T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME MERKEZÎ ISITMA TESİSATI 2 ANKARA 2008

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ KOLON BORULARI MONTAJI Kolon Boruları Montajı Gidiş Kolon Borusu Çekme Dönüş Kolon Borusu Çekme Kolon Vanası Takma Döşeme ve Duvar Geçişleri Kolon Borularını Tespit Etmek Kolonları Ana Borulara Bağlamak...8 UYGULAMA FAALİYETİ...9 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...10 ÖĞRENME FAALİYETİ BRANŞMAN (BAĞLANTI) HATTI Branşman (Bağlantı) Hattı Gidiş-Dönüş Branşman Borularının Bağlantısı Branşman Borularına Isıtıcı (Radyatör) Vanalarının Takılması Radyatör Vanası İç Ayarını Yapmak Branşman Borularını Tespit Etmek...15 UYGULAMA FAALİYETİ...16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...17 ÖĞRENME FAALİYETİ ISITICILAR Dilimli Isıtıcılar (Radyatörler) Dökme Dilimli Radyatörler Çelik Dilimli Isıtıcılar Alüminyum Dilimli Isıtıcılar Boru Isıtıcılar Serpantin Boru Isıtıcı Kollektör Boru Isıtıcı Kanatlı Boru Isıtıcı Levhalı Boru Isıtıcı Konvektörler Panel Isıtıcılar Fanlı Isıtıcılar (Ünit) Isıtıcı Montaj Elemanlarını Tespit Etmek Dilimli Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Panel Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Konvektör ve Fanlı Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Dilimli Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Borulu Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Konvektörleri Montaj Elemanlarına Sabitlemek Panel Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek...32 i

4 Fanlı Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Branşman Borusuna Isıtıcıları Bağlamak...33 UYGULAMA FAALİYETİ...35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...36 MODÜL DEĞERLENDİRME...38 CEVAP ANAHTARLARI...39 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...40 KAYNAKÇA...41 ii

5 KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 582YIM013 Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme MODÜLÜN ADI Merkezî Isıtma Tesisatı 2 MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN GENEL AMACI MODÜLÜN AMAÇLARI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI AÇIKLAMALAR Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı Isıtma ve Sıhhi Tesisat Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar (Bakım Onarım) Servisi Bu modül, merkezi ısıtma tesisatı montaj ve uygulamaları konularında beceriler kazandıracak öğrenme materyalidir. Merkezi Isıtma 1 Modülü nü almış olmak. Merkezi Isıtma 2 Modülü ile ısıtma tesisatlarında kolon borusu, branşman hattı ve ısıtıcı montajlarını yapabilmek. Bu modül ile ilgili uygun ortam ve araç gereç sağlandığında; kolon borusu, branşman hattı ve ısıtıcı montajlarını yapabileceksiniz. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun kolon boruları, branşman hattı ve ısıtıcı montajı yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Standartlarına uygun olarak kolon borularını çekebileceksiniz. 2. Standartlarına uygun olarak branşman bağlantısını yapabileceksiniz. 3. Standartlarına uygun olarak ıstıcı montajlarını yapabileceksiniz. Ortam Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane, Internet ortamı, ev, vb öğrencinin kendi kendine veya grupla çalışabileceği tüm ortamlar. Sınıf Donanımı Televizyon, sınıf kitaplığı, VCD, DVD çalar, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, Internet bağlantısı, öğrenim metaryalleri vb. Atölye Donanımı Konsol ve kelepçeler, matkap (el breyizi), sert (elmas) matkap ucu, tornavida, dübel, vida, cıvata, somun, çekiç, murç, keski, mala, su terazisi (su düzeci), çimento, kum, su, üstüpü, renkli kurşun kalem (kırmızı), şeritmetre, grup (nipel) anahtarı, nipel anahtarı çevirme (sıkma) kolu ve uzatma borusu, ahşap destek, rakor anahtarı, kurbağacık iii

6 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME anahtarı, allen anahtarı, ince eğe, radyatör (ısıtıcı) ve dilimleri, birleştirme parçaları (nipel, redüksiyon, tapa, conta), vana, pürjör, kendir (keten) veya teflon bant, sızdırmazlık elemanı (sülyen boya veya bezir macunu), boru anahtarı, blok not, bilgi işlem sayfası. Her işlem sonunda işlemle ilgili yeterlilikleri ölçmek için, belirlenmiş bir sürede test ve uygulama işlemi gerçekleştirilecektir. Dersin işlenmesi sırasında gösteri ve uygulama yöntemi uygulanacaktır. Verilen çizimi verilen sürede yapabilme yeterliliği sağlanacaktır. İşlem basamaklarını ayrıştıracak, en kısa sürede çizimi yapabilecektir. iv

7 GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ Günümüzde ihtiyaçların hızla artmasına paralel olarak teknolojide çok hızlı gelişmektedir. Bizler de gaz ve tesisat teknolojisi alanında, üretimde bulunarak bu ihtiyaçları karşılamak durumundayız. Ürünlerimizin ve hizmetlerimizin piyasada kabul görebilmesi için, güncelleştirilmesi ve yeni teknolojilerin üretimde kullanılması gerekmektedir. Isıtma ve sıhhi tesisatçısı, işlerinin tamamını konutlarda ve işyerlerinde yapmaktadır. Bu nedenle, genel ahlak, iş ahlakı, dürüstlük, güvenilirlik gibi özelliklere sahip olmalı; giyim, tavır, davranış, konuşma şekli ile güven telkin etmelidir. Merkezi Isıtma-3 Modülü nde yer alan ısıtıcı çeşitlerini ve montajını, kolon borularının ana borulara bağlantısını, proje şartlarına uyarak sağlam, estetik ve dengeli olarak yapmalıdır. Bu sayede çağımızın en büyük sorunlarından olan enerji tasarrufuna da katkı sağlayacağınızı unutmayınız. Sizler bu modül yardımıyla daha konforlu ve düzenli merkezi ısıtma tesisatları hazırlayabileceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Gerekli donanım sağlandığında standartlara uygun olarak kolon borularının montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Kolon borularının yerlerinin tespitinde nelere dikkat edildiğini araştırınız. 1. KOLON BORULARI MONTAJI 1.1. Kolon Boruları Montajı Kolon boruları, alttan dağıtmalı tesisatlarda ana dağıtım borularından itibaren üst katlara dikey olarak döşenen borulardır. Gidiş ve dönüş olarak ikişer adet olarak döşenir. Üstten dağıtmalı ısıtma tesisatlarında ise çatı katından bodrum kata doğru indirilir. Her iki tesisat çeşidinde de kolon borusu çapı, ana borudan sona doğru küçülerek devam eder. Her kata gerekli branşman bağlantısı bırakılır. Kolon bitişinde çap, en küçük değere düşer ve projede belirtilen ısıtıcı bağlantısı boru çapı kadardır.açık genleşme tanklı tesisatlarda gidiş kolonu genleşme tankına kadar uzatılır Kolon boruları pürjörlü kolon vanası (kovsa vana) ile ayar yapılır. Ayrıca kolon üstünde yapılacak tamirat ve çalışmalarda, gerektiğinde kolon suyunu tamamen boşaltmak için de kullanılır. Vana bağlantısı vidalı olup her iki kolon borusuna (gidiş ve dönüş) da takılır. Kolon borusunun ana boruya bağlantısı için bindirme tabiri de kullanılır. Bu bağlantı ana borunun çekilmesinden sonra yapılır. Kolon ucuna takılan ve kolon vanasına bağlanan parça boruyla ana boruya bağlantı yapılır. Bu bağlantı suyun akışını önlemeyecek şekilde yapılmalıdır. Kolon boruları katlardan geçirilirken kovan içine alınır. Şekil 1. 1:Kolon borusu bağlantı ölçüleri 3

