ÜNİTE. AFET HABERLEŞMESİ Doç. Dr. Bülent ÇAVUŞOĞLU İÇİNDEKİLER HEDEFLER TELSİZ HABERLEŞMESİ

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER TELSİZ HABERLEŞMESİ Telsizlerin Sınıflandırılması Telsiz ve Fonksiyonlarının Tanıtımı Afet ve Acil Durumlarda Telsiz Kullanımı Telsiz Haberleşmesinde Fonetik Alfabenin Kullanımı Afet ve Acil Durumunda Telsiz Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar AFET HABERLEŞMESİ Doç. Dr. Bülent ÇAVUŞOĞLU Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Telsizlerin çalışma prensiplerini kavrayacak, Telsiz tiplerini tanıyacak Telsiz haberleşmesinde kullanılan frekansları ve haberleşme modlarını öğrenecek, Bir telsizi, üzerindeki fonksiyonları ile birlikte tanıyacak, Fonetik alfabeyi ve kullanımını anlayacak, Telsiz heberleşmesinde dikkat edilecek unsurları öğrenecek, Afet ve acil durum kurallarına uyarak sağlıklı bir telsiz çağrısı yapabileceksiniz. ÜNİTE 6

2 GİRİŞ Hem verici hem de alıcı olarak çalışabilen kablosuz iletişim araçlarına telsiz denir. Bu iletişim araçları kullanılarak elektromanyetik dalgalar vasıtasıyla kablosuz olarak yapılan haberleşme ise telsiz haberleşmesidir. Herhangi bir afet durumunda teknolojik altyapıya en az ihtiyaç duyan haberleşme yöntemi olan ve bu özelliğinden dolayı afet durumlarının vazgeçilmez bir unsuru olan telsiz haberleşmesi konusunda yeterli bilgiye sahip olmak oldukça önemlidir. İlk akla gelen soru neden cep telefonu veya internet gibi teknolojiler dururken telsizlerin afet haberleşmesinde kullanıldığıdır. Cep telefonu veya internetin çalışabilmesi için haberleşme altyapısının zarar görmemiş olması gerekir. Afet durumunda genellikle haberleşme yapısını besleyen güç üniteleri ve altyapı zarar görür. Bu yüzden, günlük hayatta acil durum ekiplerinin veya arazide görev yapan birliklerin temel haberleşme ekipmanı olan telsizlerin afet durumlarında da haberleşmede çok önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Bu bölümün amacı telsiz ve telsiz haberleşmesi ile ilgili en temel ve gerekli bilgileri çok fazla teknik ayrıntıya girmeyerek okuyucuya aktarmaktır. Böylece bu bölüm sonunda telsiz teknolojisi ve kullanımı kavranmış olacaktır. TELSİZLERİN SINIFLANDIRILMASI El telsizi bütün acil durum personelinin nasıl kullanıldığını bilmesi gereken bir cihazdır. Batarya ile çalışan ve üzerindeki anten yardımıyla kablosuz olarak haberleşme yapabilen cihazlar genel olarak mobil (sabit olmayan) telsiz olarak adlandırılabilir. Bununla beraber, telsizler için farklı sınıflandırmalar yapılmaktadır. Bunlar; tiplerine, kullandıkları teknolojiye, frekansa ve haberleşme kanalının kullanılma biçimine göre olmaktadır. Telsiz Tipleri Sabit telsiz, araç telsizi ve el telsizi olmak üzere üç tip telsiz bulunur. Sabit telsiz Sabit telsiz, komuta kontrol merkezinde kullanılır. Antenleri bina çatısındadır ve el telsizine göre menzili daha uzundur. Şekil 6.1. Sabit telsiz Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Araç telsizi Araç telsizi, anteni araç üzerinde bulunan ve menzili el telsizi cihazlara göre daha yüksek olan cihazlardır. Şekil 6.2. Araç telsizi El telsizi Sahada haberleşme için kullanılır. Menzili (etki etmesi beklenen alan) sabit telsizlere göre daha kısadır. Bununla birlikte elde taşınabildiği için haberleşmeyi hızlandırır. Personel, haberleşmeyi genellikle el telsizi ile sağlar. Sayısal telsizler teknolojik olarak kolaylık sağlamaktadırlar. Kullanılan Teknoloji Şekil 6.3. El telsizi Telsizler kullandıkları teknolojiye göre analog (konvansiyonel) ve dijital (sayısal) olarak ikiye ayrılırlar. Burada teknolojinin temelinde, kullanılan modülasyon tekniği yatmaktadır. Analog telsizlerde analog modülasyon, sayısal telsiz sistemlerinde ise sayısal modülasyon kullanılmaktadır. Analog telsiz sistemlerine göre sayısal