Esra MANKAN 1 MESLEKİ ÖNLİSANS PROĞRAMLARINDA STAJ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 10, Mart 2015, s Esra MANKAN 1 MESLEKİ ÖNLİSANS PROĞRAMLARINDA STAJ EĞİTİMİNİN ÖNEMİ: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği Özet Bu çalışma üniversitelerin önlisans eğitimi veren meslek yüksekokullarında eğitim öğretim programında yer alan zorunlu staj uygulamalarını değerlendirmek, öğrencilerin staj çalışmalarına bakış açılarını irdelemek ve gelecekteki kariyer hedeflerine etkisini ölçmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın uygulama kısmı Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği(otel, lokanta ve ikram hizmetleri), gıda işleme ve yönetim organizasyon programı öğrencilerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulguların meslek yüksekokullarındaki staj programlarının güncellenmesinde ve daha işlevsel hale koyulmasında yol gösterici olması beklenmektedir. Anket tekniğinin kullanıldığı tarama modelindeki bu çalışmada, toplam 236 öğrenci araştırma kapsamına alınmıştır. Öğrenciler meslek yüksekokulunda aldıkları derslerin staj için faydalı ve yeterli olduğuna ve stajın mesleki eğitime katkısına inanmakta; kendilerine gelecek ile ilgili özgüven kazandırarak, mezuniyet sonrası iş bulma açısından da yarar sağladığını düşünmektedirler. Ayrıca öğrenciler yaptıkları staj ile iş hayatındaki başarının bağlantılı olduğuna da inanmaktadırlar. Anahtar Kelimeler: MYO, staj, kariyer IMPORTANCE OF INTERNSHIP TRAINING AT VOCATIONAL UNDERGRADUATE PROGRAMS: Bülent Ecevit University Çaycuma Vocational School Example Abstract This study was conducted in order to evaluate the compulsory internship application at the universities undergraduate programs in vocational schools, to examine the students perspectives in practical training and to measure the impact on their future career goals. Application part of the study was held with the 1 Yrd. Doç. Dr., Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü, esra.mankan@ahep.edu.tr

2 735 Mesleki Önlisans Proğramlarında Staj Eğitiminin Önemi: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği participation of the students of Bulent Ecevit University Çaycuma Vocational School department of Tourism and Hotel Management, food science, management organization programmes. The findings of the research are expected to be guiding of training programs in vocational schools to be updated and became more functional. Survey technique was used in this study as the scan pattern, a total of 236 students were included in the study. Students believe that the courses they receive in vocational schools are adequate and useful for practical training and internship contributes to vocational training, by giving them confidence about the future and they think it is beneficial in terms of finding work after graduation. In addition, the students also believe that this is linked to success in business life. Keywords : Vocational School, internship, career 1.GİRİŞ Teknolojik gelişmeler, alanında eğitim almış nitelikli insan gücü gereksinimini arttırmıştır. Bu durum da teknik mesleki eğitimin önemini ortaya çıkarmaktadır. Gerek üretim gerekse hizmet sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlar, çalışanlarının üretim bilgi ve becerisinin yanı sıra teknolojinin de izlenmesini temel gereklilik olarak görmektedirler. Bu durumda, mesleki eğitim sisteminin iş dünyasının gereksinim duyduğu kadar kaliteli ve rekabet edebilir bir eğitim vermesi zorunluluğu doğmaktadır(binici ve Arı, 2004). Eğitimde etkinlik ve verimliliğin temel kıstası sanayi ile okul arasında uyum ve amaç birliğidir. Bu uyumun başlangıç noktası ise gerek ortaöğretim gerekse yükseköğretim düzeyindeki mesleki ve teknik eğitim kapsamında verilen staj eğitimleridir. Yükseköğretimdeki staj çalışmaları, MEB-YÖK Meslek Yüksekokulları Program Geliştirme Projesi kapsamında geliştirilen ve Meslek Yüksekokulları öğretim programlarının vazgeçilmez unsurlarından biridir. Staj çalışmaları öğrencilere yüksekokulda almış oldukları bilgi, beceri ve alışkanlıklarını gerçek ortamda gözlemlemesi ve uygulamasına olanak sağlamaktadır. Ancak, staj çalışmalarının başarılı olabilmesi için mutlaka konusunda uzman öğretim elemanları tarafından denetlenmesi gerekmektedir (MEB-YÖK Meslek Yüksekokulları Program Geliştirme Projesi, 2002). Staj çalışmaları birçok ülkede olduğu gibi Türkiye de de meslek yüksekokullarından mezun olabilmek için yerine getirilmesi gereken şartlardan biridir. Mevcut durumda öğrenciler staj çalışmalarını en az otuz iş günü olmak üzere II. yarıyıl sonunda yaz tatilinde yerine getirmektedirler. Staj uygulamasındaki mevcut iki taraftan biri gelecekte yapacağı işle ilgili bilgi, beceri ve deneyimini artırmak isteyen öğrenci, diğeri de işinin niteliklerine uygun meslek adayını yetiştirmek üzere gerekli bilgileri veren staj yeri yetkilileridir. Staj çalışmaları, eğitim-öğretim programının temel öğelerindendir. Amaç, staj yapan öğrencilerin, akademik olarak kazandıkları bilgi ve becerileri gerçek yaşam ortamında pekiştirebilmeleridir. Ayrıca, sektördeki yeni gelişmeleri, ilgili teknolojinin kullanımını ve faklı işyerlerini tanıma şansı bulmaları da hedeflenir. Bu konuda yapılan araştırmalar, eğitimcilere öğrencilerin staj çalışmaları süresince hangi derslerden daha çok yararlandıklarını, hangilerinden en az yararlandıklarını, hangi konuların ilgili ders içeriklerine eklenmesi ve ne gibi yeni derslerin eğitim-öğretim programına alınması gerektiğine ilişkin önerileri yapabilmelerine olanak vermektedir. Bu şekilde hazırlanan programlar, öğrencilerin mezuniyetten sonra sektörde çalışma olasılığını arttırabilir(çetin, 2005). Bu konuda yapılan bir araştırmada, öğrenciler bir taraftan stajın mesleği sevmelerinde iyi derecede olumlu etkisi