10 1.2. Gidiş Kolon Borusu Çekme Bina duvarına, verilen ölçülerde kelepçe yerlerini işaretleyiniz. Kelepçenin kuyruğu girecek biçimde, duvarı deliniz. Kelepçe kuyruğunun gireceği derinliği işaretleyiniz. Delik içini ıslatınız ve bir miktar çimento harcı doldurunuz. İşaret çizgisi sıva yüzeyine çakışacak biçimde, kelepçeyi delik içine yerleştiriniz ve kenarlarını taş parçalarıyla sıkıştırınız. Kelepçeleri, yatay terazisinde ayarlayınız. Taş parçaları üstünü, sıva yüzeyine kadar doldurarak düzeltiniz ve kurumaya bırakınız. Kolon borusunu, radyatör ölçülerine uygun kesiniz. Te bağlantısı için diş açınız. Kendir sarınız. Sülyen sürerek Te parçasını sıkınız. Hazırlanan kolon borusunu kelepçelere bağlayınız Dönüş Kolon Borusu Çekme Şekil 1.2: Gidiş kolon borusu bağlantı ölçüleri Bina duvarına verilen ölçülerde kelepçeleri yerleştiriniz. Uygun çaplı siyah demir borudan, kolon borusunu kesiniz. Sıcak işlem uygulayarak köprü bükümünü yapınız. Te parçasını, kendir ve sülyenli sıkınız. Hazırlanan boruyu kelepçelere bağlayınız. Su terazisiyle borunun dikliğini kontrol ediniz. Gidiş ve dönüş kolon borusu arasında 100 mm boşluk bırakınız. Şekil 1.3: Dönüş kolon borusu bağlantı ölçüleri 4

11 Kolon Vanası Takma Kolon ile ana boru arasına önceden hazırlanıp bükülmüş boruya diş açılır. Diş açılan boruya kendir sarıp sülyen sürülür ve vana yönüne dikkat edilerek takılır. Gerekli kaynak birleştirmeleri yapılarak işlem tamamlanır. Aşağıdaki şekilde, vananın içyapısı gösterilmiştir. Şekil 1.4: Kolon vanası 1.4. Döşeme ve Duvar Geçişleri Kolon boruları ile diğer ısıtma boruları, amacına uygun olarak katlar arasında veya odadan odaya geçiş yapar. Geçiş sırasında duvar ve döşeme delinerek boru içinden geçirilir. Yerine göre ısı kaybı, korozyon ve ısınan borunun uzaması göz önünde bulundurularak geçiş yapılır. Bu geçişlerde boru kovanı ya da geçiş rozeti kullanılır. Boru kovanı, tek parça ve ısıtma borusunun içinden geçirildiği geçiş elemanıdır. Çoğu zaman, ısıtma borusunun iki çap üstünde bir borudan kesilerek yapılır. Geçiş rozeti ise özel imal edilmiş iki parça ve biçimli geçiş elemanıdır. Genelde metalden imal edilir. Kuru döşemelerde ahşaptan yapmak da mümkündür. Boru geçiş elemanları, bina duvarı ve döşemesine yüksek dozlu çimento harcıyla tutturulur. Duvar veya döşeme yüzeylerini mm kadar geçecek uzunlukta olur. Islak hacimlerde, bu uzunluk daha da arttırılabilir. Özellikle banyo ve tuvaletten geçen borularda dikkat edilmelidir. Geçiş elemanı kenarları, sızdırmaz şekilde doldurulur. Gerekirse ısıya karşı yalıtılmalıdır. 5

12 Şekil 1.5: Döşeme ve duvar geçişleri 1.5. Kolon Borularını Tespit Etmek Kolon borularını ve diğer boruları, İstenen konumda durabilmeleri için bina elemanlarına tutturulmaları gerekir. Boruları binaya sabitlemekte kullanılan gereçlere, boru montaj elemanları denir. Boru montaj elemanları; kelepçe, konsol ve askılardır. Kolon borularını sabitlemek için kullanılan montaj elemanına kelepçe denir. Kelepçeler parçalı yapılarak parçaları vida ile birbirine birleştirilir. Bir ucu bina elemanına monte edilir. Diğer ucu ise boruyu çepeçevre kavrar. Boruyu istenilen konumda tutar. 6

13 Şekil 1.6: Kelepçe şekilleri Montaj elemanlarının görevi, yük ve istenmeyen kuvvetleri taşımaktır. Montaj elemanı, kullanıldığı boru yükünü çekecek yapıda olmalıdır. Bina elemanlarına sağlam bir şekilde tutturulmalıdır. Önce montaj elemanının konması gereken nokta işaretlenir. Bina elemanı uygun biçimde delinir. Montaj elemanının bina elemanına gireceği derinlik belirlenir. Delik içi suyla ıslatılır. Çimento harcıyla delik içine yerleştirilir. Boru yükü kuruduktan sonra bindirilmelidir. Günümüzde dübel - vida ile montaj edilen tipte kelepçeler yaygın olarak kullanılmaktadır. Yükün fazla olduğu yerlerde çelik dübel kullanılması gerekir. Plastik dübeller fazla yüklerde ezilebilr. Boru tespit elemanları, birbirini takip eder biçimde ve uyum içinde monte edilir. Yatay ve dikey terazisine kesinlikle bakılır. Boru, her montaj elemanına aynı oranda yük vermelidir. Yük almayan montaj elemanı görevini yapamaz. Boru montaj elemanları, boru uzunluğuna bağlı olarak belirli aralıklarda kullanılır. Bu aralıklar borunun yatay ve dikey olma durumuna göre değişir. Boru çapları, tespit elemanı aralıklarının belirlenmesinde büyük bir etkendir. Ancak kısa boru parçalarında ve dönüşlerde bu aralıklar dikkate alınmaz. Bu gibi yerlerde, borular mutlaka tespit edilir. 7