sistemleri avantajlı kılan temelde 4 unsur bulunmaktadır: Yüksek ses kalitesi, Sayısal teknoloji ile ihtiyaç duyulan bant genişliğinin azalması ve dolayısıyla kapasite artışı, Batarya tasarrufu ve daha uzun konuşma süreleri, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Kişisel çağrı, acil durum çağrısı ve özel grup çağrısı yapabilme, mesajlaşma, GPS özelliği bulunan telsizlerle personel takibi ve kısa mesaj bazlı veri tabanı sorgulama uygulamaları. Bu üstünlüklerinden dolayı telsiz teknolojisinde sayısal sisteme geçilmektedir. Sayısal sistem kullanan telsiz sistemlerinin özellikle afet harici acil durumlarda (ambulans vb.) kullanılması tercih edilirken, afet sonrası ilk haberleşme için analog sistemler önemlerini korumaktadırlar. Sayısal telsizlerle ilgili ayrıntılı bilgi bu bölümde ele alınacaktır. Afet kullanımında çok önemli bir yere sahip olan analog telsiz sistemleri, HF/SSB telsizleri, ayrıca bir sonraki bölümde detaylı olarak incelenecektir. Sayısal telsiz sistemleri Günümüzde sayısal telsiz haberleşmesi için yaygın olarak kullanılan üç adet standart, bulunmaktadır. TETRA (TErrestral Trunk RAdio-Karasal Trunk Telsiz), Sayısal Mobil Radyo (Digital Mobile Radio, DMR) ve APCO 25 (Association of Public-Safety Communications Officials-International) dir. Kullandıkları frekanslara göre telsizler UHF, VHF ve HF olarak adlandırılırlar. DMR, ilk olarak 2005 yılında onaylanan ve profesyonel mobil radyo kullanıcıları için tasarlanan bir sayısal radyo haberleşmesi standardıdır. Bu standart mevcut 12.5 khz kanal aralığı ile kullanılan küresel karasal mobil frekans bantlarında kullanılmak ve gelecekte 6.25 khz kanal eşdeğeri için yapılacak düzenleme gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanmıştır. Sistem tasarımı yapılırken düşük maliyet ve uygulama basitliği göz önünde bulundurulmuştur. DMR ses, veri ve diğer ek hizmetler için altyapı sağlar. DMR protokolü lisans gerektirmeyen (Katman I), lisans gerektiren konvansiyonel (Katman II) ve trunk destekli lisans gerektiren (Katman III) çalışma şekillerini destekler. APCO-25 Kamu Güvenliği ve Acil Yardım Kurumlarının, normal, kriz ve afet durumlarındaki Sayısal Telsiz Haberleşme ihtiyaçlarını karşılayacak sistem çözümüdür. Türkiye de Aselsan tarafından desteklenen bu sistem; kamu güvenliği ve acil yardım kurumları telsiz kullanıcılarının yaratacak olduğu haberleşme trafiğini karşılayacak, metropollerde, kent merkezlerinde, banliyö veya kırsalda kamu güvenliği ve acil yardım kurumlarının sorumluluk alanına giren coğrafyayı eksiksiz olarak kaplayacak, afet durumlarında en az zararla çalışmasını sürdürüp haberleşme ihtiyacını karşılayacak niteliktedir. TETRA, Avrupa ülkelerinde ortak bir platform oluşturmak için ortaya konan APCO-25 gibi açık kaynaklı bir sayısal telsiz sistemidir. Ancak henüz istenilen ortak uygulama platformu oluşturulamamıştır. TETRA sisteminde, ses veya veri haberleşmesi için bir havuzda toplanan radyo kanallarından bir tahsis gerçekleştirir. TETRA ayrıca hücreler hâlinde organize edilen ağlar arasında dolaşımı ulusal veya uluslararası çapta desteklemektedir. TETRA altyapı üzerinden noktadan noktaya ve noktadan çok noktaya haberleşmeyi desteklediği gibi, doğrudan el terminalleri arasında da, konvansiyonel telsiz haberleşme sistemlerinde olduğu gibi, haberleşmeye olanak sağlamaktadır. Kullanılan Frekanslar Telsizler 3 frekans grubunda çalışırlar. Bunlar HF (High Frequency), VHF (Very High Frequency) ve UHF (Ultra High Frequency) dir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 HF: Yüksek frekans manasına gelen, High Frequency kelimelerinin baş harfleri ile temsil edilen 3MHz-30MHz frekans aralığıdır. VHF: Çok yüksek frekans manasına gelen, Very High Frequency kelimelerinin baş harfleri ile temsil edilen 30MHz-300MHz