İş Sağlığı ve Güvenliğinde Güncel Uygulamalar. Kimya Laboratuvarlarında İSG Uygulamaları EZGİ ALKAN

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Güncel Uygulamalar Kimya Laboratuvarlarında İSG Uygulamaları EZGİ ALKAN

2 Kimya Laboratuvarları Kimya laboratuvarlarında bir tehlike kaynağı daima bulunabilir. Tehlikeleri azaltmak ve önlemek için temel iş sağlığı ve güvenlik kuralları mevcuttur. Kimya Laboratuvarları tasarlanırken ; Havalandırma Çeker ocaklar Kimyasal depoları ve kabinleri (Atık depoları) Laboratuvar muslukları Vücut ve göz duşları Yangın söndürme cihazları Yangın çıkış kapıları İlk yardım çantası veya dolabı İş sağlığı ve güvenliği için olması gerekir.

3 Kimya Laboratuvarlarında Uyulması Gereken Bazı Yönetmelikler KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (26/12/2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK( tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

4 Bakım ve Onarım Laboratuvar donanımlarının bakımı belli periyotlarla yaptırılmalıdır. Mekanik ve elektrik güvenlik ekipmanlarının spesifikasyonlara uygunluğunun sağlandığından emin olunmalıdır. Elektrik tesisatı yapılırken tesisat laboratuvarda kullanılacak tüm cihazların toplam gücünü taşıyabilecek kapasitede yapılmalıdır. Her cihaz için bir priz konmalı ve çoklu prizler kullanılmamalıdır. Elektrik ve gaz devrelerini kapatan şalter ve vanaların yerleri herkes tarafından bilinmesi için işaretlenmelidir. Su, elektrik, havagazı, hava boruları ve bunların vanaları değişik renklerde boyanmalı ve hangi rengin hangi boruya ait olduğunu gösteren bir levha laboratuvarın görünür bir yerine asılmalıdır. Yangın söndürücülerin basıncı 6 ayda bir kontrol edilmelidir. Laboratuvarlarda yeterli sayıda değişik yangın türlerine karşı yangın söndürme cihazları bulunmalı ve bunların hangi yangın tipi için kullanılacağı belirtilmeli; personel buna göre eğitilmelidir.

5 Havalandırma Genel havalandırma laboratuvarlarda rahat çalışma ortamı sağlamaktadır. Ancak, kimyasal buharları ve gazlar için bu sistem yeterli düzeyde koruyuculuk sağlamamaktadır. Bu tür çalışmalar için çeker ocaklar kullanılmalıdır. Çeker ocakların çekme gücü uzman kişiler tarafından yılda en az 1 kez kontrol edilmelidir. Perklorik asit ve radyoaktif maddeler için özel tasarlanmış çeker ocaklar kullanılmalıdır. Çeker ocakla çalışılırken kimyasal maddeler, çeker ocağın ön kısmından en az 15 cm içeriye konulmalıdır. Solunması zararlı olabilecek veya kanserojen etki gösteren tüm kimyasallar çeker ocak içerisinde kullanılmalıdır. Özellikle; organik çözücüler, sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen kükürt, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar ile çeker ocakta çalışılmalıdır. Çeker Ocak

6 Atık Toplama Odası ve Depolar Her bölüm için laboratuvar çalışmalarından doğan kimyasallar için 15 m2 lik birer atık toplama odası ayrılmalıdır. Tüm atıklar laboratuvar atık sistem prosedürlerine göre uygun kaplara atılmalıdır. Laboratuvarlarında çalışmanın gerektirdiği en az miktarda reaktifin bulunması için kimyasalların toplandığı bir depo alanı belirler. Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmalıdır. Tüm rafların ön kısımları, deprem gibi doğal afetler sırasında şişelerin yerlere yuvarlanma riskini önlemek amacıyla, bir koruma seti ile çevrelenmelidir. Raf yüksekliği 2 m yi geçmemelidir. Depolanması özel bir durum gerektiren kimyasallar kendileri için ayrılan kabinlerde bulundurulmalıdır. (örneğin; parlayıcı ve yanıcı kimyasallar için korumalı dolap kullanımı gibi). Depodaki tüm kimyasalların kayıtlı olduğu bir envanter sistemi olmalıdır. EINECS : Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri Depoda duman dedektörü ve benzeri yangın uyarı sistemlerinden birisi bulundurulmalıdır.

