LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

Transkript

1 LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak artar. Albümin: Artmış albümin dehidratasyon da, azalmış albümin ise karaciğer hastalıklarında, nefrotik sendromda, kalp yetmezliğinde, açlık ve yetersiz beslenmede, barsak emilim bozukluklarında, lösemide olur. Alkali Fosfataz (ALP): Yüksek alkali fosfataz ergenlikte hızlı kemik gelişimi dönemlerinde, kemik hastalıklarında, kırıklarda, karaciğer ve kemik tümörlerinde, lösemide görülür. Aspartat Transaminaz ( AST=SGOT): Yüksekliği alkolizm, siroz, hepatit, ilaca bağlı, safra yolu hastalıklarında görülür. Azalmış AST üremide, B6 eksikliğinde ve ilaca bağlı olarak görülür. Direk Bilirübin: Artmış direk bilirübin hepatit, siroz, neoplazm, safra yolu hastalıkları ve yeni doğan sarılığında görülür.

2 Total Bilirübin: Karaciğer hastalıkları (hepatit, siroz, neoplazm), alkolizm, hemolitik hastalıklar, safra yolu hastalıkları ( taş, tıkanma, tümör) yeni doğan sarılığı ve anoreksi de görülür. Kalsiyum: Artmış kalsiyum hiperparatiroidizm de, akciğer ve meme kanserinde, kemik resorbsiyonu nun arttığı durumlarda görülür. Azalmış kalsiyum beslenme bozukluklarında, barsak emilim bozukluklarında, Vit D eksikliğinde görülür. Karbon Dioksit: Artmış karbon dioksit Respiratuvar asidoz ve/ veya metabolik alkalozda, azalmış karbon dioksit respiratuvar alkaloz ve / veya metabolik asidoz da görülür. Klor ( Cl): Artmış klor miktarı dehidratasyonda, metabolik asidozda, azalmış klor miktarı ise aşırı hidrasyonda respiratuvar asidoz ve metabolik alkaloz da görülür. Total kolesterol: Artmış total kolesterol, beslenme bozukluğu, hipotiroidizm de görülür. Azalmış total kolesterol beslenme bozukluğu, emilim bozukluğu ve hematolojik hastalıklarda görülür. Kreatinin:

3 Artmış kreatinin renal hastalıklarda, böbrek yetmezliğinde, Glomerüler filtrasyonun düştüğü durumlarda artar, düşük kreatinin ise kas kitlesinin azaldığı durumlarda, karaciğer hastalıklarının ileri dönemlerinde görülür. Ferritin: Artmış ferritin hemokromatoz, hematolojik hastalıklar, akut karaciğer hastalıkları, lenfoma ve hepatosellüler karsinomada görülür. Düşük ferritin ise demir eksikliğinde görülür. Gama Glutamik transferaz ( GGT): GGT safra yolu tıkanmalarında, siroz da, hepatitlerde, karaciğer ve pankreas kanserlerinde ve alkolizm de artar. Glikoz: Kan şekeri diyabet de yüksek, insülinoma da düşük seyreder. High Density Lipoprotein ( HDL): Artmış HDL östrojen yüksekliğinde, Doğum kontrol hapları kullanımı sırasıdna, ilaçlara bağlı olarak yüksek seyreder, obezite de, diyabette ve üremi de düşük seyreder. Demir ( Fe): Yüksek demir hemakromatoz da, hemolitik anemide, akut karaciğer hastalıklarında yüksek görülür. Düşük demir ise demir eksikliği anemisinde görülür.