frekans aralığıdır. UHF: Ultra yüksek frekans manasına gelen, Ultra High Frequency kelimelerinin baş harfleri ile temsil edilen 300MHz-3GHz frekans aralığıdır. Telsizler kullandıkları frekansların isimleriyle de VHF, UHF veya HF telsiz olarak isimlendirilirler. Afet ve acil durumlarda bu frekans bantlarından hangilerinin kullanılacağı önceden belirlenmiştir. Buna göre; VHF ve UHF frekans bandı aşağıdaki amaçlar için kullanılır. Merkezde, Başkan, Başkan Yardımcısı, Daire Başkanı ve diğer amirleri bilgilendirme, onların emir ve talimatlarını alma, İllerde Vali, Vali Yardımcısı, İl Müdürü ve diğer amirleri bilgilendirme, onların emir ve talimatlarını alma, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ile Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü, İl Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi personelinin görev alanına giren iş ve işlemlerle ilgili olarak merkeze ve/veya birbirleriyle yapacakları görüşme, Müşterek çalışma yapılan ya da daha önceden telsiz veya frekans kullanım izni verilmiş resmî, özel ve gönüllü ekipler ile yapılacak görüşme. VHF/UHF frekanslarındaki haberleşmede yönetici (merkez) istasyon merkezde Başkanlık Haber Merkezi, illerde ise il haber merkezleridir. Telsiz haberleşmesinin koordinesi ve komutası bu istasyonlara aittir. Afet ve acil durumlarda HF frekans bandı ise aşağıdaki amaçlar için kullanılır. İller arası ve uzak mesafe haberleşmenin sağlanabilmesi, Afet ve acil durum ilk haberlerinin verilmesi, Başkanlıkça, il afet ve acil durum merkezlerine talimat verilmesi, Diğer haberleşme sistemlerinin devre dışı olduğunda, acil haberleşmenin sağlanması. Afetlerde genellikle simpleks haberleşme modu kullanılır. Haberleşme Modu Telsiz haberleşmesi haberleşme kanalının alıcı ve verici olarak nasıl kullanıldığına bağlı olarak, simpleks (yakın kanal) ve röleli (tekrarlayıcılı) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Simpleks modda gönderici ve alıcı aynı frekans üzerinden haberleşmektedir. Arada herhangi bir tekrarlayıcı (röle) bulunmamaktadır. Aynı kanal her iki telsiz tarafından hem konuşma hem de dinleme için kullanıldığından aynı anda sadece bir kişi konuşabilir. Diğer kullanıcı dinleme modunda bekleyip kendisine sıra geldiğinde konuşabilmektedir. Şekil 6.4 te simpleks telsiz haberleşmesi temsil edilmiştir. Afet durumunda alt yapı zarar görebildiğinden, bu durumda genellikle simpleks haberleşme kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Röleli modda ise bütün telsizler röle ismi verilen bir merkez ile gönderimlerini yaparlar. Bu röle ise başka bir frekans üzerinden daha yüksek güçte bu mesajı tekrarlar ve iletilmesi istenilen yere gönderir. Bu tür haberleşme daha uzak bölgelerle haberleşme yapılabilmesini mümkün kılar. Özellikle röleler hakim tepelere yerleştirildiğinden, telsizlerin birbirlerini görmediği durumlarda da haberleşme yapılabilmesine olanak tanır. Şekil 6.5 te röleli telsiz haberleşmesi temsil edilmiştir. Kanal Şekil 6.4. Simpleks mod Telsizlerin fonksiyonları kullanıcılar tarafından eksiksiz olarak öğrenilmelidir. Röle (Tekrarlayıcı) Şekil 6.5. Röleli mod TELSİZ VE FONKSİYONLARININ TANITIMI El telsizi acil durumlar ve afet durumlarında başvurulan en önemli cihazlardandır. Bu bölümde el telsizinin özellikleri ve kullanımı ile ilgili unsurlar açıklanmıştır. Şekil 6.6 da el telsizinin bölümleri gösterilmiştir. Telsizlerin fonksiyonları kullanıcılar tarafından eksiksiz olarak öğrenilmelidir. Bu özellikler üretici firmaya göre bazı değişiklikler gösterebilir. Şekil 6.6 da verilen özellikler en genel özellikler olup üretici firmanın sağladığı kullanım kılavuzu incelenerek özelliklerin tam olarak nasıl kullanıldığı öğrenilmelidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Anten Acil çağrı tuşu Bas-konuş mandalı Güç