Programlama. Program, belli bir komut ve söz dizimi yapısına uygun olarak, sadece belirtilen işlemlerin yerine getirmesini belirten komut dizisidir.

Transkript

1 Programlama Programlama Yaklaşımları Program, belli bir komut ve söz dizimi yapısına uygun olarak, sadece belirtilen işlemlerin yerine getirmesini belirten komut dizisidir. Programda belirtilen işlem dizisi doğrudan işleme konamaz. Bilgisayar, verilen programı, makine dilinde işleme almak zorundadır. Programlama dilleri, komutlar dizisinden oluşan programı makine diline derler (compile) veya yorumlar (interpret).

2 Nesneye Dayalı Programlama Visual Basic, nesneye dayalı programlama dilidir. Daha eski yapıdaki programlama dillerinde nesnelerin zor olması nedeniyle günümüz programlama dillerinde nesneler hazır olarak verilmektedir. Üçüncü parti olarak adlandırılan, diğer sağlayıcıların hazırladıkları nesnelerinde kullanımı sağlanmıştır. Olay Temelli Programlama Klasik programlamanın aksine, programın kullanıcı işlemlerine göre cevap vermesi temeline dayalı programlama sistemidir.

3 Algoritma Bir problemin çözümüne yönelik hazırlanacak olan programa ilişkin sonlu sayıda ve anlaşılır adım yada işlemin ardı ardına tanımlanması ve böylece izlenecek yolun veya yöntemin ortaya konulması için hazırlanan plana algoritma denir. 1. Adım : Başla 2. Adım : Oku sayi1, sayi2 3. Adım : sayi3=sayi1+2*sayi2 4. Adım : Yaz sayi3 5. Adım : Bitir Değişken, Sabit? Özellikleri Bir algoritma sonlu sayıda adımdan sonra sona erebilmelidir. Algoritma problemle ilgili olarak ortaya çıkabilecek her türlü durumu içermelidir. Algoritma aynı tür problemler içinde geçerli olmalıdır.

4 Akış Diyagramı Algoritmanın daha anlaşılır bir şekle sokulabilmesi için standart olarak belirlenmiş grafik sembollerle gösterimine akış diyagramı denir. Simge İşlev Simge İşlev Başla - Bitir Yazıcı Çıkışı Genel Giriş Çıkış İşlem Denetim Manyetik Teyp Giriş / Çıkış Manyetik Disk Giriş / Çıkış Görüntü Çıkışı Akış Yönü Bağlaç Klavye Girişi Döngü (Tekrar) Sayfa Bağlacı

5 Başla sayi1, sayi2 1. Adım : Başla 2. Adım : Oku sayı1, sayı2 sayi3=sayi1+2*sayi3 3. Adım : sayı3=sayı1+2*sayı2 4. Adım : Yaz sayı3 5. Adım : Bitir sayi3 Bitir

6 Problem tanımı ve analizi Sistematik Yaklaşım Çözümün geliştirilmesi (Algoritma) Akış Diyagramı Çözümün sınanması A marketinin sahibi bir haftalık satış sonunda mağaza raflarında kısa ömürlü ürün kalmamasını, haftanın son günü gelecek hafta için sipariş edilmesi gereken ürün miktarını öğrenmek istemektedir. Kodlama

7 Visual Basic Uygulamasının Geliştirme Aşamaları Arabirim Yaratma Özelliklerin Düzenlenmesi Kodun Yazılması Programın Çalıştırılması Proje Kavramı Bir uygulama geliştirme sürecinde gerekli birimlerin oluşturulduğu bütünleşik ortama proje (project) denir. Bir projenin birimleri : Bütün elemanları takip etmeyi sağlayan proje dosyası (*.vba). Her form işin *.frm dosyası. Her formun özellikleri için binary (ikili) dosya Her class modülü için bir *.cls dosyası (seçenek). Her standart modül için bir *.bas dosyası (seçenek). ActiveX kontrolleri için bir veya daha fazla *.ocx dosyası (seçenek). Bir kaynak dosyası *.res (seçenek).

