Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından

Transkript

1 3.Ders

2 Talep ve arz kavramları ve bu kavramları etkileyen öğeler spor endüstrisine konu olan bir mal ya da hizmetin üretilmesi ve tüketilmesi açısından önemli unsurlardır. Spor endüstrisi içerisinde yer alan bir ürünün fiyatlandırılması ya da iki farklı takımın müsabaka biletlerinin ücretinin ne olacağı arz-talep modeline göre belirlenir.

3 Talep ve Talep Miktarı Talep bir mal veya hizmetin, belirli bir zaman dilimindeki, satın alma isteği olarak tanımlanabilir. Ancak bu isteğin ekonomiye etkisinin olması için yeterli satın alma gücüyle desteklenmiş olması şarttır. Aksi halde sadece istek olarak kalan talebin ekonomiye herhangi bir etkisi olmayacaktır.

4 Talep ve Talep Miktarı Mal ve hizmetlerin talebini etkileyen pek çok unsur vardır. Bu unsurların başında şüphesiz ki söz konusu mal ya da hizmetin fiyatı gelmektedir. Ancak fiyat dışında bir mal ya da hizmetin talebini etkileyen faktörler de vardır. Bunlar; tüketicinin geliri, ilişkili malların fiyatları, ikame ürünler, zevkler ve tercihlerdir.

5 Talep ve Talep Miktarı İlişkili mal ya da hizmet, söz konusu olan mal ile birlikte tüketilen ya da tüketimi söz konusu olan ürünlerdir. Bu ürünlere tamamlayıcı mal-hizmet de denilmektedir. İkame ürünler ise mala ya da hizmete tamamıyla rakip olan benzer özelliklere sahip ürünlerdir.

6 Talep ve Talep Miktarı Genel olarak herhangi bir mal ya da hizmetin talebi denildiğinde, öncelikle bu malın fiyatı ile talep miktarı arasındaki ilişki anlaşılır. Bu durumda talep edilen miktarı diğer değişkenler sabit varsayarak belirli bir zaman diliminde piyasada tüketicilerin farklı fiyat düzeylerinde satın almaya hazır oldukları mal veya hizmet miktarı olarak tanımlayabiliriz.

7 Talep ve Talep Miktarı Talep tanımında yer alan belirli bir zaman dilimi (gün, hafta, ay, yıl,..) gibi mutlaka belirtilmelidir. Yani zaman dilimi belirtilmeden talep kavramının az ya da çok olması konusunda bir yargıya varılamaz. Örneğin; 5 saat spor yaparım açıklamasında güne, haftaya, aya veya yıla göre 5 saatlik zaman dilimi, az ya da çok olarak, birbirinden farklılık gösterir.

8 Talep ve Talep Miktarı Talebi etkileyen diğer değişkenler ilgili ve ikame ürünlerin fiyatlarıdır. Örneğin tenis veya badminton sporunu rekreatif olarak yani boş zamanlarınızı değerlendirmek amaçlı yapmakta olduğunuzu varsayalım. Tenis veya badminton oynamanın maliyeti, bu iki spor dalından birisini seçmenizi etkileyecektir. Bu iki aktivite birbirlerini ikame eden ya da rakip konumda olan ürünlerdir.

9 Talep ve Talep Miktarı Bu iki aktivitenin de gerçekleştirilmesinde kullanılan top ve raket tamamlayıcı nitelikte maldır ve bu tamamlayıcı malların fiyatlarındaki değişim, doğal olarak bu iki aktiviteye olan talebi de belirler. Tenis topu ve raketi daha yüksek fiyatlı ise badminton sporunu talep etme ihtimaliniz daha yüksek olacaktır.

10 Talep ve Talep Miktarı Tüketicinin gelirinin artması ya da azalması da talebin artmasını ya da azalmasını etkileyen bir diğer unsurdur. Tüketicilerin gelir düzeyindeki artış, alım gücünde de artış sağlayacağı için talep üzerinde olumlu etki oluşturacaktır. Bunun aksi durumda yani tüketicinin alım gücünün azalmasında ise talepte düşme meydana gelmektedir. Spor ekonomisine konu olan mal ve hizmetlerin, gelirle olan talep ilişkisine bakıldığında, tüketicilerin gelir düzeyi arttıkça spor ürünlerine olan talebin de arttığını ortaya koymaktadır.