değişikliği Opsiyon/Monitör Mikrofon Kanal seçme düğmesi Açma/Kapama ve ses ayarı LED (Kırmızı/Yeşil) Hoparlör LCD ekran Tuş takımı Şekil 6.6. El telsizi ve özellikleri Telsizde kullanıcının tanıması gereken önemli kısımlara ilişkin açıklamalar aşağıda verilmiştir: Anten: Telsiz antenleri, cihazla bütünleşik olmayıp, cihaza takılıp çıkartılabilirler. Cihaz kesinlikle antensiz çalıştırılmamalıdır ve anteninden tutarak taşınmamalıdır. Acil çağrı tuşu: Yetki verildiğinde 3 saniyeden daha uzun süreli basıldığında acil çağrı başlatılır. Telsiz acil çağrısı başlatıldığında LED, 1 kere kısa süreli yanıp söner. Bas-konuş mandalı: Konuşmak için bu mandalın basılı tutulması gerekmektedir. Bu mandal üzerinde İngilizce Push-To-Talk ifadesinin kısaltması olan PTT de yazılı olabilir. Konuşma süresince bu mandala basılı tutulur ve dinleme yapmak için mandal bırakılır. Güç değişikliği: Bu tuş kullanılarak, karşı tarafın bizi net olarak duyamadığı durumlarda çıkış gücü artırılarak daha temiz bir iletişim yapılması sağlanır. Ancak bunun batarya tüketimini artırdığı unutulmamalıdır. Daha iyi bir konuma geçtiğimizde veya konuşma sonlandığında gücün tekrar eski konumuna getirilmesi tavsiye edilir. Opsiyon/Monitör: Bu tuşa kısa süreli basıldığında susturma (Çağrı bekleme) fonksiyonu açılıp kapatılabilir. Uzun süreli basıldığında ise monitör fonksiyonu açılıp kapatılabilir. Mikrofon: Konuşmanın cihaz tarafından algılandığı bölümdür. Net bir konuşma yapabilmek için ağızdan 5-10 cm uzakta tutulmalıdır. Kanal seçme düğmesi: Kanal anahtarı ile kanal seçme işlemi yapılır. Genellikle ilk kanallar (ör: 0-15 arası) kanal seçimi için kullanılır ve son kanal ise (ör: 16. Kanal) kanal seçme işlemini tuş takımına transfer etmek için kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Açma/Kapama ve ses ayarı: Bu düğme tık sesi duyulana kadar çevrildiğinde cihaz açılmış olur. Daha sonra sağa veya sola çevrilerek cihazın ses ayarı yapılır. LED (Kırmızı/Yeşil): Telsiz, alma konumundayken yeşil, gönderme konumundayken ise kırmızı LED yanar. Hoparlör: Gelen çağrının dinlenildiği bölümdür. LCD ekran: Bu ekran üzerinde cihazla ilgili olarak birçok bilgi yer almaktadır. Bunlardan bazıları; RF çıkış gücü seviyesi, batarya durumu, kısa mesaj uyarısı, sinyal seviyesi, Tuş takımı: Tuş takımından gerekli seçenekler girilebilir. Haberleşme Düzeni Tüm birimlerin ve telsiz kullanıcısı operatörlerinin katılımı ile oluşan telsiz haberleşme ağına, çevrim adı verilir. Her çevrimin bir lideri vardır. Örneğin, 112 acil çevrimin lideri Komuta Kontrol Merkezi, Ankara itfaiyesi çevrim lideri ise itfaiye komuta dır. Örgütün en üst idari makamı adına hareket eden çevrim lideri, haberleşmenin merkezidir ve talimatlarına tüm birimler kesinlikle uymak zorundadır. Telsiz haberleşmesinde tüm birim ve operatörler haberleşme ile ilgili genel kurallara uymak zorundadır. Bu kurallar şunlardır: Her birim ve operatörün, telsiz kullanmayı ve çıkması muhtemel sorunları nasıl çözeceğini bilmesi gerekir. Her birim ve operatör, çevrim liderinin talimatlarına uymak zorundadır. Merkezin vereceği talimatlara uyulmadığı takdirde haberleşmede karışıklık kaçınılmaz olacaktır. Örneğin, merkezin yapacağı istasyonlar dinlemede kalın anonsunun ardından sadece merkezin öncelikli olarak kabul ettiği veya çağırdığı istasyon konuşabilir. Diğer istasyonlar olay ile ilgili haberleşme bitene kadar çevrime çağrı gönderemezler. Yoğun bir haberleşmede önceliklerin belirlenmesi, haberleşme sırasının buna göre düzenlenmesi gerekir. İletilmek istenen mesajlar acil, öncelikli, rutin ve idari olmak üzere dört alt başlık altında sınıflandırılır. Örneğin, Olay yerine giden ambulans, acil; Hasta veya yaralı taşıyan ambulans, öncelikli; Görev yerine dönen ambulans, rutin ; İkmale giden ambulans, idari