7 Etiketleme Depoda bulunan her kimyasal maddenin etiketlenmesi zorunludur. Etiketler kolay çıkmayacak şekilde yapıştırılmalı, net ve açıkça okunur şekilde yazılmalıdır. Etiket üzerinde kimyasal maddenin satın alınma tarihi, depo düzenine uygun olarak belirlenmiş sınıfı ve kodu bulunmalıdır. CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası Etiketlenmemiş bir kimyasal madde kabı olmamalıdır. Ayrıca yırtılmış veya okunması güç olan bir kimyasalda mutlaka yeniden etiketlenmelidir. Peroksit oluşturma özelliğinde olan kimyasal maddelerin etiketleri, kimyasal maddenin satın alınma tarihinin yanı sıra, kullanılmaya başlandığı tarih ve maksimum kullanım süresini de içermelidir.

8

9 Etiket Bilgileri

10 Önemli GHS(Globally Harmonized System) sembolleri (piktogramları) Kimyasal ürünlerin küresel anlamda aynı prosedürlerle dolaşımının sağlanması amacı ile yapılan çalışmalar günümüzde Global Harmonized System (GHS) başlığı altında küresel uyum sistemi haline getirilmiştir.

11

12

13 Kimyasal Kodlama Sistemi

14 NFPA 704 (National Fire Protection Association) Amerikan Ulusal Yangından Korunma Birliği) Kimyasal Maddelerin Tehlikelerinin ve Acil Durum Önlemlerinin Tanımlanması Standart Sistemi NFPA-30 Yanıcı ve Parlayıcı Sıvılar Standardı NFPA-400 Tehlikeli Kimyasallar Standardı

15 Kimya Laboratuvarları Laboratuvarlarda meydana gelen kazaların çok düşük bir bölümü teknik hatalar, büyük bir bölümü ise insan hatalarından kaynaklanmaktadır. Laboratuvarlarda kimyasallara, kanserojen maddelere, parlayıcı ve patlayıcı maddelere ve elektrik kazalarına bağlı kazalar meydana gelebilir. Laboratuvar sorumlularının tek başına kazaları önleme yetenekleri sınırlıdır. Bu sebeple laboratuvar çalışacak kişinin kişisel önlemler alması gereklidir.

16 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ( tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.) MADDE 6 (1) Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulur; a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanır ve üretilir. b) Tüm kişisel koruyucu donanımlar; 1) Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur. 2) İşyerinde var olan koşullara uygun olur. 3) Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur. 4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar. 5) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur. e) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilir, imalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır, ihtiyaç duyulan parçaları değiştirilir, hijyenik şartlarda muhafaza edilir ve kullanıma hazır bulundurulur.

17 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ( tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.) MADDE 8 (2) Çalışanlar, 6331 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine uygun olarak, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımları doğru kullanmakla, korumakla, uygun yerlerde ve uygun şekilde muhafaza etmekle yükümlüdür.

18 Laboratuvarlarda Kişisel Olarak Alınması Gereken Önlemler Kimya Laboratuvarlarına, özel koruma gözlüğü ve laboratuvar önlüğü olmadan girilmemeli ve sürekli olarak kullanılmalıdır. Laboratuvarda çalışıldığı sürece çalışmanın özelliğine göre eldiven, yüz maskesi, gözlük v.b. gözü ve cildi koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır.

19 Laboratuvar önlüğü Kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkilerinden korunmak amacıyla, Laboratuvar önlüğü giymek zorunludur. Bunun dışında, kolay tutuşan sentetik malzemelerden yapılmış giysilerden kaçınılmalıdır.

