BİLGİSAYARA GİRİŞ. Donanım (HARDWARE): Bilgisayarın Ana Birimleri. CPU (Central Processing Unit) AİB (Ana İşlem Birimi) Main Memory (Ana Bellek)

Transkript

1 Bilgisayar; dış ortamdan insanlar tarafından girilen verileri oldukça yüksek kapasitelerde depolayan ve bu verileri bıkmadan ve hızlıca yorumlayan ve özet bilgiler haline sokup insanlara sonuç halinde yansıtan cihazlardır. Bu tanıma göre bilgisayara veriler girildikten sonra uzun süreler boyunca saklanabilir, bu verilerin üzerinde aritmetik, mantıksal işlemler yapılabilir. Bu işlemler neticesinde bazı kararlar alınabilir ve bu karar ve işlem sonuçları özet bilgi olarak insanlara sunulur. Bu işlemler bilgisayar tarafından hızlı, yanlışsız ve bıkkınlık oluşturmadan yapılır. Bilgisayar yukarıda tanımlanan işlemleri yaparken kavramsal olarak iki ana unsur üzerinde işlemler yapar. Bu iki unsur bilgisayarın vazgeçilmez ögeleridir. Birinin bulunmaması ya da eksik kalması halinde bilgisayar ya çalışmaz ya da bekleneni tam olarak ifa edemez. Bu iki temel unsur Donanım ve Yazılımdır. Donanım (HARDWARE): Bilgisayarın elle tutulup gözle görülebilir elektronik, manyetik ve fiziksel olarak bütün ünite ve yan birimleri donanımı oluşturur. Bu donanım denilen öğe bir bütündür ancak bu bütünü oluşturan ögeleri parça parça ele alıp incelemek oldukça faydalı olacaktır. Bu bilgiler aslında bir bilgisayar kullanıcısı için çok önemli değildir. Ancak kullanıcı kabaca kullandığı bilgisayarın veya almak istediği bilgisayarın temel özelliklerini bilmelidir. Donanımı oluşturan temel alt birimler şunlardır. Bilgisayarın Ana Birimleri Bir bilgisayar sisteminin varlığından söz edebilmek için bu birimin ve kapsadığı öğelerin mutlaka olması gerekmektedir. Bu temel birimler bir bilgisayar olarak anılmayan ancak bir kontrol sistemi olarak düşünülen her bir parça da mutlaka bulunmaktadır. CPU (Central Processing Unit) AİB (Ana İşlem Birimi) Bilgisayarın Denetimi ve İşletilmesini sağlayan beyin olarak düşünebileceğimiz temel öğesidir. Bir bilgisayara bilgisayar olma özelliğini veren en temel öğedir. CPU bir bilgisayarın kuşağını ve işlem hızını belirleyen unsurdur. Bu açıdan olaya bakıldığında CPU gelişimi tarihsel olarak şu sırada olmuştur Pentium Pentium MMX Pentium Pro Pentium-II Ayrıca bir CPU hakkında bahsedilirken yukarıdaki kuşak bilgisi haricinde hız bilgisi de verilir. Örneğin 80486DX4-100 ifadesindeki 100 değeri bilgisayarın hızını belirler ve 100MHz olarak nitelendirilir. Bu da kabaca 1 Saniye içerisinde 100 milyon işlem (1 uzunluklu işlem) yapabilir anlamına gelir. Şunu da bilmekte fayda var. Pentium DX4-100 den daha hızlıdır (75<100 olmasına rağmen). Çünkü Pentium ya oranla bir üst kuşaktır. Main Memory (Ana Bellek) Bir bilgisayarda işlem yapıldığı esnada verilerin geçici olarak saklandığı bölümdür. Bilgisayarın hafızası olarak belirtebileceğimiz bu kısım bilgisayarda elektrik varken aktiftir. Bu kesim elektronik olarak bilgilerin saklandığı kesimdir. Bellek bilgisayar açıkken kullanılan ve CPU ile beraber çalışmak zorunda olan bir birimdir. Genel olarak elektrik kesintilerinden etkilenir. Bellekler bilgi saklama ve silme yöntemlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. ROM (Read Only Memory)-(Salt Okunur Bellek) Bilgisayarın bazı bilgilerini (açılış Programı gibi) saklayan ve sadece okunabilen üzerine yazılamayan bir bellek türüdür. Elektrik kesintilerinden etkilenmez.