olarak değerlendirilir. Her birimin bir telsiz kodu vardır. Afet ekibinin bilmesinde fayda vardır. AFET DURUMLARI VE ACİL DURUMLARDA TELSİZ KULLANIMI Konuşmaya başlamadan önce çevrimde başka bir haberleşme olup olmadığını anlamak amacıyla kısa süre dinleme yapılır. Kanal meşgul değilse görüşme yapmak için mandala basıldıktan 1-2 saniye sonra çağrı yapılır ve konuşma süresince basılı olarak tutulur. Çağrı yapan istasyon; önce karşı tarafın çağrı kodunu, daha sonra kendi çağrı kodunu söyler. Örneğin (otuzdokuz doksandokuz yirmiiki yirmiiki) şeklindeki bir haberleşmenin manası; kod numaralı Arama Kurtarma Birlik Müdürlüğü Haber Merkezi ile görüşmek istiyorum. Ben kod numaralı İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Arama ve Kurtarma ekibi şefiyim demektir. Her birim kendi koduna sahiptir. Bu kodlardan bazıları tablo 6.1 ve 6.2 de verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Tablo 6.1. İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğüne ait bazı önemli çağrı kodları İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü Birim/Ünvan Makam/Ünvan Çağrı Kodu Valilik Vali 2010 Valilik (Afetten sorumlu Vali Yardımcısı) Vali Yardımcısı 2020 Valilik (Diğer Vali Yardımcıları) Vali Yardımcıları İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü İl Müdürü 2030 Arama ve Kurtarma Ekibi Şef 2222 Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi Şube Müdürü 2910 Haber Merkezi (Afad Mrk) 2999 Tablo 6.2. Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğüne ait bazı önemli çağrı kodları Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü Birim/Ünvan Makam/Ünvan Çağrı Kodu Birlik Müdürlüğü Birlik Müdürü 3010 Arama Kurtarma Birim Amirliği Birim Amiri 3030 İkmal ve Donatım Birim Amirliği Birim Amiri 3610 Mobil Komuta Aracı Haber Merkezi 3910 Arama ve Kurtarma Birliği Haber Merkezi Haber Merkezi 3999 Konuşma bitince, mandal bırakılarak karşı istasyon dinlenir. Çağrı alan istasyon kendi çağrı kodunu da belirterek dinlemede demek suretiyle çağrının alındığını karşı tarafa bildirir. Konuşma sonlandırılacağı zaman karşı tarafa bitti denilerek bu istek bildirilir. Fonetik Alfabe ezberlenmeli ve gerektiğinde kullanılabilmelidir. TELSİZ HABERLEŞMESİNDE FONETİK ALFABENİN KULLANIMI Telsiz haberleşmesinde, çeşitli nedenlerle anlaşılmasında güçlük çekilen kelimelerin anlatılmasında kelimenin kendisini söylemek yerine önceden belirlenmiş ifadelerle kodlanması gerekebilir. Bu durumda tablo 6.3 ve 6.4 te verilen fonetik alfabe kullanılır. Örneğin BORA kelimesinin ulusal alfabeye göre söylenişi Bursa-Ordu-Rize-Ankara iken, uluslararası alfabeye göre söylenişi Bravo- Oscar-Romeo-Alfa dır. Uluslararası bir çağrıda örneğin "sky12" için fonetik alfabe kullanılacaksa Sierra-Kilo-Yankey-Unoone-Bissotwo şeklinde kodlama yapılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Tablo 6.3. Fonetik Alfabe Fonetik Alfabe Harf Uluslararası Türkçe A Alfa Ankara B Bravo Bursa C Çarli Ceyhan Ç -- Çankırı D Delta Denizli E Eko Edirne F Foxtrot Fatsa G Golf Giresun H Hotel Hopa I İndia Isparta İ -- İzmir J Juliet Jale K Kilo Kayseri L Lima Lüleburgaz M Mike Manisa N November Nazilli O Oscar Ordu Ö -- Ödemiş P Papa Pazar Q Quebec -- R Romeo Rize S Sierra Samsun Ş -- Şarköy T Tango Trabzon U Uniform Urfa Ü -- Ünye V Victor Van W Whiskey -- X X ray -- Y Yankee Yalova Z Zulu Zonguldak Tablo 6.4. Fonetik Alfabe (Rakamlar) Fonetik Alfabe Rakam Uluslararası Türkçe 0 Nada Zero Sıfır 1 Una One Bir 2 Bisso Two İki 3 Terra Three Üç 4 Karte Four Dört 5 Panta Five Beş 6 Soxi Six Altı 7 Sette Seven Yedi 8 Okto Eight Sekiz 9 Nove Nine Dokuz Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 AFET VE ACİL DURUMUNDA TELSİZ KULLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Aşağıdaki kurallara dikkat edilmesi sağlıklı