Ebubekir ALTUNTAŞ 1 Orhan KARA 2 ÖZET

Transkript

1 TAM OTOMATİK PATATES DİKİM MAKİNASI İLE FARKLI DİKİM ŞEKİLLERİNİN TOPRAĞIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNE VE TARLA FİLİZ ÇIKIŞ DERECESİNE ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ ÖZET Ebubekir ALTUNTAŞ 1 Orhan KARA 2 Bu çalışmada, Tokat yöresinde kullanılan çift kepçeli bantlı tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekillerinin toprağın bazı fiziksel özelliklerine ve tarla filiz çıkış derecesine etkileri araştırılmıştır. Araştırma, 2000 yılında, Tokat yöresinde, killi-tınlı toprak koşullarında yürütülmüştür. Denemeler, farklı dikim şekillerinde (sırta dikim, tavaya dikim ve düze dikim) ve 2.40, 3.60 ve 5.40 km/h ilerleme hızlarında yürütülmüştür. Bu araştırmanın sonucu olarak, tam otomatik dikim makinası ile farklı ilerleme hızlarının toprağın fiziksel özelliklerine ve tarla filiz çıkış derecelerine etkileri önemli bulunmuştur. Dikim şekillerinin tarla filiz çıkış derecesine etkisi önemli ve toprak özelliklerine etkisi ise önemsiz bulunmuştur. Determination of the Effect on Some Soil Properties and Percentage of Avaraged Seed Germination of the Different Planting Forms and the Forward Speeds with a Full Automatic Potato Planter ABSTRACT The aim of this study was to investigate the effect on soil properties and percentage of averaged seedling of the different planting forms with a full automatic potato planter in used Tokat province. The experiments have been realized in clay loam soil condition and used the different potato planting shapes in 2000 year. In addition to, the research was conducted at 2.40, 3.60 and 5.40 km/h forward speeds of the full automatic potato harvester. As a result; the different planting forms and forward speeds have significantly affected the soil properties and percentage of averaged seed germination. In addition to, the different planting forms have significantly affected the percentage of averaged seed germination and have no have significantly affected the soil properties. GİRİŞ Patates, ekim nöbetinde yer alan ve ikinci ürün olarak da önem kazanan bir çapa bitkisidir. Günümüzde patates dikimi, üretici koşullarına ve mekanizasyon düzeyine göre el aletleriyle, kulaklı pullukla ya da yarı ve tam otomatik makinalarla yapılmaktadır. Makinalı dikimde ise tarla filiz çıkış süresi elle dikime göre daha kısalırken, verime etkisi de önemli derecede artmaktadır (Bal ve ark., 1984). Mekanizasyon yönünden etkin olan makinalı patates dikiminde, makinaların dikim derinliği, yumruları deponun dışına taşıyabilme, yumruları çizi içerisine uygun bir şekilde yerleştirebilme ve yumruların filizlenmesini oluşturacak toprak şartlarıyla kapayabilme özelliklerine sahip olması gerekir (Ülger, 1982). Dikim makinalarının iş başarısı, makinanın çalışma hızına, dikim ünitesinin tam otomatik yada yarı otomatik olmasına bağlıdır (Özsert, 1986). Ülkemizde tam otomatik dikim makinası kullanımı yeterli düzeyde değildir. Tam otomatik dikim makinaları ise, her sıraya yumru/min dikim frekansına, normal şartlarda 4-6 km/h ilerleme hızında iş başarısı ise, 2-8 ha/gün arasında değişmektedir (Kanafojski, 1972; Önal, 1987). Sharma ve Srivastava (1984), patatesin elle dikiminin, makinalı dikime göre 3.5 kat daha pahalı ve 30 kat daha fazla zaman gerektirdiğini açıklamıştır. Alibaş ve Yüksel (1985), patatesin sırtlara ve düze dikiminin söz konusu olduğunu; her iki yönteme iklim ve toprak faktörleri dışında dikim ve hasat makinalarının kullanım özelliklerinin de etkili olduğunu açıklamışlardır. Kidokoro ve Yoneyama (1990), mekanik dikim ile elle dikim metodunu karşılaştırmışlar, her iki yöntemde de filizlenme günleri açısından önemli bir farklılığın gözlenmediğini, fakat ürün veriminin mekanik dikimde daha yüksek olduğunu açıklamışlardır. 1 : GOÜ., Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü Tokat 2 : GOÜ., Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü Tokat.