4 Laktat Dehidrojenaz (LDH): Neoplazm larda, hematolojik hastalıklarda, miyokard, pulmoner ve renal infarktüslerde, infeksiyöz mononükleozisde LDH yükselir. Low Density Lipoprotein (LDL): Yüksek LDL ateroskleroz ve koroner kalp hastalıklarında yüksek bulunur. Magnezyum (Mg): Yüksek Mg böbrek yetmezliği ve solunum yetmezliğinde, düşük Mg epilepsi ataklarında, tetani de, kardiak aritmilerde, Ca ve K düşüklüğünde görülür. Fosfor ( fosfat) : Böbrek taşlarına, böbrek yetmezliğinde, akromegalide, hipoparatiroidizm de, kemik metastazlarında yüksek görülür. Osteomalazi de, hiperparatiroidide düşük bulunur. Potasyum (K): Yüksek potasyum travma ve ezilmelerde, Addison hastalığında, asidoz da, böbrek hastalıklarında yüksek bulunur. Primer aldosteronizm de metabolik alkaloz da, Cushing sendromunda, renal tübüler hastalıklarda ise düşer. Total Protein: Dehidratasyonda total protein yüksek bulunur, beslenme bozukluğu, emilim bozuklukları ve ödem de düşük bulunur.

5 Sodyum (Na): Yüksek Na dehidratasyonda, Cushing sendromunda, aldosteronizm de görülür. Düşük Na ise addison hastalığı, over hidrasyon, hipopituitarizm ve karaciğer hastalıklarında görülür. Total Demir Bağlama Kapasitesi (TDBK): Artmış TDBK demir eksikliğinde. Azalmış TDBK hemokromatoz da görülür. Trigliserid: Artmış trigliserid aterosklerotik hastalıklarda, koroner arter hastalıklarında, aşırı karbonhidrat alımında, obezite ve pankreatitte görülür. Üre: Artmış üre kronik böbrek hastalıklarında, akut böbrek yetmezliğinde, ketoasidoz da, dehidratasyonda ve GİS kanamalarda görülür. Düşük üre ise gebeliğin son dönemlerinde, protein alımının azaldığı durumlarda, aşırı hidrasyonda, SIADH ve karaciğer yetmezliğinde görülür. Ürik Asit: GUT hastalığında, böbrek taşında, metabolik hastalıklarda, diüretik kullanımında, dissemine neoplazm larda, alkol alımında, böbrek yetmezliğinde hipertansiyonda artar.

6 BEYİN OMUİLİK SIVISI ANALİZİ Cerebrospinal fluid (CSF); CSF analysis; Cerebrospinal fluid analysis Beyin Omurilik Sıvısı ( BOS) beyin ve omur iliğin içinde yüzer halde saklandığı vücut sıvısıdır. Sinir sistemini ilgilendiren hastalıkların teşhisinde çok değerli bilgiler verir. BOS sıvısında çalışılan test guruplarını kapsar. BOS içinde şeker, protein, hücre sayısı ve diğer kimyasallar bakılır. Beyin omurilik sıvısı birçok yöntemle alınabilir. En sık kullanılan yöntem lombar ponksiyon dur ve omur bölgesinden bir iğne ile girilerek alınır. Ayrıca sisternal ponksiyon, ventriküler drenaj ile de alınabilir. Örneğin laboratuara hızla ulaştırılması gerekir. BOS analizi ne için yapılır? Beyin omurilik sıvısı beyin ve omur iliğin içinde yüzdüğü ve beslendiği sıvıdır. Beyin omurilik hastalıklarında BOS analizi çok değerli bilgiler sunar. Aşağıdaki hastalıklarda BOS analiz istenir: Enfeksiyon hastalıkları menenjit ve ansefalit şüphesi, Pirion hastalıkları ( deli dana vb. ), Sinir sistemi kanser ve tümörleri, Nörodejeneratif hastalıklar, İnflamatuar ve romatizmal hastalıklar, Demans ve Alzheimer, Sinir sistemi kanser ve tümörleri ile Ve sebebi açıklanamayan durumlarda BOS analizi istenir. BOS analizinde hangi testler yapılır? Alınan BOS örneğinde aşağıdaki testler yapılır: Glukoz ( aynı anda alınan kan şekeri de bakılmalıdır),