bir telsiz haberleşmesi yapılabilmesi için önem arz etmektedir. Afet zamanında ve acil durumlarda saniyeler çok önemlidir. Bu kurallara uymak hayat kurtarabilir. Afetlerde telsiz kullanım kurallarına uymak hayat kurtarır. Telsiz cihazları, görev esnasında daima açık bulundurulur. Zorunlu olarak cihazın kapatılacağı zamanlarda bağlı bulunulan Haber Merkezîne bilgi verilir. Acil durumlarda araç telsizi ile araç çalıştırılmadan, kısa süreli olmak kaydıyla haberleşme yapılabilir. Ancak uzun konuşmalarda araç aküsünün zarar görmemesi için motor çalıştırılır. Deprem, yangın, su baskını, kazalar ve erken uyarı vb. afet ve acil durum haberlerinin iletilmesi için yapılan görüşmelere hiçbir surette müdahale edilmez. Görev esnasında merkez ile görevdeki ekipler arasındaki irtibatı sağlamak için araç telsizinin başında mutlaka personel bulundurulur. Bulundurulamayacaksa bağlı bulunulan haber merkezine bilgi verilir. Sabit istasyonlardan ve araç telsizlerinden yapılacak konuşmalardan yetkili amirler ve telsiz kullanan personel birlikte sorumludurlar. El telsizi tahsis edilen personel, telsizlerinin çalışır durumda olmasından, bakım ve şarjından sorumludur. Telsiz haberleşmesinde ifadeler mümkün olduğu kadar kısa, öz ve anlaşılır şekilde olur. Sesin duyulmadığı veya anlaşılmadığı durumlarda kesinlikle bağırmamalı, daha iyi bir konuma geçerek veya telsiz verici gücü artırılarak sorun giderilmeye çalışılmalıdır. Ne, nerede, ne zaman, nasıl, ne kadar, kim sorularından oluşan 5N+1K kuralı unutulmamalıdır. Vakayı alan ya da telsiz ile bildiren personel bu soruların cevabını, karşı taraf sormadan bildirmelidir. İki telsiz konuşurken önemli bir durum olmadıkça araya girilmemelidir. Yüksek frekanslı radyo dalgalarının tehlike arz ettiği benzin istasyonları gibi bölgelerde, haber merkezine bilgi verilmeli ve telsiz anonsu yapılmamalıdır. Telsiz hiçbir zaman ıslatılmaz, kirletilmez, herhangi bir yere çarpılmaz, düşürülmemeye dikkat edilir. Antensiz çalıştırılmaz ve antenden tutularak taşımaz. Telsiz konuşması 45 sn.den uzun sürmemelidir. Aksi durumda 45 sn. sonra telsiz kendiliğinden kapanır tekrar mandala basılıp konuşulması gerekir. Haberleşme Güvenliği Telsiz haberleşmesi kolaylıkla dinlenebildiğinden güvenli bir haberleşme yapabilmek için aşağıdaki unsurlara dikkat etmek gerekir: Tüm telsiz görüşmelerinde tabloda verilen çağrı işaretleri (kodları) kullanılır. Bu kodlar önceden belirlenerek kullanıcılara tebliğ edilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Çağrı işaretlerini açıklayıcı tabir ve terimlerden; isim, unvan ve rütbe söylemekten kesinlikle kaçınılır. Hazırlanan çağrı işaretlerinin kullanılması, sistem güvenliği yönünden gereklidir. Merkezde Başkanlık Haber Merkezi, illerde ise İl Haber Merkezi haberleşmede en üst yetkili birimlerdir. Bu merkezlerden verilecek talimat ya da komutlar tüm birimler tarafından haberleşme disiplini ve kuralları açısından eksiksiz biçimde yerine getirilir. Belirli bir görev için geçici olarak telsiz kullanma mecburiyetinde olanlar Başkanlık ve/veya il afet ve acil durum müdürlüklerince verilen geçici çağrı işaretlerini kullanırlar. Gizlilik dereceli konular, önemli ve uzun haberler telsizle aracılığı ile konuşulmaz, başka haberleşme yöntemleri kullanılır. El ve araç telsizleri ile mümkün olduğunca diğer insanların ve toplulukların duyamayacağı bir noktadan konuşma yapılır. El telsizi tahsis edilen personel, konuşmayı sadece kendisi yapar ve telsizini başkalarına vermez. Telsizlerin ses ayarı, bekleme anında; bulunulan mekân veya sahanın ses düzeyine göre karşıdan gelebilecek anonsları kullanıcının duyabileceği, ancak telsize uzak mesafedeki kişilerin duyamayacağı derecede düşük tutulur. Telsiz haberleşmesinde kolaylık sağlayan hususlar Telsiz haberleşmesinin kolaylıkla