2 Üretim aşamasında fabrikada özel teknikler kullanılarak yazılır. PROM (Programmable Read Only Memory)-(Programlanabilir Salt Okunur Bellek) Bilgisayarın bazı bilgilerini (açılış Programı gibi) saklayan genellikle boş üretilen ve daha sonradan üzerine özel tekniklerle program aktarılan ve sadece okunabilen daha sonradan üzerine yazılamayan bir bellek türüdür. Elektrik kesintilerinden etkilenmez. EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory)-(Silinebilir Yazılabilir Salt Okunur Bellek) Normal bilgisayar üzerinde iken sadece okunabilen ve elektrik kesintilerinden etkilenmeyen bir bellektir. Ancak özel yöntemlerle silinebilir. Veya üzerine bilgi ve programlar yüklenebilir. Fabrikada boş olarak üretilirler. RAM (Random Access Memory)-(Rast gele Erişilebilir Bellek) Hem yazılabilir hem okunabilir rast gele erişilebilir bellek. Elektrik kesintilerinden etkilenir. Bilgisayar bu belleğe elektrik sinyalleri ile bilgiyi yazabilir, değiştirebilir ve silebilir. Gerek Ana bellek Gerekse de yan bellek birimlerinden bahsederken kapasitelerinden söz etmeden geçemeyiz. Bellek kapasitesinden söz edebilmek için bellek ölçü birimlerini bilmemiz gerekecektir. Bellek Ölçü Birimleri Bilgisayar gerek bilgileri saklarken gerekse bunları işlerken elektrik ve ya manyetik sinyallerin olup olmadığına göre değerlendirir. Yani sinyalin varlığı veya yokluğuna göre bilgi var, yok veya değeri başka demektir. Dolaysı ile bilgisayar var veya yok kavramlarının değişik şekillerdeki kombinasyonu ile bilgileri elde eder. En temel bilgi ölçü birimi bit dir (0 veya 1 olabilen bu birim var veya yoku ya da doğru veya yanlışı temsil eder.) Diğer tüm bilgiler 0 veya 1 lerin değişik dizilişlerinden elde edilir. Bizim anlamakta zorluk çekeceğimiz bu değerler İkili sayı sistemine göre işlenir. İnsanlar ise günlük hayatta Onluk sayı sistemini kullanırlar. Dolaysı ile bilgisayara verilen veriler bilgisayar tarafından İkili sayı sistemine çevrilerek saklanır ve işleme tabi tutulur. Sekiz adet bitin yan yana gelmesi ile elde edilen ölçü birimi byte dır. 8 bit = 1 byte 1 byte = 1 karakter (bazen 1 harf) 1024 Byte = 1 KiloByte 1024KB = 1 MegaByte 1024MB = 1 GigaByte 1024GB = 1 TerraByte 8 bit ile e kadar herhangi bir sayı ifade edilir veya 256 farklı değer ele alınabilir. Bilgisayarın Yan Birimleri Bir bilgisayar sisteminde gerekli bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlayan (Elektrik kesintilerinden etkilenmeyen) birimlerdir. Genellikle okunup yazılma özeliğinin ikisini de içinde barındırır ve bilgi saklama ünitesi gibi kullanılırlar. Bu birimlerde bilgiler manyetik olarak saklanır. Harddisk -HDD(Sabit Disk) Yüksek kapasiteli ve yüksek hızlı, bilgisayara monte edilmiş, teknik müdahale haricinde çıkarılamayan, manyetik usullere göre bilgi okuyup yazan, bir yan birimdir. Bunlara bazı kaynaklarda Yan Bellek ismi ile rastlanılabilir. Disket sürücüler ve Disketler. Görev ve amaçları tamamen Hard Disklerinki ile aynıdır. Anacak kapasiteleri düşüktür. Disketler, Disket sürücülere (Floppy Disk Drivers) takılarak kullanılırlar. yani disketler seyyardır. Bir noktadan diğerine taşınabilir. Ancak Sürücüler bilgisayarlar üzerinde sabittir. Disketler kapasite ve büyüklükleri itibari ile standart özellikler içerir. Büyüklükçe 3.5" (3.5 Inch) ve 5.25" (5.25 Inch) olacak şekilde iki farklı kenar uzunluğu söz konusudur. Ancak disketin kapasite veya büyüklüğündeki bir değişiklik onun misyonunda herhangi bir değişiklik meydana 2

