ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ HABERLEŞME 720S00015 Ankara, 2011

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir. PARA İLE SATILMAZ.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR... ii GİRİŞ... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ HABERLEŞME ARAÇLARI Örgütsel Haberleşme Örgütsel Haberleşme Çeşitleri Telsiz Haberleşmesi Frekans (Kanal) Mantığı ve Farkları Telsiz Telsiz Çeşitleri Konum Seçme Telsiz Kullanımı Afet ve Acil Durumunda Telsiz Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖĞRENME FAALİYETİ KOMUTA KONTROL MERKEZİNE GELEN ÇAĞRILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Komuta Kontrol Merkezi Personeli Komuta Kontrol Merkez i Nöbetçi Sorumlu Hekimi Komuta Kontrol Merkezi Hekimi (Danışman Hekim) Çağrı Karşılama Personeli (Paramedik, ATT, Hemşire) Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni (VHKİ) Komuta Kontrol Merkezi İşleyişi Çağrı Karşılama ve Vaka Kayıt Sistemi Danışman Hekime Aktarılan Çağrının Değerlendirilmesi Ambulans Ekibinin VHKİ ye Bilgi Aktarımı Teknik Destek Hizmetleri UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖĞRENME FAALİYETİ ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE KAYIT SİSTEMİ Acil Sağlık Hizmetleri Kayıt Merkezleri Acil Sağlık Hizmetleri Kayıt Tipleri Veri Kontrolü, Sınıflandırılması ve Saklanması Kayıt Bilgilerinin Gizliliği Acil Sağlık Hizmetlerinde Kullanılan Formlar İstasyonlarda Kullanılan Formlar Komuta Kontrol Merkezi ve Başhekimlikte Kullanılan Formlar UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 720S00015 Acil Sağlık Hizmetleri Acil Tıp Teknisyenliği MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/24 Haberleşme Haberleşme araçları, çağrı karşılama, çağrı aktarma ve acil sağlık hizmetlerinde kullanılan formlar ile ilgili bilgi ve becerileri içeren öğrenme materyalidir. ÖNKOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Yok Birimler arası haberleşmeyi sağlamak. Genel Amaç Komuta kontrol merkezinde ve sahada Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği ile İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi doğrultusunda birimler arası haberleşmeyi sağlayabileceksiniz. Amaçlar 1. Haberleşme araçlarını kullanabileceksiniz. 2. Komuta kontrol merkezine gelen çağrıları değerlendirebileceksiniz. 3. Acil sağlık hizmetlerinde kullanılan formları kayıt yapabileceksiniz. Donanım: Telefon, telsiz, kalem, bilgisayar, projeksiyon cihazı, DVD. Ortam: Haberleşme simülasyon programının kurulu olduğu ders laboratuvarı, beceri eğitim sahası. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modülün sonunda ölçme aracı (test, çoktan seçmeli, doğru-yanlış, vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. ii

5 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Acil durumlarda, ambulans ekiplerinin hasta veya yaralılara erken ulaşması, medikal tedaviye erken başlanması, ölüm ve kalıcı sakatlıkların önlenmesi, hastalık ve yaralanmanın komuta kontrol merkezine erken haber verilmesi için önemlidir. Komuta kontrol merkezi, ne kadar erken aranır ise sağlık personelinin vakaya ulaşması da o derece erken olur. Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde, haberleşmenin önemi büyüktür. Komuta kontrol merkezine gelen çağrıların değerlendirilip ambulansların vakaya çıkması ve hasta veya yaralıya erken ulaşılması, haberleşmenin kesintisiz ve doğru yapılmasına dayanır. Acil sağlık hizmetlerinin herhangi bir biriminde çalışan acil tıp teknisyeninin hizmet sunumu aşamasında, hizmeti aralıksız sürdürülebilmesi için haberleşme ile ilgili yeterlikleri kazanması sağlanmalıdır. Haberleşme modülü ile acil sağlık sistemindeki haberleşme kuralları ve kayıt tutma ile ilgili bilgi ve beceriye sahip olacaksınız. 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Haberleşme araçlarını kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Kitle iletişim araçlarının özelliklerini araştırarak bir rapor hazırlayınız. Telsizin özelliklerini araştırarak bir rapor hazırlayınız 1. HABERLEŞME ARAÇLARI Afetler ile tüm olağandışı durumlar ve acil sağlık hizmetlerinde haberleşme, hizmet sunumunun vazgeçilmez bir parçası ve temel taşlarından birisidir. Haberleşme; gönderici tarafından başlatılan, istenilen anlamı alıcıya ileten ve onun cevap niteliğinde bir davranışta bulunmasına yol açan herhangi bir davranıştır. (V. Villard Merrihue) Amerikan Ulusal Haberleşme Derneği ne göre ise; gerçeklerin, düşüncelerin, fikirlerin ve duyguların karşılıklı alışverişi; taraflar arasında ortak bir anlayışın yaratılmasıdır. Haberleşme günümüz toplumunun vazgeçilmez bir parçasıdır. Haberleşmeyi zorunlu kılan nedenler şunlardır; Çevrenin genişlemesi Yatay genişleme Dikey genişleme Derinlemesine genişleme Toplumsal hayattaki değişmeler Yaşam biçimlerinin değişmesi Ekonomik katkı ve etkiler Kurumların kişisel olmaktan çıkması Psikolojik etkiler Haberleşmenin etkili ve kesintisiz olması için haberleşme öğelerinin bulunması gerekmektedir. Haberleşme öğeleri bazı kaynaklarda farklılık gösterse de amaç aynıdır. 3

8 Şekil 1.1: İletişim öğeleri Haberleşme araçları, göze, kulağa, hem göze hem kulağa hitap eden, yazılı ve resimli, sembolik haberleşme araçları olmak üzere gruplandırılabilir. Göze hitap eden haberleşme araçları Yazılı haberleşme araçları o Kişisel mesaj o Sirküler o Kitap o İlan tahtası notu o Haber bülteni o İşaretler o Oklar o İdari rapor o Standart form o İş tarifi Resimli haberleşme araçları o Resim o Fotoğraf o Şema o Harita o Grafik Kulağa hitap eden haberleşme araçları Yüz yüze yapılan haberleşmeler o Konuşma, mülakat o Memur toplantıları, grup çalışmaları o Komite ve komisyon çalışmaları o Eğitim kursları, konferanslar Temas ortamı hazırlayan haberleşme araçları o Telsiz, telefon (dâhili, harici) o İnternet, o Radyo o Faks, telgraf, teleks ve telsiz; GSM, uydu v.b. 4

9 o o o Sembolik haberleşme araçları Ziller Diğerleri Göze ve kulağa hitap eden haberleşme araçları Televizyon Gösteri Sesli film Yazılı ve resimli haberleşme araçları Afiş Sessiz film Karikatür Yazılı şema ve grafik Sembolik araçlar İşaret Amblem ve bayrak 1.1. Örgütsel Haberleşme Örgüt, ortak bir çabayı gerektiren bir amacın gerçekleştirilebilmesi için birden fazla bireyin eylemlerinin ortaklaşa yürütülmesidir. Bir örgütün varlığından söz edebilmek için aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir. Ortak amaç Çalışma isteği ve iradesi Haberleşme ve ilişki Haberleşme, örgütlerin vazgeçilmez bir parçasıdır. Ortak bir amacın gerçekleştirilebilmesi için öncelikle iletilmek istenen mesajın ilgili birimler tarafından bilinmesi ve anlaşılması gerekir. Bu durum ancak sağlıklı iletişim ile sağlanır Örgütsel Haberleşme Çeşitleri Örgütsel yapının niteliği bakımından Biçimsel (resmi) haberleşme Doğal (resmi olmayan) haberleşme Haber akımının yönü bakımından Dikey haberleşme Yatay haberleşme Kişiler arasındaki haberleşme ilişkileri bakımından Çok yönlü haberleşme ağı 5

10 Çember biçimindeki haberleşme ağı Zincir biçiminde haberleşme ağı Yıldız biçiminde haberleşme ağı Tekerlek biçiminde haberleşme ağı Acil tıp teknisyeninin acil sağlık sisteminde kullanacağı haberleşme türü, biçimsel haberleşmedir. Sağlıklı bir haberleşme ağının kurulabilmesi için biçimsel haberleşme konusunda tam yeterlik kazanılması gerekmektedir. Şema 1.1: 112 Acil haberleşme sistem şeması Biçimsel haberleşme; örgütün hiyerarşi kademesi ile ilgili olan kimin kiminle haberleşeceğini belirten ve örgüt planlarında esasları gösteren haberleşmedir. Haberleşme genel olarak telli ve telsiz araçlarla gerçekleştirilir. Telli araçlarla haberleşme; Telekom hatları: o Analog o Digital- ISDN (Tele konferans dâhil tüm modlarda haberleşme vb.) Resim 1.1: Telli haberleşme araçları 6

11 o o o o o İnternet: IP Fram Relay Wireless ADSL (Video konferans dahil tüm modlarda haberleşme vb.) şeklinde yapılır. Telsiz araçlarla haberleşme; GSM Haberleşmesi Uydu Haberleşmesi (VSAT- Unicast- Broadcast- Multicast) Telsiz Haberleşmesi o Analog (VHF- UHF- HF) o Digital- Trunk (Tetra, Apko25)- UHF Telsiz Haberleşmesi Telsiz; tel (kablo) bağlantısı olmaksızın atmosfer ya da uzay boşluğuna yayılan manyetik radyo dalgaları sayesinde haberleşmeyi sağlayan cihazdır. Telsiz haberleşmesi, iyi planlanmış bir altyapı ve etkin bir insan kaynağı ile aynı anda pek çok kişiye mesaj aktarma imkânı ve koordinasyon kolaylığı sağladığından, enerji ve kablo sorunlarından bağımsız olduğundan acil durum ve afetlerde kullanımının önemli bir yeri vardır. Acil durum ve afetlerde telefon, faks, internet vb. araçlar ile sağlıklı haberleşme sağlanamaz. Uydu telefonları yaygın olarak kullanılamaz. Bu durumlarda telsiz, tek seçenektir. Telsiz haberleşmesi, bazı kurumların (kolluk kuvvetleri, belediyeler) kendilerine göre yaptıkları düzenlemeler haricinde tüm dünyada aynı kurallara tabidir. Sağlık sistemi de her an başka kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapma zorunluluğunda olduğundan 112 acil sağlık sisteminde uluslar arası standart telsiz haberleşme kuralları kullanılır. Acil sağlık sisteminde haberleşme belirli bir organizasyon ve sistem doğrultusunda sürdürülür. Bu nedenle acil sağlık hizmetlerinde haberleşme alt yapısı oluşturulurken kurumun teşkilat yapısıyla uyumlu bir haberleşme düzeni oluşturulur. Teşkilat yapısına uygun haberleşme sistematiği geliştirildikten sonra telsiz çağrı işareti veya çağrı kodu sistematiği geliştirilir. Çağrı işareti, bir cins özel kimlik işlevi görür. Telsiz haberleşmesi yapacak herkesin her çağrı sırasında çağrı işaretini kullanması gerekir. Tüm birimlerin ve/ veya telsiz kullanıcısı operatörlerinin katılımı ile oluşan telsiz haberleşme ağına, çevrim adı verilir. Her çevrimin bir lideri vardır. Örneğin, 112 acil çevrimin lideri komuta kontrol merkezi, Ankara itfaiyesi çevrim lideri ise itfaiye komuta dır. Örgütün en üst idari makamı adına hareket eden çevrim lideri, haberleşmenin merkezidir ve talimatlarına tüm birimler kesinlikle uymak zorundadır. Telsiz haberleşmesinde tüm birim ve operatörler haberleşme ile ilgili genel kurallara uymak zorundadır. 7

12 Bu kurallar şunlardır: Her birim ve operatörün, telsiz kullanmayı ve çıkması muhtemel sorunları nasıl çözeceğini bilmesi gerekir. Her birim ve operatör, çevrim liderinin talimatlarına uymak zorundadır. Merkezin vereceği talimatlara uyulmadığı takdirde haberleşmede karışıklık kaçınılmaz olacaktır. Örneğin, merkezin yapacağı istasyonlar dinlemede kalın anonsunun ardından sadece merkezin öncelikli olarak kabul ettiği veya çağırdığı istasyon konuşabilir. Diğer istasyonlar olay ile ilgili haberleşme bitene kadar çevrime çağrı gönderemezler. Yoğun bir haberleşmede önceliklerin belirlenmesi, haberleşme sırasının buna göre düzenlenmesi gerekir. İletilmek istenen mesajlar acil, öncelikli, rutin ve idari olmak üzere dört alt başlık altında sınıflandırılır. Örnek: Olay yerine giden ambulans, acil Hasta veya yaralı taşıyan ambulans, öncelikli Görev yerine dönen ambulans, rutin İkmale giden ambulans, idari olarak değerlendirilir. Haberleşme ağı içerisinde bulunan tüm birimler merkez ile işbirliği yapmak zorundadır. Telsiz kullanma konusunda yeterlik kazanan sağlık personeli, hem iş yükünü azaltır hem de hizmetin hızlı sunulmasına katkı sağlar Frekans (Kanal) Mantığı ve Farkları Frekans, yönü ve şiddeti değişen alternatif bir akımdır. Ya da bir saniyede oluşan saykıl (akım veya gerilimin her iki yöndeki bütün değerleri ) sayısına frekans denir. Telsiz; prensip açısından, frekans cinsi açısından ve frekans aralığı açısından farklı üç özelliğe göre çalışır Prensip Açısından Telsiz frekansları planlanırken iki faklı çalışma prensibi uygulanır. Bu prensipler; İki telsizin doğrudan doğruya aynı frekans üzerinden haberleşmesidir. Görüşmeler arada mesafe olmadan telsizden telsize yapılır. Bu tür görüşmelere simpleks (yakın kanal görüşme) adı verilir. Bu türde görüşme, cihazların menzili ile sınırlıdır. Sabit merkez telsizleri en uzak, araç cihazları orta, el cihazları ise kıs a menzile sahip cihazlardır. 8

13 Şekil 1.2: Simpleks (yakın kanal görüşme) İkinci tür haberleşme ise röle (repeater= tekrarlayıcı) adı verilen aktarma istasyonu /istasyonları aracılığıyla yapılan haberleşmedir. Tek röle ve çok röleli geniş kaplama alanı alt yapı sistemi mevcuttur. Tek röleli çalışma sisteminde, alma ve gönderme işlemi, alma- gönderme frekans çifti kullanılarak yapılır. Telsizler, aynı anda alma ya da gönderme işlemi yapabilirler. Röle ise, kendisine ulaşan bilgiyi frekansını değiştirerek eş zamanlı olarak yeniden yayınlar. Alandaki telsizler birbirleri ile direk görüşemez; rölenin tekrarladığı bilgileri alabilir. Resim 1.2: Röle Resim 1.3: Seyyar röle 9

