HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU

Transkript

1 HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI HAZİRAN MARDİN Grup Adı Konu Grup Başkanı Grup Sözcüsü : Ceza Hukuku 4. Grup : Özel soruşturma usulleri : Hasan Tahsin GÖKCAN (Yargıtay Üyesi) : Mehmet KIRAN (Cumhuriyet Savcısı) Raporlama Heyeti : 1- Hasan Tahsin GÖKCAN (Yargıtay Üyesi) 2- Mehmet Beşir GÜVEN (Yargıtay Cumhuriyet Savcısı) 3- Murat DEMİR (Cumhuriyet Savcısı) 4- Mehmet KIRAN (Cumhuriyet Savcısı) I-4483 SAYILI YASA İLE İLGİLİ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1-Kanun yalnızca görev sebebiyle işlenen suçları kapsamaktadır. Görev sırasında işlenen suçlar izne tabi değildir. Örneğin; tartışmanın kaynağı görev olsa bile, hakaret, tehdit, yaralama gibi (öğretmenin sınıfta öğrenciyi dövmesi vb.) suçların faili kamu görevlisi hakkında, fiil görev sırasında işlendiği için izin alınmadan genel hükümlere göre soruşturma yapılır. Örneğin; Kamu görevlisinin taksirli yaralama suçu nedeni ile, mağdurun raporunun aldırılması, izne tabi bir suç ile ilgili, kamera kayıtlarının alınması gibi, olay yeri incelemesi yapılması, mevcut belgelere el konulması, arama yapılması gibi kaybolma ihtimali bulunan delillerin elde edilmesi, Cumhuriyet Savcısının bu aşamadaki yetkileri arasındadır. 2- İhbar ve şikâyet dilekçesi alan Cumhuriyet Savcısının ivedilikle ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri toplama yetkisi bulunmaktadır. Bu aşamada, CMK 158/4 ve 4483 Sayılı Kanunun 4/1. maddeleri uyarınca, söz edilen delil toplama yetkisi çerçevesinde soruşturmaya başlanmakta, ancak devamı için izin gerektiğinden izne başvurulmaktadır. 3- Soruşturma izni verilmemesi ve kararın kesinleşmesi durumunda Cumhuriyet Savcısınca işlemden kaldırma kararı yerine CMK 172/1. maddesi uyarınca, kovuşturma olanağının bulunmaması sebebiyle kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmelidir Sayılı Kanunun 4/4. maddesi uyarınca, Cumhuriyet Savcısının işleme koymama kararı kıyasen CMK nın 172/1. maddesi uyarınca kovuşturmaya yer olmadığı kararı niteliğinde verilerek aynı itiraz yasa yoluna tabi olacağı düşünülmelidir. 5- CMK nın 158/4. maddesi uyarınca, kamu görevlilerinin görev suçu işlediğine ilişkin suç ihbarlarının ilgili kurum amirince derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmesi zorunlu 1

2 olduğundan, 4483 Sayılı Kanunun 4. maddesindeki, izin sürecinin Cumhuriyet Savcısının yapacağı değerlendirme ve talepten sonra gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu sebeple suç ile ilgili ihbarların idari merciler tarafından savcılıklara ivedilikle bildirilmesi hususunda uyarılmaları yerinde olacaktır. 6- Yukarıda belirtilen Kanuni düzenleme karşısında idari mercilerin bu konuda işlem yapma yetkisi bulunmadığından, zımnen ilga edilmiş olan 4483 Sayılı Kanunun 4. maddesi kapsamında, idari merciin vereceği işleme koymama kararlarını Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilmesi durumunda bu işlemlerin suç ihbarı niteliğinde olduğu değerlendirilerek soruşturmaya kaydedilip, kovuşturmaya yer olmadığı kararı veya izin istenilmesi yollarına başvurulması gerektiği düşünülmelidir. 7- Ön soruşturmacının görevini yapması için Kanunda belirlenen süreler düzenleyici nitelikte görüldüğünden süre aşılması hali, yapılan işlemin geçerliliğini ortadan kaldırmayacaktır. 8- Soruşturma izni alınmadan davanın açılması halinde her ne kadar CMK nın 174. maddesinde, sayılan nedenlerden bulunmasa da, Yargıtay içtihatlarında da belirtildiği üzere, soruşturma izni soruşturma ve kovuşturma şartı niteliğinde olduğundan, izin alınmadan dava açılamayacağı gözetilerek iddianamenin iadesine karar verilmelidir. 9- Yargılama sırasında soruşturma izninin alınmadığı anlaşıldığında, Mahkemece CMK nın 223/8. maddesi uyarınca, kovuşturma şartının gerçekleşmediği anlaşıldığından gerçekleşmesini beklemek üzere durma kararı verilir. Bu durumda soruşturma izni verilmesi halinde dosyanın aynı mahkemeye yeni bir iddianame düzenlenmeden gönderilmesi gerekir. Soruşturma izni verilmemiş ise, bu karar esas alınarak davanın esasının CMK nın 223/8. maddesi uyarınca, kovuşturma şartı gerçekleşmediğinden düşme kararı verilerek neticelendirilmesi gerekir. B-MEVZUAT İLE İLGİLİ ÖNERİLER 1- Çağdaş hukuk sistemlerinde yer almayan kamu görevlilerinin soruşturulması için izin sisteminin bizim hukuk sistemimizden de çıkartılması uygun olacaktır Sayılı Kanundaki sistemin; Cumhuriyet Savcısının delilleri toplayıp idareden kovuşturma izni istemesi şeklinde düzenlenmesi ortaya çıkan problemlerin giderilmesi bakımından yararlı görülmektedir. 3- Soruşturma izni verilmesi ya da verilmemesi üzerine Cumhuriyet Savcılığı dahil ilgili taraflarca yapılacak itirazı inceleyecek merci olarak Adli Yargıya gidilmesi hususunda düzenleme yapılması uygun olacaktır Sayılı Yasanın 10. maddesinde düzenlenen, ast memur üst memurlarla yargılanır, ibaresinin soruşturma aşamasını da kapsadığı düşünülmelidir. 2