2 Ülger (1971), yaptığı araştırmasında, patates dikiminde tam otomatik dikim makinası kullanımı ile en iyi filizlenmenin sağlanmış olduğunu ve el aletleri ile dikime göre çıkış süresini ise gün daha kısalttığını ve mekanizasyon kademelerinin patates yumru verimine önemli derecede etkili olduğunu belirtmiştir. Patates yumrularının filizlenip gelişebilmelerinde etkili olan en önemli faktörlerden birisi de, toprak özellikleridir. Toprak sıkışıklığı (penetrasyon direnci değişimi), bitki gelişimini ve toprağa bırakılan tohumluğun filizlenmesini sınırlandıran en önemli fiziksel faktörlerin başında yer almaktadır. Bal (1985), toprak sıkışmasının patates bitkisinde, %87 ye yaklaşan oranda bitki kök miktarı azalmasına ve %17 ye kadar da verim azalmasına neden olduğu açıklamıştır. Öğüt (1995), toprak sıkışmasına, traktörün ilerleme hızı, geçiş sayısı, ekipman ve traktör ağırlığı ile birlikte toprak bünyesi ve neminin etkili olduğunu açıklamıştır. Toprak sıkışmasının azaltılmasında alınacak önlemlerden birisinin de yüksek ilerleme hızlarında çalışma olduğunu ifade etmiştir. Çarman ve Doğan (1997) ise, traktörün ilerleme hızının artışına bağlı olarak tekerleklerdeki batmanın ve topraktaki sıkışmanın azaldığını belirtmişlerdir. Bu çalışmada, Tokat yöresinde kullanılan tam otomatik patates dikim makinaları ile farklı dikim şekilleri ve ilerleme hızlarının toprağın bazı fiziksel özelliklerine ve tarla filiz çıkış derecesine etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Denemeler, 2000 yılında Tokat koşullarında, GOÜ. Ziraat Fakültesi Taşlıçiftlik Kampüsü Araştırma ve Deneme arazisinde, killi tınlı toprak koşulunda yapılmıştır. Deneme materyali olarak Tokat yöresinde kullanılan çift kepçeli bantlı tam otomatik patates dikim makinası ele alınmıştır. Denemede kullanılan patates dikim makinasının bazı teknik özellikleri, Çizelge 1 de verilmiştir. Denemede dikimde kullanılan tohumluk patates, Tokat yöresinde üretimi yaygın olan Marfona çeşididir. Yumru şekil emsali, Gökçebay (1986) ya göre yapılmıştır. Denemede kullanılan patates tohumluğunun yumru özellikleri içerisinde, yumru ağırlığı, ortalama g ; yumru boyutları, x x mm ve yumru göz sayısı ise ortalama 8.77 adet ve yumru şekil emsali ise, olarak belirlenmiştir. Çizelge 1. Tam otomatik patates dikim makinasına ait bazı teknik özellikler Özellik Özellik Toplam uzunluk (mm) 2150 Sıra arası mesafe (cm) 70 Toplam genişlik (mm) 1640 Dikim derinliği (cm) Toplam yükseklik (mm) 2140 Bir ünitedeki kepçe veya bölme sayısı (adet) 20 x 2 = 40 Boş ağırlık (kg) 670 Hareket tekerleği çapı (mm) lastik-700 Depo kapasitesi (kg) 500 Çizi açıcı ayak tipi balta Sıra sayısı (adet) 2 Çizi kapatıcı ayak tipi çift diskli Sıra üzeri (cm) Tohumluk kanalı yüksekliği (mm) 1450 İş kapasitesi (ha/h) 0.8 Tapan mili çapı (mm) 80 Denemeler, tesadüf blokları faktöriyel deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Deneme alanı parselleri 3.3 x 30 m olmak üzere toplam tarla boyutu 30 x 90 m dir. Patates dikimi, tam otomatik patates dikim makinası ile sıra üzeri mesafe 40 cm, dikim derinliği 5 cm olarak alınmıştır. Farklı dikim şekilleri, tam otomatik dikim makinası kullanılarak düze, sırta ve tavaya dikim şeklinde sağlanmıştır. Dikim makinasının çizi kapatıcı disklerinin bir tanesi makinadan sökülerek düze dikim; çift çizi kapatıcı disk kullanılarak sırta dikim ve