3 getirmez. CD-ROM (Compact Disk Read Only Memory) Sürücü Lazer ışınları ile okunabilen ve genelde bilgi arşivlemede kullanılan bir yan birimdir. Compact diskler normal olarak evde kullanılan müzik CD lerinden farklı olmayan ancak üzerinde çoğunlukla veri bulunan disklerdir. Bu diskler üzerindeki bilgiyi ya da müzik izlerini okuyabilecek bir adet sürücü ile birlikte kullanılmak zorundadır. Başta da söylediğimiz gibi lazer ışınının yansıması ya da yansımaması prensibine göre bilgileri okur. Bu diskler salt okunabilen cinstendir ve bunların üzerine yazma işlemi için özel sürücülere ihtiyaç vardır. Ancak işletim sistemi açısından bu CD-ROM un kullanımı normal bir HDD veya disketin kullanımından farklı değildir. Sadece bu birim üzerinde silme, değiştirme veya biçimlendirme işlemleri gerçekleştirilemez. Bu disklere yazabilmek için CDRW cihazına ihtiyacımız olacaktır. Eğer böyle bir cihazımız var ve boş bir CD-ROM medyamız da bulunuyor ise bu medyaya yazabiliriz. DVD-ROM Sürücü CD-ROM'ların kapasite olarak yetersiz kaldığı durumlarda kapasitesi 4,7 GB'a kadar çıkabilen DVD'ler kullanılmakadır. görünüşü ve okuma yazma prensipleri CD-ROM ile aynı olan bu sürücülerin donanım görnüşleri de CD-ROM ile aynıdır. Yine aynı şekilde salt okunabilen medyalardır. ancak özel bir DVD-RW cihazı ile boş DVD-ROM medyaları yazılabilir. Bir kez yazılmış medya üzerinden herhangi bir bilgi silinemez. Flash Bellek ve Diğer Bellek Kartları Parmak büyüklüğünde olan bu USB bellekleri bilgisayarlarınızın USB yuvalarına takılarak kullanılır. Kapasiteleri 1GB, 2GB, 4 GB veya 8 GB olabilmektedir. Bilgiyi elektriksel yollarla saklar ve siler o nedenle de sınırsız defa kullanılabileceği gibi elektrik olmadığında da üzerindeki bilgileri kaybetmez. Bir bilginin bir yerden bir yere taşınabilmesi için oldukça ideal bir cihazdır. Bellek kartları ise SIM kartı büyüklüğünde bilgi saklamak için kullanılan kartlardır. özel yuvaları bulunur ve onlara takılarak okunup yazılabilirler. bu tip yuvaların olmadığı bilgisayarlarda yine USB'den bağlanan kibrit kutusu büyüklüğündeki araçlar kanalıyla okunup yazılabilirler. Tape Backup (Teyp Yedekleme Birimi) Teyp kasetlerine benzeyen manyetik ortamlar olup genellikle bilgi yedekleme amacıyla kullanılan birimlerdir. Ancak bu kasetlerin (veya daha genel ifadesiyle Kartuşların) okunup yazılabilmesi için bir sürücüye ihtiyaç vardır ki onun da adı Tape Backup ünitesidir. Genellikle kullanım için özel programlar içerirler ve bu programlar aracılığı ile kullanılırlar. Giriş Birimleri Kullanıcının bilgisayara veri veya komut vermede kullandığı birimlerdir. Alt öğeleri aşağıda sıralanmıştır. Keyboard (Klavye) Bilgisayarınıza yazıları girerken