3 II-AVUKATLAR 1- Avukatların işledikleri suçlar ile ilgili, özel soruşturma usulü Avukatlık Kanununun maddelerinde düzenlenmiştir. Avukatların görev sebebiyle veya görev sırasında işledikleri iddia olunan suçlar dolayısıyla yapılacak soruşturmada söz edilen maddelerde düzenlenen usul hükümleri uygulanmalıdır. Örneğin; Avukatın duruşmaya katılmaması, ya da yasa yoluna başvuru görevini yerine getirmemesi veya Mahkemece yapılan keşif sırasında taraf vekiline hakaret etmesi gibi, olaylarda soruşturmanın bu usule göre yürütülmesi gerekir. Buna karşılık Adliye koridorunda beklerken karşılaştığı kiracısı ile tartışıp onu yaralaması eyleminde kişisel suç olması nedeni ile genel hükümler uygulanmalıdır. 2- Avukatların görev sebebiyle veya görev sırasında işledikleri suçlar hakkındaki şikâyet ve ihbarlar üzerine, evrak soruşturmaya kaydedilmeksizin Bakanlık Muhabere numarası üzerinden işleme geçilerek Adalet Bakanlığının 13. Sayılı Genelgesi içeriğine uygun olarak şikâyetçinin ifadesinin alınması ve eklenebilecek bilgi ve belgelerden başka bir işlem yapılmaksızın dosya soruşturma izni talebi ile Adalet Bakanlığına gönderilmelidir. Bu aşamada, soruşturma başlamadığından soruşturma yetkisi kapsamındaki diğer işlemlerin yapılamayacağı dikkate alınmalıdır. 3- Soruşturma izni üzerine, Cumhuriyet Savcılığınca yapılacak soruşturma sonucunda, kovuşturma izni Adalet Bakanlığından talep edilmek üzere dosya Bakanlığa gönderilmelidir. Gerek ihbar üzerine, gerekse soruşturma izni sonrasında, Cumhuriyet Savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilemeyeceği dikkate alınmalıdır. 4- Avukatların görev sırasında veya görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan kovuşturma izni alınmadan dava açılamayacağı ve kovuşturma izni üzerine dosya kendisine gönderilen Cumhuriyet Başsavcılığınca iddianame düzenlenerek kovuşturma kararı verilmesi talep edilen Ağır Ceza Mahkemesince yalnızca son soruşturmanın açılmasına ya da açılmasına yer olmadığına karar verilebileceği, işin esasına girilerek mahkûmiyet ya da beraat kararı verilemeyeceği dikkate alınmalıdır. 5- Şikâyet edilen taraf ya da taraflarca inceleme dosyasından örnek alınması talepleri ve Mahkemelerce inceleme dosyalarından örnek istenmesi durumunda, Bakanlık ihzari incelemesi olduğu belirtilerek, dosya örneği verilmemelidir. İlgili taraflar bu duruma itiraz edelerse, itiraz mercii Adalet Bakanlığı Ceza işleri Genel Müdürlüğüdür. Onun kararlarına karşı idari yargı yoluna gidilebilir. 6- Kamu kurumları veya idarelerinde görevli bulunan avukatların soruşturulmaları yönünden; idare hukuku bağlamında görevlerinden doğan fiilleri hakkında 4483 Sayılı Kanunun hükümlerinin, Avukatlık Kanunundan doğan görevleri hakkında ise 1136 Sayılı Kanunun 58 ve devamı maddelerinin uygulanması gerekir. Örneğin; kurum adına takip edilen dosya 3

