T.C EKONOMİ BAKANLIĞI GELİŞEN SEKİZ ÜLKE (D8)

Transkript

1 T.C EKONOMİ BAKANLIĞI GELİŞEN SEKİZ ÜLKE (D8) I. KURULUŞU Bangladeş, Endonezya, İran, Malezya, Mısır, Nijerya, Pakistan ve Türkiye den oluşan Gelişen Sekiz Ülke (Developing Eight/D-8), üye ülkeler arasında kalkınmaya yönelik işbirliğini geliştirmek, ekonomik ve sosyal ilişkileri zenginleştirmek amacıyla 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul da gerçekleştirilen Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi nde yayımlanan İstanbul Deklarasyonu ile kurulmuştur. D-8 in kurucu şartı olarak değerlendirilebilecek Deklarasyonda, işbirliği ve ortak proje geliştirilmesi amacıyla; ticaret, sanayi, bilgi ve iletişim, finans, bankacılık ve özelleştirme, tarımsal kalkınma, bilim ve teknoloji, yoksullukla mücadele ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, tarım, enerji, çevre, sağlık, turizm ve kültür konuları öncelikli alanlar olarak belirlenmiştir. D-8 in organları, Zirve, Konsey ve Komisyon dur. Zirve, üye ülkelerin Hükümet veya Devlet Başkanlarından oluşmakta ve iki yılda bir toplanmaktadır. Sayın Cumhurbaşkanımızın da katılımıyla D-8 7. Zirve Toplantısı 8 Temmuz 2010 tarihinde Abuja da; 8. Zirve Toplantısı ise 22 Kasım 2012 tarihinde İslamabad da gerçekleştirilmiştir. Zirve de D-8 Şartı ile Küresel Vizyon ve sair belgelerin kabul edilmesiyle D-8 kurumsal kimliğini tekemmül ettirmiştir. Üye ülkelerin Dışişleri Bakanı düzeyinde temsil edildiği Konsey, siyasi kararların alındığı ve sorunların kapsamlı bir şekilde tartışıldığı platformdur. Kuruluşun yürütme organı olan Komisyon ise üye ülkelerin genellikle üst düzey Dışişleri Bakanlığı bürokratlarından oluşmaktadır. Komisyon üyelerinin her biri kendi ülkesinde ulusal düzeyde koordinasyonun sağlanmasından sorumludur. Son Konsey Toplantısı, 17 Aralık 2013, son Komisyon Toplantısı ise Haziran 2014 tarihlerinde İslamabad da gerçekleştirilmiş olup, bu Toplantıda 1/7

2 özellikle D-8 Sekretaryasında görev alacak ülke temsilcilerinin seçimi ve Türkiye de yapılacak Zirve Toplantısı ele alınmıştır. Diğer yandan ihtiyaç duyulan zamanlarda tarım, ticaret, enerji ve ulaştırma gibi D-8 in belirlediği işbirliği alanlarında, D-8 ülkelerinin konuyla ilgili Bakanlarının katıldığı Konsey toplantıları da yapılmaktadır. Bakanlığımız görev alanına dâhil ticaret konusunda ilk Ticaret Bakanları Konsey Toplantısı Haziran 2013 tarihleri arasında Abuja da (Nijerya) gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, üyeler arasında etkin iletişim sağlamak, bilgi akışını hızlandırmak ve toplantı hazırlıklarında koordinasyonu sağlamak üzere oluşturulan D-8 Sekretaryası İstanbul da bulunmaktadır. D-8 Genel Sekreterlik görevini halihazırda İranlı Seyed Ali-Mohammad Mousavi yürütmektedir. III. D-8 TERCİHLİ TİCARET SİSTEMİ D-8 Üyesi Ülkeler Arasında Tercihli Ticaret Anlaşması Bali de düzenlenen D-8 Beşinci Zirve Toplantısı sırasında, 13 Mayıs 2006 da imzalanmıştır. 3 Temmuz 2008 tarihinde düzenlenen Yüksek Düzeyli Ticaret Uzmanları Toplantısı nda Tercihli Ticaret Anlaşması nın ekini teşkil edecek olan Menşe Kuralları Protokolü 6 ülke (Endonezya, İran, Malezya, Nijerya, Pakistan ve Türkiye) tarafından kabul edilmiştir. D 8 Tercihli Ticaret Anlaşması nın yürürlüğe girmesi için Menşe Kuralları Protokolü ile birlikte en az 4 ülke tarafından onaylanması gerekmekte olup; daha önce İran, Malezya ve Nijerya tarafından onaylanan Anlaşmanın ülkemizce de onay işlemlerinin tamamlanmasıyla, Anlaşma 25 Ağustos 2011 tarihinde onay işlemlerini tamamlayan dört (4) ülke arasında hukuken yürürlüğe girmiştir. Endonezya ise, 4 Ekim 2011 tarihinde Anlaşmayı onaylayan ülkeler arasına katılmıştır. Akabinde, Pakistan tarafından 8 Şubat 2012 tarihinde Anlaşmanın onaylanmasıyla D 8 Tercihli Ticaret Anlaşmasını onaylayan ülke sayısı altıya (6) yükselmiştir. D-8 Tercihli Ticaret Anlaşması nın fiilen yürürlüğe girmesi için ise, taviz listelerinin D-8 Sekretaryasına sunulması ve iç prosedürlerin (tavizlerin onaylanması, ithalat rejimine yansıtılması, gümrük tebliğinin çıkarılması ve TOBB tarafından mühür örneklerinin basımı ve değişimi gibi) tamamlanması gerekmektedir. Sürecin tamamlanması açısından ülkemiz öncülüğünde 22 Mart 2012, 29 Mart 2013 ve 9-10 Nisan 2014 tarihilerinde ilki İstanbul, ikincisi ve 2/7

