ULUSLARARASI İKTİSAT ÜNİTE 1 MERKANTALİZM yy. Feodalitenin zayıfladığı anlarda meşhur oldu. Temel Amaç -> Altın stokunu artırmak

Transkript

1 ULUSLARARASI İKTİSAT ÜNİTE 1 ULUSLARARASI TİCARET TARİHSEL GELİŞİM MERKANTALİZM yy Feodalitenin zayıfladığı anlarda meşhur oldu Temel Amaç -> Altın stokunu artırmak Yoğun Devlet Müdahalesini savunurlar İhracat artırılmalı ithalat kısılmalı Gümrük tarifeleri artırılmalıdır. Çünkü dış ülkelere altın çıkışı olabilir Sadece hammadde ithalatı serbesttir Dünya serveti sabitttir. Bunun için ticaret yapan iki ülkeden biri kazanırken diğeri kaybeder. Klasik Liberalizm

2 Adam Smith -> Ulusların Zenginliği Bireyler homo economics 'tir -> Kendi çıkarları için hareket ederler. Dünya serveti sabit değildir Dış ticaret -> Uzmanlaşma ve İşbölümü Her iki ülke de kazançlı çıkar. ÜNİTE 2 ANALİZLERDE KULLANILAN VARSAYIMLAR BASİT U.ARASI TİCARETTE VARSAYIMLAR Modelde yalnız 2 Ülke var 2 homojen mal Takas Ekonomisi mevcut Dış ticaret modelinde para kulllanılmaz Mal malla değişir Tam rekabet Analizlerde hükümet yok Taşıma giderleri sıfırdır

3 Ekonomi tam kapasite Emek -> Ülke içinde hareketli Ülke dışında hareketsizdir EMEK - DEĞER TEORİSİ Adam Smith ve D.Ricardo -> Bir malın maliyeti o mala harcanan EMEK ile ölçülür. Yani kısaca Malın maliyeti = Emek Emek artarsa o malın değeri yani fiyatı artar ÜNİTE 3 MUTLAK ÜSTÜNLÜK TEORİSİ KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK MUTLAK ÜSTÜNLÜK TEORİSİ Kurucusu -> Adam Smith ortaya atmıştır. Teori -> Bir ülke, karşı ülkeye göre hangi malı daha düşük maliyete üretebiliyorsa o mal için uzmanlaşmalı ve o maldan daha fazla

4 üretmeli ve bu malı ihraç etmeli. Hangi malı daha pahalı üretiyorsa o malı da ithal etmeli Eleştiri -> Bir ülke iki malda da Mutlak Üstün olabilir. Bu durumda ülke hangi mala yönelmeli? bu soruyu cevapsız bırakmıştır. Bu teoriye göre 2 malda da üstün olan ülke varsa bu iki ülke arasında Uluslararası Ticaret olmaz. KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ Kurucusu -> David Ricardo Teori - > 2 ülke arasında kim göreceli olarak üstünse o malı üretmeli. 2 malda da bir ülke üstün olabilir ama görece olarak hangi mal üretiminde daha üstünse o malı üretmeli. Bunun için karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi denmiştir. Eleştiriler -> i-) Emek değer Teorisine dayanır.sermaye,

5 Doğal kaynak ve maliyet hesapta yoktur ii-) Ricardo ülkeler arasında işgücü verimliliklerini açıklayamamıştır. iii-) Emek ülke içinde hareketli ülke dışında ise hareketsizdir. iv-) Ricardo modeli bir arz modelidir. v-) Sabit maliyetlere dayanır. vi-) Uzmanlaşmaya dayanır vii-) Statik bir modeldir. Yani zaman ve değişim modellerine yer vermez. vii-) Üretim aşamaları hesaba katılmamıştır. ÜNİTE 4 FIRSAT MALİYETİ 1-) FIRSAT MALİYETİ İlk ortaya atan kişi -> Gottfried Haberler Neo Klasikler üzerinde durmuştur. Bir malın fırsat maliyeti, o malın üretimini bir birim artırmak için gerekli olan kaynakların diğer malın üretiminden vazgeçilmesi gereken

