Sığır Ayak Hastalıklarından Korunma. Yrd. Doç. Dr. İbrahim AKIN Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Cerrahi Anabilim Dalı, Aydın

Transkript

1 Sığır Ayak Hastalıklarından Korunma Yrd. Doç. Dr. İbrahim AKIN Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Cerrahi Anabilim Dalı, Aydın

2 Başlıklar Giriş Neden önemli Dikkat edilmesi gerekenler Sonuç

3 Giriş Çiftlik Sahibi: 1 ineğim topal 3.88 (Whey et al., 2003 UK) veya 3.1 ineği topal (Espejo et al., 2006 Minnesota) İngiltere; 67 çiftlik, topallık ortalaması %39.1 (Main et al., 2010) 305 günlük laktasyonda tahmini süt kaybı: kg/inek (Bicalho el al., 2008)

4 Türkiye sığır topallık oranları

5 Önem Önem Çevre Enfeksiyon Yönetim Topallık Beslenme Genetik

6 Hoof Trimming Association, USA 2013 Hoof Health Conference Feb. 7-9, 2013, Visalia California, USA

7 Bilimsel Çalışmalar M. Kujala, T. Orro, T. Soveri. Serum acute phase proteins as a marker of inflammation in dairy cattle with hoof diseases. Veterinary Record (2010) 166, J.E. Stokes, K.A. Leach, D.C.J. Main, H.R. Whay. An investigation into the use of infrared thermography (IRT) as a rapid diagnostic tool for foot lesions in dairy cattle. The Veterinary Journal 193 (2012) Akın İ, Silva Del Rio N, Lago A. Using Infrared Thermal Imaging (Thermal Camera) Before and After Hoof Trimming on hoof sole in Dairy Cows: Is this can be a guide tool for understanding sole thickness to the hoof trimmer? (unpublished).

8 Ayak hastalıkları Nonenfeksiyöz Enfeksiyöz Solae ülseri Laminitis Beyaz çizgi hastalığı Digital - İnterdigital dermatitis Ökçe erozyonu Ayakta kalma süresi Ahır-durak konforu Sıcaklık stresi Beslenme Mastit, asidoz, histamin Zemin riskleri Travma Beslenme Ahır hijyeni Geçiş dönem beslenmesi Ayak banyoları

9 Alınması gereken önlemler Sürüdeki yaygınlık ve karakter Stratejik plan Yönetim ve Hayvan refahı Tırnak bakımı Geçiş dönemi yönetimi Beslenme ve beslenme yönetimi Genetik

10 Önem 1 Yönetim ve Hayvan refahı Laktasyondaki bir ineğin 1 günü: Aktivite Süre Beslenme 3 5 saat (9-14 öğün/gün) Uzanma/Dinlenme saat Sosyal iletişim 2 3 saat Ruminasyon 7 10 saat Su içme 30 dakika Yönetimsel aktiviteler saat!!!!!!!!!! Grant R, 2007

11 Önem 1 İyi dizayn edilmiş, korunmuş ahır ve ahır bölmeleri

12 KC

13

14 Sıcaklık stresi azaltılmalı (fıskiyeler, fan sistemleri, rüzgar yönü vb.) Cook N, 2013

15 Tüp havalandırma sistemi Cook N, 2013

16 Zeminde yeterli miktarda sürtünme Beton zeminde oluklar (2 cm genişlik, 1-1,5 cm derinlik) Kuru bir çevre - ortam (eğim, drenaj vb.) Stres azaltılmalı (bakıcı, gürültü, yer değişiklikleri, çiftlikte tadilat vb.)

17 Ne görüyorsunuz?

18

19

20

21 Önem 2 Tırnak bakımına önem verilmeli Tırnakları kim kesiyor? Eğitim almış ve uzman bir kişi Sertifika programları Nerede kesiliyor? Tırnak kesim ekipmanları?