8 Modüller Form Modülleri (*.frm) Bütün kodlar form modülünde yer alır. Projeye ek formlar eklenerek modül sayısı arttırılabilir. Standart Modülleri (*.bas) Projenin bütününde (tüm formlarda) ortak kullanılacak kodlara gereksinim duyulduğunda standart modül kullanılır. Class Modülleri (*.cls) Özel metot ve özellikleriyle yeni nesneler yaratılmak istendiğinde kullanılan modüldür. Declarations (tanımlamalar): modüllerin başında yer alan ve sabitlerin, değişkenlerin ve dinamik kütüphane bağlantılarının tanımlandığı bölüm. Procedures (yordamlar): sub, function ve ya proporty olmak üzere, bir kez işetilme özelliğine sahip kod bloğu.

9 Prosedür (Yordam) Sub yordam : Herhangi bir değer döndürmez, çağrılarak veya bir olaya tepki olarak çalışır. Function yordam : Değer döndürürler. Property yordam : Değer döndürür, atama yapar ve nesne referanslarını düzenler. [ Private Public ] [Static] Sub yordam_adı (argümanlar) End Deyimler Sub yordam_adı (argümanlar) End Deyimler Sub kontroladı_olayadı (argümanlar) End Deyimler Call yordam_adı (argümanlar) Veya Yordam_adı argümanlar Yordamların çağrılması

10 SUB YORDAM Genel Yordam: Bu yordam (procedure) tipi belli bir işlemin gerçekleştirilmesini üstlenen program parçasıdır. Rapor bastırma, dosya açma kapatma, pencere açma kapatma, vb. İşlemlerde kullanılabilirler. Diğer yordamlardan çağrılabildikleri (çalıştırılabildikleri) için bir program içinde istenildiği kadar çağrılabilirler. Olay Yordam: Olay yordam, bir olayın (event) oluşmasına tepki olarak çalışır. Visual basic te yer alan nesneleri (Form, Metin Kutusu, Düğme, vb.) belli olayları tanırlar. Böylece, bir olay meydana geldiğinde, olaya ilişkin yordam çalıştırılır. Sub metin_temizle() Text1.Text=Empty Text2.Text=Empty End Sub Sub Form_Load() Text1.Text=Empty Text2.Text=Empty End Sub Sub KontrolAdı_OlayAdı(Argümanlar*) Deyimler End Sub *Eğer kullanılacak argüman varsa

11 FUNCTION YORDAMLAR Visual Basic te Sub yordamların dışında Function yordamlarda kullanılır. Functionların en büyük özelliği bir veya daha fazla argümanla kullanılmaları ve sadece tek bir sonuç döndürmeleridir. Yapılması istenen işlemleri kod olarak içerirler ve istenildiği kadar çağrılabilirler. Aksi belirtilmedikçe Public () olarak tanımlıdırlar. [Private][Public][Static] Function YordamAdı(argümanlar [As VeriTipi]) Deyimler End Function Sadece x argümanına ihtiyaç duyuyor ve tek bir sonuç döndürüyor.... kombinasyon = faktor(n) / (faktor(n-x) * faktor(x))... Function faktor(x) faktor=1 For i=1 to x faktor=faktor*i Next i End Function Faktöriyel hesaplayan faktor isimli Function Yordam... Bir Olay Yordamında hesaplanan kombinasyon değeri için faktor fonksiyonu üç kez çağrılarak kullanılmıştır

12 Deyimler Deyimler (statements), bir işlemin yapılmasını sağlayan program komutlarıdır. Deyimler nesnelerden bağımsız olarak yalnız başlarına kullanılırlar. Programda veri tanımlamalarının yanı sıra belli işlemlerin yerine getirilmesinde de lullanılırlar. Tanımlama Deyimleri Atama Deyimleri Aritmetik İşlem Deyimleri Program Denetim Deyimleri Kullanıcı ile İletişim Deyimleri

13 Aritmetik İşlemler Toplama + Çıkarma - Çarpma * Bölme / Tam Sayı Bölme \ Mod Üs Alma mod ^ İşlem Önceliği : Üs alma (^), negatif (-), çarpma ve bölme (*; /), tam sayı bölme (\), mod işlemi ve toplama ve çıkarma (+; -)

14 Nesne Özellik - Yöntem Nesne (Object) Bir Visual Basic formunda, araç kutusu denetimleri kullanılarak yaratılan kullanıcı arabirim öğeleridir. Nesneler nasıl çalışacaklarını ve bazı durumlarda nasıl tepki vereceklerini bilirler (içsel işlevsellik inherent functionality). Örneğin bir liste kutusu nasıl kayacağını bilir. Özellik (Property) Bir Visual Basic nesnesinin sahip olduğu değer yada niteliktir. Etiket nesnesinin başlığı (Caption) gibi. Özellikler tasarım zamanında Özellikler penceresi yardımıyla veya çalışma zamanında kod yardımıyla düzenlenebilir. Yöntem (Method) Programdaki belirli bir nesne için, bir işlem yada hizmet gerçekleştiren özel bir bildiridir.