3 Esra Mankan 736 olduğunu belirtmekte, diğer taraftan staj sırasında çalışma saatlerinin uzun ve vardiyaların iyi düzenlenmediği, ücretlerin düşük olduğunu, yöneticilerin stajyer öğrencilere önem vermediğini, yöneticilerin stajyerlere iş öğretmekte istekli olmadıklarını ve staj yapılan işletmelerdeki insan ilişkilerinin iyi olamadığını, staj süresinin yetersiz olduğunu belirttikleri ifade edilmektedir (Duman, Tepeci ve Unur, 2006). 2. Materyal ve Yöntem Bu araştırma Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu turizm, gıda işleme ve yönetim organizasyon programında okuyan öğrencilerin staj hakkındaki beklentilerini değerlendirmek amacı ile planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini araştırmaya katılmayı kabul eden öğrencilerden toplam (157 kız, 79 erkek) 236 öğrenci oluşturmuştur. Araştırma verileri anket formu ile karşılıklı görüşme tekniği kullanılarak araştırıcı tarafından toplanmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan anket formu daha önce yapılmış çalışmalardan yararlanılarak hazırlanılmıştır (Öz, Özden ve Özkuk 2014). Anket formu; öğrenciler hakkında genel bilgiler ve staj sorularını içeren iki bölümden meydana gelmiştir. Araştırma verileri gerekli izinler alındıktan sonra, Mayıs 2014 tarihleri arasında toplanmıştır. Anket formunun her bir öğrenciye uygulanması 15 dakika sürmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS 15 for Windows (Statistical Package for the Social Science) paket programından ve R statistical software yararlanılarak değerlendirilmiştir. Staj yapılan kurumun hangi vasıta ile bulunduğu ile ilgili bulgular Çizelge 1 incelendiği zaman; staj yaptığınız kurumu hangi vasıta ile buldunuz? sorusuna erkeklerin %95.9 u, kızların %94.8 i kendileri bulduklarını ifade ederken; okuldaki staj koordinatörlüğü tarafından yönlendirildiklerini ifade edenlerin oranı oldukça düşüktür (E %4.1, K %5.2). Öğrencilerin staj yaptığı kurumu bulma yöntemleri değerlendirildiği zaman cinsiyete göre aradaki fark anlamsızdır (P>0.05). Çizelge 1 Staj yapılan kurumun bulunma biçimi Cinsiyet n % Fisher s Exact test p- value Okulunuzdaki staj Kadın koordinatörlüğü Erkek Kendiniz Kadın Erkek Toplam Kadın A: 154 NA: 3 Erkek A: 73 NA:6 Staj yapılan kurumun niteliği ile ilgili bulgular