veya komutları verirken kullanmak zorunda kaldığımız üzerinde tuşların bulunduğu veri giriş birimidir. En sık kullanılan birimlerden olup, ilerleyen konularda kullanımı daha geniş anlatılacaktır. Q veya F olması klavye üzerindeki ilk harfin adından kaynaklanır. Ancak kullanım olarak bir değişiklik göstermez. Ayrıca 101, 102 veya 105 tuşlu olması da üzerinde bulunan bağımsız tuşların sayısını gösterir. Mouse (Fare) Ekran üzerindeki birtakım yazı, simge, komut vb. nesneleri işaretlemeyi, sürüklemeyi, belirtmeyi ve seçmeyi sağlayan giriş birimidir. DOS, UNIX, XENIX, LINUX gibi İşletim sistemlerinde temel komut giriş aracı olarak klavye kullanılırken Windows, Xwindows, vb. Görsel işletim sistemlerinde temel komut giriş aracı olarak fare kullanılmaktadır. Kullanımı ileriki konularda daha geniş anlatılacaktır. 3

4 Joystick (Oyun Kolu) Oyun Oynarken kullanılan ve kullanıcının oyunda temsil ettiği öğeyi (kiş, araç, vb.) ilgili yöne hareket ettirme komutlarını bilgisayara ileten giriş öğesidir. Optical Reader (Optik Okuyucu) Kağıtların üzerine kurşun kalemlerle işlenmiş işaretleri okuyarak bilgisayar ortamına aktaran giriş birimleridir. Yoğun sınav veya anket yapan merkezlerin kullandığı hızlı veri giriş birimleridir. Scanner (Tarayıcı) Herhangi bir kağıt veya kart üzerindeki resmi bilgisayar ortamına dijital resim olarak aktaran araçtır. Her hangi bir logo, fotoğrafın bilgisayara aktarılmasında kullanılır. Kart Okuyucu Klavyenin yaygın olmadığı zamanlarda programlar ve veriler delikli kartlar üzerinde hazırlanır ve bu okuyucular tarafından bilgisayara aktarılırdı. Ancak şu anda hemen hemen hiç kullanılmıyor. Barkod Okuyucu Marketlerde ürünlerin üzerindeki çubuk kodları okuyarak ürünün kodunu bulan donanımdır. Bu cihaz sadece çizgilerden elde ettiği ürün kodunu sisteme yollar gerisi arka planda çalışan bilgisayar yazılımı tarafından halledilir. Çıkış Birimleri Kullanıcının bilgisayara verdiği komut ve verilerin işlenmesinden sonra sonucun kullanıcılara ulaştığı birimlerdir. Alt öğeleri aşağıda sıralanmıştır. Monitor (Ekran) Televizyona benzeyen ve çalışma prensibi aynı olan sadece alıcısı bulunmayan bu birim bilgisayarda oluşan sonucu kullanıcıya ulaştırırken bir cam (Televizyon tüpü) kullanmaktadır. Sadece bilgisayarda oluşan sonucu kullanıcıya ulaştırırken kullanılmaktadır. Printer (Yazıcı) Bilgisayarda oluşan bilgi kullanıcının isteğine bağlı olarak kağıt üzerine basılarak alınmak istenebilir. Bu amaçla yazıcı dediğimiz birimler kullanılır. Yazıcılar kullandıkları sarfa ve aynı anda bastıkları birime göre değişik şekilde kategorilere ayrılmıştır. Çizici a) Bastıkları birime göre i) Karakter Baskı yapan yazıcılar i Nokta baskı yapan yazıcılar Sayfa baskı yapan yazıcılar b) Kullandıkları sarfa göre i) Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar i Şerit kullanan yazıcılar Toner Kullanan yazıcılar Geniş ve uzun çarşaf kağıtlara çizim yapmayı sağlayan donanımdır. Genellikle mimar, mühendis, reklamcı ve tasarımcılar tarafından kullanılır. 4