7 Hücre sayımı ve hücre tipi, Gram, Giemza ve EZN buyama, Klor, Glutamin, LDH, Kültürler, Ayrıca aşağıdaki testler eklenebilir Tüberküloz kültürü, VDRL sifilis araştırması, Oligoklonal bant, Viral antijen ve antikorlar, Bakteriyel antijen ve antikorlar, Mantar kültürü, PCR testleri Patoloji ve sitoloji istekleri yapılabilir. BOS da normal değerler nelerdir? Enfeksiyon ajanlarına karşı ( viral, bakteriyel ) antijen ve antikor testlerinin negatif olması beklenir, Hücre sayısı 5 in altında ve hepsi mono nükleer hücre olmalı, Klor : meq/l Glikoz: mg/dl olmalı ( yada eş zamanlı kan şekerinin 2/3 ünden fazla olmalı) Glutamin: 6 15 mg /dl olmalı, LDH: 2,0 7,2 U/mL olmalı, Protein miktarı: mg/dl olmalıdır. Referanslar: Griggs RC, Jozefowicz RF, Aminoff MJ. Approach to the patient with neurologic disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 418. Rosenberg GA. Brain edema and disorders of cerebrospinal fluid circulation. In: Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J, eds. Bradley: Neurology in Clinical Practice. 5th ed.

8 Philadelphia, Pa: Butterworth-Heinemann Elsevier; 2008:chap 63. SPOR CHECK-UP PROGRAMI SPOR CHECK-UP özellikle aşağıda sayılan risk faktörlerinin bir veya birkaçını taşıyan kişilerin spor veya bir egzersiz programına başlamadan önce metabolik, kardiak durumlarının tespitini, sarılık testlerini, kan sayımını, tiroid, böbrek ve karaciğer fonksiyon testlerini içerir. Not : Ücret bilgisi sadece telefon ile verilebilmektedir Spor için risk faktörleri nelerdir? Kalp krizi geçirmiş kişiler, Kilolu kişiler, Sigara içenler, Ailede kalp hastalığı olan kişiler, Ailede CVA hastalığı olan ( felç, geçici felç ) kişiler, Kolesterol düzeyi yüksek erkekler, 40 yaşın üstü ve hiç spor yapmamış kişiler, Perimenapoz ve menapozda olan kadınlar, Kardiak ritm bozuklukları olanlar, Tiroid hastalığı olanlar, Diyabetik ler, Akciğer hastalığı olanlar, Hipertansif kişiler, Böbrek ve karaciğer fonksiyon bozukluğu olanlar, Kronik iltihabi hastalığı olanlar, Kanama ve pıhtılaşma bozukluğu olanlar,

9 Testler: Kronik anemisi olan kişiler için spor öncesi yapılması önerilen chec up programıdır. AÇLIK KAN ŞEKERİ HEMOGRAM ( TAM KAN SAYIMI ) WBC RBC PLT HB HTC MCV MCH MCHC RDW TAM İDRAR TAHLİLİ ÜRE KREATİNİN SGOT SGPT SEDİMENTASYON TOTAL KOLESTEROL HDL KOLESTEROL LDL KOLESTEROL VLDL KOLESTEROL TRİGLİSERİD TSH ANTİ HAV IgM HBs AG ANTİ HCV EKG

10 YENİ DİYABET CHECK UP Toplumda giderek artan sıklıkta görülmeye başlanan ve başlangıç yaşı genç yaşlara doğru kayan şeker hastalığının erken teşhisi için bir Check Up programı hazırladık. Diyabet Check Up paketi aşağıdaki laboratuar testlerini içerir. Not : Ücret bilgisi sadece telefon ile verilebilmektedir Testler: Açlık Kan şekeri Post Prandial 2. Saat kan şekeri Açlık İnsulin düzeyi HOMA IR ( insulin direnci hesaplanması ) Hemoglobin A1c ( 3 aylık şeker bilançosu ) HOMA _ IR : İnsülin direnci hesaplamasıdır. Pankreas tarafından üretilen insülin in vücut için gerekli ve yeterli etkiyi sağlayamamasıdır. İnsüline karşı direnç gelişir ise yağ hücrelerinde depolanmış trigliserid ler enerji sağlamak amacıyla kana verilir ( kanda trigliserid artar ), şekerin kas ve karaciğere girmesi zorlaşır, kanda şeker artar. İnsülin direnci sonucu ortaya çıkan bu durum kan da yüksek seviyelerdeki insülin ve şeker oranına yol açar. İnsülin direnci genellikle metabolik sendrom ve tip 2 diyabete sebep olur. HOMA IR testi ile erken dönemde insülin direncinin