3 üçüncüsü Ankara da olmak üzere teknik düzeyde üç D-8 Gözetim Komitesi Toplantısı gerçekleştirilmiş, ayrıca Haziran 2013 tarihlerinde Nijerya nın Abuja kentinde ilk Ticaret Bakanları Konsey Toplantısı yapılmıştır. Bahse konu toplantılarda Anlaşmanın fiilen yürürlüğe konulması konusunda önemli kararlar alınmıştır. Bu kapsamda son olarak, Ticaret Bakanları Konseyi Toplantısı nda ülkelerin yükümlülüklerini yerine getirerek, D-8 kapsamında ilk tarife indirimlerinin 1 Kasım 2013 tarihi itibariyle yapılması kararlaştırılmıştır. Gelinen aşamada, Anlaşmaların onay işlemlerini tamamlayan ülkelerden Malezya, Nijerya, Türkiye, Endonezya ve Pakistan gözden geçirilmiş taviz listelerini (HS 2007 den HS 2012 sistemine çevrilen taviz listeleri) D 8 Sekretaryasına sunmuş, ancak iç hukuk prosedürleri henüz tamamlanamamıştır. İran ise çok gecikmeli olarak (Eylül 2014) gözden geçirilmiş taviz listelerini D-8 Sekretaryasına sunmuştur. Bu çerçevede Anlaşmanın bu 6 ülke arasında yürürlüğe girmesi için sadece iç hukuk prosedürlerinin tamamlanması gerekmektedir. Anlaşma kapsamındaki tavizlerin Türkiye bakımından nasıl yürürlüğe konulacağı konusunda, Dışişleri Bakanlığı ile Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü nün görüşlerine başvurulmuş, akabinde Bakanlığımız ilgili birimleri ile koordinasyon toplantıları yapılmıştır. Yapılan istişareler sonucunda, taviz listelerinin TBMM tarafından onaylanmasının gerektiği sonucu çıkarılmıştır. Bununla birlikte, Bakanlığımızca yürütülen çalışmalar esnasında, Nijerya tarafından sunulan taviz listesinin Sıra Numarası sütunu ile Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları sütunu arasındaki uyumsuzluk olduğu da tespit edilmiş, bu uyumsuzluğun giderilmesi için D-8 Sekretaryası ve Nijerya makamları ile her düzeyde temas kurulmuş, ancak, bir sonuç alınamamıştır. Bu nedenle, 11/03/2014 tarihinde Dışişleri Bakanlığına iletilen taslak Uygun Bulma Kanunu nda Nijerya taviz listesine yer verilmemiştir. Lakin, Ekim 2014 ayında düzeltilmiş listelerini D-8 Sekretaryası na ileten Nijerya nın taviz listeleri, hali hazırdaki Kanun Tasarısı yürürlüğe girdikten sonra anılan Kanun a eklenebilecektir. Taslak Kanun, 12 Haziran 2014 tarihinde gerçekleştirilen Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Dışişleri Komisyonu toplantısı gündemine alınmıştır. Öte yandan, bahse konu toplantı öncesinde, Kanun Tasarısı nın ekinde yer alan taviz listelerinden Endonezya ve Pakistan a ait olan listelerin başlıklarında, bu ülkelerin isimlerinin açık olarak belirtilmiş olduğu, Türkiye ve Malezya ya ait olan taviz listesi başlıklarında ise ülke isimlerine yer verilmemiş olduğu tespit edilmiş, Kanun Tasarısı geri çekilerek, taviz listelerine gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra tekrar TBMM ye sevk edilmesi kararlaştırılmıştır. 3/7