6 miktara eşit olmasıdır. Fırsat Maliyetleri 3 şekildedir i- ) Sabit Maliyetler -> doğrusal negatif ii-) Artan Maliyetler -> dışbükey ii-) Azalan Maliyetler -> içbükey ÜNİTE 5 TEKLİF EĞRİLERİ TEKLİF EĞRİLERİ Teklif Eğrileri -> Alfred Marshal Karşılıklı Talep Kanunu -> John Stuart Mill Tanımı -> Belli miktarda ithal malı karşılığında teklif ettiği ihraç miktarıdır. Teklif Eğrileri 3 unsuru barındırır İhraç Miktarı İthalat Miktarı Uluslararası Fiyat Oranı TEKLİF EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ -> Hem ithalat miktarı hem de ihracat miktarını

7 gösterir. Yani hem arz hem de talep eğrisidir. Orijinden çıkarlar. Belli bir süre İç maliyet eğrisi ile birlikte hareket ederler sonra ondan ayrılıp kavisli bir görünüm alır. Her bir birim ithal malı için bir öncekine göre daha az ihraç malı teklif edilir. Ve bir noktadan sonra SIFIR olur. Bı nokta en yüksek İHRACAT HACMİNİ gösterir. OA doğrusu = İç Maliyet OA doğrusunda oran -> 2 Buğday = 1 Kağıt Teklif Eğrileri hiçbir zaman Ülkenin iç maliyet doğrusunun altına inmez. Çünkü bu durumda ürünü ithal etmek yerine kendisinin üretmesi daha karlıdır. OB doğrusunda teklif ettiği ihraç malı ürünü

8 azalmıştır. Yeni Oran -> 1,5 Buğday = 1 Kağıt OC Doğrusunda -> 1 Buğday = 1 Kağıt OD Doğrusunda -> 1 Buğday = 2 Kağıt Söz konusu eğrinin her birim mal için daha da dik bir duruma gelmesinin anlamı nedir? Artan her birim sonrası yani ticaret hacminin genişmesi neticesinde, ancak BUĞDAY FİYATININ KAĞIT FİYATI cinsinden yükselmesiyle ticaret yapacağını ifade eder. Karşı Ülkenin Teklif Eğrisi DENGE NOKTASI VE TİCARET HADDİ

9 i-) Bu grafikte çıkan en basit ve temel sonuç her iki eğrinin kesiştiği noktadan geçen doğru, fiyat oranını ifade eder ve denge ticaret haddini oluşturur. ii-) Bu Doğru -> OP doğrusudur. Uluslararası dengeyi sağlayan Fiyat Oranıdır. iii-) OL miktarı -> Türkiye'nin ihraç etmek istediği Buğday miktarıdır MP miktarı -> ABD 'nin ithal etmek istediği Buğday mikarıdır. MP = OL eşitliği sağlanmıştır. iv-) OM -> ABD'nin ihraç etmek istediği Kağıt PL -> Türkiyenin ithal etmek istediği Kağıt OM = PL eşitliği kurulmuştur. v-) İki Ülke İki Mallı Modelde -> Buna Dünya Ticaret Dengesi denir. Teklif Eğrilerinin Kavis Almasının Nedeni Ülkelerin teklif ettikleri ihraç ürünleri ile ilgilidir. Ülkenin Arz ve Talep koşulları ile ilgilidir. TEKLİF EĞRİLERİNDE KAYMA