11 tespit edilmesi diyabet ve metabolik sendromun erken dönemde tespiti ve önlenmesi için ilk adımdır. Hemoglobin A1c: Diğer ismiyle şekerlenmiş hemoglobin ( yada kısaca Hba1c), şeker hastalığında tedavinin etkinliğini ölçmek, kimi zaman da şeker hastalığı tanısı koymak için kullanılan bir testtir. Hemoglobin A1c sıklıkla HbA1c olarak da kısaltılır. Şeker hastalığı tedavisinde geçmiş iki-üç aya ait kan şekeri profili hakkında bilgi verdiği için geçtiğimiz yıllarda artan sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Açlık kan şekerinden farklı olarak şekerin gün içindeki artışını da gösterir, şeker hastalığı teşhisinde kullanılır. Hastanın şeker kontrolünü başarıp başaramadığını yani tedavinin başarısını gösteren en basit testtir. İnsülin: Vücudumuzda karbonhidrat metabolizmasının en önemli düzenleyicisidir. Pankreastan salınır. Kan şekerini düşüren en önemli tek hormondur. İnsülün karbonhidrat metabolizmasının birinci ve en önemli düzenleyicisi olmakla birlikte yağ ve protein meatbolizmaları üzerinde de önemli etkileri vardır. İnsuli in tam yokluğunda tipi şeker hastalığı ( insuline bağımlı şeker hastalığı ), bu hormonun eksikliği yada buna karşı direnç gelişmesi durumunda da Tip II şeker hastalığı ortaya çıkar. DETAYLI KADIN CHECK- UP Detaylı kadın check-up programında : tam kan sayımı anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, tam idrar

12 tahlili, açlık kan şekeri, 3 aylık kan şekeri bilançosu, vücut insülin direnci, kan insülin seviyesi, böbrek fonksiyonları, karaciğer fonksiyonları, kan yağları ve kolesteroller in analizi, kalp fonksiyonları ve EKG, bağırsak gizli kanama taraması, dışkı mikroskobisi ve parazit taraması, kalsiyum miktarı, over ve meme kanseri ön taraması, hepatit B virüs taşıyıcılık ve aşı taraması, hepatit A taraması, tiroit fonksiyonları taramaları yapılmaktadır. Not: Ücret bilisi sadece telefonla verilebilmektedir Detaylı kadın Check Up programı aşağıdaki laboratuvar testlerini kapsar. Testler : TAM KAN SAYIMI ( HEMOGRAM ), SEDİMENTASYON, TAM İDRAR ANALİZİ, DIŞKIDA GİZLİ KAN, DIŞKI MİKROSKOPİSİ VE PARAZİT ARAŞTIRMASI, AÇLIK KAN ŞEKERİ, HBA1C ( 3 AYLIK KAN ŞEKERİ BİLANÇOSU ), HOMA IR ( İNSULİN DİRENCİ ), İNSULİN, ÜRE, KREATİNİN, ÜRİK ASİT, Na, K, Cl ( ELEKTROLİTLER ), TOTAL KALSİYUM, SGOT ( AST ), SGPT ( ALT ), GGT ( GAMMA GLUTAMİL TRANSFERAZ ), LDH ( LAKTAT DEHİDROGENAZ ), ALP ( ALKALEN FOSFATAZ ), TOTAL KOLESTEROL,