14 1.6. Kolonları Ana Borulara Bağlamak Merkezi ısıtma tesisatlarında genellikle inşaatın yapımına göre kolonlar ve ana borular farklı zamanlarda monte edilebilir. Bu nedenle ana boruya, kolon bağlantısı daha sonra yapılır. Ana boru, kolon arası özelliği olan bir bağlantıyla yapılır. Kolon ucu dik durumdadır, ana boru ise yatay vaziyettedir. Ana boruyla, kolon arasındaki biçime göre boru parçası hazırlanır ve bağlantısı yapılır. Kolon bağlantı borusu, ana boruya açı yapacak biçimde bağlanır. Bu bağlantıya aynı zamanda, kazayağı bağlantı da denir. Bağlantı açısı, akışkanın dağılımını ve toplanmasını kolaylaştırır. Yapılan bağlantı, akışkan dönüşünün basınç kaybını azaltır. Ana boru, bağlantı borusu iç çapı kadar pürüzsüz delinmelidir. Deliğin küçük delinmesi, akışkan geçiş debisini düşürür. Şekil 1.7: Ana dağıtım borusu ile kolon borusu bağlantısı 8

15 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Döşeme ve duvar geçişlerine kovan koyunuz. Kolonların geleceği yerleri projeden kontrol ederek belirleyiniz. Kolonun geleceği yere uygun kovan yerleştiriniz. Kovanın sızdırmazlığını kontrol ediniz. Kolon borularını döşeyiniz. Kolon borularının arasında uygun aralık bırakınız. Kolon borularını kaynaklı olarak birleştiriniz. Kaynak yerlerinin sızdırmazlığını kontrol ediniz. Kolon vanalarını takınız. Kolon vanasının montajı sırasında vana yönünü kontrol ediniz.. Kolon borularını sabitleyiniz. Uygun aralıklarla sabitleme elemanı kullanınız. Kolon borularını ana borulara bağlayınız. Kolon vanasının ulaşılabilir bir yerde olmasına dikkat ediniz. Kolon yerlerini belirleyiniz. Şekildeki gibi bir bağlantı parçası hazırlayınız. 9

16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede; çoktan seçmeli ölçme değerlendirme kriterleri uygulanmıştır. 1. Kat aralarında branşman borusu için bırakılacak bağlantı ağızları, ısıtıcı bağlantı eksenlerinden ne kadar daha fazla alınır? A) 5-10 mm B) mm C) mm D) mm 2. Kolon boruları duvardan kaç mm açıkta döşenir? A) 10 mm B) 20 mm C) 40 mm D) 60 mm 3. Kovan, duvar veya döşeme yüzeylerini ne kadar geçmelidir? A) mm B) mm C) mm D) mm 4. Isıtılan ortamdan geçen gidiş ve dönüş kolon boruları arasındaki mesafe ne kadar olmalıdır? A) 10 mm B) 200 mm C) 100 mm D) 40 mm 5. Kolon bağlantı borusu ana boruya, kaç derece açı yapacak biçimde bağlanır? A) B) C) D) Kolon borularına hangi vana takılır? A) Küresel B) Şiber C) Stop 10 D) Kosva

17 PERFORMANS DEĞERLENDİRME AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışları kendinizde gözleyemediyseniz Hayır, gözlediyseniz Evet kutucuğunu işaretleyiniz. S.N. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Gerekli araç ve gereçleri hazırladınız mı? 3 Kolon yerlerini belirlediniz mi? 4 Kolon borularını döşediniz mi? 5 Kolon borularını kaynaklı birleştirdiniz mi? 6 Kolon vanalarını taktınız mı? 7 Kolon borularını sabitlediniz mi? 8 Kolonları ana borulara bağladınız mı? 9 Duvar ve döşeme geçişlerinde kovan koydunuz mu? 10 Uygulamayı, verilen süre zarfında tamamlayabildiniz mi? 11 Temiz, düzenli, dikkatli ve hassas çalışıyor musunuz? DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her Hayır cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir. 11

18 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ Gerekli donanım kullanılarak standartlara uygun olarak branşman hattı montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Branşman borularının hazırlanmasında nelere dikkat edildiğini araştırınız. 2. BRANŞMAN (BAĞLANTI) HATTI 2.1. Branşman (Bağlantı) Hattı Isıtıcı ve kolon arasında yapılan boru bağlantısına branşman hattı denir. Branşman borusu, ısıtılacak hacmin ısı kaybına göre belirlenen ısıtıcı büyüklüğüne bağlı olarak Ø15 Ø25 mm arası yapılır. Kolon borusunda bırakılacak branşman boruları bağlantı çıkış eksen ölçüleri, verilecek eğim nedeniyle ısıtıcı gidiş ve dönüş bağlantı uçları eksen ölçüsünden daha fazla alınır. Eğim, gidiş kolonundan ısıtıcıya ve ısıtıcıdan dönüş kolonuna doğru % 2 kadar verilir. Branşman borusu bitişi, ısıtıcı özelliğine bağlı olarak bükülür ve ısıtıcı vanası takılır. Branşman borusu, ısıtıcıya kullanılacak radyatör vanasının düz veya köşe vana olmasına göre uygun olacak şekilde hazırlanır. Şekil 2.1: Branşman (bağlantı) borusu 12

19 Branşman boruları 250 mm 'den az, 1500 mm'den fazla alınmaz. Köprü ve U bükümü gibi akışkan geçişini zorlaştırıcı dar bükümlerden kaçınılır. Gereksiz dirsek dönüşleri yapılmaz. En kısa yoldan ısıtıcıya bağlantı yapılacak şekilde hazırlanır. Branşman boruları kolon geçişine ve ısıtıcının konacağı yere bağlı olarak çeşitli şekillerde yapılabilir. Aşağıda verilen şekillerde, olabilecek branşman bağlantıları gösterilmiştir. Şekil 2.2: Branşman (bağlantı) borusu montaj şekilleri 2.2. Gidiş-Dönüş Branşman Borularının Bağlantısı İstenen ölçülerde (radyatörün kolondan mesafesine göre) boru parçalarını kesiniz. Boruların her iki ucuna da diş açınız. Boruların birer ucuna uzatma parçası ve diğer uçlarına manşon sıkınız. Boru parçalarını manşon ağzından kuru ve ince elenmiş kum doldurarak sıkıştırınız. Manşona tapa sıkarak ağzını kapatınız. Uzatma boru parçası tarafından uygun yöntemle 90 bükünüz. Ölçü ve gönye kontrolünü yapınız. Gerekirse sıcak olarak düzeltiniz. Manşonları sökerek kumunu boşaltınız. 13