11 Talep ve Talep Miktarı Talep yasası; fiyatı daha yüksek olan mal ve hizmete talebin daha az olacağını, fiyatı düşük olan mal ve hizmetin talebinin fazla olacağını ifade etmektedir. İkame Etkisi; Diğer değişkenler sabitken bir malın fiyatı yükseldiğinde, tüketiciler bu mal yerine fiyatı düşük olan malları ikame ederler. Bu durumda fiyatı yükselen malın talebi azalır. Bu durum ikame etkisi olarak tanımlanır. Gelir Etkisi; Diğer değişkenler sabitken, bir malın fiyatı arttığı zaman, gelir sabit olduğundan satın alma gücü azalır. Bu durumda ilk duruma göre talep edilen mal miktarı azalır. Bu etki gelir etkisi olarak tanımlanır.

12 Talep Tablosu ve Talep Eğrisi Talep tablosu diğer değişkenler sabitken, belli bir zaman diliminde tüketicilerin değişik fiyat düzeylerinde satın almaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarını özetleyen tablodur. Talep tablosundan hareketle talep eğrisini elde ederiz. Şekildeki talep eğrisinin aşağı doğru azalan bir eğri olmasının anlamı; tüketicilerin her ek birim mal ve hizmet için daha az para ödemeye gönüllü olmalarını göstermektedir. Talep Tablosu Talep Eğrisi Kombinasyon Bilet Fiyatı ( ) Talep Edilen Bilet a b c d e e d c b a

13 Talebi Etkileyen Diğer Faktörler Spor endüstrisinde ürünlerin talebini etkileyen birçok başka faktör vardır. Bu faktörler yaş, cinsiyet, eğitim durumu, aile, arkadaş çevresi, çalışma saatleri, boş zaman, park veya yeşil alanlara yakınlık durumu gibi sosyo-ekonomik değişkenlerdir ve bunlar spora özgü mal ve hizmetlerde talebi direkt olarak etkilemektedir.

14 Arz ve Arz Miktarı Arz bir mal veya hizmetin, belirli bir zaman diliminde, belirli pir fiyattan piyasaya sunulması olarak tanımlanabilir. Arzın özellikleri; belirli bir piyasa, belirli zaman ve belirli bir fiyat olarak sıralanabilir. Mal ve hizmetlerin arzını etkileyen çeşitli değişkenler bulunmaktadır. Bunlar; üretim maliyetleri, diğer ürünlerin fiyatları, teknoloji, ileriye dönük fiyat beklentileri, vergiler, sübvansiyon (devlet teşviği) ve diğer firmalardır.

15 Arz ve Arz Miktarı Arzı etkileyen temel değişkenlerden birisi üretim maliyetleridir. Üretim maliyetlerinin yüksek olması özellikle firmaların kâr marjlarını azalttığı için firmalar üretim maliyetlerini azaltma çabası içinde olurlar. Üretim maliyetlerinde azalma firmaların kâr marjlarını olumlu etkilediğinden üretim miktarları artacaktır.

16 Arz ve Arz Miktarı Arzı etkileyen diğer değişken ise diğer malların fiyatlarıdır. Üretilen diğer malların fiyatları artarsa bu durumda üretim kaynakları diğer mal ya da hizmetin üretime aktarılacağından, bu durumda göreceli olarak fiyatı artan malın üretimi yani arzı artarken temel mal olarak seçtiğimiz mal ya da hizmetin arzı azalacaktır. Örneğin bir fabrikada hentbol topu üretiliyorken, futbol topunun piyasa fiyatının artması ile fabrika için futbol topu üretmek daha kârlı hale geleceğinden, üretim faktörleri futbol topuna aktarılabilecektir. Dolayısıyla da futbol topu arzı artacaktır.

17 Arz ve Arz Miktarı Teknoloji düzeyinde meydana gelen değişiklikler arz miktarını doğrudan belirler. Örneğin mevcut teknoloji değişimiyle aynı miktar girdi ile daha yüksek düzeyde üretim yapmak mümkün olursa bu durumda teknoloji arzı arttırmıştır olur. Verimlilikte meydana gelen artışlar şüphesiz arz miktarını arttırır.