14 Kapsama alanı rölenin gücüne, konumuna ve coğrafik koşullara bağlıdır. Çok röleli geniş alan telsiz sistemi, birden çok röle kapsama alanı bir araya getirilerek oluşturulur. Telsiz, röleler ve merkezi birimden oluşur. Kapsama alanı, sisteme yeni röleler eklenerek genişletilebilir. Özellikle etki mesafesi sınırlı el cihazları ile görece daha uzun mesafede görüşme yapabilmenin tek yolu budur. Röle istasyonları olabildiğince yüksek tepelere konuşlandırılır. Bu sayede birbirini doğrudan göremeyen cihazların haberleşebilmesi de mümkün olur. Röle istasyonu, gelen sinyali belirli bir frekanstan alır. El cihazına kıyasla çoğunlukla daha güçlü olarak başka bir frekanstan yayınlar. Şekil 1.2: Röle istasyonu ve işleyişi Röle üzerinden haberleşecek cihazlarda alma (Rx) ve gönderme (Tx) için yine bu farklı frekansları kullanırlar. Röle üzerinden haberleşme yapacak istasyon sayısı çok olduğunda, röle frekanslarının mecbur kalınmadıkça haberleşme için kullanılmaması ve temel olarak buluşma noktası olarak kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle birbiri ile doğrudan haberleşme menzili içinde bulunan birimler, yakın kanal olarak da adlandırılan simpleks frekanslarda haberleşmeyi tercih etmelidir. Genelde merkeze iletilmesi zorunlu olmayan ve sadece iki birimin birbiri ile yapması gereken haberleşme seçilmeli ve röle kanalının yükü azaltılmalıdır. Örneğin, hasta veya yaralının yanına giden personelin aracın yanında bulunan şoförden yardım istemesinde yakın kanal kullanılması daha uygundur. Yerel ihtiyaç bittikten sonra cihazın röle konumuna getirilmesi gerekir. Aksi durumda merkezin çağrıları alınamaz. Her kuruma, kendine ait ve başkaları tarafından paylaşımı söz konusu olmayan kendi kurumun görev alanı ile sınırlı frekans verilmesi gerekir. Örneğin: Ankara 112 Acil ile Konya 112 Acilin frekansları ayrıdır. 10

15 Frekans Cinsi Telsiz haberleşmesinde kullanılan pek çok farklı frekans bandı vardır. Frekans bandı; dalga boylarına, frekanslarına, modülasyonlarına, (bilgi sinyalinin taşıyıcı sinyal üzerine bindirilerek iletilmesi) kullanılan antene, kendilerini oluşturan enerjinin gücüne bağlı olarak farklı özellikler gösterir. En yaygın olarak kullanılan frekans bantları; LF (Low Frequency = Düşük Frekans) Mors haberleşmesi olarak da adlandırılır. HF (High Frequency = Yüksek Frekans) Genelde uzak mesafeli görüşmeler için kullanılır. Afet haberleşmesinde, erken dönemde tercih edilen en uygun frekans türüdür. VHF (Very High Frequency = Çok Yüksek Frekans) Yakın mesafedeki haberleşmeler için kullanılır. Türkiye de Sağlık Bakanlığı na Acil sağlık sisteminde ve afetlerde kullanılmak üzere tahsis edilen frekans bandı, VHF dir. Resim 1.4: Simpleks VHF 11

16 Resim 1.5: Röle VHF Resim 1.6: Çok röleli geniş kapsama alanı UHF (Ultra High Frequency= Ultra Yüksek Frekans ) VHF gibi yakın mesafe haberleşmede kullanılır. Etki mesafesi daha kısa olmakla birlikte, mikrodalga prensiplerine daha yakın olduğundan bina vb. engellerin bulunduğu ortamda daha etkili haberleşme imkânı sunar. SHF (Super High Frequency = Süper Yüksek Frekans ) Dijital haberleşme için kullanılır. 12

17 Frekans Aralığı Hangi frekansların hangi amaçla kullanılacağı uluslararası anlaşmalarla ve her ülkenin kanunla belirlenmiş yetkili kuruluşu tarafından belirlenir. Bu durum Türkiye de Telekomünikasyon Kurumu tarafından belirlenir. Üç çeşit frekans aralığı mevcuttur. Bunlar: Profesyonel frekanslar Genellikle deniz ve hava haberleşmeleri ile askeri haberleşmede kullanılır. Amatör frekanslar Kullanımı için özel sınava girilerek alınan telsizcilik belgesi sahibi olmayı gerektirir. Sağlık Bakanlığı 112 acil sağlık hizmetleri, amatör frekans sistemlerini kullanır. Tahsisli frekanslar Kamu ve özel sektör frekanslarıdır. Sadece tahsis edildiği kuruluşun elemanları tarafından kullanılır Telsiz Etkili ve doğru telsiz haberleşmesi, öncelikle kullanılan cihazları ve bunların teknik özelliklerini ve parçalarını tanımakla başlar Telsiz Çeşitleri Sabit telsiz, araç telsizi ve el telsizi olmak üzere üç çeşit telsiz bulunur Sabit Telsiz Hastane öncesi acil sağlık sisteminde, komuta kontrol merkezinde kullanılır. Antenleri bina çatısındadır ve el telsizine göre menzili daha uzundur. Resim 1.7: Sabit telsiz 13

18 Araç Telsizi Anteni araç üzerinde bulunan ve menzili el telsizi cihazlara göre daha yüksek olan cihazlardır. Her acil araçta mutlaka araç telsizi bulunmalıdır El Telsizi Resim 1.8: Afet haberleşmesinde kullanılan araç telsizi Sahada haberleşme için kullanılır. Menzili (etki etmesi beklenen alan) sabit telsizlere göre daha kısadır. Bununla birlikte elde taşınabildiği için haberleşmeyi hızlandırır. Sağlık personeli tarafından haberleşme genellikle, el telsizi ile sağlanır. Resim 1.9: El telsizi El telsizinin parça ve özellikleri şunlardır: Ses ayarı Ses ayar anahtarı birçok cihazda aynı zamanda açma/kapama anahtarı görevi görür. Çoğu telsizde bu düğme üzerinde volume yazar. Frekans (kanal) ayarı/ anahtar Profesyonel bir telsizde frekans ayarları önceden programlanmıştır. Birimin kullandığı frekansı seçmek için kanal seçme düğmesi kullanılır. Telsizde bu düğme üzerinde channel veya ch olarak belirtilir. Telsizi kullanan sağlık personeli, komuta kontrol merkezine haber vermeden belirlenen frekanstan ayrılmamalı veya telsizi kapatmamalıdır. 14

19 Güç ayarı Her telsizin bir güç ayarı anahtarı vardır. Bu anahtarın telsizin neresinde olduğu ve nasıl kullanılacağı sağlık personeli tarafından bilinmelidir. Çünkü telsiz haberleşmesinin ana prensiplerinden bir tanesi, en düşük güçle yani LOW konumu ile çağrı göndermektir. Cihazı gereksiz yere yüksek güçle yani HIGH konumunda kullanmak, başka cihazlar üzerinde enterferans (frekanstan sapma) yaratarak frekans kirliliğine ve bataryanın daha çabuk boşalmasına yol açar. Işıklı ve sesli göstergeler Genellikle cihazın üzerinde iki adet ışıklı gösterge vardır; bu göstergelerden biri kırmızı diğeri sarı veya yeşil renktedir. Kırmızı gösterge mandala basıldığında, yani mesaj gönderme süresince yanar. Sarı veya yeşil renkli gösterge ise birinin mesaj gönderdiğini başka bir deyişle dinlenilecek bir sinyal olduğunu gösterir. Bu ışık yandığı sürece mandala basılmamalıdır. Aksi durumda gönderilen sinyal alınamaz. Bazı telsizlerde ise kanal meşgul ifadesi vardır. Bu telsizlerde, kanalda başkaları tarafından görüşme yapıldığı sırada diğer cihazların mesaj göndermeleri otomatik olarak engellenir. Mandala basıldığında, ses uyarısı ile birlikte kırmızı uyarı ışığı da yanar. Sarı veya yeşil yandığı halde hiçbir ses duyulmuyorsa öncelikle ses ayarı yükseltilmelidir. Hala problem düzelmedi ise telsizin anteni kontrol edilmelidir. Bundan da sonuç alınamıyorsa ton susturma seçeneği (squelch) adı verilen fonksiyonun devrede olup olmadığı kontrol edilmelidir. Mandal Resim 1.10: El telsizinin üst paneli Telsiz haberleşmesi sırasında telefon haberleşmesinde olduğu gibi iki tarafın aynı anda konuşması mümkün değildir. Bir taraf konuşurken diğer tarafın dinlemesi gerekir. Karşı tarafa mesaj göndermek için mandala basılır ve konuşma süresince basılı tutulur. Karşı tarafın cevabını duymak için mandal serbest bırakılır. 15

20 Mandalın üzerinde çoğu kez PTT (Press To Talk = Bas konuş) yazılıdır. Susturma (squelch) ayarı Susturma ayarı ile telsiz alıcısının ortam gürültüsü nedeniyle açılması önlenir. Telsizin susturma ayarı yükseltilince cihazın duyması zayıflar. Susturma ayarı azaltılınca duyması artar. Ayarın, frekansta görüşme olmadığı anda telsizden ses gelmeyecek şekilde yapılması gerekir. Ancak ortamdaki gürültü seviyesine uygun olarak değiştirilmesi gerekebilir. Bazı telsizlerde bu düğme sabit ayarlıdır ve üzerine basıldığında, susturma iptal edilecek şekilde düzenlenmiştir. Susturma ayarının üzerinde monitör yazar. Özellikle yakın kanal görüşmelerinde zayıf ya da kesik kesik duyulan bir haberleşmenin daha rahat anlaşılır hale gelmesi için düğmeye basılarak kısa süre için susturmanın devre dışı bırakılması gerekir. Batarya/Akü Telsizin bataryası tam dolu bir şarj ile ortalama 1-1,5 saatlik haberleşme yapılabilmesine karşın pek çok bataryanın şarjı normal koşullarda saat sürmektedir. Acil sağlık hizmetlerinde kesintisiz iletişimin devam etmesi için telsizin şarjı sık sık kontrol edilmelidir. Çünkü her durumda ve her yerde yedek enerji bulunamayabilir. Batarya ömrünü uzatmak için aşağıdaki kurallara dikkat edilmesi gerekir. Telsizin sesi, duyulabilecek asgari seviyede açılmalıdır. Kulaklık kullanmak telsizin ömrünü uzatabilir. Haberleşmeye düşük güç ile başlanır. Telsizin güç ayarı çok gerekmedikçe yüksek konuma alınmamalıdır. Ne kadar çok güç kullanılırsa batarya o kadar çabuk boşalır. Batarya soğuk ortamda tam çalışamaz. Bataryayı soğuktan korumak için soğuk ortamda telsizi giysilerin altında tutup harici mikrofon kullanılabilir. Acil sağlık hizmetleri ile ilgisi olmayan hiçbir olay telsiz ile görüşülmemelidir. Örnek: İstasyonun akşam yemeğine gidişi telsiz ile bildirilmemelidir. Adres yerinin ayrıntılı anlatımı için telsiz yerine diğer (telefon, cep telefonu) iletişim araçları kullanılmalıdır. Afet ve acil durum haberleşmesinde telsizin şarjı biterse istasyonun komuta kontrol merkezi ile olan haberleşmesi de bitmiş demektir. Böyle bir durumda, iletişim imkânı bulunan bir istasyona ulaşılmalıdır. Sağlık personeli, bataryaların nasıl sökülüp takılması gerektiğini mutlaka öğrenmelidir. El telsizi şarj edilirken şarj cihazında yeşil yandıktan sonra telsiz şarj cihazından çıkarılır. El telsizinde akü bitti uyarısı yanana kadar kullanılır. Uyarı gelmediği sürece telsiz tekrar şarja takılmaz. 16

21 Tablo 1.1: El telsizinin teknik özellikleri Şekil 1.3: Batarya deşarj şarj edilme düzeneği Resim 1.11: El telsizinin yan paneli 17

22 Mikrofon ve kulaklık Telsiz ile konuşurken mikrofonun sesi en iyi alacağı konum, ağzınızdan 5-10 cm uzaklıktaki mesafedir. Mikrofona çok yakın veya bağırarak konuşmak karşı tarafa giden sesin çatallaşmasına ve mesajın anlaşılır olma özelliğinin kaybolmasına sebep olur. Telsiz ile konuşma sırasında sinyal zayıflığından kaynaklanan bir problem yaşandığında, asla bağırarak konuşulmamalıdır. Bağırarak konuşmak mesajın anlaşılmasını engeller. Normal ses tonuyla ve tane tane konuşulmalıdır. Çok rüzgârlı ortamda el telsizi ile haberleşme yapıldığında rüzgârın sesi konuşma ile aktarılarak karşı tarafa gider. Bu durum iletilmek istenen mesajın anlaşılamamasına sebep olur. Böyle bir durumda, rüzgâra karşı konuşulmalı, rüzgâr arkaya alınmamalıdır. Özel durumlarda harici kulaklık ve mikrofon kullanması gerekebilir. Bu aksesuarların telsize nasıl takıldığı ve kullanılması gerektiği bilinmelidir. Anten Anten, telsizin en önemli parçalarından biridir. Antenler, kullanılacak frekanslara göre farklılık gösterir. Anten olmadan veya uygun olmayan antenle görüşme yapılmaya çalışılması, yani mandala basılması telsizin yanmasına sebep olabilir. Antenin telsiz ile bağlantı noktası çabuk kırılmaya müsaittir. Telsizi anteninden tutarak taşımak bağlantı noktasının kopmasına veya hasar görmesine sebep olabilir. Bu yüzden telsiz kesinlikle anteninden tutarak kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır. Telsiz kullanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir. Telsiz antensiz çalıştırılmamalıdır; aksi durumda cihazın yanmasına neden olur. Telsize uygun anten kullanılmalıdır; aksi durumda cihazın yanmasına neden olur. Telsiz antenden tutarak taşınmamalıdır; aksi durumda kırılmasına neden olur. Sabah nöbete başlarken telsiz test edilmelidir. Araç anteni eğilip bükülmemelidir. 18

23 Resim 1.12: El telsizinin ön paneli Ton kavramı Telekomünikasyon kurumu tarafından her birime birbirine yakın frekanslar verilir. Bu frekansları kullanan birimler bazı arıza durumlarında birbirinin frekanslarına girerek diğerlerinin frekanslarını bozabilir. Bu tür istenmeyen zararlı yayınlara, enterferans denir. Bu tür sorunlara önlem olarak bir tür anahtar işlevi gören, ton gönderme sistemi geliştirilmiştir. Ton gönderme sistemi sayesinde diğer kurumların sinyali duyulmaz ve frekans ayarları bozulmaz. Tablo 1.2: Tuş takımı göstergeleri 19