15 Değişken Tanımlama Dim değişken_adı [as tipi] Özellikleri Bir harf ile başlar. En çok 255 karakterden oluşabilir. Nokta içermez. Kapalı Tanımlama? Kapsama alanı içinde tek olmalıdır. Açık Tanımlama : Açık tanımlama (explicit declaration) program içinde (yordam) kullanılan bütün değişkenlerin ad ve tip olarak tanımlanmasıdır. Program içinde kullanılan tüm değişkenlerin açık olarak tanımlanması Option Explicit deyimi ile zorlanabilir.

16 Değişken Tipleri Integer % Long & Single! Double # String $ Byte Boolean Date Object Variant

17 Tip Bellek Alanı Değer Aralığı Integer 2 Bayt 32,768; +32,767 Long 4 Bayt Yaklaşık ±2 Milyar Single 4 Bayt ±1E 45; 3E38 Double 8 Bayt ±5E 324; 1.8E308 Currency 8 Bayt ±9E14 String 1 Karakter 1 Bayt Sabit uzunluklu veriler için 65,400 karakter, dinamik veriler için 2 Milyar karakter Byte 1 Bayt 0; 255 Boolean 2 Bayt True; False Date 8 Bayt ; Object 4 Bayt - Variant 16 Bayt + 1 Bayte (her karakter için) -

18 Kullanıcı Tanımlı Veri Tipi (Değişken) veya Tip Değişkeni: Kullanıcı tanımlı veri tipi (user defined data type) farklı tipteki veri içerebilen özel bileşik bir veri tipidir. Visual Basic dilinin sağladığı önceden tanımlanmış veri tiplerini tüm kullanabilir. Özellikle, bir veri birimi tanımı içinde farklı veri tipleri bir arada kullanılmak istendiğinde kullanılabilir. Bu veri tipi standart modülün General Declarations bölümünde tanımlanır. Genel Kullanım Şekli [Public veya Private] Type değişken_adı End Type değişken1 as tipi değişken2 as tipi Public Type ogrenci End Type adsoyad as string ogrno as double donort as single

19 Kapalı Tanımlama : Bir değişken Visual Basic programında modülün tanımlama kısmında (General Declarations) tanımlanmadan kullanılması durumunda kapalı (implicit) tanımlanmış olur. Bu durumda Visual Basic bu değişkeni varsayım olarak herhangi bir veri tipinde değer alabilen Variant tipinde tanımlar. Ancak variant tipi Fazla bellek birimi kullanımı Bazı veri işlem fonksiyonları için geçersiz olabilmesi Değer atamalarında karışıklığa neden olabilmesi nedeniyle gerekmedikçe kaçınılması gereken bir değişken tipidir. DÜZELTME Option Explicit komutu açık tanımlama yapmaya zorlayan komuttur. Verilen açıklama yapılan tanımlamanın Açık Tanımlama olduğu belirtir.

20 Veri Tiplerinin Dönüştürülmesi Visual Basic çalışılan değer tiplerinin birbirlerine dönüştürülmesini sağlayan hazır fonksiyonlara sahiptir. Bunlar; Cbool Cbyte Ccur CDate CDbl CInt CLng CSng CStr CVar CVError Boolean Byte Currency Date Double Integer Long Single String Variant Error DİKKAT! Bir veri tipindeki değer başka bir veri tipine dönüştürülürken aktarılan değer geçiş yapılacak veri tipine uygun olmalıdır. Örneğin Long tipinden Integer tipine geçecek olan değer integer veri tipinin değer aralığında olmalıdır.