10 Teklif eğrileri -> Hem arz hem de Talep yönlüdürler. Arz ve talebe bağlı olarak meydana gelecek değişmede Teklif Eğrileri de yer değiştirir. Talebin ve Arzın Artması ile -> Teklif eğrisi SAĞA KAYAR. Talebin Artmasına Örnek -> Bir ülkede zevk ve tercihler ithal madde lehine değişirse teklif eğrisi sağa kayar. Yani daha fazla ihraç malı verir. ( Yukarıdaki Şekle Göre ) Arzın artması veya Teknolojinin artması -> Bir ülkede teknoloji artarsa üretim daha ucuz olur ve üretim daha kolay olur. Bu nedenle daha fazla üretim yapılır. Üretim artınca arz fazlası meydana gelir. Ve Teklif Eğrisi sağa kayar. Yani daha fazla Buğday verilir daha az kağıt alınır.( Yukarıdaki şekle göre ) Kısaca -> İthal Edilen Talep Miktarı ve Arz Miktarı aynı yönde etki doğurur.

11 ÜNİTE 6 ÖNEMSİZ OLMANIN ÖNEMİ ÖNEMSİZ OLMANIN ÖNEMİ -> KÜÇÜK ÜLKE AVANTAJI Ticaret Yapılan bir Ülke -> Çok Büyük Tiracet Yapılan diğer Ülke -> Çok Küçük Uluslararası Ticaret Fiyatı -> Büyük Ülkenin Fiyatına göre ayarlanır. Yani Büyük Ülkenin İç Maliyet eğrisine yakın yerde ticaret meydana gelir. Bu fiyat küçük ülke için büyük kazanca neden olur ve dış ticaret kazancının önemli bir kısmı Küçük Ülkeye gider. Kar Payları -> Şekildeki gibidir.

12 ÜNİTE 7 ULUSLARARASI FİYAT ORANI ULUSLARARASI FİYAT ORANI Elma İtalya'nın iç maliyet doğrusu ticaret İki taraf için karlı Meksikanın İç maliyet doğrusu Mısır ÜNİTE 8 Heckscher - Ohlin Teorisi Faktör Donatımı Fak.Fiy.Eş. Singer - Prebich Rybczynski Stolper Samuelson Leontief Heckscher - Ohlin Teorisi -> FAKTÖR DONATIMLARI Özellikler -> Ülkelerin Faktör Donatımları birbirinden

13 farklıdır. Yani biri Emek - Yoğun diğeri Sermaye - Yoğun çalışır. Ülkelerin İç Maliyetleri birbirinden farklıdır Bütün ülkelerin üretim fonksiyonu yani üretim teknolojisi aynıdır. Üretimde ölçeğe göre sabit geitiri vardır. İki ülkenin ticaret yapabilmesi için talep koşullarının benzer olması gerekir. Emek yoğun bir mal -> Sermaye - Yoğun mala dönüşmez. Sermaye Yoğun bir mal -> Emek - Yoğun mala dönüşmez. Bu teoriden ayrı Hipotezler çıkmıştır -> 1. Faktör Donatımı Teorisi 2. Faktör Fiyatları Eşitliği Teoremi 3. Stolper-Samuelson gelir dağılımı teoremi 4. Rybczynski teoremi 5. Singer Prebich Teoremi 6. Leontief Paradoxu 1-) Faktör Donatımı Teorisi

14 Ülkelerin faktör donatımları birbirinden farklıdır. Bir ülke hangi faktör donatımı bakımından karşılaştırmalı olarak üstünse o ürünü üretmeli ve ihraç etmelidir. 2-) Faktör Fiyatları Eşitliği Faktör fiyatları eşittir. Çünkü Uluslararası işgücü TAM HAREKETLİdir Oysa Ricardo modelinde ülke içinde tam hareketli. Ülke dışında tam hareketsiz sayılmıştı. Sonuç olarak -> Bir ülke hangi faktör bakımından zenginse Ve Uzmanlığa giderse o faktörün fiyatını artırır. Bir ülke hangi faktörde zenginse uzmanlığa gidecek yani daha fazla üretecek. Daha fazla üretmesi için işgücü talep edecek İşgücü talep edince işçi ücretleri yani faktör fiyatları artacak. Emek - Yoğun ülkelerde ücretler artacak Sermaye - Yoğun ülkelerde ise ücretler azalacak. 3-) Stolper Samuelson -> Gelir Dağılımı Teoremi Klasiklerin Serbest Ticaret fikrine kısmen