22 Sürüde Topallık % 5 den az olmalı (Dairy Herd Network, 2011)

23 Sprecher et al. (1997) Skor 2 ve üzeri Skor 3 ve üzeri Enfeksiyöz hastalığı olanlar

24 Yılda en az iki kez tırnak bakımı Mümkün ise topallar ayrılmalı Ahırlar içerisinde mutlaka kuru bir yer sağlanmalı Belirli aralıklarla Topallık Skorlaması yapılmalı

25 Tırnak Banyoları Bakır sülfat (%5-10) Formalin (%3-5) (formaldehit %40=formalin) Çinko oksit (%5-10) Creolin (%3) Potasyum Permanganat (% ) Rivanol (%0.1) Iodin ve Iodophor (1/240) Tetracycline 0.1% (1 gram/l) Oxytetracycline 0.1% (1 gram/l) Lincomycin 0.01% (0.1 gram/l)

26 En son önerilen Ayak Banyosu ve Ölçüleri 3 3,7 m 90 cm cm cm Cook N, 2013

27 Ayak banyosu sıklığı - Hayvan refahı Hijyen skoru Skor 1: Skor 2: Skor 3: Skor 4: Skor 5: Olması istenen Kabul edilebilir Tehlikeli Çok Kirli Kabul edilmez Chiappini et al Reneau et al. 2005

28 Ayak Ayak banyosu banyosu sıklığı uygulama - Hayvan sıklıkları refahı Hijyen skoru Hijyen skor u 3 ve 4 <%25 %25-50 %51-75 >%75 Ayak banyosu sıklığı Gerekli görüldüğünde 2 gün / hafta 5 gün / hafta 7 gün / hafta

29 Ayak Banyosu Hesaplama; Koruyucu amaçla; 3 metre uzunluk, 60 cm genişlik ve 20 cm derinliği olan bir ayak havuzuna %5'lik CuSO 4 (bakırsülfat) ayak banyosu hazırlamak için (d su =1gr/cm 3, d CuSO4 = 1gr/cm 3 ): 3 x 0.6 x 0.25 x 1000 = 450 litre toplam hacim 450 x 0.05 (5% solusyon) = 22,5 kg CuSO 4 (bakırsülfat) Bu havuza 427,5 litre su ve 22,5 kg CuSO 4 koyacağız (bakır sülfat) 1 litre banyo - 1 sığır 1 ayak banyosu 450 hayvan

30 Önem 3 Geçiş dönemine dikkat edilmeli Rumende bozukluklara yol açmamak için ani rasyon değişikliklerinden kaçınılmalı Hayvan sağlığını artırmak için çalışılmalı (mastitis, retentio secundinarium vb)

31 Doğum yapan hayvanlar - ligament (Tarlton et al., 2002) Aşırı kalabalık olmamalı Yeterli miktarda yatma ve dinlenme alanı olmalı Düveler ayrılmalı (ayak hastalığı olmayan düveler)

32 Önem 4 Beslenme ve beslenme yönetimine önem verilmeli Besin açısından dengelenmiş rasyonlar sağlanmalı (karbonhidrat, protein, makro ve mikro elementler, vitaminler vb) Düzgün karıştırılmış ve taşınmış rasyonlar sağlanmalı (bilgisayarda hesaplanan rasyonun, hayvanların önünde de aynı oranda olup olmadığı kontrol edilmeli)

33 TMR içinde yem kalıp kalmadığı kontrol edilmeli Günlük yem kullanılmamalı Dr. Noelia Silva Del Rio nun arşivinden

34 Gruplar için rasyon ayarlaması yapılmalı Rasyonlara uygun iz elementlerden yeterli miktarlarda takviyelere yer verilmeli Tırnak sağlığını destekleyici yem maddeleri rasyonlarda ek olarak kullanılmalı (bunlar topal hayvanların rasyonlarına özellikle ilave edilmeli)

35 Yem besleme bankı ve Suluklar temizlenmeli

36 Önem 5 Reprodüktif süreçte kullanılan spermalara önem verilmeli Sürüde ayak ve bacak puanı yüksek boğaların kullanımına önem gösterilmeli

37 Sonuç ve Beklentiler Topallık çiftlikteki aksaklıkların göstergesidir Topallığın üstesinden gelmek, bir çok sorunu düzeltmek demektir Buna rağmen Çiftlik karları artacak ülke ekonomisine katkı

38 38