21 Dizin Değişkenler Bazı durumlarda, seriler ile çalışılması gerekebilir. Böyle durumlarda basit değişkenlerle çalışmak uygun olmamaktadır, çünkü büyük miktarda veri söz konusu olduğunda her bir değer için basit değişken tanımlamak imkansız hale gelebilmektedir. Böyle durumlarda, içinde birden fazla değer buludurabilen dizin (indisli) değişkenlere başvurulur. Dizin değişkenler bir indis değişkeni ile kontrol edilir. İndis değişkeni sayesinde dizin değişkenin taşıdığı değelere ulaşılabilir veya değer ataması yapılabilir. Veri tipleri, basit değişkenlerde olduğu gibidir. Örneğin, İstatistik Bölümü I. Sınfı öğrencilerinin Betimsel İstatistik dersi birinci vize notları söz konusu olduğunda, bu notların bir bilgisayar programında basit değişken kullanılarak saklanması pratik olmayacaktır. Dizin Değiken Tanımlaması Dim değişken_adı(eleman sayısı) [as tipi]

22 Visual Basic te iki tür dizin değişken kullanılmaktadır: 1 Statik (sabit büyüklüğe sahip) dizin değişkenler, 2 Dinamik dizin değişkenler. Statik Dizin Değişken Dim x(5) As Integer Dinamik Dizin Değişken Dim veri() As Double Redim veri(2) Dizinli değişkenlerin kontrolünde genellikle döngü yapılarından olan For Next yapısı kullanılır. Bu yapının sayaç değişkeni, dizin değişkenin indeksini temsil ederek dizin değişkenin kontrol edilmesini sağlar. Redim komutu dinamik dizin değişkenlerinin boyutlandırılması için kullanılan komuttur. Her yeni boyutlandırmada dizin değişkene atanan değerler kaybolur. Bu engellemek istendiğinde Redim komutu Preserve ile birlikte kullanılır. Örnek For i = 1 to 5 x(i) = 2 * i Next i Redim Preserve veri(3) Burada dinamik veri dizi değişkeni 2 boyutlu iken, veri değişkeni atanan değerleri saklanarak boyutu yeniden tanımlanmıştır.

23 Program Denetimleri 1. Karar Yapıları Parametre Açıklama If...Then...Else If If yapısını başlatır. Select Case IF...THEN...ELSE koşul Then Else ElseIf Kontrol edilecek koşul Koşul sağlandığında yapılacak işlemi ifade eder. Koşul sağlanmadığında yapılacak işlemi ifade eder. İlk verilen koşul sağlanmadığında kontrol edilecek koşulu ifade eder. End If If Then Else yapısını bitirir. Select Case Select Case yapısını başlatır. Test ifadesi Test edilecek ifadeyi belirtir. İfade listesinde uyduğu değer için belirtilen işlemler gerçekleştirilir. SELECT CASE Case İfade listesi İfade bloğu Case Else Test ifadesinin ifade listesine uyması durumunda işletilecek deyimleri içeren deyim (komut) grubu Virgülle ayrılmış ifade ve değerler Bir veya daha fazla Visual Basic deyimi (komutu) Case ile verilen ifadenin hiç birinin ifade listesi ile uyuşmaması durumunda işletilecek deyimleri belirtir. End Select Select Case yapısını sona erdirir. To Değer aralığı kullanılmak istenirse kullanılan komut Is İfade listesinde bir karşılaştırma gerektiğinde kullanılan komut

24 Yapı I : IF koşul THEN işlem Yapı II : IF koşul THEN deyim bloğu 1 ELSE deyim bloğu 2 END IF Yapı III : IF koşul 1 THEN deyim bloğu 1 ELSEIF koşul 2 THEN deyim bloğu 2...(Birden Fazla ELSEIF olabilir) ELSE deyim bloğu 3 END IF Basit Yapı : SELECT CASE test değeri CASE değer 1 deyim bloğu 1 CASE değer 2 deyim bloğu 2 END SELECT Karmaşı şık k Yapı : SELECT CASE test değeri CASE değer 1 deyim bloğu 1 CASE değer 2 deyim bloğu 2 CASE ELSE deyim bloğu 3 END SELECT

25 If x<1 Then topla=topla+x If x<1 Then topla=topla+x Else carp=carp*x End If If x<0 Then topla=topla+x ElseIf x>0 Then carp=carp*x (Else If koşul Then) deyim bloğu Else y=x End If Select Case n Case 0 faktor=1 Case Is > 0 faktor = 1 For i = 1 To n faktor = faktor * i Next i End Select Select Case not Case 0 To 20 hnot= FF Case Is 21 To 30 hnot= DD Case Else hnot= CC End Select Select Case n Case 0,1 faktor=1 Case Is > 1 faktor = 1 For i = 1 To n faktor = faktor * i Next i Case Else hata= Tanımsız..! End Select

