTV Ödeme Belgesi düzenlenecek ve mükellefe verilecektir Malul ve Engelliler Taraf ndan Bizzat Kullanmak Amac yla lk ktisab Yap lan Araçlarda stisna Uygulamas : II) say l listedeki kay t ve tescile tabi araçlardan (motor silindir hacmi 1600 cm_ ü aflanlar hariç), (motor silindir hacmi 2800 cm_ ü aflanlar hariç) ve tarife pozisyonlar nda yer alanlar n, bizzat kullanmak amac yla sakatl na uygun hareket ettirici özel tertibat yapt ran malul ve engelliler taraf ndan ilk iktisab ÖTV den istisna edilmifltir. Bu istisnadan yararlanan kiflilerin istisna uygulanan ilk iktisaplar na iliflkin olarak mükellefler taraf ndan verilecek ÖTV beyannamesine; -Al c n n maluliyeti veya sakatl ile özel tertibat yapt r lan araçlar kullanabilece ine dair Özürlülere Verilecek Sa l k Kurulu Raporlar Hakk nda Yönetmelik hükümleri uyar nca yetkili sa l k kurulufllar ndan al nan sa l k kurulu raporu, - Arac n sakatl a uygun olarak tadil edildi ine dair teknik belgenin asl veya noter onayl örne i, -Al c n n H s n f sürücü belgesinin fotokopisi, eklenecek ve beyannamede ÖTV hesaplanmayacakt r. Vergi dairesince kabul edilen beyanname ve ekleri incelenerek, araçta yap lan özel tertibat n raporda yaz l

6 252 mali ÇÖZÜM sakatl a uygun hareket ettirici bir tadilat oldu u tespit edilecektir. Bu tespit üzerine tahakkuk fifli ve istisna uyguland n gösteren ÖTV Ödeme Belgesi düzenlenecek ve mükellefe verilecektir lk ktisab nda stisna Uygulanan Tafl tlar n Devri Halinde Vergileme: ÖTV Kanununun 15 inci maddesinin 2 numaral f kras n n (a) bendi hükmü gere ince, (II) say l listedeki mallardan kay t ve tescile tabi olanlar n ilk iktisab nda ÖTV istisnas ndan yararlananlar n, bu tafl t istisnadan yararlanmayan bir kifli veya kuruma devretmesi halinde, bu devir dolay - s yla ad na kay t ve tescil ifllemi yap - landan, ilk iktisaptaki matrah üzerinden, kay t ve tescil tarihindeki orana göre, bu tarihte tarh ve tahakkuku yap lacak olan ÖTV tahsil edilecektir. An lan maddenin 3 numaral f kras - n n Maliye Bakanl na verdi i yetkiye istinaden, bu ifllemde al c n n beyanname vermesi suretiyle vergileme yap lmas uygun görülmüfltür. Buna göre malul ve sakatlarca ilk iktisab nda istisna uygulanan motorlu tafl tlar n, istisnadan yararlanmayan kifli veya kurumlarca bunlardan iktisab ndan önce, al c lar taraf ndan (2A) numaral ÖTV beyannamesi düzenlenerek, bu ifllemin yap ld yerde tek vergi dairesi varsa bu vergi dairesine, birden fazla vergi dairesi varsa motorlu tafl tlar vergisi ile görevli vergi dairesine verilecek ve vergi ödenecektir. Beyannamede matrah olarak, arac n istisnadan yararlan larak ilk iktisab ndaki matrah; oran olarak ise arac n malul veya sakattan iktisab tarihinde geçerli olan oran yaz larak vergi hesaplanacakt r. Ancak ilk iktisab nda istisna uygulanan söz konusu tafl t araçlar n n veraset yoluyla intikallerinde bu hüküm uygulanmayacakt r. 4- MOTORLU TAfiITLAR VERG S KANUNUYLA YAPILAN DÜZENLEMELER: 5035 say l Kanun un 22 nci maddesi ile Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunu nun istisnalara iliflkin 4 üncü maddesinin (c) bendi; Sakatl k dereceleri %90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlar na kay tl tafl tlar ile di- er malûl ve engellilerin, bu durumlar na uygun hale getirilmifl özel tertibatl tafl tlar. olarak yeniden düzenlenmifltir. Bu yeni düzenleme, tarihi itibariyle geçerlilik kazanm flt r. Yap lan düzenleme ile malûl ifadesine engelliler ifadesi eklenmifl, malûl ve engellilerin bu istisnadan yararlanma flart olan bizzat kullanmak zorunlulu u uygulamadan kald r larak; sakatl k dereceleri % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlar - na kay tl tafl tlar ile di er malûl ve engellilerin adlar na kay tl olan ve malûl ve engellilerin bu durumlar na uygun hale getirilmifl özel tertibatl