çizi kapatıcı ile beraber kapatıcı arkasına yerleştirilen tapan kullanılarak tavaya dikim yapılmıştır. Ayrıca, kontrol dikimi olarak da, tam otomatik patates dikim makinası ile oluşturulan sırtlara istenen sıra üzeri aralık ve yaklaşık dikim derinliğinde el ile patates dikimi yapılmıştır. Dikim makinası ilerleme hızları ise, 2.40, 3.60 ve 5.40 km/h olacak şekilde ayarlanmıştır. Üç farklı dikim şekliyle dikimi yapılan deneme alanında dikim öncesi ve sonrası toprağın fiziksel özellikleri olarak, toprak nemi, toprak hacim ağırlığı ve toprağın penetrasyon direnci ölçümleri 0-10 cm ve cm toprak profil derinliklerinde yapılmıştır. Denemelerde dikim öncesi ölçüm sonuçları, Çizelge 2 de verilmiştir. Toprak nemi gravimetrik yöntem ile toprak hacim ağırlığı;

3 "Silindir Yöntemi" ile belirlenmiştir (Kirişci ve ark., 1995). Toprak penetrasyon direncinin belirlenmesinde, Proctor el penetrometresi kullanılmıştır. Çizelge 2. Denemede, dikim öncesi ve sonrası olmak üzere bazı toprak özelliklerine ait değerler Toprak Toprak profil derinliği (cm) özellikleri Nem içeriği (%) D.Ö. * D.S. ** Hacim ağırlığı (g/cm 3 ) D.Ö Penetrasyon direnci (kpa) D.Ö *Dikim öncesi ** Dikim sonrası Patateste, tarla filiz çıkış derecesi, dikimden 30 gün sonra, iki veya üç gün aralıklarla sürdürülen gözlemlerle toprak yüzeyine tam olarak çıkan bitkilerin sayılması ile yapılmaktadır (Ülger, 1971 Bal, 1982). Dikim sonrası çimlenme tarihi (MED), çimlenme oranı indeksi (ERI) ve tarla filiz çıkış derecesi (PE) değerlerini saptamak için, her parselde 1 m uzunluğunda, rasgele 4 şerit çimlenme periyodu sonuna kadar gözlenerek belli aralıklarla toprak yüzeyine çıkan filizler sayılmış ve aşağıdaki bağıntılar kullanılmıştır (Hacıseferoğulları ve ark., 2000). MED, ERI ve PE değerleri için ölçümler, dikimden sonra, 30, 33, 36 ve 39. günlerde yapılmıştır. MED = (N ı D ı + N 2 D N n D n ) / (N ı +N 2...N n ) (1) ERI = (1 metrede çimlenen tohum sayısı) / MED (2) PE = (1 metrede çimlenen tohum sayısı ) /(1 metreye ekilen tohum sayısı ) x 100 (3) Burada; MED= Dikim sonrası çimlenme tarihi (gün) ERI= Çimlenme oranı indeksi (adet/m.gün) PE= Tarla filiz çıkış derecesi (%) N= Her bir sırada çimlenen tohum sayısı D= Ekimden sonra geçen gün sayısı BULGULAR VE TARTIŞMA Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının toprak hacim ağırlığı ve toprak penetrasyon direncine etkilerine ait varyans analizi sonuçları, Çizelge 3 de verilmiştir. Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının dikim sonrası, MED, ERI ve PE ye etkilerine ait varyans analiz sonuçları, Çizelge 4 de, LSD test sonuçları, Çizelge 5 de verilmiştir. Çizelge 3. Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının toprak hacim ağırlığı ve toprak penetrasyon direncine etkilerine ait varyans analiz sonuçları. Toprak Özellikleri Varyasyon Katsayısı Hacim ağırlığı Penetrasyon direnci S.D F F Dikim şekli (DS) Hata-1 4 İlerleme hızı (H) * 6.05 ** DS x H Toprak derinliği (D) ** ** DS x D * H x D DS x H x D Hata 30 ** (P 0.01) önemli * (P 0.05) önemli