20 Şekil 2.3: Branşman gidiş-dönüş borusu 2.3. Branşman Borularına Isıtıcı (Radyatör) Vanalarının Takılması Isıtıcı vanalarına, radyatör vanası da denir. Pirinç malzemeden yapılır. Isıtıcı giriş ve çıkışında akışkan kesici olarak kullanılır. Ø15 - Ø20 - Ø25 mm anma ölçülerinde bulunur. Isıtıcı genişliğine ve montaj durumuna uyması için köşeli (köşe dönüşlü) ve düz biçimli yapılır. İçten dıştan ayarlı, termostatik ve kompakt (bitişik giriş - çıkışlı) olarak çeşitleri vardır. Isıtıcı vanası, gerektiğinde tesisat ve ısıtıcıyı birbirinden ayırma görevi de görür. Bunun için vananın bir ucu iç, diğer ucu dış dişli yapılır. Dış dişe rakor somunu takılır. Isıtıcıların kolay sökülmesi ve söküm sırasında tesisat suyunun dışarı akmaması için vananın rakoru ısıtıcı tarafına gelmelidir. Isıtıcı dönüşlerinde vana yerine rakor parçaları da kullanılabilir. Bu rakorlar, açma kapama yapamaz. Sadece ısıtıcı tesisat bağlantısı görevi görür. Düz ve köşeli biçimlerde yapılır. Isıtıcı dönüşlerine içten ayarlı vanalar da takmak mümkündür. Bu vanalara, açıktan açma kapama yapılamaz. Ancak tesisatçı tarafından özel gömme (allen) anahtarıyla ayar yapılabilir. İçten ayarlı vanalara, ısıtıcı dönüş vanası da denir. Isıtıcı giriş çıkışı kompakt vana ile yapılabildiği gibi sadece girişe termostatik vana da kullanılabilir. Termostatik vana, ayarlandığı sıcaklıkta ısıtıcı giriş suyunun miktarını otomatik olarak ayarlar. Oda sıcaklığını sabit tutarak ısı tasarrufu ve konfor sağlar. Branşman bitimindeki dişli kısma kendir sarılarak sülyen sürülür. Isıtıcıya uygun radyatör vanası takılır. Takma sırasında kurbağacık kullanılır Radyatör Vanası İç Ayarını Yapmak Radyatör vanası volan vidasını sökünüz. Volanı vana üzerinden çekerek çıkartınız. Salmastra grubu sıkma somununu anahtarla gevşetiniz. İç ayar kanalını şekil 1 'deki gibi tam açık konuma getiriniz. Salmastra grubu sıkma somununu sıkınız. Vananın volanını takarak vidasını sıkınız. Aynı işlemleri tekrarlayarak şekil 2'deki gibi tam kapalı iç ayarı ve aynı işlemlerle şekil 3'teki gibi yarım açık vana iç ayarını yapınız. 14

21 Şekil 2.4: Radyatör vanası iç ayarı 2.4. Branşman Borularını Tespit Etmek Branşman borularını da, kolon borularında olduğu gibi uygun aralıklarla sabitlemek gerekir. Kolon boruları gibi kelepçe ile sabitlenir. Önce kelepçe yerleri işaretlenir. Kelepçe kuyruğu rahat girecek şekilde sıva üzerine iz yapılır. Çekiç ve murç kullanılarak delik açılır. Delik içerisi su ile ıslatılır. Kelepçenin delik içerisine ne kadar gireceği işaretlenir. Hazırlanan harç ile birlikte deliğe yerleştirilir. Kelepçenin gönyesi ve terazisi kontrol edilir. Harç kuruduktan sonra branşman borusu monte edilir. Günümüze dübel vida ile montajı yapılan tipte kelepçeler montaj kolaylığı ve dayanım bakımından daha iyi olduğu için yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 15

22 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Branşman borularının yerlerini belirleyiniz. Branşman borularını döşeyiniz. Branşman borusunu kolona bağlayınız. Branşman borularına radyatör vanalarını takınız. Branşman borularını sabitleyiniz. Öneriler Radyatör yerleştirmede dikkat edilecek hususları tekrar inceleyiniz. Projeden ve radyatör hesabı cetvelinden yerleştirilecek radyatörü kontrol ediniz. Projeye göre boruları hazırlayınız. Branşman borularını hazırlarken yaptığınız bükümü kontrol ediniz. Çap daralması olmamasına dikkat ediniz. Uygun aralıklarla kelepçe kullanınız. Bağlantıların sızdırmazlığını kontrol ediniz. Branşman borularının eksenlerini kontrol ediniz. Vanaları takarken uygun takım kullanınız. Radyatör vanasının gerekiyorsa iç ayarını yapmayı unutmayınız. Radyatör vanalarının muhafazalarını çıkarmayınız. Kelepçelerin duvardan açıklığını kontrol ediniz. Kelepçelerin vidalarını sıkmayı unutmayınız. 16

23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede, çoktan seçmeli ve doğru yanlış ölçme değerlendirme kriterleri uygulanmıştır. 1. Isıtıcı ve kolon arasında yapılan boru bağlantısına ne denir? A) Kolon B) Branşman C) Havalık D) Haberci 2. Kolondan radyatöre gidiş borusuna ne kadar eğim verilir? A) %1 B) %5 C) Hiç D) %7 3. Branşman (bağlantı) borularının boyu en fazla ne kadar olur? A) 250 mm B) 500 mm C) 1000 mm D) 1500 mm 4. Branşman (Bağlantı) borularının büküm yarıçapı ne olmalıdır? A) 15 mm B) 30 mm C) 45 mm D) 60 mm 5. Isıtıcıya giriş suyu sıcaklığını kontrol eden vana hangisidir? A) Termostatik B) Dönüş C) Düz D) Köşe 6. Radyatör vanaları Ø15 - Ø20 - Ø25 mm anma ölçülerinde bulunur. Doğru ( ) Yanlış ( ) 7. Radyatör vanaları monte edilirken boru anahtarı kullanılır. Doğru ( ) Yanlış ( ) DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 17

24 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ S.N. 1 Değerlendirme Ölçütleri İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Gerekli araç ve gereçleri hazırladınız mı? 3 Branşman uzunluklarını belirlediniz mi? 4 Branşman borularını hazırladınız mı? 5 Branşman borularının bükümlerini kontrol ettiniz mi? 6 Radyatör vanalarını taktınız mı? 7 Radyatör vanalarının ayarlarını yaptınız mı? 8 Branşman borularını sabitlediniz mi? 9 Kelepçeleri kontrol ettiniz mi? 10 Duvar ve döşeme geçişlerinde kovan koydunuz mu? 11 Uygulamayı, verilen sürede tamamladınız mı? 12 Temiz, düzenli, dikkatli ve hassas çalışıyor musunuz? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her Hayır cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir. 18