24 Konum Seçme Telsiz haberleşmesinin temelini, bir cins elektromanyetik radyasyon niteliği taşıyan radyo dalgaları oluşturur. Bunlar, ışık gibi doğrusal bir yol izler. İki telsizin haberleşmesi için en uygun konum, yüksekçe bir mevkide ve arada ağaç, bina vb. engellerin olmadığı yerlerdir. Çukur bir bölgede veya karşı taraf ile arada yükselti var ise sağlıklı haberleşme yapılamaz ya da hiç haberleşme olayı gerçekleşmez. Böyle bir durumda sağlıklı haberleşme sağlayabilmek için sağlık personeli, bulunduğu konumu değiştirerek telsiz ile konuşması önerilir. Bu aletler yer seçer ifadesi bu yüzden söylenmiştir. Bulunulan konumdan birkaç adım öteye gitmek bile telsizin çekim gücünü artırabilir. El telsizlerini yüksekte taşımak haberleşmeyi kolaylaştırır. Çünkü insan vücudunun telsiz dalgalarına karşı belirli bir perdeleme etkisi vardır. Bu nedenle telsizi belde değil göğüs hizasında ve çapraz olarak taşımak sinyal gücünün atmasına neden olur. Bazı telsizleri bu şekilde taşımak için telsiz askılıkları mevcuttur. Gönderme yapılırken el telsizi, kullanıcının başından uzak tutulmalıdır. Çünkü radyo frekans dalgaları vücut için olumsuz etkilere sebep olabilir. Araç telsizleri ile yapılan haberleşme, el telsizleri ile yapılan haberleşme kadar güç olmamaktadır. Araç telsizi ile yapılan haberleşmede herhangi bir problem ile karşılaşıldığında, gereksiz tekrarları azaltmak ve haberleşme verimini artırmak için en iyi duyulan yerde durup haberleşmeye buradan devam edilmelidir Telsiz Kullanımı Sağlık personelinin, acil durumlarda sağlıklı haberleşme sağlayabilmesi için haberleşme kurallarına uygun hareket etmesi gerekir. Şu durum hiç bir zaman unutulmamalıdır ki; telsiz kullanmak, mandala basmaktan ibaret değildir. 112 telsiz kanallarında komuta kontrol merkezi en üst birimdir. Acil yardım istasyonları, komuta kontrol merkezinin çağrılarını dinlemek ve KKM tarafından verilecek talimatlara uymak zorundadır. Telsiz anonslarına; istasyon ekibinde doktor varsa doktor, doktor yok ise paramedik ya da ATT cevap verir. Hasta veya yaralıya müdahale sırasında şoför de telsizi kullanabilir. Telsiz ile konuşma, kullanım kurallarına uygun olarak aşağıdaki şekilde yapılır: Çağrı şekli Telsiz, açıldıktan sonra veya konuşmadan önce en az 15 sn. dinlenir. Kanal meşgul ise boşalmadan mandala basılmaz. O sırada acil konuşma yapılıyorsa araya girilmez. Kanal boş ise telsizin kullanım kurallarına uygun olarak mandala basılır ve tanıtım kodu (ANI) bitene kadar 2 sn. süre ile beklenir. 20

25 Ardından anons yapılır. Telsizle çağrı yapılırken önce iki kere karşı tarafın telsiz kodu sonra kendi telsiz kodunuz söylenir. Karşı taraf cevap verirken de aynı şekilde cevap verir. Ambulans, itfaiye vb. profesyonel kuruluşlarda ise bunun tam tersi yöntem uygulanır. Anonslarda, önce kim anons ediyorsa kendi telsiz kodunu iki kere söyler, sonra karşı tarafın telsiz kodunu anons eder. Örnek 1: 3012, 112 merkezi anons ediyorsa; başka bir deyişle arayan 3012, aranan 112 ise; merkez denilmelidir. Örnek 2: 112 merkez, 4050 yi anons ediyorsa; başka bir deyişle arayan 112, aranan 4050 ise; 112 merkez 112 merkez 4050 denilmelidir. Kurum yetkilileri çağrı yapanın kodunun önce söylenmesi gerektiğini belirtmişse kabul edilen yönteme uyulur. Anons bitiminden 1 sn. sonra mandal bırakılır. Aksi durumda son söylenen kelime anlaşılmayacaktır. Çağrıyı alan taraf kendi kodunu söyleyerek dinlemede olduğunu belirtir. Örnek: Çağrıyı alan taraf 4050 ise dinlemede diyerek cevap verir. KKM nin (112 merkez) verdiği çağrılar doğrultusunda, istasyonlar gittikleri her vakada aşağıdaki anonsları (olay, olay yeri, hasta veya yaralı) mutlaka yapmalıdır. Vakaya (olay, olay yeri, hasta veya yaralı) hareket ettik. Vaka yerine ulaştık. Vakayı aldık veya yerinde müdahale ettik. Vakayı... hastanesine naklediyoruz. Hastaneye ulaştık. İstasyona dönüyoruz ve istasyona döndük. Tamam ifadesi Mesaj iletildikten sonra, iletilmek istenen mesajın bittiğini ve konuşma sırasının karşı tarafta olduğunu belirtmek için tamam ifadesi kullanılır. Her konuşmanın sonunda tamam denmesi sağlıklı haberleşme için bir kuraldır. İletmek istenilen mesaj, maksimum 30 sn. içerisinde söylenir ve ardından tamam diyerek konuşma bitirilmelidir. Eğer tek taraflı bir bilgilendirmeyse verilecek bir cevap yoksa anlaşıldı tamam diyerek haberleşme bitirilmelidir. Karşılıklı cevaplar verilecekse her konuşan sözü bitince tamam diyerek konuşma devam ettirilir. 21

26 Mesaj içeriği Aktarılacak mesaj, net ve karşıdakinin anlayacağı şekilde oluşturulmalı, kısa ve öz olmasına dikkat edilmelidir. Karşı taraftan istek gelmedikçe mesaj tekrarı ve kişisel yorum yapılmamalıdır. Afet ve çoklu yaralanmaların anonsu sırasında, telsiz ile konuşurken ATT soğukkanlılığını korumalıdır. Aksi bir durumda hem kanal meşgul edilmiş olacak hem de zaman kaybına neden olunur. Telsiz ile mesaj alırken elinizde mutlaka kâğıt kalem olmalıdır. KKM eğer istasyonu anons ediyorsa muhtemelen vaka bildiriyordur. Böyle bir durumda gereksiz tekrar ve zaman kaybı önlenmiş olur. İletilmek istenen mesajın doğru ve eksiksiz olarak anlaşıldığından emin olmak için mesajı alan tarafın bunu açıkça belirtmesi gerekir. Anlaşıldı tamam, alındı tamam vb. Bu ifadelerin kullanılması sağlık personelinin hasta veya yaralıya çabuk ve en kısa sürede ulaşmasına olanak tanır. Bu yüzden mesajı alanın, mesajı teyit etmesi zorunludur. Başkalarının dinleme ihtimali Telsiz haberleşmesi, aynı frekansa ayarlı bir cihazı olan herkes tarafından dinlenebilir. Bu yüzden nezaket ve ahlak kurallarına uyulması zorunludur. Telsiz ile kişisel, siyasi ve ticari konuların konuşulması suçtur. Mandal boşluğu Telsiz haberleşmesinde ana kural, gereksiz ve uzun konuşmalardan kaçınmaktır. Çünkü o sırada acil mesaj iletmek üzere bekleyen istasyonlar veya KKM olabilir. Yine amaç, hasta veya yaralı açısından zaman kaybını önlemektir. Eğer telsiz haberleşmesi uzadı ise mandal birkaç saniye süreyle bırakılmalı bu sırada acil çağrı için bekleyen varsa araya girmesine imkân tanınmalıdır. Uzun sürecek ve net olarak anlaşılmayan adres vb. konular, komuta kontrol merkezi ve istasyonlar arası haberleşme, telefon veya GSM operatörleri ile sağlanmalıdır Afet ve Acil Durumunda Telsiz Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Telsiz ile haberleşme yapan tüm sağlık personeli aşağıdaki kurallara dikkat etmek zorundadır. Tüm istasyonlar, KKM nin emir ve talimatlarına uymak zorundadır. İstasyonlar, KKM ile haberleşme yapar. KKM tarafından aksi istenmedikçe istasyonlar arası haberleşme yapılmaz. Sağlıklı haberleşmenin en önemli koşulu budur. KKM ve istasyonlar, telsizlerini sürekli açık tutmalı ve gelecek mesajları almaya hazır olmalıdır. 22

27 Sağlık personeli, acil yardım istasyonunda iken sabit telsizlerini, göreve giderken araç telsizlerini ve vaka yerinde el telsizlerini açık bulundurmak zorundadırlar. İstasyon personelinden herhangi birisi, zorunlu sebeplerle sabit telsizin bulunduğu odadan başka bir yerde bulunuyorsa (hastane servisleri, yemekhane, lavabo vb.) el telsizini yanında ve açık bulundurmak zorundadır.yüksek frekanslı radyo dalgalarının tehlike arz ettiği benzin istasyonları gibi bölgelerde, KKM ye bilgi verilmeli ve telsiz anonsu yapılmamalıdır. Tüm birimler, kendilerine yapılan anonslara en geç 15 sn. içerisinde cevap vermek zorundadır. Verilen cevabın, teknik bir nedenle çağrıyı yapan birim tarafından alınamadığı durumlarda acil olarak telefon ile bağlantı kurulmalıdır. Sağlık personeli, telsiz haberleşmesi sırasında zamanla yarışıyor olmasına rağmen telsizle konuşurken hızlı değil, tane tane konuşmak ve her kelimeyi düzgün bir şekilde telaffuz etmek zorundadır. Bu sayede mesaj daha anlaşılır olur ve karşı tarafın mesaj içeriğini yazması daha kolay olur. Telsiz haberleşmesi sırasında mümkün olduğu kadar kısa ifadelere yer verilmelidir. Uzun ifadeler kullanılması gerektiğinde, haberleşme uygun şekilde aralar verilerek yapılmalıdır. Karşı birimden gelen çağrılara cevap verirken, çağrının tam olarak alındığını belirtmek için haberleşmeye anlaşıldı ifadesiyle başlanmalı ve sonuçta mutlaka tamam ifadesiyle bitirilmelidir. Gelen çağrıda tamam ifadesi duyulmadan cevap için mandala basılmaz. Karşı birimden anlaşıldı yanıtı alınamayan tüm çağrılar tekrar edilmelidir. Mesaj aktarılırken doğru ve eksiksiz bilgi verilmelidir. Ne, nerede, ne zaman, nasıl, ne kadar, kim sorularından oluşan 5N+1K kuralı unutulmamalıdır. Vakayı alan ya da telsiz ile bildiren sağlık personeli bu soruların cevabını, karşı taraf sormadan bildirmelidir. Örnek: Otobandaki bir trafik kazası için anons yapan KKM kazanın yolun hangi tarafında meydana geldiğini bildirmez ise bu durum hasta veya yaralı için tamamen zaman kaybına neden olacaktır. Acil sağlık sisteminde, kullanılmakta olan frekanslarda, aynı anda sadece bir birim telsiz haberleşmesi yapabilmektedir. Bu sebeple, sadece gerektiğinde, gerektiği kadar haberleşme yapmak, devam etmekte olan önemli bir haberleşmenin arasına girmemek ve yanlışlıkla mandala basmak suretiyle ortaya çıkacak olan hat işgali konusunda tüm birimler dikkatli olmak durumundadır. Resmi birimlerden gelen duyuru ve mesajlar, önce kaynağından doğrulanmalı sonra mutlaka yazılarak kayda geçirilmelidir. Bazı yetkisiz kişiler tarafından yapılan dinlemeler ekibin motivasyon ve iş yapma gücünün azalmasına neden olabilir. Örnek: Kaza yerine sağlık ekibi ulaşmadan basının ulaşması ve ekibin iş yapmasını engellemesi vb. Bu yüzden haberleşme sırasında KKM nin belirlediği şifreli mesajlar kullanılmalıdır. Telsiz cihazın sesi yalnızca dinleyen kişinin duyabileceği şekilde açılmalı, aksi durumda kulaklık kullanılmalıdır. Telsiz hiçbir zaman ıslatılmaz, kirletilmez, herhangi bir yere çarpılmaz, düşürülmemeye dikkat edilir. Antensiz çalıştırılmaz ve antenden tutularak taşımaz. Aynı zamanda telsiz, teknik özellikleri içerisinde belirtilen saklama koşullarına göre korunur. 23

28 Telsiz konuşması 45 sn.den uzun sürmemelidir. Aksi durumda 45 sn. sonra telsiz kendiliğinden kapanır tekrar mandala basılıp konuşulması gerekir. Saniyeler boyutunda hizmet vermesi gereken acil sağlık sisteminde, haberleşmenin, hizmet sunumunun vazgeçilmez bir parçası ve temel taşlarından biri olduğunu hiçbir zaman unutmayınız. 24

29 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Haberleşme araçlarını kullanınız. İşlem Basamakları Telsizi gövde kısmından kavrayınız. Telsizi açınız. KKM nin talimatları doğrultusunda uygun frekansı ayarlayınız. Kanalın meşgul olup olmadığını kontrol ediniz. 15 sn. bekleyiniz. Telsizin mandalına basınız. Kendi telsiz kodunuzu iki kere söyleyiniz. Ardından anons edilecek telsizin kodunu söyleyiniz. Anons bitiminden 1 sn. sonra mandalı bırakınız. Karşı tarafın dinlemede ifadesini duyunuz. İletilecek mesajı söyleyiniz ve tamam ifadesini kullanınız. Öneriler Telsizi anteninden tutmayınız. Telsizin tuş takımlarını kontrol ediniz. Telsizin şarjının dolu olup olmadığını kontrol ediniz. Frekans ayarını değiştirmeyiniz. Kanal meşgul ise konuşma yapmayınız. Kesinlikle acil konuşmaların arasına girmeyiniz. Vereceğiniz mesaj acil değilse araya girmeyiniz. Konuşma yaptığınız sürece mandalı basılı tutunuz. Kurum yetkilileri, çağrı yapanın kodunun önce söylenmesi gerektiğini belirtmişse kabul edilen yönteme uyunuz. Telsiz kodlarının hangi istasyona ait olduğunu öğreniniz. Mandalı bırakmadan karşı tarafı dinleyemeyeceğinizi unutmayınız. Dinlemede ifadesini duymadıysanız tekrar anons ediniz. İletilecek mesajın kısa ve öz olmasına dikkat ediniz. Mesajları olduğu gibi yorum katmadan aktarınız. Mesajınızı iletirken tane tane ve diksiyona dikkat ederek konuşunuz. 25

30 Karşı tarafın anlaşıldı, tamam ifadesini bekleyiniz. Aktarılan mesaja uygun KKM ye, vakaya hareket ettiğinizi bildiriniz. KKM ye vakaya ulaştığınızı bildiriniz. KKM ye vakaya yapılan müdahaleyi bildiriniz. KKM ye vakanın naklini bildiriniz. KKM ye hastaneye ulaştığınızı bildiriniz. KKM ye istasyona döneceğinizi bildiriniz. KKM ye istasyona ulaştığınızı bildiriniz. Karşılıklı cevaplar verilecekse sözünüz bitince, tamam diyerek konuşmayı devam ettiriniz. Hızlı ve soğukkanlı olmaya özen gösteriniz. El telsizini yanınıza almayı unutmayınız. Vakaya ulaştığınızı bildirmek için el telsizini kullanınız. Zaman kaybetmemek adına anonsları şoföre yaptırabilirsiniz. Yaptığınız müdahaleleri bildirirken aynı zamanda yapacağınız müdahaleler için de izin almayı unutmayınız. Nakil edilecek yer için KKM den yardım isteyiniz. Zaman kaybetmemek adına şoförün anons yapmasını sağlayınız. Bu sırada başka bir vakaya görevlendirilebileceğiniz için hastanedeki işiniz tamamen bittiğinde, anons ediniz. Araç telsizini kontrol ediniz. El telsizini yanınıza alarak ambulanstan ininiz. 26