4 Çizelge 4. Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının dikim sonrası MED, ERI ve PE değişimlerine etkilerine ilişkin varyans analizi sonuçları. Varyasyon Katsayısı MED ERI PE S.D F F F Dikim şekli (DS) ** İlerleme hızı (H) ** DS x H Hata 16 ** (P 0.01) önemli * (P 0.05) önemli Çizelge 5. Patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının bazı toprak özellikleri ve dikim sonrası MED, ERI ve PE değerlerine etkilerine ait LSD testi sonuçları. Toprak hacim ağırlığı Toprak penetrasyon direnci Tarla filiz derecesi (PI) İlerleme hızı (H) Toprak derinliği İlerleme hızı (H) Toprak derinliği Dikim şekli (DS) İlerleme hızı (H) H1=1.24 a D1=1.18 b H1= a D1= b DS1=81.35 a H1=80.67 a H2=1.21 ab D2= 1.25 a H2= ab D2= a DS2=74.11 b H2=75.70 a H3=1.19 b H3= b DS3=70.29 b H3=69.38 b LSD(0.05)=3.73 LSD(0.01)=73.61 LSD(0.01)=5.126 LSD(0.01)=5.126 Toprak özelliklerine ilişkin sonuçlar Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızlarının toprağın bazı toprağın fiziksel özellikleri içinde toprak hacim ağırlığına ilişkin değişimi, Şekil 1 ve toprak penetrasyon direncine ilişkin değişim ise, Şekil 2 de verilmiştir. Şekil 1. Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve farklı ilerleme hızlarının toprak hacim ağırlığına ilişkin değişimi. SD: Sırta dikim, TD: Tavaya dikim, DD: Düze dikim, K:Kontrol Şekil 2. Tam otomatik patates dikim makinası ile üç farklı dikim şeklinin farklı ilerleme hızlarının toprak penetrasyon direncine ilişkin değişimi. SD: Sırta dikim, TD: Tavaya dikim, DD: Düze dikim, K:Kontrol Şekil 1 ve 2 incelendiğinde, tam otomatik patates dikim makinası ilerleme hızlarına göre, toprak hacim ağırlığına ve toprak penetrasyon direnci değerlerinde azalma görülmüştür. Dikim şekli ve ilerleme hızlarına göre, toprak hacim ağırlığı değerleri ve penetrasyon direnci değerleri sırasıyla, g/cm 3 ve kpa arasında değişmiştir. Kontrol parselinde elde edilen değerler ise, g/cm 3 ve kpa arasında bulunmuştur. Patates dikim makinasının ilerleme hızlarının toprak hacim ağırlığı ve penetrasyon direncine etkileri, istatistiki açıdan sırasıyla P<0.05 ve P<0.01 seviyesinde önemli ve değerler artan yöndedir. Toprak profil derinliğinin toprak hacim ağırlığı ve penetrasyon direncine etkisi P< 0.01 seviyesinde önemli çıkmıştır ve bulunan değerler ise, artan yöndedir (Çizelge 3 ve Çizelge 5). Dikim şekillerine göre de, toprak

5 Sayısal değer hacim ağırlığı ve penetrasyon direnci değerleri, en düşük tavaya dikimde, en yüksek ise, düze dikimde görülmüştür. Buna neden ise, tam otomatik patates dikim makinasının çizi kapatıcıların oluşturduğu toprak örtüsü kalınlığının değişimi etkili olmuştur. İlerleme hızlarına göre de, en düşük ilerleme hızında, toprağın hacim ağırlığı ve penetrasyon direnci değerleri daha yüksek çıkarken, ilerleme hız artışıyla bu değerlerde azalma görülmüştür. Toprak profil derinliğine göre, 0-10 cm derinlikte tüm ilerleme hızları için toprak hacim ağırlığı ve toprak penetrasyon direnci değerleri düşük, cm derinliğinde ise değerler yüksek çıkmıştır. Altuntaş ve ark. (1999), tam otomatik patates dikim makinasında farklı çizi açıcı ayakların toprak penetrasyon direncine etkilerine ait değerlerini, km/h ilerleme hızları için kpa kpa arasında bulmuştur. Sharma ve Srivastava (1984), kombine otomatik patates dikim makinası ile kumlu killi toprak şartlarında dikim çalışmasında, toprak nem içeriğinin, %11.4 ve hacim ağırlığının 1.6 g/cm 3 olması durumunda, penetrasyon direnci değerini, kpa olarak bulmuşlardır. Tarla filiz çıkış derecesine ilişkin sonuçlar Tarla filiz çıkış derecesine, toprak özellikleri, tohumluk özellikleri ve dikim parametreleri etkili olmaktadır. Patates dikiminde, toprak