26 2. Döngü Yapıları Parametre Açıklama Do...Loop For...Next DO...LOOP Do While Until koşul ifade bloğu Do...Loop yapısını başlatır.. İken: Belirtilen koşul sağlandığı sürece döngünün devam edeceğini belirtir. e kadar: Koşul sağlanıncaya kadar döngünün sürecğini belirtir. Döngünün tekrarı için kontrol edilecek ifade Do...Loop arasında yer alan ve verilecek karara göre tekrarlanacak Visual Basic kod grubu. Exit Do Döngüden çıkışı sağlar. Loop Do...Loop döngüsünü bitirir. For For...Next döngüsünü başlatır. Sayaç Döngünün tekrar sayısını kontrol eden değişken Başlangıç Sayaç değişkeninin başlangıç değeri FOR...NEXT To Bitiş Step Sayaç değişkeninin değer aralığını belirtmek için kullanılan komut Sayaç değişkenin bitiş değeri Sayaç değişkenin verilen aralıkta arttırım değerini belirlemek için kullanılan komut. Aksi belirtilmediği sürece birer birer arttırım söz konusudur. Exit For For...Next döngüsünü bitirir. Next For...Next sona bitirir ve sayaç değişkeninin değerini arttırır.

27 GENEL KULLANIM For sayaç = başlangıç To bitiş Step arttırım ifade bloğu Next sayaç For i = 1 To 5 deyim bloğu Next i For i = 1 To 5 Step 0.5 deyim bloğu Next i For i = 1 To 5 Step 0.5 deyim bloğu Next i For i = -1 To -5 Step 1 deyim bloğu Next i For i = -1 To -5 deyim bloğu Next i For i = -5 To -1 deyim bloğu Next i For i = 5 To 1 deyim bloğu Next i DOĞRU DOĞRU YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DİKKAT For...Next döngüsünde sayaç değişkeninin sınırlarına (alacağı değerlere) dikkat edilmelidir: 1 Arttırım değeri (Step), (+) veya 0 ise, döngünün işletilme koşulu sayaç <=bitiş 2 Arttırım değeri (Step), ( ) ise, döngünün işletilme koşulu sayaç >=bitiş şeklinde olmalıdır. İÇ İÇE E (NESTED) DÖNGD NGÜLER Birden fazla FOR...NEXT döngüsü iç içe kullanılabilir. Dikkat edilmesi gereken en önemli kural ilk açılan (FOR) döngü bloğunun (yapısının) en son kapatılmasıdır (NEXT). Bu kural diğer döngü yapıları içinde geçerlidir. For i = 1 To 5 For j = 1 to 5 kod bloğu Next j Next i 1. FOR...NEXT Bloğu 2. FOR...NEXT Bloğu 2. FOR...NEXT Bloğu 1. FOR...NEXT Bloğu

28 Do deyim bloğu Loop While(koşul) While ile kullanılan Do...Loop bloğunda, koşul sağlandığı sürece döngü devam ettirilir. Do deyim bloğu Loop Until(koşul) Until ile kullanılan Do...Loop bloğunda, koşul sağlanana kadar döngü devam ettirilir. i=1 Do x(i)=text1.text i=i+1 Loop While (i<=10) Bu döngü yapısında, x dizin değişkenine metin kutusundan değer atama işlemi, i <= 10 koşulu sağlandığı sürece gerçekleşecektir. i=1 Do x(i)=text1.text i=i+1 Loop Until (i>10) Bu döngü yapısında ise, x dizin değişkenine metin kutusundan değer atama işlemi, i > 10 koşulu sağlanana kadar gerçekleşecektir.

29 KARAR VE DÖNGÜ YAPILARINDA KULLANILAN İLİŞKİ OPERATÖRLERİ If x<10 Then... Select Case x Case Is >=0... If x>=1 And x<10 Then... Operatör Anlamı < Küçüktür <= Küçük Eşittir > Büyüktür >= Büyük Eşittir <> Eşit Değildir = Eşittir And Ve Or Veya Not Değil Do... Loop While (x=0 Or x<0). Burada, döngü yapısı i > 10 değilse koşulu sağlandığı sürece toplama işlemini gerçekleştirmektedir. i = 1 Do topla = topla + i i = i + 1 Loop While Not (i > 10)