31 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi, iki telsizin doğrudan doğruya aynı frekans üzerinden haberleşmesidir? A) Röle B) Simpleks C) Tekrarlayıcı görüşme D) Seyyar röle E) Çok röle 2. Türkiye de Sağlık Bakanlığı na acil sağlık sisteminde ve afetlerde kullanılmak üzere tahsis edilen frekans bandı, aşağıdakilerden hangisidir? A) SHF B) UHF C) LF D) HF E) VHF 3. Telsiz mandalı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi, yanlıştır? A) Karşı tarafa mesaj göndermek için mandala basılır. B) Mandalın üzerinde çoğu kez PTT yazar. C) Karşı tarafın cevabını duymak için mandal serbest bırakılır. D) Karşı tarafa mesaj göndermek için mandal serbest bırakılır. E) Konuşma süresince mandal basılı tutulur. 4. Batarya ömrünü uzatmak için aşağıdaki yapılan işlemlerden hangisi doğrudur? A) Telsizin güç ayarı çok gerekmedikçe yüksek konuma alınmamalıdır. B) Telsizin sesi duyulabilecek maksimum seviyede açılmalıdır. C) Telsizin soğuk ortamda kalmasına dikkat edilmelidir. D) Acil ve acil olmayan tüm çağrıların görüşmeleri telsiz ile yapılmalıdır. E) El telsizi şarj edilirken şarj cihazında kırmızı yandıktan sonra telsiz şarj cihazından çıkarılır. 5. Aşağıdakilerden hangisi, telsiz haberleşmesi sırasında dikkat edilmesi gereken noktalardan biri değildir? A) Tüm istasyonlar KKM nin emir ve talimatlarına uymak zorundadır B) Her konuşmanın sonunda; tamam ifadesi kullanılır C) Anonslarda önce kendi telsiz kodu iki kere anons edilir sonra karşı tarafın telsiz kodu söylenir. D) Anonslarda önce karşı tarafın telsiz kodu iki kere anons edilir sonra kendi telsiz kodunuz söylenir. E) Haberleşme sırasında KKM nin belirlediği şifreli mesajlar kullanılmalıdır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 27

32 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Komuta kontrol merkezine gelen çağrıları değerlendirebileceksiniz. ARAŞTIRMA Komuta kontrol merkezinin görevleri, çalışan personelin özellikleri ve nitelikleri hakkında rapor hazırlayınız. Komuta kontrol merkezini gezerek gözlemlediklerinizi rapor haline getiriniz. 2. KOMUTA KONTROL MERKEZİNE GELEN ÇAĞRILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Şema 2.1: Acil sağlık hizmetlerinin işleyiş sistemi Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin en önemli birimini, tüm sistemin ve ambulans operasyonlarının yönetildiği komuta kontrol merkezi oluşturur. Zamanında, yerinde, güvenilir, doğru ve kaliteli hizmetin sunumu için komuta kontrol merkezinin organizasyon ve yönetim anlamında profesyonel çalışma sistemlerine sahip olması gerekmektedir. 28

33 2.1. Komuta Kontrol Merkezi Personeli Komuta kontrol merkezinde, nöbetçi sorumlu hekim, danışman hekim, çağrı karşılayıcı sağlık personeli, (ATT, paramedik, hemşire) veri derleme ve değerlendirme memuru (veri hazırlama ve kontrol işletmeni) ve teknik destek elemanı görev yapar Komuta Kontrol Merkez i Nöbetçi Sorumlu Hekimi Acil sağlık hizmetlerinin 24 saat süreyle kesintisiz sürdürülebilmesi ve idare edilmesi amacıyla hizmet kapasitesi, istasyon ve hastane sayısı fazla olan illerde komuta kontrol merkezinde nöbet tutmak üzere başhekim tarafından görevlendirilen personeldir. Görevleri ise şunlardır; Mesai saatleri dışında, komuta kontrol merkezi danışman hekimlerinin, çağrı karşılayıcı ve diğer personelin nöbet süresince amiridir. Başhekim ve ilgili başhekim yardımcısının olmadığı durumlarda, nöbeti süresince komuta kontrol merkezi ve istasyonlardaki işleyişin kurallara uygun ve aksatılmadan yürütülmesinden sorumludur. Başhekim ve ilgili başhekim yardımcısının yetkilerine sahiptir. Komuta kontrol merkezi ve istasyonlarda görev yapan nöbetçi personelin karşılaştıkları idari, teknik ve adli sorunlarına çözüm bulur; gerektiğinde üst amirlerini sırasıyla bilgilendirir. Hastaneler arası koordinasyon ve acil hasta sevk sistemini denetler; gerektiğinde müdahale eder, Acil Sağlık Hizmetleri Koordinasyon Komisyonu (ASKOM) tarafından alınan kararların uygulanmasını sağlar. Olağandışı durumlar ve afetlerde başhekim adına olaya müdahale eder; gerektiğinde olay yeri yönetimini yerinde üstlenir; komuta kontrol merkezi ve istasyonların olağandışı durum formlarını hazırlamasını sağlar; raporları onaylar. Üst amirlerini, olayla ilgili olarak sırasıyla bilgilendirir. Başhekim ve ilgili başhekim yardımcısı tarafından görevlendirildiğinde diğer kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlar. (İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi) Komuta Kontrol Merkezi Hekimi (Danışman Hekim) Acil sağlık hizmetlerinin 24 saat süreyle kesintisiz sürdürülebilmesi için komuta kontrol merkezinde nöbet sistemi ile çalışırlar. Danışman hekim; Komuta kontrol merkezine gelen ve çağrı karşılayıcı personelce kendisine yönlendirilen acil çağrıları Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği nin 19. maddesine göre değerlendirir. Hasta ve olay ile ilgili adres, telefon, kimlik bilgisi ve gerekirse hasta veya yaralı sayısı, olayın tipi ve oluş şekli hakkında bilgi alır. Bu bilgilerin kayıt altına alınmasını sağlar. 29

34 Acil olarak değerlendirilen vakaları Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği nin 20. maddesine göre yönlendirir. Çağrının geliş ve ambulans ekibine veriliş saatlerini kaydeder. Ambulans ekibi vakaya ulaşana kadar hasta, hasta yakını veya arayan kişiye gerektiğinde ilk yardım bilgileri verir. Ambulansın hasta veya olay yerine ulaşıp ulaşmadığını takip eder, ulaşma saatini kaydeder. Gerektiğinde, emniyet, itfaiye, diğer çağrı merkezleri ve ilgili kurum ve kuruluşlarla hızlı bir iletişim kurar, işbirliği yapar. Ambulans ekibi tarafından hasta veya yaralının hastaneye sevkine karar verilirse Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği nin 22. maddesine göre organizasyon yapar. Gerektiğinde komuta kontrol merkezi nöbetçi sorumlu hekimini bilgilendirerek desteğini ister. Merkeze bağlı çalışan tüm ambulansların takibini yapar, ambulans görevlendirilmesinde ve organizasyonunda yetkili ve karar vericidir. Olağandışı durum ve afetlerde, gelen ihbarlar doğrultusunda, tüm ambulansların yönetim ve koordinasyonunu yapar. Olağandışı durum formlarının doldurulmasını sağlar, üst amirlerini sırasıyla bilgilendirir, ilk ambulans ekibi olay yerine ulaşana kadar olay yeri yönetimini üstlenir. Olay yeri yöneticisi ve üst amirlerinden gelen bilgiler doğrultusunda hareket eder. Çağrı karşılayıcı personelin nöbet süresince amiridir; çalışmalarını denetler. Hizmetin etkin sunumu için her türlü bilgi, doküman, donanım ve iletişim sistemlerini kullanır ve kullanılmasını sağlar. (İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi) Çağrı Karşılama Personeli (Paramedik, ATT, Hemşire) Çağrı karşılama personeli, komuta kontrol merkezinde işleyişin 24 saat kesintisiz sürdürülmesi için nöbet sistemi ile çalışır ve konusunda eğitim almış sağlık personelidir. Çağrı karşılama personelinin görevleri şunlardır: Çağrı karşılama personeli; Komuta kontrol merkezine gelen telefon çağrılarını uygun bir şekilde karşılar. Sağlıkla ilgili çağrıları komuta kontrol merkezi hekimine aktarır. Hizmetin etkin sunumu için her türlü bilgi, doküman, donanım ve iletişim sistemlerini kullanır, kullanılmasını sağlar. Hasta ve olay ile ilgili bilgileri kayıt altına alır. Gerektiğinde bu bilgileri komuta kontrol merkezi hekiminin bilgisine sunar. Ambulansların takibi ve görevlendirilmesinde komuta kontrol merkezi hekiminin bilgisi dâhilinde görev yapar Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni (VHKİ) Aktif kayıt sisteminde vaka bilgilerinin kayıt altına alındığı yarı elektronik sistemde görevlendirilen kayıt elemanıdır. Veri hazırlama ve kontrol işletmeninin görevleri şunlardır: 30

35 Veri hazırlama ve kontrol işletmeni Ambulanstan bildirilen hareket saatlerini çağrı kayıt formuna işler. Vaka sonrası hasta bilgilerini önce çağrı kayıt formuna sonra da bilgisayara kaydeder. Boş yatak formlarını takip edip günceller ve kaydeder. Hasta nakil sistemini yürütür ve kayıt eder. Elektronik kayıt sisteminde karşılaşılan sorunları ve olağandışı durumları kaydeder ve yetkilileri bilgilendirir. Haberleşme ve bilgisayar donanım arızalarını giderir. Danışma ve bilgi taleplerini hekime yönlendirir. Danışman hekimin yardımcısı olarak da çalışır Komuta Kontrol Merkezi İşleyişi Bir bölgede veya ilde acil hastalık veya yaralanma durumunda, ambulans yardımı için acil çağrı tek bir merkeze yapılmaktadır. Ülkemiz için bu telefon numarası, 112' dir ve bu numaraya her türlü telefon ile kısa sürede ulaşılabilir. Sabit telefonlar ve cep telefonları ile ücretsiz olarak görüşme sağlanabilir. Komuta kontrol merkezi; çağrıların karşılandığı çağrı karşılama merkezi, acil vakalara uygun ambulans, istasyon ve hastane seçiminin yapıldığı komuta merkezi ve vaka kayıtlarının tutulduğu kayıt merkezinden oluşur. Resim 2.1: Komuta kontrol merkezi Komuta kontrol merkezindeki tüm işlemler (veri girişi, veri depolama, raporlama, istasyon ekipleri, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iletişim vb.) 112 haberleşme operasyon yazılım programı sayesinde bilgisayar ortamında gerçekleştirilir. 31

36 ÇAĞRI KARŞILAMA MERKEZİ Çağrı karşılama KOMUTA MERKEZİ Acil vaka seçimi Nakil vakalarının ayrımı Hastanelerin seçimi İstasyonların gereksinimlerinin karşılanması Diğer acil sistemlerinin uyarılması (110, 155 vb.) KAYIT MERKEZİ Vaka bilgilerinin girilmesi İstasyonların izlenmesi Nöbet listelerinin takibi Nakil ambulanslarının yönetimi Tablo 2.1: Komuta kontrol merkezinin çalışma düzeni Çağrı Karşılama ve Vaka Kayıt Sistemi Sahipsiz-kimsesizlerin uygun yerlere nakilleriyönlendirilmesi Çağrı karşılama merkezinde, çağrı karşılayan her personelin rahat edebileceği bir koltuğu, 112 haberleşme operasyon programının kurulu olduğu bir bilgisayarı ve kulaklığı vardır. Çağrı karşılama personeli, sürekli bilgisayarı ve telefonu gözlemek zorundadır. Çünkü gelen çağrılar, sesli olarak değil ışıklı sinyal şeklinde görülmektedir. Çağrı karşılama personeli, aynı zamanda bilgisayar kullanımı konusunda yeterlik kazanmış olmalıdır. Çağrı karşılama merkezinde çalışan tüm personelin kendine özel şifresi bulunmaktadır. Görevi teslim alan çağrı karşılama personeli, ilk olarak gelen çağrıları karşılayabilmek için bilgisayarını açıp kendisine tahsis edilen şifreyi girmelidir. Aksi durumda şifre girilmeden karşılama yapılamaz. Başkasının şifresi ile devam edildiğinde de çalışmalar başkasının hizmeti olarak görülür. Resim 2.2: Çağrı karşılama personeli Çağrı karşılama personeli, gelen tüm telefon başvurularını karşılamak zorundadır. Çağrı karşılama sonucunda arayan kişinin ne için aradığı, yani arama amacı belirlenmeli bunun sonucunda da uygun bir şekilde yönlendirilmelidir 32

37 Santrale gelen her arama, boş çağrı karşılama personeli varsa doğrudan bağlanır; telefon çalmaya başlar. Boşta çağrı karşılama personeli yoksa aramayı beklemeye alır ve arayana mesaj dinletilir, hatların dolu olduğunu bildirir. Santrale gelen çağrılar çağrı karşılama personelleri arasında dengeli biçimde otomatik olarak aktarılır. Eğer aranan telefon dijital santrale bağlı bir sabit telefon ya da kart takılı cep telefonuysa çağrı aktarılan operatör ekranında arayan telefon numarası görüntülenir. Arayan telefondan daha önce vaka ihbarı yapılmışsa sistem kayıtlı olan bilgileri ekrana getirir. Telefonun ilgili birime devri ile birlikte otomatik olarak veri giriş ekranı açılır. Ardından; Kayıt numarası verilir. Arayanın telefon numarası girilir. Arayanın kimlik bilgileri girilir. Arayanın amacı belirtilir. Aciliyet durumu belirlenir. Ekip görevlendirilmesi yapılıp- yapılmadığı ve son durumu, görev tamamlanana kadar formun izlenmesi ile ilgili işlemler sıra ile yapılır. Tablo 2.2: Veri giriş ekranı 33

38 112, ücretsiz aranan bir telefon numarası olduğu için asılsız çağrı diye adlandırılan kötü niyetli aramalar sistemi meşgul etmektedir. 112 yi arayan numaralar içerisinde telefon satıcılarının cihazlarını test etmek için bile 112 yi aradıkları tespit edilmiştir. KKM nin kötü niyetli ve gereksiz aramalarını bir nebze de olsa azaltmak amacıyla 112 haberleşme operasyon programı yazılımında kara liste uygulaması bulunmaktadır. Gereksiz arama yapan numaralar operatörlerin yetki seviyelerine göre 5 dakikadan başlayarak süresiz olarak engellenebilmektedir. Operatörler, 1 saate kadar engelleme yapabilme yetkisine sahiptirler. Daha uzun engellemeler ise sadece idareciler tarafından yapılabilmektedir. Karşılama robotu ve kara liste uygulaması sayesinde gelen telefonların yaklaşık üçte ikisi operatörlere düşmeden yok sayılmakta bu da operatörlerin yükünü önemli ölçüde azaltmaktadır Çağrı Karşılama Prensipleri Tablo 2.3: Numara engelleme ekranı Çağrı karşılama personeli, hızlı fakat acele etmeden aşağıdaki kurallara göre gelen çağrılara cevap verir. Çağrı karşılama personelinin acil başvuru şikâyetlerinin belirlenmesi konusunda kazanmış olduğu beceriler, tüm sistemi etkileyeceğinden bu birimlerde çalışan personelin seçilmiş olmasına dikkat edilmelidir. 34