4 737 Mesleki Önlisans Proğramlarında Staj Eğitiminin Önemi: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği Çizelge 2 incelendiği zaman; kız öğrencilerde devlet (%50.0) ve özel sektörde (%50.0) staj yapanların oranı birbirine eşittir. Erkeklerde ise özel sektörde staj yapanların oranı (%49.5) devlet sektöründe yapanlara göre çok az bir farkla daha fazladır. Öğrencilerin staj yaptığı kurumun niteliği cinsiyetlere göre değerlendirildiği zaman aradaki fark anlamsızdır (P>0.05). Çizelge 2 Staj yapılan kurumun niteliği Devlet sektörü Kadın Erkek Özel sektör Kadın Erkek Toplam Kadın A: 154 NA: 3 Erkek A: 74 NA:5 Çizelge 3 Staj yapılan departman Cinsiyet n % Muhasebe Kadın Erkek İnsan Kaynakları Kadın Erkek Satış Kadın Erkek Üretim Kadın Erkek Pazarlama Kadın 0 0 Erkek Eğitim Kadın 0 0 Erkek Operasyon Kadın Erkek Diğer (önbüro, yiyecek içecek, hauskeeping) Kadın Erkek Total Kadın A: 152 NA: 5 Erkek A: 73 NA:6 Çizelge 3 te öğrencilerin kurumda hangi departmanı tercih ettikleri sorulduğunda kızların %40.1 i insan kaynaklarında, erkeklerin %34.2 si muhasebe bölümünde staj yaptıklarını ifade etmişlerdir. Kızların hiçbiri (% 0.0) pazarlama departmanında staj

5 Esra Mankan 738 yapmadıklarını ve erkeklerin çok az bir kısmı (%1.4) bu departmanında staj yaptıklarını belirtmişlerdir. Not: Bazı gruplarda yeterince veri olmadığı için fisher exact test yapılmamıştır. Çizelge 4 Derslerde öğrenilen bilgilerin yeterliliği Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 150 NA: 7 Erkek A: 72 NA:7 Derslerde öğrendiğiniz bilgi ve beceriler stajınızı yaparken yeterli oldu mu? sorusuna kız (%69.3) ve erkek (%68.1) öğrencilerin büyük çoğunluğu evet şeklinde yanıt vermişlerdir (Çizelge 4) Öğrencilerin derslerde öğrendiği bilgi ve becerilerin staj yaparken yeterli olması cinsiyetlere göre değerlendirildiği zaman aradaki fark anlamsızdır (P>0.05). Çizelge 5 Stajın mesleki gelişime katkısı Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 140 NA: 17 Erkek A: 68 NA:11 Çizelge 5 te Stajınızın gelişiminize yararlı olduğunu düşünüyor musunuz? sorusuna kızların %91.4 ü, erkeklerin %83.8 i olumlu yanıt vermişlerdir. Bu soruya verilen ifadeler ile cinsiyet arasında anlamlı bir fark görülmediği tespit edilmiştir. Çizelge 6 Beceriler açısından okuldaki derslerin yeterliliği Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 124 NA: 33 Erkek A: 52 NA:27

6 739 Mesleki Önlisans Proğramlarında Staj Eğitiminin Önemi: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği Çizelge 6 da Stajdaki becerilerin okuldaki derslerde yeterince kazandırıldığını düşünüyor musunuz? sorusuna erkeklerin %61.5 i evet, %38.5 i hayır yanıtını vermişlerdir. Kızlarda ise hayır diyenlerin oranı (%51.6), evet diyenlerden (%48.4) yüksektir. Çizelge 7 Staj eğitiminin öğrencilerin mezuniyetleri sonrasında geleceğe bakışlarına etkisi Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 154 NA: 3 Erkek A: 66 NA:13 Çizelge 7 den staj eğitimi almadan sadece okulda edindiğiniz teorik bilgilerle iş yaşamına başlamanın başlangıçtaki başarınızı engelleyeceğini düşünüyor musunuz sorusuna erkeklerin %56.1 i, kızların ise %53.2 si evet yanıtını vermişlerdir. Verilen cevapların cinsiyete bağımlı olmadığı görülmüştür (P>0.05). Çizelge 8 Stajın getireceği özgüven açısından yararı Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 152 NA: 5 Erkek A: 70 NA:9 Cinsiyete göre değerlendirildiği zaman staj deneyimi ile kendine güven duyma arasında pozitif bir ilişki olduğunu ifade edenlerin sayısı oldukça yüksektir (K %91.4 e %85.7). Verilen cevapların cinsiyete bağımlı olmadığı görülmüştür (Çizelge 8) (P>0.05). Çizelge 9 Stajda edinilen iş çevresinin yararı Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 153 NA: 4 Erkek A: 69 NA:10