15 karşı çıkmışlardır. Klasikler Serbest Ticarette her iki ülke de kazançlı çıkar ve Korumacılık her iki ülkenin de zararına olur demiştir. Ama bu teoriye göre -> Serbest ticaret -> Ülkenin BOL olarak sahip olduğu faktörün reel gelirini yükseltir. ve kıt faktörün gelirini ise düşüreceğini ortaya koymaktadır. Korumacılık -> Kıt kaynakların reel gelirini yükseltir. Korumacılık ve gümrük tarifeleri ile kıt olan fakötörlerin korunmasını hedeflemiştir. 4-) Rybczynski Teoremi Tam istihdam durumunda Üretim faktörlerinden birisi artarsa O üretim faktörünün yoğun olduğu üretim artar Diğer malların üretimi azalır. Örnek -> Ekmek yapmak için emek talebi arttı. O ülkede ekmek arzı artar. Sermaye yoğun olan araba üretimi azalır. 5-) Singer - Prebich - Mrydal Tezi Teori -> Az gelişmiş Ülkelerin Sanayi sektörünü geliştimek amacıyla KORUMACI yoluna

16 gitmesini belirttiler Sebebi -> Emek-yoğun mal üreten az gelişmiş ülkeler ithal olarak sermaye-yoğun mal alırlar. Her defasında daha fazla ithal mal almak için daha fazla emek yoğun mal üretmeleri gerekir. Bu nedenle ne kadar çok ticaret yaparlarsa dış ticaret hadleri kendi aleylerine sanayi ürünleri satanların lehine olur. Bu nedenle Agü'ler gelişine kadar sanayi sektörü korunmalıdır. 6-) Leontief Paradoxu Heckscher Ohlin Teorisine göre Normalde -> İhraç ettiği mallar içerisinde bir ülkenin hangi faktörü zenginse o faktörü yoğun olarak kullanıyor demektir. Ama Leontief ABD 'de bir araştırma yapmış-> ABD'nin 1 milyon dolarlık ihraç ürünleri içinde sermaye faktürünün daha yoğun çıkması gerekirken Emek yoğun faktürü daha fazla çıkmıştır. NOT!!!

17 Faktör Donatımı -> Hangisi Yoğunsa onu üret Faktör Fiy.Eş. -> U.arası İş gücü Tam Hareketli Stolper Samuelson -> Serbest Ticaret - Korumacılık gelir dağılımını etkiler Singer Prebich -> Sanayi korunsun Rybczynski -> Faktör arzı artarsa üretim artar ÜNİTE 9 ULUSLARARASI İKTİSAT YENİ TEOREMLER YENİ TEOREMLER Nitelikli İşgücü Teoremi Teknoloji Açığı Teoremi Ürün dönemleri Hipotezi Tercihlerde Benzerlik Teoremi Ölçek Ekonomileri Teoremi Hollanda Hastalığı 1-) NİTELİKLİ İŞGÜCÜ TEOREMİ -> Keesing ve Kenen Keessing ve Kenen ileri sürmüştür. Bu teoriye göre -> Nitelikli işgücüne sahip olanlar bu faktöre bağlı işgücüne dayalı üretime yoğunlaşırlar.