18 Arz ve Arz Miktarı Gelecek ile ilgili beklentiler de arz miktarını etkiler. Özellikle üretimde şu anki fiyat düzeyinden çok gelecek dönemde ilgili mal ya da hizmetin fiyat beklentisi bugünkü üretim düzeyini belirleyecektir. Fiyat beklentileri ilgili ürünün tüketici bütçesindeki oranını belirleyeceği için gelecekte ürün fiyatında meydana gelecek olan artışlar, bugünkü üretim miktarının azalmasına neden olacaktır.

19 Arz ve Arz Miktarı Bunların dışında vergiler, sübvansiyon ve endüstrideki firma sayısı da arz miktarını etkiler. Devletin herhangi bir mal ya da hizmetin üretimine ilişkin olarak uygulamaya koyduğu vergi değişikliği, üretim maliyetlerini etkileyecektir. Vergi oranlarındaki artışlar ile üretim maliyetleri artacağından arz miktarı azalacaktır. Tersi durumda ise üretim maliyetlerinin azalması, üretim miktarının artmasına neden olacaktır.

20 Arz ve Arz Miktarı Yine aynı biçimde sübvansiyonlar da ilgili üretimin teşvik edilmesi anlamına geldiğinden, bu durumda arz miktarı artacaktır. Özellikle geliştirilmek istenen sektöre yönelik olarak devlet bir kamu politikası oluşturabilir. Bu durumda o sektörde üretimi gerçekleştirilen mal ve hizmetlerin teşviki anlamına gelmektedir.

21 Arz ve Arz Miktarı Piyasadaki diğer firmaların sayısı da arz miktarını belirler. Firma sayısında meydana gelen artışlar üretime konu olan mal ve hizmet miktarını arttırdığından arz miktarı artar. Tersi durumda ise arz miktarı azalacaktır.

22 Arz ve Arz Miktarı Piyasadaki diğer firmaların sayısı da arz miktarını belirler. Firma sayısında meydana gelen artışlar üretime konu olan mal ve hizmet miktarını arttırdığından arz miktarı artar. Tersi durumda ise arz miktarı azalacaktır.

23 Arz Tablosu ve Arz Eğrisi Arz yasasına göre fiyatlar arttıkça üretime konu olan arz miktarı artacak ya da tam aksi durumda fiyatlar azaldıkça üretime konu olan arz miktarı düşecektir. İşte fiyatlar ile üretim miktarı, yani arz miktarı arasındaki bu doğrusal ilişkiye Arz Yasası denir. Arz Tablosu Kombinasyon Top Fiyatı ( ) Arz Edilen Top a 20 0 b c d e (Fiyat) Arz Eğrisi (Miktar)

24 Arz Talep Dengesi (Piyasa Dengesi) Arz ve Talep piyasada fiyat mekanizmasının oluşmasında etkili olan iki temel faktördür. Ürünlerin piyasa fiyatı arz ve talebin dengesi sayesinde belirlenmektedir. Talep eğrisi farklı fiyat düzeylerinde, tüketicilerin satın almak istedikleri mal ve hizmetleri gösterirken, arz eğrisi ise üreticilerin farklı fiyat düzeylerinde, üretmek istedikleri mal ve hizmet miktarını göstermektedir. Piyasa dengesi arz edilen miktar ile talep edilen miktar kesiştiği noktada oluşmaktadır.

25 Arz Talep Dengesi (Piyasa Dengesi) (Fiyat) Piyasa Dengesi (Miktar) Yandaki grafikte S eğrisi tenis raketi arzını, D eğrisi ise Tenis raketi talebini göstermektedir. C noktasında 50 liralık fiyat düzeyinde arz ve talep dengesi sağlanmaktadır. Yani arz edilen miktar ile talep edilen miktar birbirine eşittir. 75 liralık fiyat düzeyinde AB arasında ise arz fazlası vardır. Arz fazlası fiyatların aşağıya doğru düşme trendinde olmasına neden olmaktadır. EF arasında 25 liralık fiyat düzeyinde talep fazlası vardır. Bu nedenle fiyatlar yükselme trendindedir. Dolayısıyla nihai denge C noktasında sağlanacaktır.

26 Uslu, N.Ç. (Editör) (2013). Spor Ekonomisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Eskişehir