örtüsü kalınlığı, bitki büyümesini olumlu yönde etkileyen etkili bir özellik olup, en düşük toprak örtüsü kalınlığı düze dikimde, en yüksek toprak örtüsü kalınlığı ise, sırta dikimde oluşmaktadır. Tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekli ve ilerleme hızına göre elde edilen MED, ERI ve PE değerleri değişimi sırasıyla, Şekil 3 de verilmiştir. Şekil 3 incelendiğinde, tam otomatik patates dikim makinası ile farklı dikim şekilleri ve ilerleme hızlarında MED, ERI ve PE değerleri, en yüksek 2.40 km/h ilerleme hızında ve en düşük ise 5.40 km/h ilerleme hızında elde edilmiştir. Dikim şekli ve ilerleme hızlarına göre, MED, ERI ve PE değerleri sırasıyla, gün; adet/gün ve % arasında değişmiştir. Kontrol parselinde elde edilen değerler ise sırasıyla, gün, adet/gün ve % olarak bulunmuştur. Varyans analiz sonuçlarına göre tam otomatik patates dikim makinası ile dikim şekli ve ilerleme hızlarının çimlenme tarihi (MED), çimlenme oranı indeksine (ERI) etkileri önemsiz bulunurken, tarla filiz çıkış derecesine (PE) etkileri P < 0.01 düzeyinde önemli çıkmıştır (Çizelge 3) MED ERI PE 2,4 3,6 5,4 2,4 3,6 5,4 2,4 3,6 5,4 SD TD DD K İlerleme hızı (km/h) Şekil 3. Tam otomatik patates dikim makinası ile üç farklı dikim şekli ve ilerleme hızına göre elde edilen MED, ERI ve PI değerleri değişimi Tam otomatik patates dikim makinasının ilerleme hızlarının, dikim sonrası MED, ERI değişimlerine etkileri görülmezken, tarla filiz çıkış derecesi (PE), sırta dikimde, tavaya ve düze dikime göre daha yüksek çıkarken, en düşük değerler düze dikimde çıkmıştır. Tam otomatik dikim makinasında ilerleme hız artışıyla PE (tarla filiz çıkış derecesi) değerleri azalmış; en yüksek değer 2.40 km/h ilerleme hızında görülmüştür (Çizelge 5). Bal (1982), patates bakım işlemlerinde kullanılan mekanizasyon kademelerinin tarla filiz çıkış derecesine etkili olduğunu belirtmektedir. Gupta ve ark. (1994), kombine patates dikim makinasının ilerleme hızlarına bağlı olarak, tarla filiz çıkış derecelerinin azaldığını açıklamakta, 0.84-

6 2.08 km/h ilerleme hızları arasında, 1 metredeki bitki sıklığının 4.46 adet/m den 3.11 adet/m ye düştüğünü belirtmektedir. Altuntaş (1998), tam otomatik patates dikim makinasıyla 40 cm sıra üzeri aralıkta km/h ilerleme hızlarına göre, tarla filiz çıkış derecesini % arasında bulmuştur. SONUÇ Tam otomatik patates dikim makinası ilerleme hızlarının toprak hacim ağırlığı ve tarla filiz çıkış derecesine etkileri önemli ve azalan yönde bir eğilim göstermiştir. Toprak profil derinliğinin ise, toprak özelliklerine etkileri önemli ve değerler artan yönde etkili olmuştur. Dikim şeklinin etkisi, toprak özellikleri açısından önemli çıkmazken, dikim şeklinin PE (tarla filiz çıkış derecesi) ye etkisi önemli çıkmıştır. MED ve ERI değerleri yönünden, dikim şekli ve ilerleme hızının etkisi önemli görülmemiştir. Patates dikim makinaları içerisinde, tam otomatik patates dikim makinalarının yarı otomatik patates dikim makinalarına göre, yapısal ve işlevsel etkileri fazladır. Tam otomatik dikim makinası, iş gücü ve zaman tüketimi açısından da önemli avantajlara sahiptir. Dikim şekillerinden daha çok yaygın kullanımlı olan sırta dikime göre, tavaya dikim şeklinin incelenen parametreler açısından olumlu sonuç verdiği söylenebilir. Düze dikim uygulaması, yarı ve tam otomatik dikim makinası kullanımının olmadığı durumda