39 Her gelen telefon, KKM nin bulunduğu ilin adı ile birlikte 112 diyerek karşılanır. Örnek: Ankara 112, Kastamonu 112 vb. Çağrı karşılama personeli, telefonu açtıktan sonra karşıdaki kişi cevap vermiyor ise 5 saniye bekler, karşı taraftan hala cevap gelmiyorsa telefonu kapatır. Karşı taraf uygunsuz sözler söylüyorsa hiç bir şekilde cevap verilmeden, konuşmadan çağrı karşılama personeli tarafından telefonu kapatır. Arayan kişinin otomatik olarak telefon numarası ekranda görünmüyorsa arayan kişiden sorularak telefon numarası kaydedilir. Arayan kişinin arama nedeni belirlenerek veri giriş ekranında işaretlenir. (Trafik kazası, medikal, yaralanma, intihar, iş kazası, diğer kazalar, vb.) Arayan kişinin nereden aradığı (aradığı semt, bölge) girilir. Aramanın acil arama mı olduğu yoksa herhangi bir kurum tarafından nakil için mi arandığı tespit edilir. Acil arama ise boşta bulunmasına göre 1, 2 veya 3 nolu danışman hekime telefon aktarılır. (nüfus yoğunluğu az olan illerde bir tane danışman hekim bulunabilir) Nakil ise nakil birimine telefon aktarılır. Aynı vaka için birden çok gelen arama olabilir. Bu nedenle tüm vakalar izlenerek görevlendirme yapılıp yapılmadığı takip edilir ve görevlendirme yapılmamışsa ilgili birime aktarılması gerekir. Kişi başına dakikada karşılanması gereken telefon sayısı, 4 kişilik bir ekip için 5 dir, Çağrı karşılama personelinin günlük fiili çalışma süresi (telefon başında geçirilen süre) 12 saatin altına düşmemelidir. Nöbet sırasında 24 saatin hepsi telefon karşısında geçirilmez, birer saat ara ile mola verilir. Çağrı karşılama personeli, hattına düşen telefonların % 90 ını cevaplamış olması gerekir Standart Telefon Görüşmesi Çağrı karşılama personeli: Ankara112 Arayan kişi: Acele ambulans gönderin Çağrı karşılama personeli: Sorun ( şikâyetiniz, rahatsızlığınız ) nedir? Arayan kişi: Size ambulans gönderin diyorum Çağrı karşılama personeli: Lütfen soruya cevap veriniz Arayan kişi: Çağrı karşılama personeli: (Telefon numarası görünmüyorsa) Telefon numaranızı verin. Hat kesilirse biz size ulaşacağız Arayan kişi: Çağrı karşılama personeli: Nereden arıyorsunuz? (Şu an nerde olduğunuzu biliyor musunuz?) Arayan kişi: Çağrı karşılama personeli: Şimdi sizi ilgili birime aktarıyorum Standart görüşme süresi 30 sn. içinde tamamlanmalıdır. 35

40 Mevzuata göre çağrı alıp gerçek çağrı olduğuna karar verildikten sonra çağrı, danışman hekime aktarılır. Ancak zamanın çok önemli olduğu durumlarda (trafik kazası vb.) zaman kaybını önlemek açısından çağrı karşılama personeli, çağrıyı alır, gerçek çağrı olduğuna karar verir ve istasyon görevlendirmesini de kendi yapar. Standart telefon görüşmesinin dışında, ek soru sorulması gereken durumlar şunlardır: Riskli gruplar Yaşlılar Bebekler Gebeler Özürlüler Tehlikeli yakınmalar Göğüs ağrısı Karın ağrısı Bilinen hastalıklar vb. Son 6 saat içinde başlayan rahatsızlıklar. Önceden geçirmiş olduğu hastalıklar, ameliyatlar vb. Karar verilemeyen durumlar nin Aranma Nedenleri 112 yi arayacak kişinin psikolojik problemlerinin ve konuşma probleminin olmaması gerekir. Aksi durumda olayı net anlatamayacağı için zaman ve iş kaybına neden olacaktır. 112 nin aranma nedenleri şunlardır: Acil durumlar nedeniyle; Vatandaş tarafından, Resmi kurumlardan, (155, 110 vb.) Sağlık kurumları tarafından, 112 yönetimi (Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü, İl Ambulans Servisi Başhekimliği) tarafından aranır. Bilgi ve danışmanlık hizmeti almak için aranır. Hasta nakil talepleri için aranır. İstasyon tarafından; Vaka ile ilgili ayrıntılı bilgi vermek, Vaka sonucunu bildirmek, Olay yeri ile ilgili bilgi vermek, Olay yeri triaj sonuçlarını bildirmek, Arıza bildirmek, Nöbet listesini bildirmek için aranır. Olağandışı durumlarda valilik ve bakanlık kriz masasından aranır. Kötü niyetli aramalar, asılsız ihbarlar vb. diğer nedenlerle aranır. 36

41 Şema 2.2: Çağrı karşılama işlem akışı Çağrı Karşılamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Çağrı karşılama sırasında kurulan doğru ve güvenilir iletişim, iş akışının da düzgün gitmesini sağlar. Çağrı karşılama biriminde çalışacak personelin duyma, konuşma, ellerini kullanma özürlerinin olmaması gerekir. Stres altında çalışmaması gereken panik atağı olan, riskli gebeler vb. personel çağrı karşılama biriminde görev almamalıdır. Çağrı karşılama personeli olarak bu alanda yetiştirilmiş acil tıp teknisyenlerinin çalıştırılmasına özen gösterilmelidir. İdari konuşmalar, dış aramalar ve özel konuşmalar kesinlikle 112 üzerinden yapılmamalıdır. Çağrı karşılama personeli, hızlı fakat acele etmeden karar vermelidir. 112 yi arayan kişi, olayın etkisi ile panik ve korku içindedir. Çağrı karşılama personelinin ses tonundaki kararsızlık bile karşı tarafta olumsuz etkiler yaratacaktır. Çağrı karşılayan kişi, konuşma sırasında çok dikkatli olmalıdır. Yine olayın etkisi ile kendini yanlış ifade eden kişileri kötü niyetli aramalar olarak algılamamalıdır. En az 5 sn telefonu dinlemeli sonra kapatmalıdır. 37

42 Çalışma sırasında etrafı ile iletişim halinde olmalıdır. Çoklu bir kazada birden fazla kişi 112 yi arayacağından gelen çağrı değerlendirilmeli ve diğer çağrı karşılama personelleri tarafından da veri giriş ekranı açılmamasına dikkat edilmelidir. Bu durumda aynı olay için gelen çağrılar, tek danışman hekime aktarılmalıdır. Aynı zamanda ambulans sorgusu için aynı kişi tekrar aradığında görevlendirmenin yapılıp yapılmadığına dair bilgiyi de verebilecek konumda olmalıdır. Arayan kişinin bilgileri alındıktan sonra 60 sn içinde danışman hekime aktarılmalıdır. Danışman hekimlerin hatları dolu ise telefon aktarılmadan danışman hekim hatlarının boşalmasının beklenmesi gerekmektedir. Dışarıdan arayanlara olaylar ile ilgili hiçbir bilgi verilemez. Arayan kişilere bilgi verme yetkisi sadece başhekime, onun yokluğunda ise danışman hekime aittir. Resmi kurumlar dışındaki kişilere sadece yazılı başvuru halinde bilgi verilebilir. Yetkisiz kişilere bilgi verilmesi, TCK ile yasaklanmıştır. Görüşme süresi, en az 5 sn, en çok 30 sn olmalıdır. Günlük olarak ekibin düzenli sıra ile çalışması, ekip sorumlusu gözetimi altında gerçekleştirilmelidir. Olağandışı durumlarda personel ek göreve çağırılabilir, çağrı karşılama dışında da görevlendirilebilir. Çalışma süresince Acil Sağlık Hizmetleri Kıyafet Yönergesi nde belirtilen iş kıyafeti giyilerek çalışılmalıdır. Komuta kontrol merkezinde kesinlikle özel görüşme yapılmamalıdır. Sadece 112 hattından değil, diğer tüm özel görüşmeler komuta kontrol merkezi içinde yapılmamalıdır. Komuta kontrol merkezinde herhangi bir şey yenilip içilmemeli, sohbet edilmemeli ve başka bir işle meşgul olunmamalıdır. Şema 2.3: Komuta kontrol merkezinin çalışma prensibi 38

43 Danışman Hekime Aktarılan Çağrının Değerlendirilmesi Çağrı karşılama personeli tarafından danışman hekime aktarılan vaka, tekrar değerlendirmeye alınır. Arayan kişi bilgi almak için arıyorsa uygun bir şekilde danışmanlık yapılır. Örnek: Çocuğunun ayağı yanan anne ne yapması konusunda bilgi almak için arıyorsa danışman hekim, bu konuda yapılması gereken ilk yardım konusunda anneye bilgi verebilir. Acil çağrı için ambulans görevlendirilmesi gerekiyorsa danışman hekim en geç 3 dk. içerisinde vakaya en uygun istasyonu anons ederek görevlendirme yapmalıdır. Danışman hekimin bu görevlendirmeyi en kısa sürede yapabilmesi için kurulum aşamasında komuta kontrol merkezi tarafından, istasyonların sorumluluk alanlarının sokak sokak bilinmesi, buralardaki önemli bina, kurum ve kuruluşların adres olarak belirlenmesi, bu birimlere nasıl ulaşılabileceğinin önceden planlanmış olması gerekmektedir. ÖNCELİK SIRASI ARAMA NEDENİ BAĞLANACAĞI BİRİM 1 ACİL DURUMLAR DANIŞMAN HEKİM 5 BİLGİ ve DANIŞMANLIK DANIŞMAN HEKİM 6 NAKİL TALEPLERİ NAKİL BİRİMİNE 3 VALİLİK- BAKANLIK DANIŞMAN HEKİM 4 RESMİ KURUMLAR DANIŞMAN HEKİM 8 7 İSTASYON VAKA SONUCU İSTASYON NÖBET LİSTESİ VERİ HAZIRLAMA KONTROL İŞLETMENİ VERİ HAZIRLAMA KONTROL İŞLETMENİ 2 İSTASYON DİĞER DANIŞMAN HEKİM Tablo 2.4: Gelen çağrıların bağlanacağı birim ve öncelik sıraları İstasyon Görevlendirilmesi Danışman hekim, acil vaka bildirimini değerlendirip adres bilgisini aldıktan sonra olay yerine en yakın istasyonu görevlendirir. Acil sağlık sisteminde en önemli konulardan biri belirtilen adrese zamanında ulaşmadır. Bunun için danışman hekimin harita okuma konusunda bilgi sahibi olması gerekir. Ambulansın şehir içi hız limiti olarak 60 km/saat olarak kabul edildiğinde vaka adresine 7-10 dakikada ulaşılabilecek bir alanda istasyonun konuşlandırılması gerekir. Özellikle arrest vakalarına ilk 5 dk içinde ulaşılması gerektiği düşünüldüğünde, bu bölgenin ayrıntılı olarak belirlenmiş olması, ekibin vakaya ulaşma süresini önemli ölçüde azaltmaktadır. 39

44 Danışman hekimin, istasyona, vakayı telsiz ile bildirmesi gerekir. Telsiz ile bildirilemeyecek ise telefon ile bildirmelidir. İletişim sırasında kesin, açık ve net ifadeler kullanılmalıdır. Bu durum, ortaya çıkacak tereddütleri de ortadan kaldırır. İstasyonun görevlendirilmesi ile birlikte, veri giriş ekranında istasyon görevlendirilmesinin düğmesini mutlaka işaretlemek gerekir. İstasyon görevlendirilmesinin ardından veri giriş ekranı üzerinde protokol numarası verilir. Görevlendirilmesi yapılan istasyonun ambulansı, 1 dk içerisinde vakaya gitmek üzere hemen hareket eder. İl Ambulans Servisi Çalışma Yönergesi gereği istasyon ekibi için görev verildiğinde, en geç 1 dakika içinde çıkış yapmayı engelleyecek konumda bulunulmamalıdır. İstasyondaki nöbetçi ekip (nöbetçi doktor, nöbetçi ATT, paramedik, nöbetçi sürücü) ambulansa biner ve vakaya ulaşmak için en uygun ve en kısa yolu seçerek vakaya ulaşmaya çalışır. İstasyonekibi vakaya çıkarken olay yerine hareket ettiğini, ambulans içerisinden komuta kontrol merkezine telsiz ile bildirmelidir. Ambulans, olay yerine hareketi sırasında sürekli komuta kontrol merkezi ile iletişim halinde olmalıdır. Örnek: Olay yerindeki vaka herhangi bir araç ile hastaneye götürülmüş olabilir ya da asılsız ihbar olabilir. Bu sırada komuta kontrol merkezi, ambulansın istasyona dönmesi için anons edebilir Adrese Ulaşma Teknikleri Ambulans ekibinin vakaya en kısa sürede ulaşabilmesinin en önemli kriteri komuta kontrol merkezi tarafından adresin; açık, net, doğru verilmesi ve istasyonun da bu durumu teyit etmesidir. Panik haliyle 112 yi arayan kişilerin adresi vermekte zorlanması ya da adresi bilmemesi sonucu vakaya ulaşma ile ilgili sıkıntılar yaşanabilir yılında uygulamaya konulan ve sadece Ankara 112 de uygulanan pilot projeyle çağrı karşılama ekipleri tarafından 112 yi arayan kişilerden adres ile ilgili bilgiler sorulmamaktadır. Sabit hatlardan arandığında adres ile ilgili bilgiler bilgisayar ekranına yansımakta, cep telefonu operatörleri ile aramalarda, aradıkları yerin koordinatları ekrana yansımaktadır. Bu sayede adres öğrenmek için harcanan zaman kaybı ortadan kalkar. Doğru adres alınması Verilen adresin bildirilen mahallede olup olmadığı teyit edilmeli ve bölünmüş yol üzerinde olup olmadığı belirlenmelidir. Özellikle trafiğin tıkalı olduğu durumlarda, alternatif ulaşım olanakları ve adres bildirimleri ile tarifi istenmelidir. Adrese ulaşmada en önemli noktalardan bir tanesi, trafik akış yönlerinin önceden belirlenmiş olmasıdır. Özellikle büyükşehir alanında kalan birçok sokak tek yönlü olarak belirlenmiştir ve zaman zaman yönleri değiştirilmektedir. Bu nedenle trafik yönlerinin takibi ve komuta kontrol merkezinde bu yönde yapılacak uyarıların kayıt edilerek istasyonda çalışan tüm personele bildirilmesi gerekmektedir. 40

45 Ayrıca hava durumu ve yolların bakım özelliklerine göre cadde ve sokakların kapalı olması, buzlanma olması veya trafik akış yönündeki değişikliklerin önceden belirlenmesi ve istasyonun buna göre çıkış yapması gerekmektedir. Bayramlarda, büyük organizasyonlar sırasında ve mitinglerde hangi yolların trafiğe kapalı olacağının komuta kontrol merkezinden öğrenilmesi gerekmektedir. Yine olağandışı durumlarda, olay bölgesine yaklaşılacak güvenli yolun önceden belirlenmiş olması, olası risklerle karşılaşılmasını önleyecek ve vakalara da daha erken ulaşılmasını sağlayacaktır. Komuta kontrol merkezinden destek alınması Adres bulma konusunda istasyona en büyük desteği, komuta kontrol merkezi sağlamaktadır. GPS sistemi (Global Positioning System) Bazı ambulanslarda bulunan GPS sistemi (Global Position System = Küresel yer bulum sistemi) ile ekipler harita üzerinden sürekli takip edilebilir. GPS sistemi ile aracın o andaki konumu belirlenir. İleriki dönemde tüm ambulanslarda GPS sistemi kurulması planlanmaktadır. Ambulansların seyirleri sırasında hareketlerinin harita üzerinden takip edilmesi ve doğru yolda olduklarının belirlenmesi, seyir sırasında yasal hız sınırlarına uyup uymadığı danışman hekim tarafından kontrol edilmelidir. Adres teyidi GPS sisteminin bulunmadığı ambulanslarda, adrese ulaşmada yaşanılan gecikmelerde (ortalama 10 dakikadan sonra) aranılan adrese ulaşılamaması durumunda, komuta kontrol merkezinden sokak, cadde isimleri, varsa eski ve yeni isimleri istenerek adres teyidi yapılmalıdır. Özellikle gecekondu bölgelerinde sokak isimlerinin sıklıkla değişebileceği ve sokak numaralarının sıralı gitmeyebileceği hatırlanmalıdır. Konferans görüşme Adres tarif edilmesi gereken durumlarda, vaka bildiriminde bulunan telefon numarası ile üçlü görüşme yapılarak adres tarifinin yapılması komuta kontrol merkezi tarafından sağlanır. Yolda karşılama Hasta veya yaralı yakınlarının, uygun durumlarda, ambulansı bina dışında ya da merkezi bir yolda karşılamaları talep edilebilir. Böylece adrese ulaşmada yaşanılan sorunlar azaltılabilir. Örnek: Adreste bir caminin yanındaki apartman belirtilmiş ise komuta kontrol merkezinden Caminin önünde bekleyin, ambulans 5 dk. içerisinde orada olacak denilmelidir Ambulans (İstasyon) Ekibinin Vakaya Ulaşması Danışman hekim, tüm vakalara ambulans ekibi ulaşana kadar hasta ve/veya yakınlarına gerekli tıbbi danışmanlık yapmalıdır. Ayrıca hekimsiz istasyon ekiplerine de gerektiğinde tıbbi danışmanlık yapmalıdır. Hekimsiz istasyonlara verilen danışmanlıkta ATT ve paramediklerin görev tanımları ile ilgili algoritmalar baz alınmalıdır. 41