dinlenebileceği unutulmamalıdır. Telsiz kullanıcıları uygun zamanlarda deneme çağrıları yapar. Bu çağrılar sırasında tespit edilen ölü noktalar daha sonra haber merkezine rapor edilir. Görüşmeler sırasında not alınması gerekiyorsa önceden yazmaya hazır olun uyarısı yapılır. Anlaşılması güç ve önemli kelimelerin telaffuzunda tablo 6.3 ve 6.4 teki ulusal fonetik alfabeden istifade edilir. Yabancılarla konuşurken uluslararası fonetik alfabe kullanılır. Uzun süreli konuşma gerektirecek durumlarda belirli periyotlarda mandalı bırakıp 2-3 saniye kadar bekledikten sonra yeniden mandala basarak konuşmaya devam edilir. El ve araç telsizleri ile yapılan çağrılara karşı taraf cevap vermiyorsa haber merkezi uyarılır. Diğer haberleşme araçları ve yöntemleri ile iletişim sağlanır. El ve araç telsizleri birbirleriyle iletişim sağlayamıyorsa bağlı bulunulan Haber Merkezi aracılığı ile iletişim sağlanır. Bazı telsiz çağrı örnekleri Telsiz çağrıları yapılırken uyulması gereken bazı standartlar vardır. Çağrı yapılırken önce karşı tarafın sonra da kendi kodunuzun söylenmesi gerektiğine daha önce değinmiştik. Aşağıda bu çağrıların yapılma şekillerine ilişkin örneklendirilmiş bilgiler yer almaktadır. Dört rakamlı olan kodlar ikişer ikişer okunur (Çiftsıfır-yirmibeş), Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 10 15 (On-onbeş) gibi. Aynı kanaldan yapılan konuşmada telsiz kodlarının söylenmesi yeterlidir (otuzdokuz doksandokuz yirmidokuz on) Bunun anlamı; kod numaralı Arama Kurtarma Birlik Müdürlüğü Haber Merkezi ile görüşmek istiyorum. Ben kod numaralı Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezi Şube Müdürüyüm demektir. Toplu konuşma yapılırken görüşme yapılmak istenen abonelerin çağrı kodları sırasıyla söylenir. Çağrıyı alan aboneler ise yine çağrı sırasına göre cevap vererek görüşmeye katılırlar , 30 10, şeklinde yapılan çağrının anlamı Ben kod numaralı ( İl Afet ve Acil Durum Müdürü), (Müdahale Şube Müdürü), (Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürü) ve (Arama ve Kurtarma Birim Amiri) ile konuşmak istiyorum. demektir. Çağrıyı alan istasyonlar, çağırılma sırasına göre kendi kodlarını da söylemek suretiyle "dinlemede" cevabını verirler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Özet Telsiz Haberleşmesi Hem verici hem de alıcı olarak çalışabilen kablosuz iletişim araçlarına telsiz denir. Telsizler kullanım amaçlarına göre el telsizi, araç telsizi ve sabit telsiz olarak üçe ayrılırlar. Kullandıkları teknolojiye göre ise analog ve sayısal telsiz olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Analog telsizler, özellikle afet durumlarında önemli bir kullanım alanına sahipken, sayısal telsizler de sundukları ekstra özellikler ve görüşme kalitesindeki üstünlük ile diğer acil durumlarda tercih edilmektedirler. Frekanslarına göre VHF/UHF ve HF diye üçe ayrılan telsizler, haberleşme modlarına göre ise simplex ve röleli olmak üzere ikiye ayrılmaktadırlar. Afet durumlarında genellikle simpleks haberleşme alt yapı gerektirmediği ve iki telsiz arasında direkt haberleşme yapılırken (yakın kanal) kullanıldığı için ön plana çıkmaktadır. Tüm birimlerin ve telsiz kullanıcısı operatörlerinin katılımı ile oluşan telsiz haberleşme ağına çevrim adı verilir. Afet durumlarında haberleşmenin nasıl yapılacağı yönetmelikler ile belirlenmekle beraber, genel haberleşme düzeni içinde her çevrimin bir lideri vardır. Telsizle konuşurken, anlaşılır olmak çok önemli olduğundan belirlenmiş kurallara dikkat etmek çok önemlidir. Fonetik alfabe ezberlenmeli ve gerektiğinde kullanılmalıdır. Telsiz cihazı ve üzerindeki fonksiyonlar iyi tanınmalı, telsiz kanalında önce dinleme yapıp kanalın boş olduğundan emin olduktan sonra çağrı uygun formatta yapılarak mümkün olan en kısa sürede durum aktarılmalıdır. Telsiz