25 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Gerekli donanım kullanarak ve standartlara uygun olarak ısıtıcı montajını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Isıtıcı çeşitlerini ve nerelerde kullanıldıklarını araştırınız. 3. ISITICILAR 3.1. Dilimli Isıtıcılar (Radyatörler) Birbiriyle yan yana birleştirilebilir biçimde yapılan ısıtıcılara dilimli ısıtıcı (radyatör) denir. Birleştirmeye uygun her ısıtıcı bölümüne dilim adı verilir. Birden fazla ısıtıcı diliminin bir bütün oluşturmasına radyatör grubu denir. Dilimli ısıtıcılar; dökme demir, çelik ve alüminyum malzemeden yapılır. Yapılan malzemeyle isimlendirilir. Isıtıcı kapasiteleri, temas ettiği yüzey alanı (dış yüzey) ve ısıtıcı malzemesinin ısı geçirgenliğine bağlıdır Dökme Dilimli Radyatörler Dökme dilimli ısıtıcılar lamelli grafit dökme demirden, döküm kalıplarında dilimler hâlinde üretilir. Dilimlerin her iki yanında bırakılan vidalı delikler sayesinde, bir başka dilimle birleştirilebilecek şekilde yapılır. Dilimlerin bir yüzünde Ø32 mm sağ, diğer yüzünde Ø32 mm sol dişli bağlantı deliği bulunur. Birleştirmede Ø32 mm sağ-sol dişli çelik nipeller kullanılır. Dilim kalınlığı 60 mm'dir. Delik eksenleri arası ve dilim genişliği ölçüsüyle adlandırılır. Dökme demir radyatörler, malzeme özelliğinden dolayı geç ısınır, geç soğur. Yüzey alanı geniş, havayla temas alanı fazladır. İstenilen dilim sayısında grup elde etmek mümkündür. Bakım ve tamiri kolaydır. Korozyona dayanıklıdır. Et kalınlığı fazla olduğu için uzun ömürlüdür. İşçiliği zor ve ağırdır. Dökme demir ısıtıcılar farklı yüzey şekillerinde görülür. Yüzey şekilleri, düz veya kolonlu biçimdedir. Isıtıcıların isimlendirilmesi sırasında yüzeylerinin biçimleri de belirtilir. Çünkü ısıtma yüzey alanları farklıdır. Isı verim kapasiteleri yüzey alanlarına bağlıdır. 19

26 Düz yüzeyli radyatörler dışarıdan dolu ve pürüzsüz görünür. Et kalınlığı içinde alt ve üstte bulunan bağlantı delikleri arasında akışkan iletimini sağlayan kanallar bulunur. Bu kanallara seksiyon adı verilir. Dışarıdan, seksiyonlar daha şişkin görülerek ayırt edilir. Bu tür radyatörler; bir, iki, üç vs. seksiyonlu yapılır. Şekil 3.1: Dökme dilimli radyatör 20

27 Kolonlu radyatör1er ise ısıtma yüzey alanlarının fazlalaşması için akışkan iletim kanalları arası boşaltılmış biçimde yapılır. Dışarıdan bu boşluklar gözle görülür. Boşluklarda hava sirkülasyonu meydana gelir. Bu şekilde hava temas alanı arttırılır. Isı verimi yükseltilir. Üç, dört, beş vs. kolonlu olarak üretilir. Kolonlu radyatörler ise, ısıtma yüzey alanlarının fazlalaşması için akışkan iletim kanalları arası boşaltılmış biçimde yapılır. Dışarıdan bu boşluklar gözle görülür. Boşluklardan hava sirkülasyonu meydana gelir ve hava temas yüzeyi artar. Hava temas yüzeyinin artması radyatörün ısıl verimini artırır. Üç, dört, beş vs. kolonlu olarak üretilir Çelik Dilimli Isıtıcılar Çelik dilimli ısıtıcılar, presle dilim parçalarının, özel direnç kaynağı yapılarak üretilir. Yaklaşık 1 mm çelik sac kullanılır. Gerekirse birkaç grup çelik nipellerle birleştirilir ve büyük gruplar elde edilebilir, 7 bar test basıncına tabi tutulduktan sonra piyasaya verilir. Çelik dilimli radyatör gruplarının ilk ve son dilim bağlantı deliklerine Ø32 mm vida açılır. Vida yönü birbirine sağ - sol yönündedir. Anma ölçüleri delik eksenleri arası ve dilim genişliği ölçüleriyle anılır. Bütün çelik dilimli radyatörlerin dilim kalınlığı 50 mm'dir. iki, üç, dört vs. seksiyonlu olarak yapılır. Çelik dilimli radyatörler, dökme dilimli radyatörlere göre daha hafif ve ucuzdur. Çabuk ısınır, çabuk soğur. Çatlamaya karşı dayanıklıdır. Çatlakların kaynak yoluyla tamiri yapılabilir. Bunun yanında korozyona dayanımı az, ömrü kısadır. Şekil 3.2: Çelik dilimli radyatör 21

28 Alüminyum Dilimli Isıtıcılar Alüminyum dilimli ısıtıcılar, pres döküm yöntemiyle üretilir. Estetik ve pürüzsüz yüzeyleri göze hitap eder. Dilim arasında bırakılan kanatlarla hava temas yüzeyi, mümkün olduğu kadar arttırılmıştır. Alüminyumun özelliğinden dolayı hafif ısıtıcılardır. Bunun yanında maliyeti yüksektir. Yüksek oranda oksijen bulunan suyun ısıtıcı akışkan olarak kullanılması durumunda korozyon tehlikesi vardır. Bu nedenle bazı alüminyum radyatörlerde suyun geçtiği kanallara çelik boru konur. Bu çelik borular alüminyum folyo ile kaplanır. Hava türbülansı ve ısı gücünün yükseltilmesi için kanatlarla şekillendirilir. Şekil 3.3: Alüminyum dilimli radyatör 3.2. Boru Isıtıcılar Fabrika, büyük atölye, spor salonu, sera ve hangar gibi büyük hacimlerin ısıtılmasında boru ısıtıcılar kullanılır. Boruya çeşitli şekiller verilerek üretilir. Isıtıcı akışkan, boru içinde dolaştırılarak ısının ortama transferi sağlanır. Biçimlerine göre dört çeşit boru ısıtıcı vardır Serpantin Boru Isıtıcı Çekme çelik borudan belirli ölçülerde dirsek ve U şeklinde bükülerek üretilir. Isıtıcı akışkan serpantin boru ısıtıcının bir ucundan girer ve diğer ucundan dönüş yapar. Projede istenen ısı gücünü sağlayacak çap ve ölçülerde yapılır. Borunun dış yüzey alanı kadar ortama ısı verir. Isıtıcının hava yapmaması için uygun eğim ve biçimde montajı yapılmalıdır. 22

29 Şekil 3.4: Serpantin boru ısıtıcı Kollektör Boru Isıtıcı Büyük çaplı iki toplayıcı boru arasına uygun aralıkla küçük çaplı boru demetinin kaynak edilmesiyle üretilir. Boru birleşimlerinde kaynak nedeniyle çap daralmasına meydan verilmemelidir. Kollektörün hava yapmaması için uygun eğimde montaj edilmelidir. Projeye uygun ısı gücünü sağlayacak, çap ve ölçülerde yapılır. Gerekirse banyolarda havlu kurutucusu olarak da kullanılabilir. ŞekiL 3.5: Kollektör boru ısıtıcı Kanatlı Boru Isıtıcı Serpantin veya kollektör boru ısıtıcıların ısıtma alanını artırmak için boru dışına çeşitli biçimlerde kanatlar takılır. Kanatlar; kaynak, pres veya sıkı geçme yöntemiyle boruya monte edilen saclardan oluşur. Boru akışkan ısısını, kondüksiyon (temas) yoluyla kanatlara aktarır. Isıtılacak hacime, ısı transferi konveksiyon (taşınım) yoluyla gerçekleşir. Kanatlı boru ısıtıcılar birbirine uyumlu metallerden yapılır. Çelik boru - çelik kanatlı, bakır boru - alüminyum kanatlı ve pirinç boru - bakır kanatlı olarak üretilir. Şekil 3.6: Kanatlı boru ısıtıcı kanat çeşitler 23