20 Laboratuvar gözlüğü Gözlerin kimyasal madde, radyasyon yada çeşitli zarar verici partiküllerden korunması için, laboratuvarda yan korumalı emniyet gözlüğü takmak zorunludur. Tam korumalı Laboratuvar Gözlüğü Yan Korumalı Laboratuvar Gözlüğü

21 Yüz Maskesi Katı veya sıvı kimyasallardan oluşan toz ve sıvı zerreciklerin solunmaması amacıyla Maske kullanılmalıdır. Kullanımı pratik, cilde uyumlu maskeler olduğu gibi, kullanılan kimyasallara bağlı filtreli farklı maske çeşitleri de bulunmaktadır. Tek kullanımlık toz maskesi Gaz maskesi

22 Laboratuvar eldiveni Laboratuvar koşullarının değişkenliği dikkate alındığında tek tip eldivenin tam koruma sağlamayacağı dikkate alınmalıdır. Lateks eldivenlerin birçok kimyasalı ve çözücüyü geçirdiği ayrıca bazı kişilerde alerjik tepkiye neden olduğu unutulmamalıdır. Neopren (kauçuk) veya tek kullanımlık nitril esaslı eldivenler kullanılmalıdır. Sıvı azot ve ısıdan korunmak için ağır iş eldivenleri kullanılmalıdır. Tek kullanımlık eldiven Koruyucu eldiven

23 Laboratuvarlarda Kimyasal Maddelerden Korunma Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğine (26/12/2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır) uyulmalıdır. Kimyasallar ve elektrikli cihazlar ön bilgilendirme ve risk değerlendirmesi yapılmadan bulunduğu yerden başka bir yere taşınmamalıdır. Kimyasallar için malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS) doldurulmalıdır. Yeni bir kimyasal alındığında mutlaka MSDS de temin edilmelidir. Tehlike işaretlerine ve MSDS de yer alan bilgi ve ikazlara mutlaka uyulmalıdır. Kırılabilecek şişelerdeki kimyasalları taşırken uygun bir taşıma sistemi, örneğin taşıma sepeti, kullanılmalı; birbiri ile reaksiyona girebilecek kimyasallar bir arada taşınmamalıdır. Toksik, uçucu, kokulu, yüksek buhar basınçlı ve korozif maddelerle çalışılırken mutlaka çeker ocak altında çalışılmalıdır. Laboratuvarlarda patlayıcı atıkların toplanabileceği ağzı kapaklı bidonlar bulunmalıdır.

24 Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) Material Safety Data Sheet Laboratuvar yönetiminden veya internetten temin edilmeli ve herhangi bir kimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir. Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için şu bilgileri içerir : Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği Üretici firma bilgileri Zararlı madde içerikleri Fiziksel ve kimyasal özellikleri Yangın ve patlama bilgileri Sağlığa zararlılık bilgileri İlkyardım bilgileri Depolama bilgileri Reaktivite ve stabilite bilgileri Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri Ekolojik ve toksikolojik özellikler Özel tedbirleri Özel korunma bilgileri Taşıma bilgileri Uzaklaştırma bilgileri Yönetmelikler ile ilgili bilgiler Diğer bilgiler

25

26

27 İnsan Sağlığına Zararlı Başlıca Kimyasallar Kimyasal maddeler asla koklanmamalı ve ağız yolu ile tadına bakılmamalıdır. Kesinlikle çıplak elle dokunulmamalı, uygun malzeme ile tartılmalı ve aktarılmalıdır.