7 mali ÇÖZÜM 253 tafl tlar motorlu tafl tlar vergisinden istisna edilmifltir. An lan istisnan n uygulama flekli afla da aç klanm flt r Sakatl k Dereceleri % 90 ve Daha Fazla Olan Malûl ve Engellilere Ait Tafl tlarda stisna Uygulamas : Sakatl k dereceleri % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin bu durumlar n tam teflekküllü Devlet hastanesinden al nm fl olan sa l k kurulu raporu ile ilgili vergi dairelerine belgelendirmeleri halinde, söz konusu malûl ve engellilerin kendi adlar na kay t ve tescil edilmifl olan tafl tlar, motorlu tafl tlar vergisine tabi tutulmayacakt r. Bu istisnadan yararlanmak için, söz konusu malûl ve engellilere ait tafl t n özel tertibatl veya özel tertibatl hale getirilmifl olmas flart aranmayacakt r. 4.2-Di er Malûl ve Engellilere Ait Tafl tlarda stisna Uygulamas : Sakatl k dereceleri % 90 dan az olan malûl ve engellilerin bu durumlar n ; tam teflekküllü Devlet hastanesinden al nan sa l k kurulu raporu ile belgelendirmeleri ve kendi adlar na kay t ve tescilli olan tafl tlar n engellilik haline uygun özel tertibatl veya özel tertibatl hale getirilmifl tafl tlar oldu unu belirten Motorlu Araç Tescil Belgesi nin ilgili tescil kurulufllar nca onaylanm fl örne i ile Araçlar çin Teknik Belge ve Proje Raporu nun asl veya noter onayl örne ini ilgili vergi dairelerine ibraz etmeleri halinde bu istisna hükmünden yararlanabileceklerdir Malûl ve Engelliler stisnas le lgili Bildirim: Malûl ve engelliler istisnas ndan yararlanacak olan malûl ve engelliler taraf ndan; genel tebli ekinde örne i bulunan (EK:1) Malûl ve Engelliler Ad na Kay t ve Tescilli Tafl tlarda Motorlu Tafl tlar Vergisi stisnas Bildirim Formu düzenlenerek (Bildirim Formu nun internetteki adresinde bulunan örne inin düzenlenmesi mümkün bulunmaktad r.) istisnadan yararlanmak için gerekli olan di er belgeler ile birlikte ilgili vergi dairesine verilecektir. 5- SONUÇ Çal flma güçlerinin bir k sm n veya tamam n kaybetmifl engelliler, toplum içerisinde daha iyi koflullarda yaflamay hak etmektedirler. Bu bak mdan, Gelir Vergisi Kanununda düzenlenmifl olan sakatl k indirimi ile engellilere daha az vergi ödettirilerek, bir tür ekonomik destek sa lanmaya çal fl lm flt r. Öte yandan, Özel Tüketim Vergisi ile Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunlar ile mamul ve engellilere yönelik yap lan düzenlemelerle bu kiflilerin araç almalar teflvik edilmeye ve böylelikle daha iyi koflullarda yaflamalar na destek sa lanmaya çal fl lm flt r. Ancak,

8 254 mali ÇÖZÜM ÖTV kapsam ndaki istisna vergiyi bir anlamda ötelemektir. Zira, iktisap edilen arac n sat fl durumunda bu ÖTV nin ödenmesi söz konusu olmaktad r. Bu kapsamda, söz konusu ÖTV istisnas ndan yararlan larak iktisap edilen arac n belli bir müddet(örne in 20 y l) sonra sat fl durumunda ÖTV nin istenmemesi hususunda yeni bir düzenlemeye gidilmesi engelliler için önemli bir destek anlam na gelecektir. Engelli kiflilerin yaflam standartlar n n daha iyi duruma gelmesi ad na bu vergisel desteklerin art r lmas yerinde olacakt r. KAYNAKÇA: -Günefl, fiibli, (2006) Engelliler lehine düzenlemeler, Lebib Yalk n Mevzuat Dergisi, Say :36 Aral k - Gelir Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Motorlu Tafl tlar Vergisi Kanunlar ve Tebli leri - -