18 Vasısfız işçgücüne sahip ülkeler de vasıfısız yolla üretimi yapılabilen üretime yoğunlaşır. 2-) Teknoloji açığı Teoremi -> POSNER Posner ileri sürmüştür. Sanayileşmiş ülkeler yeni malı ürettiklerinde ilk ihracatçısı kendileri olurlar. Ama dış ticarete açıldıklarında Az gelişmiş ülkeler bu malları taklit ederler. Doğal kaynakları ve işgücü de yoğun olan bu ülkeler artık malı eskisine göre daha ucuz üretirler. Ve Sanayileşmiş ülkeler malın satıcısı durumundan alıcısı durumuna düşer. 3-) ÜRÜN DÖNEMLERİ HİPOTEZİ -> Raymond Vernon Raymon Vernon ileri sürmüştür. 3 tane ürün dönemi var i-) Ürün Dönemi-> Sanayileşmiş Ülkeler malı üretirler. ii-) Olgunlaşma Dönemi -> Sanayileşmiş ülkeler uzmanlaşırlar. iii-) Standartlaşmış Ürün -> Gelişmekte olan ülkeler artık bu ürünü üretir hale gelir. Ve sanayileşmiş ülkelerden daha fazla üretirler. Malın ilk ihracatçısı bu malın ithalatçısı olur

19 4-) TERCİHLERDE BENZERLİK TEOREMİ -> LİNDER Malın üretilmesi -> Ülkedeki zevk tercih ve talebe bağlıdır. Hangi ürünler çok seviliyorsa onlar üretilir. Zamanla bu ürünler fazla üretilir. Ve bu ülkenin zevk ve tercihlerine uygun olan ülkelere bu mallar ihraç edilir. 5-) Ölçek Ekonomileri Teoremi -> Krugman ve Helpman Üretimi arttıkça maliyeti azalması ölçeğe göre artan getiridir. Bu durumda üretimde verimlilik sağlanır. Ve pozitif ölçek ekonomisine sahip olan ülkeler karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olurlar. İhracata yönelip ihracat gelirlerini artırırlar. 6-) Hollanda Hastalığı Bir ülkede ani bir şekilde üretim üretim artışı olur ama bunun sonucunda ekonomik daralma meydana gelir. Üretim artışı ile durgunluk aynı anda görülür. Bunun nedeni üretim artışının üretim faktörleri ile senkronize olamamasından kaynaklanır. Dünyada doğal kaynaların fiyatı artar. Ve bir ülke bu fiyatlar arttı diye bu doğal kaynaların üretimine başlarlar. İşgücü olduğu gibi yer değiştir.ve sanayi

20 ürünlerinin üretimini oldukça azaltır. HIZLI ÖZET HECKSCHER OHLİN TEOREMİNDEN TÜREYEN TEOREMLER Faktör Donatımı -> Hangisi Yoğunsa onu üret Faktör Fiy.Eş. -> U.arası İş gücü Tam Hareketli Stolper Samuelson -> Serbest Ticaret - Korumacılık gelir dağılımını etkiler Singer Prebich -> Sanayi korunsun Rybczynski -> Faktör arzı artarsa üretim artar YENİ TEOREMLER Nitelikli İşgücü Teoremi -> Keesing ve Kenen Nitelikliler nitelikli vasıfsızlar vasıfsız iş yapsın Teknoloji Açığı Teoremi -> Posner. İhracatçı olan ülkeler zamanla ithalatçı olur. Ürün dönemleri Hipotezi-> Raymond Vermon Ürün dönemi 3 tanedir.son aşamada ihracatçı olan ülke ithalatçı durumuna düşer.

21 Tercihlerde Benzerlik Teoremi -> Linder Bir ülke kendi zevkine göre üretim yapar. Kendi zevkine yakın olan ülkelere ihracat yapar. Ölçek Ekonomileri Teoremi -> Krugman ve Helpman Azalan maliyetlerle üretim yapan ülkeler ihracat bakımından karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Hollanda Hastalığı -> Doğal kaynakarın fiyatı artarsa. Bu ülke bu tür üretim yapar İşgücü bu sektöre kaydığı için diğer üretimler azalır. Özellikle de sanayi ürünleri üretimi yavaşlar.