28 Bazı Kimyasallardan Laboratuvarda Korunma Hidrojen Florür Susuz hidrojen florür ve hidroflorik asit ile yalnız çeker ocak içinde çalışılmalı, eldiven, ayrıca koruyucu gözlük veya yüz maskesi takılmalıdır. Perklorik Asit ve Permanganat Susuz perklorik asit, perklorat ve kloratlar (sırasıyla HClO4, ClO4 ve ClO3) oksitleyici maddelerin bulunduğu ortamda patlamaya neden olma eğilimindedirler. Bir dökülmeye karşı yeterli büyüklükteki cam veya seramik kaplarda depolanmalıdırlar. %70 den fazla konsantrasyonda kullanımı tavsiye edilmez. Perklorik asitin ısıtılması işlemi yalnızca perklorik asit çeker ocaklarında gerçekleştirilmelidir. Perklorik asit ve organik kimyasallar aynı çeker ocakta kullanılmamalıdırlar. Alkilsiyanürler Civa Alkil siyanürlerin lavaboya dökülmesi yasaktır. Ayrıca siyanür tozları kilitli dolaplarda saklanmalı ve ancak özel izinle kullanılmalıdır. Civayla çalışılırken civa buharının teneffüsünden kaçınılmalı; dökülen civa zerrecikleri ince uçlu bir pipetle vakum yapılarak toplanmalı veya kimyasal reaksiyona uğratılmalıdır. Sodyum Sodyum hiçbir zaman su içine atılmamalıdır, aksi takdirde patlamaya neden olunur.

29 Laboratuvar Kazalarında İlk Yardım Bölgesel Yıkama Üniteleri Kimyasal maddeler, cilt ile temas ettikleri durumlarda yanık oluşumuna sebep olabilirler. Bu gibi durumlarda, oluşacak zararı en aza indirmek için kimyasal madde derhal bol su ile yıkanarak uzaklaştırılmalıdır. Kullanımı kolay duşlar ve banyolar bu amaç doğrultusunda geliştirilmiştir. Duşun çekme kolu kolayca ulaşılabilmesi için yerden iki metre yukarıda olmalıdır. Duşlar normal sıcaklık ve basınçta bol su verecek şekilde ayarlanmalıdır.

30 Yanmalarda İlk Yardım Yanıklara su sürülmemeli, oluşan kabarcıklar kesinlikle patlatılmamalıdır. Yanık bölgeye vazelin sürüp sargılamalıdır. Eğer vazelin yoksa yanık bölgeye un ve zeytinyağı sürülmelidir. Yanıkların deri esmerleşinceye kadar %5'lik tanen çözeltisi ile yıkanması veya bu çözeltiyle ıslatılmış bezin yara üzerine konulması iyi gelecektir. Yangın söz konusuysa yanan yer veya kişinin üzeri hava ile teması kesecek battaniye gibi herhangi bir şeyle kapatılmalıdır.

31 Soluma Sonucu Yaşanan Zehirlenmelerde İlk yardım Krom, brom, HCl vb. gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda zehirlenmelere yol açar. Bu durumda hemen sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve hekim gelinceye kadar tam bir dinlenme ve açık hava sağlanmalıdır. Su veya bikarbonat buharı ya da oksijen teneffüs ettirilebilir. Ağız Yoluyla Olan Zehirlenmelerde İlk Yardım %5'lik bakır sülfat eriyiği kullanılmalıdır. Bakır sülfatın kusturucu gücü fazla olduğundan, zehir mideden uzaklaştırılmış olur.

32 Asitlerle Oluşan Kazalarda İlk Yardım Asitlerin cilt ve giysilerle temas etmesi halinde bölge, akan su altında uzun süre yıkanmalıdır. Asitlerin yutulması halinde kusmak doğru değildir. Hemen magnezyum oksit süspansiyonu içilmelidir. Asit buharı solunması halinde, gazlarla zehirlenme tedbirleri uygulanmalı, ağız ve burun su ile yıkanmalıdır. Bazlarla Oluşan Kazalarda İlk Yardım Baz ile temas eden cilt ve giysi bol su ile yıkanmalıdır. Yıkama işlemi %1'lik asetik asit çözeltisi ile tamamlanmalıdır.

33 Dinlediğiniz İçin Teşekkürler