30 Levhalı Boru Isıtıcı Kollektör boru ısıtıcısının ön yüzüne, biçimli levhanın kaynak edilmesiyle üretilir. Özellikle radyatör genişliğinin sığmadığı yerlerde kullanılabilir. Sac levhanın yarım konulması durumunda havlu, çamaşır vs. kurutma amaçlı da kullanılır. Şekil 3.7: Levhalı boru ısıtıcı Konvektörler İçinden ısıtıcı akışkan geçen, dışında kanatlar veya lameller bulunan yatay boruların; kutular veya kanallar içine alınması biçiminde üretilir. Kanatlı boru ısıtıcıdan farkı, kanal veya kutu içinde olmasıdır. Ağırlıklı olarak konveksiyon (hava akımı) yoluyla ısıtma yaptığı için bu ismi alır. Konvektör akışkan boruları dairesel veya oval kesitli kullanılır. Bakır, pirinç ve çelik malzemeden yapılır. Çelik, alüminyum ve bakır kanat ya da lameller kullanılır. Kanatlar; kaynak, sıkı geçme ve pres yöntemiyle borulara monte edilir. Hava, kutu içine alttan veya ön yüzünden girer. Üstten çıkarak ısıtır. A.Konvektör yüksekliği C.Uzunluğu Şekil 3.8: Konvektör uygulaması 24 B.Genişliği D.B+40 Tablo 3.1: Konvektör ölçüleri

31 Panel Isıtıcılar Biçimli, preslenmiş iki sac, alın alına özel kaynakla birleştirilerek üretilir. Yaklaşık 1 mm kalınlıkta sacdan yapılır. Isıtıcıda akışkan, küçük çaplı, ama çok sayıda kanal içine dağılarak ısıtır. Isı verimini artırmak için ısıtıcı iç yüzüne dikey kanatlar kaynatılarak, 7 kg/cm2 basınçta test edilir ve piyasaya sürülür. Bu ısıtıcılara panel radyatörler de denir. Panel ısıtıcılar, mm yükseklik ölçülerinde, boyları ise 400 mm 'den başlayarak 3000 mm'ye kadar üretilir. Panel ısıtıcılar, ısıtıcı akışkan taşıyan yüzeylerine göre adlandırılır. Kendi içinde; panel (P), panel - kanat (PK), panel - kanat - panel (PKP) ve panel - kanat - kanat - panel (PKKP) olarak çeşitlendirilirler. Şekil 3.9: Panel ısıtıcı Panel ısıtıcıların montajı kolaydır. Montajı, piyasada ısıtıcıyla birlikte verilen taşıyıcı konsol, yan kol tutucu, M 5 vida, Ø 10 mm dübel, M 12 vida, plastik yastık, kör tapa ve pürjörlü tapayla yapılır. Montaj ölçülerine uygun noktalardan delinerek dübeller yerleştirilir. Taşıyıcı konsol monte edilerek ısıtıcı asılır. Branşman bağlantısı tersinde kalan ısıtıcı delikleri, tapa ve püjörlü tapa ile kapatılır. Yeterli verimin alınması için yerden en az 100 mm yükseklikte montaj edilmelidir. Niş içine konulması durumunda; P ve PK 'da en az 30 mm, PKKP' de ise 60 mm niş kenarına mesafe bırakılmalıdır Fanlı Isıtıcılar (Ünit) Konvektörler, ısıtıcıların üstüne fan konulmuş biçimde üretilir. ısıtıcı konulacak yeterli yer olmayan ve çok ısıtılması gereken hacimlerde kullanılır. Bir elektrik motoruna bağlı fan, hava hızını artırarak ısının taşınma kat sayısının yükselmesini sağlar. Bu yöntemle ısı kapasiteleri yükseltilir. Fanlı ısıtıcılara ünit ısıtıcılar da denilir. 25

32 Fanlı ısıtıcılar genellikle büyük iş yerlerinde, spor salonlarında, konferans salonu, yüzme havuzu ve büyük atölyelerin ısıtılmasında tercih edilir. Gerekirse yaz aylarında soğutma devresinden su verilerek hacim soğutması da yapılır. Monte edildikleri yerlere göre üç çeşit fanlı ısıtıcı vardır Fan - Coil (Salon Tipi Isıtıcı) Pencere önlerinde, döşeme üzerine konulan ayaklı ısıtıcı türüdür. Düzgün biçimleri, büro, antre ve salonlarda güzel görüntü oluşturur. Çelik boru - çelik kanatlı ve bakır boru alüminyum kanatlı olarak imal edilir. Bu ısıtıcılar, yaz aylarında soğutma amacıyla da kullanılabilir. Oda havasıyla ısıtma - soğutma yapılabildiği gibi, dış hava bağlantılı olarak da çalıştırılabilir. Şekil 3.10: Fan coil (salon tipi) ısıtıcı Duvar Tipi Fanlı Isıtıcı Kat yüksekliği fazla olan endüstriyel yapıların ısıtılmasında kullanılır. Duvara montaj edilebilir biçimde yapıldıkları için bu isimle anılırlar. Mümkün olduğu kadar yükseğe monte edilir. Yüksek verimli, ısıtıcı çeşididir. Isıtıcı akışkan olarak buhar, sıcak su ve düşük sıcaklıkta kaynar su (100 C C) kullanılması daha uygundur. Düşük sıcaklıkta akışkan kullanılması, insana üşüme hissi verir. Bu tip ısıtıcılar, çelik boru - çelik sac lamellerden üretilir. Oda havasıyla ısıtma yapılabildiği gibi dış hava bağlantılı montaj da yapılır. Gerekirse soğutma amaçlı da kullanılabilir. 26

33 Şekil 3.11: Duvar tipi ısıtıcı 3.3. Isıtıcı Montaj Elemanlarını Tespit Etmek Dilimli Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Duvara verilen ölçülerde uygun markalama yapınız. Konsol konulacak işaretlenen yerleri konsol kuyruk derinliği kadar deliniz. Kum, çimento ve suyu karıştırarak kıvamlı harç elde ediniz. Konsol deliklerini suyla ıslatınız. Birinci konsol deliği içine bir miktar harç doldurunuz. Konsol kuyruğunu delik içine yerleştirip çevresini gerekiyorsa taş parçaları ile sıkıştırınız. Konsolun ölçüsünü ve terazisini ayarlayınız. Aynı yöntemle iki konsol arası ölçüye dikkat ederek ikinci konsolu da yerleştiriniz. Harç yüzeyini malayla duvar sıvası seviyesinde düzeltip kurumaya bırakınız. Örnek: Ölçüler, beş dilimli 146/500 mm dökme dilimli radyatör grubuna göre verilmiştir. Şekil 3.12: Radyatör konsolu montajını yapmak 27