13 HDL KOLESTEROL, LDL KOLESTEROL, VLDL KOLESTEROL, TRİGLİSERİD, Ca 125 ( OVER KANSER TARAMASI ), Ca 15-3 ( MEME KANSER TARAMASI ), CRP, ROMATOİD FAKTÖR, HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ ), ANTİ HBs ( HEPATİT B ANTİKORU ), ANTİ HAV TOTAL ( HEPATİT A ANTİKORU ), TSH ( TROİD STİMULAN HORMON ), T3 (TRİİODOTRİONİN ), T4 ( TETRAİODO TRİONİN ), EKG ( ELEKTROKARDİOGRAFİ ). YENİ GENEL CHECK-UP Yeni genel check up programında : anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, idrar tahlili ve açlık kan şekeri taraması, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının taraması, kan yağları ve kolesterol analizi, tiroid fonksiyonları taraması, kalp fonksiyonları, akciğer fonksiyonları ile hepatit A ve hepatit B taramaları yapılmaktadır. Not : Ücret bilgisi sadece telefon ile verilebilmektedir Testler: TAM KAN SAYIMI ( hemogram )

14 SEDİMENTASYON TAM İDRAR ANALİZİ AÇLIK KAN ŞEKERİ ÜRE KREATİNİN ÜRİK ASİT SGOT ( AST ) SGPT ( ALT ) TOTAL KOLESTEROL HDL KOLESTEROL LDL KOLESTEROL TRİGLİSERİD TSH ( TİROİD STİMULAN HORMON ) T3 ( TRİİODO TRİONİN TİROİD HORMONU ) T4 ( TETRAİODO TRİONİN TİROİD HORMONU ) HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ ) ANTİ HB s ( HEPATİT B ANTİKORU ) ANTİ HAV ( HEPATİT A ANTİKORU ) EKG ( ELEKTROKARDİOGRAM ) METABOLİK PANEL Basic metabolic panel; SMAC7; Sequential multichannel analysis with computer-7; SMA7; Metabolic panel 7; CHEM-7 Metabolik Panel: Amerika ve Avrupa ülkelerinde sık kullanılan ana metabolik parametrelerin bakıldığı test panelidir. Ülkemizde bu isimde çok kullanılmaz. Metabolizma hakkında kısa ve öz bilgi verir. Kandan bakılır.

15 Metabolik panel hangi bilgileri verir? Üre ( yada BUN), kreatinin, CO2, kan şekeri, ve elektrolitler bakılır. Panel böbrek fonksiyonları, kan asit / baz dengesi, kan şekeri, elektrolitler hakkında bilgi verir. Metabolik panel için normal değerler: BUN: 7 to 20 mg/dl CO2 (carbon dioxide): 20 to 29 mmol/l Kreatinin: 0.8 to 1.4 mg/dl Glukoz : 64 to 128 mg/dl Serum klor: 101 to 111 mmol/l Serum potasyum: 3.7 to 5.2 meq/l Serum sodyum: 136 to 144 meq/ KAN ŞEKERİ - GLİKOZ Glikoz; Glucose; Blood Sugar; Kan Glikozu; Kan şekeri yani glikoz vücudun yaşam için gerekli tek enerji kaynağıdır. Hem besinler yoluyla bağırsaklardan emilerek kana geçer hemde yağ ve proteinlerden yapılır. Glikozun fazlası karaciğerde depolanır. Vücutta kan şekerini düşüren ana enzim insülin dir ve insülin olmaz ise kan şekeri hücre içine giremez yani kullanılamaz ve kan şekeri sürekli yüksek kalır. Yüksek şeker vücuda çok zarar verir, buna şeker hastalığı yani diyabet denir. Kan şekeri için normal değerler: Kan şekeri normalde mg/dl arasında olmalıdır.

16 Kan şekerinin artmasına neden olan hastalıklar ( hipergisemi sebepleri): Şeker hastalığı Diyabet, Bazı hormonal hastalıklar, Bazı böbrek üstü bezi hastalıkları, Pankreas iltihapları, Bazı ilaçlar ve ilaç zehirlenmeleri. Kan şekerinin düşmesine neden olan sebepler ( Hipoglisemi sebepleri): Açlık, Kontrolsuz diyabet, İnsülin fazlalığı, Pankreas hastalıkları, Akut iltihabi hadiseler, Bazı malin tümörler, Bazı hormonal bozukluklar, Böbrek üstü bezi hastalıkalrı, Karaciğer hastalıkları, Gebelik, Metabolik hastalıklar.