46 Ambulans, görev halinde iken geçiş üstünlüğüne sahiptir. Ambulans ekibinin sürücüsü (şoför/ ATT/ paramedik) seyir halinde iken sirenlerini çalıştırmalı ve gerekirse kırmızı ışıkta da geçebilmelidir. Kavşaklarda da geçiş üstünlüğüne sahip araçlar içerisinde ambulans ilk sırayı alır. Diğer araçlar siren sesini duyunca durmak, yol açmak veya ambulans geçinceye kadar beklemek zorundadır. Ambulans sürücüsü de geçiş üstünlüğünü, başkalarının can ve mal kaybına neden olmadan kullanmalıdır. İstasyon ekibi, olay yerine ulaştığını telsiz ile komuta kontrol merkezine haber vermelidir. Olay yerine ulaşan sağlık personeli ihbarın asılsız olabileceğini de aklından çıkarmamalıdır. Ekip, her şeyden önce kendi can güvenliğini sağlamalıdır. Şizofren bir hastanın komuta kontrol merkezini kalp krizi diye araması sonucunda vakaya ambulans görevlendirilmesi ve şizofren hastanın sağlık personelini rehin alarak eve kilitlemesi yaşanan gerçek olaylar arasındadır. Komuta kontrol merkezinin, olay yerine varan ekipten bilgi talep ederek yalnız olmadıklarını hissettirmesi gerekir. Olay yerindeki ekibe, güvenlik ihtiyacı ya da ek ambulans desteği olup olmadığı mutlaka sorulmalıdır. Örnek: Kurşunlanma vakasına giden ekibe mutlaka güvenlik güçleri de destek vermelidir. Komuta kontrol merkezi ambulans ekibini gönderirken güvenlik güçlerine de haber vermelidir. Ya da bir yangın vakasına giden ekibe itfaiye destek vermelidir; çünkü yangın devam ederken sağlık personeli yaralıya müdahale edemez. Olay yeri güvenliğinin sağlanması beklenir. Sağlık personeli aynı zamanda ambulansı da korumak zorundadır. Ambulans güvenli bir yere park edilmeli, vakanın yanına giderken kapılar mutlaka kilitlenmelidir. (Sağlık personeli hasta veya yaralının yanına gittiğinde, ambulansın tekerleklerinin çıkarılması da yaşanan olaylar arasındadır. Komuta kontrol merkezi tarafından, vakanın genel durumu, triaj kodu, glasgow koma skalası puanı ve daha önceden sağlık kurumları tarafından belirlenmiş acil skorlama puanları öğrenilmelidir. Bu durum neticesinde, vakaya en yakın değil en uygun hastanenin belirleneceği unutulmamalıdır. İstasyonların gidecekleri hastanenin belirlenmesi danışman hekimin sorumluluğundadır. Her zaman ikinci bir hastane de alternatif olarak belirlenmelidir. (hastanede boş yatak olmaması, vakaya uygun uzmanın olmaması, bazı aletlerin olmaması ya da çalışmaması vb.) Örnek: Kafa travması geçiren çocuğun, çocuk hastanesine götürülmesi ve burada beyin cerrahi uzmanının olmaması sadece yaralı açısından zaman kaybıdır. Bu durumda çocuk beyin cerrahi uzmanı olan bir hastaneye yönlendirilmelidir. Hasta veya yaralının hastaneden hastaneye dolaştırılmaması için gerekli bütün girişimler yapılmalı, hastane boş yatak ekranı sürekli takip edilmelidir. Veri hazırlama kontrol işletmeni boş yatak formlarını takip ederek güncellemek ve kaydetmek zorundadır. Özellikle arrest durumlarında ekibin gittiği hastane, komuta kontrol merkezi tarafından aranarak hastanenin gerekli tedbirleri alması yönünde uyarılmalıdır. 42

47 İstasyon ekibi, olay yerindeki hasta veya yaralıların ya da eksitus (ölü) olanların sayılarını belirlemeli ve kayıtlarını tam ve doğru tutmalıdır. Adli vakalar ile ilgili durumlarda suç aleti varsa bunları koruyacağını ve suçun işlendiğini düşünüyorsa gerekli birimlere haber vereceğini unutmamalıdır. Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır. (Türk Ceza Kanunu, Madde 280) Her zaman vatandaşlar tarafından tartışma konusu olan başka bir durum da ölülerin ambulans ile taşınmamasıdır. 112 acil yardım ambulansı hiçbir zaman eksitus taşımamalıdır. Olağandışı durumlarda olay yerine birden çok ambulans ekibi sevk edilir. Olay yerine ilk varan ambulans, olay yeri yöneticisi ve triaj sorumlusu olarak komuta kontrol merkezi tarafından görevlendirilir. Triaj sorumlusu, olay yerinde hasta veya yaralı kalmayıncaya kadar bekler ve olay yerinden en son ayrılır Ambulans Ekibinin Olay Yerinden Ayrılışı Hasta veya yaralılara olay yerinde gerekli müdahale yapıldıktan sonra hastaneye götürülüp götürülmeyeceğine ekip sorumlusu karar verir. Hasta veya yaralı hastaneye götürülmeyecek ise yerinde müdahale yapıldığına dair kayıtlar tutularak komuta kontrol merkezine haber verilir. Eğer hastaneye götürülecek ise komuta kontrol merkezine.. hastanesine gidiyoruz diye telsiz ile anons edilmelidir. Ambulansın içinde hasta veya yaralı taşınırken gerekli değilse sirenler çalıştırılmamalı, diğer sürücülerin uyduğu trafik kurallarına uyulmalıdır Ambulans Ekibinin Hastaneye Varışı Ambulans ekibi hastaneye ulaştığını hastaneye vardık diye telsiz ile anons ederek komuta kontrol merkezine bildirmelidir. Ekibin hastaneye ulaşması ortalama 10 dk sürer. Ambulans ekibinin sorumlusu tarafından acilde görevli hekime hasta veya yaralı mutlaka teslim edilmeli, yapılan müdahale ve ilaçlar vaka kayıt formunda yazılı olarak verilmelidir. Acil serviste çalışan personel, hasta veya yaralının varsa özel durumu ile ilgili olarak mutlaka bilgilendirilmelidir. Örnek: Tehlikeli madde kontaminasyonu, saldırgan hasta ve/ veya refakatçiler, bulaşıcı hastalık konusunda acil servise bilgi verilmelidir. Ekibin hastanede geçirdiği süre, 15 dakikayı aşmamalıdır. Bu süreyi aşan durumlarda derhal ekip ile bağlantı kurularak gecikme nedeni öğrenilmelidir. Örnek: Yoğunluktan dolayı hasta veya yaralı sedye üzerinde bekliyor olabilir ya da hasta veya yaralıya bağlantısı olan mekanik ventilatörün hastanedeki ile değiştirilmesi gecikme sebebi olabilir. 43

48 Ambulans Ekibinin İstasyona Dönüşü Ambulans ekibi, telsiz ile hastaneden ayrılıyoruz anonsunu yaparak hastaneden ayrılır. Ekibin istasyona dönüşü ortalama dk sürer. Ambulans ekibinin sürücüsü istasyona dönüşü sırasında sirenleri çalıştırmamalı ve diğer sürücülerin uyduğu trafik kurallarına uymalıdır. Ancak istasyona dönüş sırasında tekrar vaka anonsu verilirse ambulans tekrar geçiş üstünlüğüne sahiptir. İstasyon ekibi istasyona ulaştığında, yine telsiz ile istasyona döndük anonsunu yapar. Görev sırasında ambulansın, komuta kontrol merkezine gelmesi, bakım onarıma gitmesi, yakıt alım ve diğer tüm işlemleri komuta kontrol merkezinin onayı ile gerçekleştirilir. Bu işleme onay veren danışman hekim, onay veriş saati ile birlikte kayıt defterine not ederek istasyonun tekrar göreve hazır olmasına kadar geçen süreyi kayıt eder. Hasta veya yaralıların herhangi bir yerden hastaneye ya da hastaneden hastaneye sevki de nakil ambulansları ile gerçekleştirilir. Hastaneler arası nakillerde ambulans ekibi, hasta nakil formunu doldurarak ilgili birime teslim etmelidir. Şema 2.4: Acil sağlık hizmetlerinin çalışma sistemi Ambulans Ekibinin VHKİ ye Bilgi Aktarımı Ambulans ekibi, istasyona dönene kadar tüm bilgilerini telsiz ile VHKİ ye bildirir. VHKİ, verilen tüm bilgileri vaka formunda kayıt altına almakla yükümlüdür. İstasyona döndükten sonra da telefon ile bilgileri teyit etmek ve diğer ayrıntılı bilgileri vermek için 112 aranarak VHKİ ye iletilir. 44

49 Vaka Formunun Kullanımı KKM de haberleşme operasyon programında bulunan vaka formu içerisinde; genel ilkeler, vaka bilgileri bölümü, çağrı nedeni bölümü, muayene bilgileri bölümü, ambulans çıkış sonucu, süreler ve yollar, ufak hatırlatmalar ve kısaltmalar başlıkları yer alır. Genel ilkeler 112 komuta kontrol merkezinde süreye bağlı veri girişi yapılır. Her bir vaka için ayrı form doldurulur. Her bir görevlendirme için ayrı form açılır. Görev iptali, başka araçla nakil ve ulaşılamama durumunda form, uygun işaretlendirmelerle kapatılır. Birden çok ambulans görevlendirildiğinde, vakayı ilk alan ekip, form doldurarak komuta kontrol merkezini bilgilendirir. Olay yeri yönetimini üstlenip vaka sayısını bildirerek uygun form açtırır. Protokol ve tedbiri görevlendirmelere vaka formu açılır. Vaka ile karşılaşılırsa yeni form açılır. İstasyona başvuru ve seyir halinde iken vakaya rastlama durumunda form açılır. Bekleme gerektiren intihar girişimi ve yangın gibi durumlarda form açılır ve beklemeye alınır. Hareket halindeki ekibin takibi açısından formun sürekli açık tutulması ve telsiz takibinin hayati önem taşıyacağı unutulmamalıdır. Vaka dışı ambulans çıkışları da kayıt altına alınmalıdır. Vaka bilgileri bölümü Vaka bilgileri bölümüne aşağıdaki bilgiler kaydedilmelidir: Hastanın adı soyadı, Yaş ve cinsiyeti, Adres kısmına vakanın alındığı adres mümkünse sürekli ikamet adresi yazılır. Sosyal güvence bölümüne, hastanın kurumu işaretlenir. Trafik kazasında tüm araçların plakaları kaydedilir. Çağrı nedeni bölümü 112 hangi nedenle arandı ise o kutucuk işaretlenir. Medikal, Trafik kazası, İş kazası, Diğer kazalar, Yaralanma, Sağlık tedbirleri, Protokol, 45

50 Doğal afetler, Olağandışı durumlar. Muayene bilgileri bölümü Ambulans hekiminin ilettiği bilgilerle doldurulur. Glasgow Koma Skalası, ICD- 10 sistemine göre kodlanmış ön tanı ve malzeme tüketimi veya formda yer almayan bir bilgi, hastalık veya yaralanma mutlaka kayıt altına alınmalıdır. Fizik muayene bulguları Vital bulgular Ön tanı Tıbbi müdahale Ambulans çıkış sonucu Ambulansın çıkış nedeni doğru olarak işaretlenmelidir. Yerinde müdahale Hastaneye nakil Hastaneler arası nakil Tıbbi tetkik için nakil Eve nakil Nakil reddi Görev iptali Başka araçla nakil Eksitus yerinde bırakıldı Eksitus başka araç ile morga nakil Başka ambulansla nakil Asılsız ihbar Olay yerinde bekleme Ulaşılan diğer maddi hasarlı kazalar Diğer tanımlanamayanlar Süreler ve yollar Komuta kontrol merkezine çağrının gelişinden ambulansın göreve çıkıp geri dönene kadar geçirdiği süreler doğru olarak VKHİ tarafından kayıt edilir. Santral giriş saati Çağrı saati Form kayıt saati Vaka veriş Hareket Olay yeri varış Ayrılış Hastaneye varış Hastaneden ayrılış 46

51 İstasyona dönüş Çıkış ve varış kilometreleri Ufak hatırlatmalar ve kısaltmalar Not alınması gereken bir yer var ise ya da kısaltmalar mutlaka işaretlenmeli ya da yazılmalıdır. Yukarıdaki bilgiler doldurulduktan sonra işlem kaydedilerek form kapatılır Teknik Destek Hizmetleri Komuta kontrol merkezi ve istasyonlar, bakım, onarım, yazılım, ambulans arıza ve bakımı ile ilgili işlevlerini teknik destek hizmetlerinin yardımı ile yürütürler. Komuta kontrol merkezi ve istasyonlar aşağıdaki birimlerden destek alırlar. İstatistik ve epidemiyoloji birimi: Veri, kayıt, istatistik ve epidemiyoloji hizmetleri Teknik destek birimi: Teknik malzeme desteği, bakım ve onarım hizmetleri Sistem sorumlusu: Yazılım donanım hizmetleri, iletişim destek hizmetleri (telefon-telsiz) 47

52 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Komuta kontrol merkezine gelen çağrıları değerlendiriniz. İşlem Basamakları Öneriler Bilgisayarı açınız. Şifrenizi giriniz. Gelen çağrıları izleyiniz. 112 diyerek telefonu açınız. Arama sebebini öğreniniz. Aramanın gerçek vaka olduğuna karar veriniz. Veri giriş ekranını açınız. Arayanın telefon numarasını kaydediniz. Çağrı karşılama personeli iseniz; Bilgisayarın çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz. Bozuk bilgisayarları teknik destek ekibine bildiriniz. Kendi şifreniz ile çalışmaya özen gösteriniz. Telefonda kırmızı ışık yanıp söndüğünde telefonu açınız. Belirlenmiş yönerge doğrultusunda telefona cevap veriniz. Olağandışı bir durum olup olmadığını belirleyiniz. Diğer çağrı karşılama personellerine de aynı çağrının gelip gelmediğini kontrol ediniz. Gelen çağrıyı en az 5 sn dinleyiniz. Asılsız ihbarları konuşmadan kapatınız. Genelde telefon numaraları otomatik görünür, görünmez ise numarayı kaydediniz. Veri giriş ekranı içerisindeki bilgileri doldurunuz. Vakayı, danışman hekime aktarınız. Hasta veya yaralıların bilgilerini tam ve doğru alınız. 30 sn içerisinde telefonu danışman hekime aktarınız. Danışman hekim tarafından vakaya hangi istasyonun görevlendirildiğini takip ediniz. 48