34 Şekil 3.13: Radyatör kelepçesi montajını yapmak Panel Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Duvara, konsol delik yerlerini verilen ölçülere uygun şekilde markalayınız. Birinci konsol konulacak marka yerini matkapla deliniz. Deliğe dübel takınız. Konsolu, ölçüsünde ve terazisinde dübellere vidalayınız. Aynı işlemleri tekrarlayarak diğer konsolu bağlayınız. Örnek: Ölçüler, 500/1000 mm PKKP panel radyatöre göre verilmiştir. Şekil 3.14: Panel ısıtıcı konsolu montajını yapmak 28

35 Konvektör ve Fanlı Isıtıcı Montaj Elemanlarını Takmak Duvara verilen ölçülere uygun markalama yapınız. Konsol delik yerlerini hazırlayarak konsolları ölçüsünde ve terazisinde sabitleyiniz. Örnek: Ölçüler, duvar tipi fanlı ısıtıcıya göre verilmiştir. Şekil 3.15: Duvar tipi fanlı ısıtıcı konsolu montajını yapmak 3.4. Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Dilimli Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Örnek 1: Çelik döküm radyatör montajı yapmak. Şekilde verilen konsol ve kelepçe ölçülerini duvara markalayınız. Konsol ve kelepçe yerlerini açınız. Delikler için dolgu harcı hazırlayınız. Konsolları yerlerine, ölçülü ve gönyeli olarak monte ediniz. Kelepçeyi yerine, ölçülü ve gönyeli olarak monte ediniz. Konsol ve kelepçenin duvar dibini, malayla düzelterek kurumaya bırakınız. Kuruduktan sonra radyatör grubunu konsollar üstüne bindiriniz. Radyatör kelepçesinin vidasını sıkınız. Not: İki konsol arasını; döküm radyatör için 360 mm, çelik radyatör için 300 mm alınız. 29

36 Şekil 3.16: Çelik- döküm radyatör montajı Örnek 1: Alüminyum radyatör montajı yapmak. Şekilde verilen konsol ve kelepçe ölçülerini duvara gönyesinde markalayınız. Konsol deliklerinin yerlerini matkapla deliniz. Deliklere dübelleri takınız. Konsolları dübellere vidalayınız. Alüminyum radyatör grubunu konsollara bindiriniz. Şekil 3.17: Alüminyum radyatör montajı 30

37 Borulu Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Konsol montaj yerlerini ölçüsünde ve gönyesinde markalayınız. Markalanmış konsol yerlerini deliniz. Dübelleri deliklere takınız. Konsolları takılan dübellere vidalayınız. Isıtıcıyı konsollara takınız. Konsolu 5mm'lik alien anahtarla sıkınız. Şekil 3.18: Borulu ısıtıcı (havlu kurutucu) montajı Konvektörleri Montaj Elemanlarına Sabitlemek Konsol montaj yerlerini ölçüsünde ve gönyesinde markalayınız. Markalanmış konsol yerlerini deliniz. Dübelleri deliklere takınız. Konsolları takılan dübellere vidalayınız. Konvektörü konsollara bindiriniz. Konvektörün montaj civatalarını açık ağızlı anahtarla sıkınız. 31

38 Şekil 3.19: Konvektör montajı Panel Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Konsol montaj yerlerini ölçüsünde ve gönyesinde markalayınız. Markalanmış konsol yerlerini deliniz. Dübelleri deliklere takınız. Konsolları takılan dübellere vidalayınız. Panel ısıtıcıyı konsollara bindiriniz. Şekil 3.20: Panel ısıtıcı montajı 32

39 Fanlı Isıtıcıları Montaj Elemanlarına Sabitlemek Duvara konsol montaj ölçülerini gönyesinde markalayınız. Konsol deliklerini deliniz. Konsol civatalarını duvara ölçüsünde ve terazisinde sabitleyiniz. Fanlı ısıtıcıyı civatalara asınız. Civata somunlarını anahtarla sıkınız. Şekil 3.21: Fanlı ısıtıcı montajı 3.5. Branşman Borusuna Isıtıcıları Bağlamak Isıtıcılar, projede gösterilen tipte, sayıda ve ölçüde temin edilir. Varsa projede gösterilen duvar yüzeyine, yoksa oda içinde en uygun yere ısıtıcı konsol ve kelepçeleri yerleştirilir. Isıtıcı, konsol üstüne konularak kelepçesi sıkılır. Vanayla rakor bağlantısı yapılarak montaj tamamlanır. Bu, bütün ısıtıcılarda yapılması gereken işlemdir. Dilimli ısıtıcıların montaj işlemleri, diğer ısıtıcılara göre zahmetli ve uğraştırıcıdır. Dilimli ısıtıcılarda (radyatörlerde) şu işlem sıraları takip edilir: 33

40 Radyatör grubunu oluşturmak için düz bir zemine radyatör ve montaj takımları hazırlanır. Grubun hangi dilimine işlem yapılacaksa nipel anahtarına o uzaklık işaretlenir. Anahtar, işaret kadar grup içine takılarak nipel kavratılır ve anahtar altına destek takoz yastıklanır. Anahtar koluyla nipellerin her biri, birer tur yaptırılarak aynı aralıkta sökülür. Grup yapılacak dilimlerin conta yüzeyleri çizdirilmeden iyice temizlenir. Contalar, bezir yağı veya sülyen boyaya batırılarak yerlerine konulur. Nipeller elle birer diş tutturulur. Dilimlerin diş yönlerine dikkat edilerek eklenecek dilim yaklaştırılır. Anahtar, dilime takılarak eşit turlarla (birer tur) sıkılır. Oluşturulan ısıtıcı grubunun tapa ve redüksiyonları yerlerine takılır. Vana rakoru, rakor anahtarıyla redüksiyona sıkılır. Isıtıcı grubu konsol üstüne konularak kelepçe vidaları sıkılır. Rakor somunu ve vana birbirine sıkılarak montaj işlemi tamamlanır. Isıtıcı Montajlarının Yapımında Alınacak Önlemler Çalışanın, can güvenliği ön planda tutulmalıdır. İşçiliği yapılan malzeme ve cihazın hasar görmemesi için dikkatli ve düzenli çalışmanız gerekir. Bunun için şu kurallara dikkat ediniz: Takım ve malzemeleri amacına uygun kullanınız. Her tür anahtarla çalışırken anahtar ağzıyla malzemeyi tam kavratınız. Nipel anahtarının doğru dilimi tuttuğundan emin olunuz. Konvektör türü ısıtıcıları sert zemine koymayınız. Isıtıcı yüzeyi çizilir. Dilimli ısıtıcıları düz zeminlerde gruplandırınız. Isıtıcı rakorunu kesinlikle rakor anahtarıyla sıkınız. Isıtıcılar ağır malzemelerdir. Taşıyabileceğiniz kadar ağırlık kaldırınız. Radyatör tapa ve redüksiyonlarını uygun büyüklükte anahtarla sıkınız. Duvara ısıtıcı konsolu ve kelepçesinin yerini açarken dikkat ediniz. Konsol ve kelepçe harç ile tutturuldu ise kurumadan ısıtıcıyı yerine koymayınız. 34