5 Yazılım (SOFTWARE): Donanım birimlerini istenen işleme yöneltip verimli bir çalışma içerisinde kullanımını sağlayan bir dizi komut, prosedür gibi sanal tanımlardır. Bilgisayar ile kullanıcı arasındaki iletişimi sağlayan görünen öğedir. Bilgisayarın çalışmasını işlem yapmasını sağlayan bütün programlar yazılım gurubunu oluşturur. Bir sistemde tüm işlemleri yapan bilgisayarı insanların arzu ve ihtiyaçlarına göre yönlendiren bir öğedir. Çünkü bilgisayarlar temel işlev ve amaçlar bakımından standarttır. Bu standart donanımlar üzerinde ihtiyaçları görebilecek yazılımlarda farklılık olmaktadır. En temel olarak şunu da belirtmek te fayda varki bilgisayarın çalışmasını sağlayan en önemli ve vazgeçilmez unsurlardan biri de yazılımdır (İşletim Sistemi). Yazılımlar genel olarak bir kaç alt grupta incelenebilir. a) Sistem Yazılımları i) İşletim Sistemi i iv) Bellek ve Disk hizmet yazılımları Derleyiciler Veri Tabanı Yönetim Yazılımları v) İletişim ve Haberleşme Yazılımları vi) Ağ Yönetim Yazılımları b) Uygulama Yazılımları i) Ticari Paket yazılımları i Ofis Otomasyonu Yazılımları Diğer özel ve Genel tüm Yazılımlar (Çizim, Tasarım, Dizgi vb.) En önemli Yazılım İşletim Sistemidir. Çünkü bu yazılım olmaksızın bilgisayarımız açılamayacaktır. İşletim Sistemi Öncelikle İşletim Sistemi tanımına açıklık kazandıralım. İşletim Sistemi, kullanıcı ve uygulama komutları ile klavye, fare gibi çeşitli çevre birimlerinden gelen sinyalleri bilgisayarın algılayacağı bir biçime dönüştüren, temel çalışma ortamınızı oluşturan programdır. Uygulama programından farklı, ticari ya da kişisel amaçlı herhangi bir uygulama verilerinizi işler ve size raporlama gibi çıktılar verirken, işletim sisteminin bu tür bir amaçla kullanılmayıp sadece uygulama programının üzerinde çalıştığı ve bilgisayarla iletişimlerini sağladığı ortam olmasıdır. Kişisel bilgisayarların henüz yaygın olmadığı yıllarda işletim sistemleri genellikle markaya özgü oluyordu. Firmalar ürettikleri cihazların ROM(Read Only Memory - Salt Okunur Hafıza) çiplerine kendi işletim sistemi komutlarını yüklüyorlardı. Bu durum da herhangi bir makine için yazılan bir uygulama programının farklı bir makinede çalışmamasına neden oluyor ve uygulama geliştiricilerin her marka için programlarını baştan yazmak, en azından modifiye etmek durumunda bırakıyordu. İlk PC lerin üretilmeye başlaması ile ortak bir platform ve dosyasıyla bir işletim sistemi arayışı doğdu. PC lerin markalar arası uyumlu olmaları için tümünün PC için yazılmış programları çalıştırabilmesi gerekiyordu. Bilgisayar Eğitiminin temelinde bir işletim sistemi kullanmayı öğretme mantığı yatmaktadır. Çünkü işletim sisteminin kullanılması dair, klavye ve diğer bilgisayar yan (Çevre) birimlerinin kullanımını öğretmektedir. Dosya, Klasör, Komutların kullanılması ve anlamlarının ne olduğunun anlatılması temel bilgisayar mantığının verilmesi bakımından önemlidir. Bu ders notunun da amacı anlatılan dersler doğrultusunda öncelikle bilgisayar, İşletim sistemi (Windows 95) ve günümüzde kullanılması zorunlu hale gelen Ofis Programları, Internet hakkında yazılı kaynak bilgiler sunabilmektir. 5

6 DONANIM 6