4 hakkında görevi ihmal veya kötüye kullanma eylemleri Avukatlık Kanunu hükümlerine göre soruşturulur. B-ÖNERİLER 1- Bakanlık genelgesinde şikâyet edilen avukatın dosyayı inceleme veya dosyadan örnek alma konusundaki talepleri ile ilgili bir düzenleme getirilmelidir. 2- Genelgede, dosyanın özelliğine göre şikâyet edilen avukatın beyanına veya sunacağı belgelere ihtiyaç duyulması durumunda beyanda bulunan sıfatıyla yazılı beyanlarının alınması amacıyla şikâyet edilen avukata haber verme noktasında, Cumhuriyet Savcısına takdir yetkisi verilmesi şeklinde bir düzenleme yapılmalıdır. III-NOTER Noterlerin görevleri sebebiyle veya görevleri sırasında, işledikleri iddia edilen suçlarla ilgili olarak izne gerek olmaksızın Adalet Bakanlığının Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 2006/14 sayılı genelgesi uyarınca soruşturma yapılır. Soruşturma sonucunda, yalnızca noterle ilgili kovuşturma izni verilmesi ya da verilmemesi talebi ile fezleke düzenlenerek evrak Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilir. Noter ile beraber başka noter görevlilerinin ya da başka şahısların şikâyet edilmesi durumunda, soruşturma sonunda noter dışındakilerle ilgili evrak tefrik edilerek genel hükümlere göre soruşturma yapılır. IV-HÂKİM - SAVCI SORUŞTURMALARI 1- Hâkim ve Cumhuriyet Savcısı ya da en üst dereceli kolluk amiri hakkında Cumhuriyet Savcısına yazılı şikâyet geldiğinde, şikâyetçinin ifadesine başvurmaksızın, evrak soruşturmaya kaydedilmeksizin Bakanlık Muhabere numarası üzerinden üst yazıyla HSYK Genel Sekreterliğine gönderilir Sayılı Yasanın 86. maddesi gereğince, Hâkim ve Savcıların suçlarına iştirak edenler aynı soruşturma ve kovuşturma mercilerine tabi bulunduklarından, diğer kişiler hakkında da herhangi bir işlem yapmadan, HSYK Genel Sekreterliğine evrak gönderilir. V-ÜNİVERSİTE PERSONELİ Sayılı Kanunun 53. maddesi uyarınca, yüksek öğretim üst kuruluşları, başkan ve üyeleri ile yüksek öğretim kurulu yöneticilerinin kadrolu ve sözleşmeli öğretim elemanlarının ve bu kuruluş ve kurumların 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memurlarının görevleri dolayısıyla ya da görevlerini yaptıkları sırada işledikleri ile sürülen suçlar ile ilgili kanun kapsamında görevlinin pozisyonuna bakılarak evrak soruşturmaya kaydedilip, GÖREVSİZLİK kararı ile ilgili idareye gereği için gönderilir. 2- İlgili idarece yapılan soruşturma sonunda verilen lüzumu muhakeme kararının iddianame yerine geçtiğinin ve ayrıca iddianame hazırlanmayacağının dikkate alınması gerekmektedir. 4