7 Esra Mankan 740 Staj yaparken edinilen çevrenin mezuniyet sonrasında da yararlı olacağını düşünenlerin sayısı oldukça yüksektir (K %90.8, E %81.2). (Çizelge 9). Çizelge 10 Stajın mezuniyet sonrasında iş olanağı sağlama açısından yararı Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 154 NA: 3 Erkek A: 70 NA:9 Staj eğitiminin mezun olduktan sonra iş olanağı sağlaması açısından yararlı olacağını düşünenlerin oranı oldukça yüksektir (E %80.0, K %79.2). (Çizelge 10). Çizelge 11 İş yaşamındaki başarı ve staj eğitimi arasındaki ilişki Evet Kadın Erkek Hayır Kadın Erkek Toplam Kadın A: 153 NA: 4 Erkek A: 70 NA:9 Staj eğitiminin iş yaşamındaki başarıyı etkileyeceğini düşünenlerin oranı oldukça yüksektir (K %88.9, E %87.1). (Çizelge 11) Sonuç Bu çalışmada, Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu ikinci sınıf öğrencilerinin ders planı kapsamındaki zorunlu staj eğitimi hakkındaki görüş ve düşünceleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin büyük çoğunluğu staj yaptıkları yeri kendilerinin bulduğunu ifade ederken; okuldaki staj koordinatörlüğü tarafından yönlendirildiklerini ifade edenlerin oranı oldukça düşüktür. Staj yapılan kurumun niteliği konusunda, kamu ve özel sektörde staj yapma durumu hemen hemen birbirine eşittir. Staj yapılan departman konusunda kız öğrencilerin çoğunun insan kaynakları departmanında staj yaptıkları, erkek öğrencilerin ise çoğunlukla muhasebe departmanında staj yaptıkları görülmektedir. Öğrencilerin çoğu edindikleri beceriler açısından okuldaki derslerin yeterli olduğunu ve derslerde öğrenilen bilgilerin staj açısından yeterli olduğunu düşünmektedir. Stajın mesleki gelişime katkısının olduğunu düşünen öğrenciler de çoğunluktadır. Staj eğitiminin öğrencilerin

8 741 Mesleki Önlisans Proğramlarında Staj Eğitiminin Önemi: Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksekokulu Örneği mezuniyetleri sonrasında geleceğe bakışlarına etkisi konusunda arada büyük fark olmamakla birlikte, etkisi olduğunu düşünen öğrenciler diğerlerinden fazladır. Araştırmadan elde edilen bu sonuçlara göre; meslek yüksekokullarında öğrencilerin staj yerlerinin ve departmanların eğitim gördükleri alanlara göre seçilmesi, eğitim gördüğü alanı bilinçli olarak seçmiş olan ve mesleğini seven öğrencilerin staj çalışmalarını da daha etkin ve verimli değerlendireceği gerçeğinden hareketle, üniversite-sanayi işbirliğinin gerçekleştirilebilmesi açısından, meslek yüksekokullarında staj eğitimine özen gösterilmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR BİNİCİ H. ve ARI N. (2004) Mesleki ve Teknik Eğitimde Arayışlar, GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, sayı 3, s ÇETİN Ş. (2005) Öğrenci Stajlarında Yararlanılan Dersler Üzerine Ampirik Bir Değerlendirme Mersin Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, Güz, s DUMAN T., TEPECİ M., UNUR K. (2006) Mersin de Yükseköğretim ve Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi Almakta Olan Öğrencilerin Sektörün Çalışma Koşullarını Algılamaları ve Sektörde Çalışma İsteklerinin Karşılaştırmalı Analizi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, Bahar, s KARACAN S. ve KARACAN E. (2004) Meslek Yüksekokullarında (MYO) Yapılan Staj Uygulamalarına İlişkin Bir Araştırma: Kalite ve Verimlilik İçin İş Yerleri MYO İşbirliğinin Gereği, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl 8 sayı 2, s MEB-YÖK Meslek Yüksekokulları Program Geliştirme Projesi, (2002). ÖZ, G. ÖZDEN, S. ve ÖZKUK, Ö Önlisans Programlarında Staj Eğitiminin Önemi: Dumlupınar Üniversitesi Kütahya Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Örneği. 1. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi. 265