cihazları her türlü darbeden ve kötü hava şartlarının etkisinden korunmalı ve acil durumlarda kullanıma hazır olması için gereken hassasiyet gösterilmelidir. Telsiz haberleşmelerinin her zaman kolaylıkla dinlenebileceği unutulmamalı ve ilgili kodlar haricindeki bilgiler telsiz haberleşmesi üzerinden paylaşılmamalıdır. Son olarak acil durumlarda ne yapılacağı önceden öğrenilmeli ve zamanın çok değerli olduğu acil durumalara hazırlıklı olmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Bir mobil telsizde aşağıdakilerden hangisinin bulunması zorunlu değildir? a) Batarya b) Anten c) Bas-Konuş mandalı d) Kulaklık e) Kanal seçim düğmesi 2. Aşağıdakilerden hangisi bir telsiz çeşidi değildir? a) Sabit telsiz b) Araç telsizi c) Cep telsizi d) El telsizi e) VHF Telsiz 3. Telsiz haberleşmesinde ses yeterince güçlü olarak karşı tarafa iletilemediğinde anlaşılırlığı artırmak için aşağıdakilerden hangisini yapmak uygun değildir? a) Yerimizi değiştirmek veya yüksek bir yere çıkmak b) Bağırarak/ Yüksek sesle konuşmak c) Güç ayar düğmesi ile daha yüksek bir çıkış gücüne geçmek d) Fonetik alfabeyi kullanarak kodlamak e) Karşıdaki kullanıcıdan konumunu değiştirmesini istemek 4. Aşağıdakilerden hangisi genellikle simpleks modda yapılabilir? a) İki kişi aynı anda konuşabilir b) Farklı frekanslardan haberleşme yapılabilir c) Röle üzerinden haberleşme yapılabilir. d) Sadece bas-konuş mandalına basan kişi konuşabilir. e) Uzak haberleşme yapılabilir kodlu telsizden 2338 kodlu telsize yapılan çağrılar için aşağıdaki telsiz çağrılarından hangisi doğru formatta yapılmıştır? a) Sıfır sıfır ondokuz-yirmiüç otuzsekiz b) İkibinüçyüzotuzsekiz-sıfır sıfır ondokuz c) Yirmiüç otuzsekiz- çiftsıfır ondokuz d) Ondokuz-yirmiüç otuzsekiz e) Yirmiüç otuzsekiz Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 6. CADDE kelimesinin ulusal fonetik alfabeye göre doğru kodlanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? a) Ceyhan-Artvin-Damla-Damla-Edirne b) Cevizin C si-armutun A sı-dolunun D si-dolunun D si-evin Esi c) Ceyhan-Ankara-Denizli-Denizli-Edirne d) C-A-D-D-E e) CAD-DE 7. LIGHT kelimesinin uluslararası fonetik alfabeye göre doğru kodlanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? a) Lüleburgaz-Isparta-Giresun-Hopa-Trabzon b) Lima-India-Golf-Hotel-Tango c) Le-I-Ge-He-Te d) L-I-G-H-T e) EL-AY-Gİ-EYÇ-Tİ 8. TETRA nedir? a) Bir telsiz çağrı kodu b) Fonetik alfabede bir kod c) Bir haberleşme modu d) Özel bir şifre sistemi e) Bir sayısal telsiz sistemi 9. UHF frekans aralığı aşağıdakilerden hangisidir? a) 300kHz-3MHz b) 3MHz-30MHz c) 30MHz-300MHz d) 300MHz-3GHz e) 3GHz-30GHz 10. Aşağıdakilerden hangisi sayısal telsiz sisteminin üstünlüklerinden değildir? a) Afetten etkilenmemesi b) Yüksek ses kalitesi c) Kapasite artışı d) Batarya tasarrufu e) Daha uzun konuşma süreleri Cevap Anahtar: 1.D, 2.C, 3.B, 4.D, 5.C,6.C, 7.B, 8.E, 9.D, 10. A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Afet ve acil durum hizmetlerinde telsiz kullanım ve işletme yönergesi, ( ) Ataman, B.K., Kazancıoğlu T.A., Erbaş, E. (2006) Telsiz Kullanımı El Kitabı, ( ) Aselsan Telsiz Kullanım Kılavuzu ( ) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (2011), Acil Sağlık Hizmetleri-Haberleşme, ( ) Şahin, F. (2013), Telsiz Haberleşme Standartları, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, Yıl:5 Sayı: 18, Sayfa Yılmaz, M. (2013), Ortak Kullanımlı Telsiz Hizmetinin Türkiye Uygulamaları ve İletişime Katkısı, Bilgi Teknolojileri ve iletişim kurumu uzmanlık tezi. Musa_YILMAZ.PDF ( ) Kaplan, Y. (2011), Sayısal Telsiz Haberleşme Teknolojileri. ( ) Şasa, A. (2013), Afet Haberleşmesi, İş Sürdürülebilirliği, Risk Analizi Ve Amatör Telsizcilik Arasındaki İlişki ( ) HF/SSB User s Guide ( ) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17