53 Ambulans ile vakaya hareket ediniz. Olay yerine varınız. Hasta veya yaralıya gerekli müdahaleyi yapınız. Hasta veya yaralıyı hastaneye götürünüz. Hastaneden ayrılarak istasyona geri dönünüz. Yapılan tüm işlemleri saati ile kaydediniz. Yaptığınız tüm işlemleri veri hazırlama kontrol işletmenine bildiriniz. Teknik destek gerektiğinde komuta kontrol merkezine gidiniz. Ambulans ekibinde görevli iseniz; Hızlı olunuz. Hareket ettiğinizi, araç telsizinden komuta kontrol merkezine bildiriniz. Ambulansın sirenlerini çalıştırınız. Geçiş üstünlüğünüz olduğunu unutmayınız. Olay yerine ulaştığınızı komuta kontrol merkezine bildiriniz. Ekip sorumlusunun talimatlarına uyunuz. A2 istasyonunda çalışıyor iseniz komutadan destek alınız. Hasta veya yaralıya yerinde de müdahale edilebileceğini unutmayınız. Hasta veya yaralıya yerinde müdahale yapıldığını ya da hastaneye götürüleceğini komuta kontrol merkezine bildiriniz. Hastanede 15 dk. fazla beklemeyiniz. İstasyona döndüğünüzü komuta kontrol merkezine bildiriniz. Saatleri doğru ve tam oluş zamanı ile kaydediniz. Gerekli tüm bilgileri ayrıntısı ile veriniz. Komuta kontrol merkezine haber vermeden istasyondan ayrılmayınız. 49

54 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.. 1. Aşağıdakilerden hangisi, çağrı karşılama personeli ile ilgili değildir? A) KKM ye gelen telefon çağrılarını uygun bir şekilde karşılar. B) İlaç miktarı, ambulansların takibi ve görevlendirilmesinde KKM hekiminin bilgisi dâhilinde görev yapar. C) Sağlıkla ilgili çağrıları komuta kontrol merkezi hekimine aktarır. D) 24 saat kesintisiz nöbet sistemi ile çalışır. E) İstasyondan bildirilen hareket saatlerini çağrı kayıt formuna işler. 2. Aşağıda verilen çağrı karşılama ile ilgili kriterlerden hangisi yanlıştır? A) 112 diyerek telefona cevap verilir. B) Çağrı karşılama personeli, telefonu açtıktan sonra karşıdaki kişi cevap vermiyor ise 5 saniye bekler, karşı taraftan hala cevap gelmiyorsa telefon kapatılır. C) Çağrı karşılama personeli, gelen telefonu hangi birime aktaracağını bilmelidir. D) Çağrı karşılama personeli, gelen her telefonu danışman hekime bildirmelidir. E) Arayan kişinin telefon numarası ekranda gözükmüyor ise arayan telefon numarası kaydedilir. 3. Çağrı karşılama personelinin arayan kişi ile standart telefon görüşmesi ne kadar sürmelidir? A) 3-5 dk. B) 30 sn. C) 1 dk. D) 2 dk. E) 3 dk. 4. Aşağıdakilerden hangisi, çağrı karşılama sırasında dikkat edilmesi gereken noktalardan biridir? A) Görüşme süresi en az 5 sn. en çok 30 sn. olmalıdır. B) Arayan kişinin bilgileri alındıktan sonra 2-3 dakikada danışman hekime aktarılmalıdır. C) Çağrı karşılama sırasında forma giyme zorunluluğu yoktur. D) 112 telefonundan özel görüşmeler yapılabilir. E) Komuta kontrol merkezinde yemek arası yoktur. Yemekler telefon başında yenilir. 5. Vakaya görevlendirilen istasyon ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) İstasyon ekibi vakaya gitmek üzere en az 1 dk içerisinde hareket etmelidir. B) Kendi can güvenliğini sağlamadan hasta veya yaralıya müdahale etmemelidir. C) İstasyon 10 dk. içerisinde vakaya ulaşamaz ise yeni bir ambulans göreve gitmelidir. D) Vakayı alan ambulans ekibi hasta veya yaralıyı komuta kontrol merkezinin belirlediği en uygun hastaneye götürmelidir. E) Olay yerindeki yaralı ve ölülerin sayıları belirlenmeli ve doğru olarak kayıt altına alınmalıdır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz 50

55 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Acil sağlık hizmetlerinde kullanılan formları kayıt yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Vaka kayıt formu edinerek üzerindeki bilgileri doldurunuz. Acil sağlık hizmetlerinde kullanılan formların matbularını toplayarak öğretmeninize teslim ediniz. 3. ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE KAYIT SİSTEMİ Bilgi üretiminin yolu, doğru verilerin toplanmasından geçmektedir. Doğru veri üretimi için uygun formlar oluşturulması, doldurulması, bunların kalite kontrolünün gerçekleştirilmesi ve verilerin standardize edilmesi gerekir. Tüm bu aşamalardan geçen formlar, kayıt haline gelmekte, kayıtlardan veriler elde edilmekte ve verilerin uygun biçimde değerlendirilmesi ile vaka sıklıkları, alınacak önlemler ve planlama, uygulamaların uygunluğu konularında bilgi üretimi yapılmaktadır. Ayrıca kayıtlar, adli merciler tarafından da delil olarak kullanılabilir. Kayıt altına alınan bilgiler unutulmaz. Şu durum hiçbir zaman unutulmamalıdır ki: Yazılmayan yapılmamıştır, kaydedilmeyen kaybedilmiştir Acil Sağlık Hizmetleri Kayıt Merkezleri Acil sağlık hizmetlerinde kayıtlar; acil vakaların niteliğini saptayarak kontrol altına almak, bu yolla topluma fayda sağlamak, acil vakaların oluşumu ve özellikleri konusunda sistematik veri toplamak amacıyla yapılır. Kayıt merkezi; acil vakalara ait bilgileri depolayan, analizlerini yapan ve istatistikî sonuçlarını çıkaran birimdir. Acil sağlık hizmetleri hakkındaki veriler; hastane öncesi acil sağlık hizmetleri kayıt merkezinin tuttuğu kayıtlar, hastanelerde acil sağlık hizmeti veren birimlerin tuttuğu kayıtlar, bölgesel acil sağlık kayıt ağları, ulusal/uluslararası acil sağlık kayıt ağları birimlerinden sağlanmaktadır. Acil kayıt merkezi, bir ülkede uygulanacak olan acil uyarı ve kontrol programının ayrılmaz parçasıdır. Acil kayıt merkezinin amacı; bir toplumda bulunan acil vakaların yaygınlığına dair bilgileri bir araya getirerek acil durumların nedenlerini araştırmada kullanılacak olan verileri sağlamak, kazaların ve hastalıkların kontrolünde atılan adımları değerlendirmektir. 51

56 Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri kayıt merkezi Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin kayıtları, komuta kontrol merkezi tarafından tutulan ve istasyondan komuta kontrol merkezine aktarılan vaka kayıtlarına dayanmaktadır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetinin verildiği bölgedeki tüm vakaların kayıtlarının tutulduğu birimlerdir. Hastaneye kendi olanakları ile başvuran acil vakalar, kayıt altına alınamamaktadır. Hastane acil sağlık hizmetleri kayıt merkezi Bu merkez hastane acil servisine yapılan başvuruların kayıt altına alındığı birimdir. Başvuran acil vakaları gösterir, tüm acil sağlık hizmetlerinin ihtiyaçlarına cevap veremez. Bölgesel acil sağlık kayıt ağları Hastane öncesi ile hastane acil servislerine yapılan tüm başvuruların ortak ağ aracılığı ile kayıt altına alındığı merkezlerdir. Ulusal/uluslararası acil sağlık kayıt ağları Ulusal ve uluslararası düzeyde acil vakaların dağılımı, salgın hastalıkların yayılımı ile geniş alanları etkileyen afetlerde gereksinimlerin doğru biçimde belirlenebilmesini ve müdahalelerin doğru biçimde planlanarak yönlendirilmesini sağlayan sistemlerdir Acil Sağlık Hizmetleri Kayıt Tipleri Acil sağlık hizmetlerinin her biriminde çalışan personel, yaptığı işin kaydını tutmakla sorumludur. Acil sağlık hizmeti sunan birimlerde; pasif kayıt sistemi, aktif kayıt sistemi ve otomatik kayıt sistemi olmak üzere üç tip kayıt sistemi bulunmaktadır. Pasif kayıt sistemi Komuta kontrol merkezinin onayı dışında vaka ile karşılaşan istasyon ekibinin bildirimi üzerinden tutulan kayıtlardır. Hastane öncesi sağlık hizmetlerinin veri girişleri bildiren kişinin sorumluluğundadır. Vaka sırasında zaman ile yarışıldığından hasta veya yaralı yakınlarından bilgi almak güçleşebilir. Bu yüzden verilerin güvenirliği düşüktür. Aktif kayıt sistemi Vaka bilgilerinin merkezi olarak komuta kontrol merkezine gelen çağrıdan başlamak üzere istasyonların her aşamada bildirimlerin kayıt altına alındığı, yarı elektronik sistemlerdir. Çağrı gelmesi ile özel olarak görevlendirilen VHKİ tarafından anında kayıtların yapılmasına dayanır. İstasyonun ayrıca kayıt tutmasına gerek yoktur. 52

57 Telsiz iletişiminin kullanılmasına bağlı olarak ve el bilgisayarları sayesinde vaka ve zaman girişleri anında gerçekleştirilmektedir. Çalışan kişi sayısının yeterli olması sistemin doğru çalıştırılabilmesi için zorunludur. Otomatik kayıt sistemi Çağrı gerektiren olayın gerçekleşmesi ile birlikte komuta kontrol merkezine gelen telefon ve telsiz uyarılarının kayıtları başlatarak insan faktörünü en aza indiren, iyi uygulandığında, en güvenilir yöntem olan tam elektronik sistemlerdir. Kayıtların tutulacağı ayrı bir birim oluşturulması ve komuta kontrol merkezi içinde bulunması gereklidir. Bu birimde verilerin depolanacağı ayrı bir oda olmalı ve kayıtların kilit altında tutulacağı kilitli dolaplar bulunmalıdır. Kayıt merkezinin ihtiyacı kadar büro malzemesi ve kullanılıyor ise bilgisayar ve bağlantıları kurulmuş olmalıdır Veri Kontrolü, Sınıflandırılması ve Saklanması VHKİ nin oluşturduğu veriler üzerinden ve vaka tipinden yola çıkılarak öncelikle yaş ve cinsiyete göre o grupta görülmesi olanaksız olan kayıtların kaynağında araştırılması, gerekirse tanının sorgulanması gereklidir. Örneğin, çocukluk çağında veya o cinsiyette görülmesi beklenmeyen bazı vaka türlerinin saptanması kayıtların değişmesini bile gerektirebilir; öte yandan sadece basit bir kayıt hatası da olabilir. Bu durumda kayıtların değiştirilmesi gerekir; ancak kayıt değiştirilmesi yetki seviyesi uygun olan ve önceden belirlenen prosedürler üzerinden gerçekleştirilmelidir. WHO, (Dünya Sağlık Örgütü) hastalıkların kodlanması konusunda tüm ülkelerde ortak kullanılan standart kodlamalar yayınlamıştır. Bu kodlama, hem bilimde gelişmenin ortak kullanımını hem de iletişimde kavram karmaşasının engellenmesini sağlar. Bu verilerin kodlanmasında ICD- O önerilmekte ise de ölüm nedenleri de kodlanıyorsa ICD kullanımı diğer ölüm nedenlerinin belirlenmesini sağlar. Kaydedilen bilgiler, bilgisayar ortamında saklanıyor olsa da mutlaka yedekleme ünitelerinin ve kesintisiz güç kaynaklarının ihmal edilmemesi gerekir. Ayrıca kayıtların arşivlenerek o an için kullanılmayacak olan verilerin daha sonra kullanılmak üzere imha edilmeden bekletilmesi çok önemlidir Kayıt Bilgilerinin Gizliliği Gizlilik, kayıt merkezleri için en önemli noktalardan biridir. Tıbbi ve diğer kişisel kayıtlarda kişilerin özel hayatlarının gizliliğine müdahale edilmemesi, açıklanmaması konularına özen gösterilmelidir. Bu yöndeki çalışmalar sonucunda birçok düzenlemeler yapılmış, yasal hükümler oluşturulmuştur. Tutulan kayıtların mahremiyeti ve gizliliği vardır. Türk Ceza Kanunu nda yetkisiz kişilerce kişisel kayıtların kullandırılması ve yayılması ağır cezai hükümlere bağlanmıştır. Bu nedenle kayıt sistemlerinde en az beş seviyede farklı yetkilendirme kullanılmalı ve yetkisiz kişilerin veri dosyalarına erişimi engellenmelidir. 53

58 3.5. Acil Sağlık Hizmetlerinde Kullanılan Formlar Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde kullanılan formlar; istasyonlarda kullanılan formlar, komuta kontrol merkezi ve başhekimlik tarafından kullanılan formlardan oluşur İstasyonlarda Kullanılan Formlar Ambulans istasyonlarında dört farklı kayıt yapılmaktadır İstasyonlarda Yapılan İdari Kayıtlar Ambulans istasyonlarında idari kayıt yapılan formlar şunlardır: Gelen evrak defteri Başhekimlikten ve diğer kurumlardan gelen tüm evrakların kayıt edilerek sayı verildiği defterdir. Geliş gerekçesi ve hangi kurumdan geldiği yazılmalıdır. Giden evrak defteri İstasyon tarafından başhekimliğe ve diğer kurumlara yapılan her türlü yazışmada evrak üzerine çıkış numarasının yazıldığı defterdir. Nöbet devir defteri İstasyonda çalışanların, çalıştıkları süre içinde karşılaştıkları olayları, arızaları ve kayıp, bozuk, kullanılan malzemenin günlük olarak yazıldığı, nöbeti alan ve nöbetten çıkan ekibin birlikte imzaladığı defterdir. Aylık olarak hazırlanan nöbetçi/icapçı (olağandışı durumlarda nöbetçi olacakmış gibi bekleyen personel) listeleri Her ayın 25 inde bir sonraki ayın nöbet listesi kuralına uygun biçimde oluşturularak istasyon sorumlu hekiminin onayı ile yürürlüğe girer. Nöbetçi listelerinin yan tarafında, olağandışı durumlar ve gelemeyen personelin yerine kimin geleceğini gösteren, icapçı listeleri eklenir. Alınan malzemeler defteri/ formu İstasyona alınan her türlü malzeme (ilaç, tıbbi malzeme, demirbaş vb.) için talepleri içeren formdur. Demirbaş defteri İstasyona alınan, istasyon içinde ve ambulansta bekletilen malzemelerin varsa 112 veya sağlık müdürlüğü ayniyat saymanlığınca verilen numaraları ile birlikte kayıt altına alındığı defterdir. 54