5 3- Vakıf Üniversitelerindeki kamu görevlileri kamusal faaliyete usulünce iştirak etmeleri dolayısıyla Ceza Kanunu uygulamasında kamu görevlisi sayılmakla birlikte, soruşturma ve kovuşturma usulü ile ilgili özel bir düzenleme olmadığı ve 2547 Sayılı Kanunun 53. maddesi kapsamında bulunmadıkları nedeni ile soruşturma usulü yönünden genel hükümlere tabidirler. B-ÖNERİLER Çağdaş hukuk sistemlerinde bulunmayan ve bu nedenle tahkik sisteminin esas olduğu Memurin Muhakematı Hakkında Kanun-u Muvakkat ın yürürlükten kaldırıldığı da dikkate alındığında, 2547 Sayılı Kanundaki bu özel usulün tümüyle ortadan kaldırılması, olmadığı takdirde soruşturmanın Cumhuriyet Savcısınca yapılıp yalnızca kovuşturma izninin idareden istenilmesi şeklinde düzenlenmesi yerinde olacaktır. VI-ASKERİ ŞAHISLAR 1- Bir şikâyet geldiğinde öncelikle eylemin askeri suç olup olmadığına bakılır. İlgilinin tabi olduğu yasa dikkate alınarak eğer askeri suç ise, görevsizlik kararı verilerek ilgili Askeri Başsavcılığa gereğinin yapılması için gönderilir. 2- Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı görevlilerinin askeri görevleri dışında, adli ve idari görevleri de bulunmaktadır. Yapılan görevin niteliğine göre, adli görevden kaynaklanan suçlardan dolayı, genel hükümlere göre soruşturma evrakı sonuçlandırılır. İdari görevlerinden dolayı herhangi bir suç isnadında bulunulduğu takdirde 4483 Sayılı Yasa hükümlerine göre işlem yapılır Sayılı Kanun ile Anayasanın 145. maddesinde yapılan değişiklik sonucunda, askeri mahallerde işlenen suçların askeri suç sayılmadığı ifade edilmiş olmaktadır. Yapılacak uygulamalarda, belirtilen kanun değişikliklerin gözetilmesi gerekmektedir. B- ÖNERİLER Sayılı Kanun ile yapılan Anayasa değişikliklerinin gerektirdiği uyum kanunlarının bir an önce çıkarılması ve Adli Yargıya tabi kılınan suçların soruşturulması ve kovuşturulması ile ilgili Adli Makamların görev ve yetkilerin buna göre düzenlenmesi gerekmektedir. 2-Anayasanın 148. maddesinde 5982 Sayılı Kanun ile yapılan değişikliğe paralel, yasal değişiklik yapılarak Genel Kurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları hakkında görev suçlarına ilişkin soruşturma yapacak makamın belirlenmesi gerekmektedir. VII-BAŞBAKAN-BAKAN VE MİLLETVEKİLLERİ HAKKINDAKİ SORUŞTURMALAR 5

6 1- Başbakan ve Bakanlar hakkında, görevleri sebebiyle bir suç işledikleri şüphesi ile soruşturmaya geçildiğinde, şikâyet edilenlerin ifadelerine başvurulmaksızın Adalet Bakanlığının 100/1 Sayılı genelgesi uyarınca, soruşturmanın bizzat Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcı vekilince yapılıp, delillerin eksiksiz toplanılarak yeterli şüphe oluşturuyorsa, mağdur veya şikâyetçinin kimliği, işleniş şekli, delilleri ve yüklenen suça ilişkin kanun maddelerini içerecek şekilde, dokunulmazlığın kaldırılmasına yönelik olarak düzenlenecek fezlekeye bağlı soruşturma evrakının TBMM Başkanlığına sunulmak üzere Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesi gerekmektedir. Yüklenen suç hakkında kamu davası açılması için yeterli şüphenin oluşmadığı veya eylemin suç teşkil etmediği hallerde, fezleke düzenlenmeyip kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir. 2- Başbakan ve Bakanların kişisel suç işledikleri yönündeki iddialar hususunda, şikâyet edilenlerin ifadelerine başvurulmaksızın tüm delillerin ikmali sağlanarak, soruşturma sonunda, suçun işlendiğine dair delil bulunduğu takdirde, fezleke düzenlenerek yasama dokunmazlığının kaldırılması için evrak TBMM Başkanlığına sunulmak üzere Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilir. 3- Milletvekilleri hakkındaki soruşturmalarda, aynı şekilde yapılır. VIII-VALİ VE KAYMAKAMLAR HAKKINDAKİ SORUŞTURMALAR 1- Vali ve Kaymakamların görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma 4483 Sayılı Kanuna tabidir Sayılı Yasanın 12. maddesi gereğince, Valiler hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcı vekilince, Kaymakamlar ile ilgili olarak ise, İl Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcı vekilince yapılır. 2- Vali ve Kaymakamların adliye ile ilgili görevlerinden doğan suçları ile 3628 Sayılı Kanunda düzenlenen suçları da, 4483 Sayılı Yasa kapsamındadır. 3- Vali ve Kaymakamların kişisel suçları ile ilgili, CMK 161/6 maddesi uyarınca, soruşturma kural olarak genel hükümlere göre icra edilir. Ancak Kaymakamların mensup oldukları il, Valilerin ise bulundukları ile en yakın İl Cumhuriyet Başsavcısı tarafından soruşturma yapılır. 6