41 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Isıtıcıların konulacağı yerleri belirleyiniz. Isıtıcıların konsol ve kelepçe veya montaj setinin yerlerini belirleyiniz. Konsol ve kelepçeleri veya montaj setini yerine sabitleyiniz. Isıtıcıları tespit elemanlarına sabitleyiniz. Branşman borusuna ısıtıcıları bağlayınız. Öneriler Projeyi kontrol ediniz. Isıtıcıların yerleştirme kurallarını tekrar inceleyiniz. Isıtıcıların özelliklerini ve kullanım alanlarını tekrar inceleyiniz. Isıtıcıların özelliklerine uygun montaj elemanları kullanınız. Konsol deliklerini olması gerekli büyüklükte deliniz. Dilimli ısıtıcıların konsollarını harç ile tutturduysanız iseniz kurumasını bekleyiniz. Montaj setlerinin dübel deliklerini uygun matkap ucu kullanarak deliniz. Uygun takım kullanınız. Takımları görevinden başka işe kullanmayınız. Isıtıcıları sabitledikten sonra terazisini kontrol etmeyi unutmayınız. Isıtıcıları branşman borularına bağlarken eksenine dikkat ediniz. Isıtıcı vanalarının başlıklarının aynı hizada olmasına dikkat ediniz. Vanaları takarken muhafaza bandını çıkarmayınız. Yaptığınız işi tekrar kontrol ediniz. 35

42 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede doğru yanlış ölçme değerlendirme kriterleri uygulanmıştır. 1. Birden fazla ısıtıcı diliminin bir bütün oluşturmasına radyatör grubu denir. Doğru ( ) Yanlış ( ) 2. Dökme dilimli radyatörler; geç ısınır, geç soğur. Doğru ( ) Yanlış ( ) 3. Panel ısıtıcıların boyları, 300 mm'den başlayarak 50'er mm yükselir ve 5000 mm 'ye kadar üretilir. Doğru ( ) Yanlış ( ) 4. Fanlı ısıtıcılarla yaz aylarında soğutma devresinden su verilerek hacim soğutması da yapılır. Doğru ( ) Yanlış ( ) 5. Duvar tipi fanlı ısıtıcılar mümkün olduğu kadar yükseğe monte edilir. Doğru ( ) Yanlış ( ) 6. Isıtıcılar göze hoş gözükmeleri için kapı arkalarına monte edilir. Doğru ( ) Yanlış ( ) 7. Dilimli ısıtıcıların dilim sayılarını artırırken boru anahtarı kullanılır. Doğru ( ) Yanlış ( ) 8. Vana rakoru, rakor anahtarıyla redüksiyona sıkılır. Doğru ( ) Yanlış ( ) DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 36

43 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ S.N. 1 Değerlendirme Ölçütleri İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Gerekli araç ve gereçleri hazırladınız mı? 3 Isıtıcıların yerlerini belirlediniz mi? 4 Konsol ve kelepçeleri tekniğine uygun olarak hazırladınız mı? 5 Isıtıcıları tespit elemanlarına sabitlediniz mi? 6 Branşman borularını ısıtıcılara bağladınız mı? 7 Radyatör vanalarının ayarlarını yaptınız mı? 8 Kelepçeleri kontrol ettiniz mi? 9 Isıtıcı ve vanaların çizilmemesine dikkat ettiniz mi? 10 Uygulamayı, verilen süre zarfında tamamladınız mı? 11 Temiz, düzenli, dikkatli ve hassas çalışıyor musunuz? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her Hayır cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir. 37

44 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Öğretmeninizle birlikte belirleyeceğiniz uygun bir alana, sıcak sulu alttan dağıtmalı alttan toplamalı bir ısıtma tesisatı döşeyiniz. Kolon borularını çekiniz. Ana dağıtım borularına bağlantılarını yapınız. Branşman borularını hazırlayınız. Isıtıcıları yerlerine monte ediniz. S.N. 1 Değerlendirme Ölçütleri Hayır İş ve iş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Tertipli, düzenli ve temiz çalıştınız mı? 3 İşi verilen sürede yapabildiniz mi? 4 Uygun takım kullandınız mı? 5 Isıtıcıları tekniğine uygun monte ettiniz mi? 6 Isıtıcı vana ayarlarını yaptınız mı? 7 Dilimli radyatörleri grupladınız mı? 8 Branşman borularını çektiniz mi? 9 Kolon borularını çektiniz mi? Kolon borularının ana dağıtım borularına bağlantılarını yaptınız mı? 10 Evet DEĞERLENDİRME Modül sonunda yeterli bilgi ve becerileri gözlemlediyseniz kendinizi başarılı, başarısız olarak değerlendirebilirsiniz. Hazırlamış olduğunuz araştırma ödevini öğretmenize verebilir, ödevi sınıfta sunabilir ve arkadaşlarınızla tartışarak modül başarınızı değerlendirebilirsiniz 38

45 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI C C A D B D ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI B A D B A Doğru Yanlış ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÜN CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 Yanlış 4 Doğru 5 Doğru 6 Yanlış 7 Yanlış 8 Doğru 39

46 ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İş ve İşlem Yaprakları 10.Sınıf, MEB Devlet Kitapları, Ankara, DAĞSÖZ Alpin Kemal, Sıcak Sulu Kalorifer Tesisatı, Demirdöküm Yayınları, SEVİNÇ Cemil, Sıhhi Tesisat Meslek Resmi-Cilt П, MEB Yayınları. SIDAL Cavit, Kalorifer Ateşçiliği, T.C. Devlet Bakanlığı Başbakanlık Basımevi, Yayın no:43, Ankara, ÇETİNKAYA Mevlüt, Hüseyin DEMİR, Temel İşlemler Meslek Bilgisi, Yüce Yayınları, Eylül, YILDIRIM Kenan, Sıhhi Tesisat Bölümü Meslek Teknolojisi-Ш, MEB Yayınları. 40

47 KAYNAKÇA KAYNAKÇA KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İş ve İşlem Yaprakları 10.Sınıf, MEB Devlet Kitapları, Ankara, DAĞSÖZ Alpin Kemal, Sıcak Sulu Kalorifer Tesisatı, Demirdöküm Yayınları, SEVİNÇ Cemil, Sıhhi Tesisat Meslek Resmi-Cilt II, MEB Yayınları SIDAL Cavit, Kalorifer Ateşçiliği, T.C. Devlet Bakanlığı Başbakanlık Basımevi, Yayın no:43, Ankara, ÇETİNKAYA Mevlüt, Hüseyin DEMİR, Temel İşlemler Meslek Bilgisi, Yüce Yayınları, Eylül,2001. YILDIRIM Kenan, Sıhhi Tesisat Bölümü Meslek Teknolojisi-Ш, MEB Yayınları Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Teknik Esasları Nu: 84, TMMOB Yayınları, İstanbul,1989. Çeşitli DEMİRDÖKÜM, ISISAN, ALARKO, BAYMAK Katalogları. 41