59 Yıllık izin ve rapor takip formu İstasyonda çalışan personelin yıllık izinlerinin takibinin yapıldığı, hizmetin aksamasını önleyen yıllık formlardır İstasyonlarda Yapılan Teknik Kayıtlar Ambulans istasyonlarında teknik kayıt yapılan formlar şunlardır: Vaka formu/ Ambulans kayıt formu Vaka formu; istasyona verilen vaka çıkış görevlerinin kayıt edildiği, çok amaçlı olarak hazırlanmış, sistemin diğer birimleri ile doğrudan ilişkili, adli, idari, mali ve istatistikî özelliği olan formdur. Her bir cilt elli sayfa ve her sayfa fotokopi özelliğine sahip dört nüshadan oluşur. Bu nüshalar sırasıyla: Birinci beyaz renkli nüsha, mali işlemlerde kullanılmak üzere Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile Trafik Hizmetleri Döner Sermaye İşletmesi ne gönderilmek üzere il ambulans servisi başhekimliği döner sermaye saymanlığı na verilir. İkinci sarı renkli nüsha, hastaya ambulans ekibi tarafından uygulanan müdahalelerin neler olduğunu bildirmek üzere hastaneye nakledilen vakalarda vakayı teslim alan kişiye verilir. Böylece ambulansta yapılan uygulamalar hakkında bilgi ve veri aktarımı sağlanmış olur. Vakanın tedavisine bu uygulamaların ışığında devam edilir. Yerinde müdahale edilen vakalarda da hastanın kendisine yapılanları bilme hakkı çerçevesinde, yazılı olarak yapılan müdahalelerin bildirimini sağlayacaktır. Üçüncü pembe renkli nüsha, geçmişe dönük vaka sorgulamalarında kaynak olarak kullanılmak üzere istasyon ekibinde kalması gerekir. İstasyonda saklanır. Dördüncü açık yeşil renkli nüsha, basılan ve dip koçanda kalması gereken nüshadır. Defterdeki (50 vakalık- 200 sayfa) tüm formlar doldurulduğunda, beyaz nüshalarla birlikte merkeze iletilmesi gerekir. Böylece değerli evrak niteliğinde olan defterdeki form ve yaprak eksiklikleri izlenebilir, aradan form eksilmesi veya kötü amaçlı kullanımı kontrol altında tutulmuş olur. 55

60 Komuta Merkezi 1. Vaka Açık Adresi alınacak 2. Vakanın özellikleri belirlenecek 3. Vaka nitelikleri (hastalık, kaza vb) 4. Protokol No su İSTASYONa BİLDİRİLECEK OLAY İSTASYON 1. Protokol Nosu Komuta Merkezinden alınacaktır. 2. Vakanın Adı, Soyadı, Yaş ve Cinsiyeti, 3. Varsa vatandaşlık numarası, 4. Vakanın alındığı ve/veya İkamet adresi, 5. Telefon No su 6. Sosyal Güvencesi ve varsa numarası, 7. Muayene bulguları 8. Yapılan müdahale türleri, 9. Kullanılan ilaç ve serumlar, 10. Kullanılan malzemeler 11. Personel bilgileri Ayrıntılı Olarak DOLDURULMALIDIR 3.Nüsha İstasyonda Kalacak 2. Nüsha Vakaya ya da Hastane Verilecek 1. Nüsha Komuta Merkezine Verilecek 4. Nüsha Koçanda Kalacak Şema 3.1: Vaka formunun teslim edileceği birimler Vaka formunun ilgili bölümleri aşağıdaki şekilde doldurulmalıdır. Kurum Kaşesi T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI... SAĞLIK KURUMLARI 1 NOLU DÖNER SERMAYE SAYMANLIĞI ÜCRET TAHAKKUKUNA ESAS OLAN FİŞ İL AMBULANS SERVİSİ AMBULANS KAYIT FORMU İSTASYON SAATLER HASTA BİLGİLERİ SOSYAL GÜVENCE Prot. No Çağrı Saati Adı Soyadı: E Memur (...) Bağ-Kur Çalışan Olay Yerine Varış K Emekli Sandığı Bağ-Kur Emekli Tarih Hastaya Varış Adres: Yaş SSK Çalışan Bağ-Kur Tarım Kodu O.Y.den Ayrılış SSK Çalışan Aile Yak. Yeşil Kart Adı Hastaneye Varış SSK Emekli Özel Sigorta Plaka İstasyona Dönüş SSK Emekli Aile Yak. Güvencesiz Sigortalının Adı Soyadı HASTANIN SOSYAL GÜVENLİK BİLGİLERİ T.C. Kimlik No Baba Adı Karne No.. Vize Tarihi Doğum Tar. Sos. Güv.No Karnenin Yakınlığı Doğum Yeri Tahsis No Alındığı İl Form 3.1: Örnek vaka formunun birinci bölümü 56

61 Formda görülen istasyon ve saatler bölümü eksiksiz doldurulur. Hasta bilgileri doldurulur. Adres bölümüne vakanın alındığı adres yazılır; ancak vaka trafik kazası ise ek olarak ev adresi ve telefonu numarası eklenir. Sosyal güvence bölümüne, vakanın bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumu işaretlenir. Ambulans çıkış, varış ve dönüş km leri ilgili bölüme eksiksiz yazılır. Hastanın sosyal güvenlik bilgileri bölümü, eksiksiz olarak doldurulur. ÇAĞRI ÇAĞRI NEDENİ OLAY YERİ TİPİ Telsiz Medikal Yangın Elektrik Düşme LPG Ev Araçta Otel Sağlık Cami vb. Çar. Kurumu Telefon Trafik Kaz. İntihar Ateşli Silah Alkol-İlaç Tedbir Yaya Büro Lokanta Resmi Daire Spor Salonu Diğer İş Kazası Boğulm a Diğer Alerji Kaza Kimyasal Kesici- Delici Künt Protokol Suda Fabrika Banka Eğitim Trav. Yanık Arazi Sokak Yurt Kurumu Huzurevi Stadyum İLK MUAYENE BULGULARI GLASGOW KOMA SKALASI DURUMU Pupiller Deri Saat Kan Basıncı Nabız Solunum Motor Verb al Göz Açma Normal Normal / mmhg /dk /dk (6) Emre İtaat (5) Oriente (4) Spontan Sarı Kırmızı Kod Miyotik Soluk / mmhg /dk /dk (5) Ağrıya Lokalize Et. Midriatik Anizokor ik Reak. Yok Fiks Dilate Siyanotik Kurtarma Yapıldı mı? E H Düzenli Aritmik Düzenli Düzensiz (4) Ağrıdan Kaçınma Hiperemi Yapıldı İse Kim Filiform (3) Fleksör (2) Anlamsız k Dispne Yanıt Bağırma İkterik Yaptı? Alınmıyor (2) Extensör (1) Yanıt Yok Yok Yanıt Terli... (1) Yanıt Yok G.K.S. Puanı : 112 aş Vatand Form 3.2: Örnek vaka formunun ikinci bölümü (4) Konfüze (3) Sesle Yeşil Kod (3) Uygunsuz Sözler (2) Ağrıyla Siyah Kod (1) Yanıt Yok Sosyal End. Vakaya ait yapılan çağrı tipi, çağrı nedeni ve olay yeri işaretlenir. İlk muayene bulguları, glasgow koma skalası doldurulur. Durumu bölümü ise sadece triaj uygulanan durumlarda doldurulur. 57

62 ÖN TANI: KODU AÇIKLAMALAR: SONUÇ NAKL. HASTANE KAZAYA KARIŞAN ARAÇLARIN Yerinde Müdahale Ex Yerinde Bırakıldı Başka Araçla Nakil Hastaneye Nakil Ex Morga Nakil Tlf.la Bşk Araçla N. Hastaneler Arası Nakil.... Devlet H.. Üniver.H.. SSK H... Özel H. Hast. PLAKA NO SİGORTA ŞİRKETİ ADI Nakil Red Asılsız İhbar SİGORTA POLİÇE NO Tıbbi Tetkik İçin Nakil Diğer Ulaşılan Yaralanan Yok Eve Nakil Görev İptali Olay Yerinde Bek Form 3.3: Örnek vaka formunun üçüncü bölümü Ön tanı ve ön tanının karşılığı olan ISDN 10 = (Integrated Services Digital Network) uluslar arası iletişim standardı kodlaması yazılır. Açıklamalar bölümüne, formda yeri olmayan ve tıbbi olarak açıklanması gereken herhangi bir durum varsa yazılır. Örnek: Damar yolu açık alındı, vb. Sonuç bölümü işaretlenir. Nakledilen hastane bölümüne, vakanın herhangi bir sağlık kuruluşuna sevki sağlanmış ise sağlık kurumunun adı açık olarak yazılır. Vaka trafik kazası ise kazaya karışan araçların plakaları, bulunabiliyorsa sigorta şirketi adı ve poliçe numarası yazılır. 58

63 İŞLEM KOD U adet İŞLEM KOD U adet İŞLEM Uygulam adet İŞLEM a Yol u Muayene (Acil) HAVA YOLU KULLANILAN İLAÇ ( IV. IM. KULLANILAN MALZEME Ş.İ. Ambulans Balon Valf Maske SC. ) Novalgin amp. Enjektör 2 cc Ücreti 70 GENEL MÜDAHALE Aspirasyon uygul. Voltaren amp. Enjektör 5 cc Enjeksiyon IM Orofaringeal tüp uyg. Spazmotek amp. Enjektör 10 cc 40 Enjeksiyon IV Endotrakeal entüb Adrenalin 0,5 amp. Kelebek set Enjeksiyon SC Mekanik ventilasyon Adrenalin 1mg I.V. Katater ( No: İ.V. İlaç amp. 22 ) Oksijen inh. tedavisi Atropin 0,5 amp. I.V. Katater ( No:24 ) uygulaması Damar yolu DİĞER İŞLEMLER Atropin 1 mg. amp. Serum seti açılması 80 Sütür (küçük) Nornal doğum Dopamin 200 mg Steril eldiven Mesane sondası Kan şekeri ölçümü amp. Dobutrex flakon Cerrahi eldiven takl. 30 Mide yıkanması NaHCO3 amp. Spanç Lokal anestezi Pansuman (küçük) Tırnak avülziyonu Diazem amp. Sargı bezi Apse açmak Transkutan PaO2 ölç Aminocardol amp. İdrar torbası Yabancı cisim Sütür alınması Lasix amp. Bistüri ucu ( No: ) çıkart Yanık pansum Ca Glukonat %10 Entübasyon tüpü (küçük) 40 amp (Balonlu) 60 Yanık pansum YENİDOĞAN İŞLEMLERİ Metiler amp Entübasyon tüpü (orta) 50 (Balonsuz) 70 NG sonda takma Transport küvözü ile Avil amp. Airway nakil Kulaktan buşon Yenidoğan canlandırma Dekort amp. Foley sonda ( No: ) temiz Kol atel.(kısa) Yenidoğan I.M Prednol 20 mg. Nazogastrik son. (No: ) enjeksiyon amp. Bacak atel.(kısa) Yenidoğan I.V Prednol 40 mg. Atravmatik ipek (No: enjeksiyon amp. 3/0) Cilt traksiyonu Yenidoğan I.V. mayi Prednol 250 mg. Atravmatik kat-küt uygula tak. amp. (No: 3/0) Servikal collar Yenidoğan Beloc amp. Doğum seti uygul. 00 Travma yeleği SIVI entübasyonu TEDAVİSİ adet Digoxin amp. Yanık battaniyesi Vakum sedye %0.9 NaCl 250 cc. Aritmal amp. %2 O2 Maskesi hazneli uygula. erişkin 80 Sırt tahtası uygula. %0.9 NaCl 500 cc. İsoptin Aamp. O2 Maskesi hazneli DOLAŞIM DESTEĞİ %5 Dextroz 250 cc. Kapril 25 mg tab. pediatrik 70 O2 Kanülü nazal CPR (Resüsitasyon) %5 Dextroz 500 cc. Nidilat kap. erişkin 10 O2 Kanülü nazal EKG 70 pediatrik %20 Dextroz 500 cc. İsordil 5 mg. tab. Monitör pedi 90 Defibrilasyon %20 Mannitol 150 cc. Coraspin 300 mg. Servikal collar (Boy: ) (CPR) 70 Kardiyoversiyon İsolyte P 500 cc. tab. Elastik bandaj 30 Cut down Teobag Flaster 80 Kanama kontrolü HASTANENİN HASTA REDDİ: nedenlerle hastayı hastanemize kabul edemiyorum. Hastanın başka hastaneye nakli için gerekli stabilizasyonu sağladım. Şu anda durumu başka bir kuruma nakil için uygundur. Kaşe İmza Kurumun / Hastanenin Adı : Hekimin Adı Soyadı : HASTAYI TESLİM ALANIN Adı Soyadı Ünvanı Kaşe İmza AMBULANS PERSONELİNİN ADI SOYADI HEKİM SAĞLIK PER. SÜR./ TEKN. Her nüsha ayrı ayrı imzalanacak. 59 İMZA Form 3.4: Örnek vaka formunun dördüncü bölümü KO adet DU HASTANIN HİZMET REDDİ: Ambulansla gelen görevli hekim bana hastanın hemen tedavisi / hastaneye nakli gerektiğini, aksi halde kötü sonuçlar doğurabileceğini anlayacağım şekilde ayrıntılı olarak anlattı. Buna rağmen tedaviyi / hasta naklini kabul etmiyorum. Hastanın / Hasta yakınının Adı Soyadı :... Yukarıda belirtilen Yukarıda açık kimliği... Kalem yazılı kişiye ekibimizce hizmeti aldım. yapılan tetkik ve Hasta Adı Soyadı (İmza) tedaviler kayıtlarımıza uygundur. Dr. Kaşe İmza-Onay İmza

64 İşlemler bölümüne, yapılan işlemler işaretlenir ve adetleri yazılır. Formda olmayan işlemler altta bulunan diğer bölümleri yazı ile yazılır. Vaka formu doldurulurken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır. o o o o o o o o o Ambulansa alınan her bir vaka için ayrı bir form doldurulur. Komuta kontrol merkezinden yapılan her bir görevlendirme için ayrı form açılır. Vakaya ulaşılamaması, görev iptali, başka araçla nakil durumlarında da açılan form uygun şekilde işaretlenerek kapatılır. Çoklu yaralanmalı ve birden çok ambulansın aynı olay için görevlendirildiği vakalarda, vakayı ambulansa alan ekip, formu doldurulur. Olay yerinde ölüm olarak saptanan her vaka için (adli vakalarda ölü yerinden hareket ettirilmemelidir) ayrı form açılır. Protokol, sağlık tedbiri gibi görevlendirmelerde vaka formu açılarak bu süre içinde vaka ile karşılaşılması durumunda yeni form açılarak kaydedilir. Vaka yakını olarak ambulansa alınan kişilere form açılmamalıdır. İstasyona başvurular veya yolda seyir halinde iken karşılaşılan vakalara yeni birer form açılır. Olay yerinde bekleme gerektiren intihar girişimi, yangın gibi durumlarda form açılır. Hareket halindeki istasyonun takibi açısından formun sürekli açık tutulması ve telsiz anonslarının takibi büyük önem taşımaktadır. Vaka dışı (bakım, onarım, yakıt alımı vb) istasyondan çıkışlarla ilgili bilgiler (süreler ve kilometreler) araç takip defterine kayıt edilerek izlenir. Ambulans günlük bakım formu Bu form günlük olarak araçların genel durumlarını gösteren ve nöbet devirtesliminde, nöbeti devralan ve devreden tarafından araç başında aracın kontrollerinin yapılarak karşılıklı imzalandığı formdur. Günlük ambulans bakım formunun A yüzüne; ambulansın genel durumu, yakıt ve motor durumu, ambulansın çalışma mekanizmaları, ön- arka kabin içi ve avadanlık (kurtarma araç gereçleri) kontrol edilerek mevcut duruma uygun olacak şekilde işaretlenir. Günlük ambulans bakım formunun B yüzüne ise ambulans içinde bulunan tıbbi demirbaşlar ve malzemeler ile ilaçlar kontrol edilerek mevcut duruma uygun olacak şekilde işaretlenir. 60

65 Form 3.5: Günlük ambulans bakım formu A yüzü 61