uygulanan ve kullanımı oldukça az olan bir dikim şeklidir. Tam otomatik patates dikim makinası ile çalışmada, toprak özellikleri ve tarla filiz çıkış derecesine makina ilerleme hızlarının uygunluğu yanında, toprak yapısı ve tohumluk özelliklerinin etkili olduğu söylenebilir. KAYNAKLAR 1. Alibaş, K., Yüksel, G. Patates Tarımının Mekanizasyonu. TZDK Mesleki Yayınları Yayın No: 38. Ankara, Altuntaş, E. Bazı Patates Dikim Makinalarında Önemli Yapısal Özelliklerin Dikim Parametreleri Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi. S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Konya, Altuntaş, E. Özgöz, E., Taşer, Ö. F. Tam Otomatik Patates Dikim Makinasında Farklı Çizi Açıcı Ayak Tipinin Toprak Sıkışıklığına Etkisi. II. Ulusal Patates Kongresi, Haziran 1999, Erzurum, Bal, H. Erzurum Ovasında Patates Bakımının Mekanizasyon Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi. Erzurum, Bal, H., Ülger, P., Erkmen, Y. Türkiye de Patates Tarımının Mekanizasyon Durumu ve Sorunları. 2. Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Sempozyumu, Bildiriler, Nisan Ankara, Bal, H. Toprak Sıkışması, Sorunları ve Çözüm Yolları. Tarımsal Mekanizasyon 9. Ulusal Kongresi Mayıs Adana, Çarman, K., Doğan, H. Farklı Temas Basıncı ve Yükleme Süresinin Toprağın Mekanik Özelliklerine Etkisi. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi Eylül Tokat, Gökçebay, B. Tarım Makinaları I. A.Ü. Zir.Fak. Yayınları No: 979, Ankara, Gupta, M.L., Vatsa, D.K., Verma, M.K. Development of Power Tiller Operated Potato Planter-Cum-Fertilizer Applicator. Agricultural Mechanization In Asia, Africa And Latin America (Ama), Vol: 25, No: 2, Hacıseferoğulları, H., Çarman, K., Demir, F. Arpada Ekim Sonrası Farklı Sıkıştırma Uygulamalarının Çimlenmeye Etkisi. Tar.Mek. 19. Ulusal Kongresi 1-2 Haziran 2000, Erzurum, Kanafojski, C. Reshe Landmaschinentecnik Theory Und Konstruction Der Landmashinen (Dünge-, Saund Pflanzmashinen) Veb Verlag Technik Berlin, Kidokoro, I., Yoneyama, Y. Studies on the Wide Use of the Vegetable Transplanter 2 on Potatoes and Taro. Bulletin-ofthe- Agricultural - Research- Instıtute of- Kanagawa- Prefecture No: , Kirişçi, V.; Say, S.M.; Işık, A.; Akıncı, İ. Tarım Makinaları İle Çalışmada Etkili Toprak Özellikleri. Tarımsal Mekanizasyon 16. Ulusal Kongresi 5-7 Eylül Bursa, Öğüt, H. Tarım Traktörleri. S.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 123, Konya, Önal, İ. Ekim-Dikim-Gübreleme Makinaları. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 490. Bornova-İzmir, Özsert, İ. Erzurum Koşullarında Patates Dikimi İçin Uygun Çalışılabilir Gün Sayısının Tahmini. Tarımsal Mekanizasyon 12. Ulusal Kongresi 1-2 Haziran Tekirdağ, A. K., Srivastava, B.C. Performance Evaluation of An Automatic Potato Planter-Cum-Fertilizer. Agricultural Mechanization In Asia, Africa And Latin America (Ama), Vol: 15, No: 3, Tokyo, Spiess, E., Heusser, J. Bed Cultivation an Alternative in Potato Growing. Part Yield Disadvantages, but Qualitative and Ecological Advantages. Kartoffelbau / Ülger, P. Erzurum Ovasında Patates Ekim ve Hasadında Mekanizasyon İmkanları Üzerinde Bir Araştırma. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:133. Araştırma No: 74. Erzurum, Ülger, P. Tarımsal Makinaların İlkeleri ve Projeleme Esasları. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 280. Erzurum, 1982.