4 Gerekli eklemelerin işlendiği Türkiye, Malezya Endonezya ve Pakistan a ait Taviz Listeleri, Kanun Tasarısı ve gerekçe, 16 Haziran 2014 tarihinde TBMM ye sevk edilmek üzere Dışişleri Bakanlığına iletilmiştir. D-8 TTA'sının Eklerini Teşkil Eden Taviz Listelerinin Onaylanması'na İlişkin Kanun Tasarısı tarihinde TBMM Başkanlığına sunulmuş olup, ilgili metin, Dışişleri Komisyonu nun 16 Ekim 2014 tarihli toplantısında kabul edilerek TBMM Genel Kurulu na sevk edilmiştir. Söz konusu Tasarı, 10 Şubat 2015 tarihli 6628 sayılı Kanun ile uygun bulunmuş olup Bakanlar Kurulu na sevkedilmiştir. Son olarak 9-10 Nisan 2014 tarihlerinde Ankara da gerçekleştirilen D-8 Gözetim Komitesi Toplantısı nda, D-8 TTA sının yürürlüğe girmesi ile ilgili gündem maddesi çerçevesinde Endonezya nın hâlihazırda TTA'yı yürürlüğe koyma aşamasında olduğu; Nijerya tarafından yürürlüğe giriş sürecinin başlatıldığı, Pakistan tarafından taviz listesinin Sekretarya ya iletilmiş olduğu ve Anlaşmayı yürürlüğe koymaya hazır olduğu bilgisi edinilmiştir. Öte yandan Onay kanununda yer alan ve Anlaşmanın Ekini teşkil eden Taviz Listelerinde yapılacak olan değişiklikleri onaylamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir hükmüne dayalı olarak Onay Kanunu nun yürürlüğe girmesi sonrasında bahsi geçen 4 ülke dışında, İran ve Nijerya ya ait taviz listelerinin Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmasının imkan dahilinde olduğu değerlendirilmektedir. Dışişleri Bakanlığından mezkur hususta alınan resmi görüş de bu yöndedir. Diğer yandan, Mısır ve Bangladeş in, D-8 TTA sının onay işlemleri ve taviz listelerine ilişkin yükümlüklerini yerine getirmeleri sonrasında sisteme katılmaları mümkündür. D-8 Tercihli Ticaret Anlaşması Taviz Listeleri Taviz listelerinde yer alan ürün gruplarına ilişkin tespitlerimiz aşağıda ayrıca özetlenmektedir: Endonezya: Endonezya nın taviz listesinde 165 adet satır bulunmaktadır. Bu satırlarda, ülkemizce en çok ihracat gerçekleştirilen ürünler, büyük ve sanayi tipi soğutucular, örgü kumaşlar, el çantaları, soğutucu fanlar olarak ortaya çıkmaktadır. Nijerya: 4/7

5 Söz konusu listede yer alan ürünlerden ülkemizin Nijerya ya ihracatında ilk beş sırayı barajlar, savaklar, bent kapakları vb diğer deniz ve suyolu inşaatları parçaları, kontrol panoları, elektrik kondüktörleri, araçlar için radyatörler ve elektrikli aküler almaktadır. Söz konusu ürünlerde tüm ülkelerle olan ticaretimize bakıldığında ise yukarıda maruz ürünlere ek olarak çeşitli traktör ve motor parçaları ile böcek ilaçlarının ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Pakistan: Pakistan ın taviz listesinde yer alan 254 satırın 93 ünde fiilen Pakistan a ihracatımız bulunmaktadır. Taviz listesinde yer alan ürünlerden ülkemizin Pakistan a ihracatında ilk beş sırayı süt ürünleri, yumurta ve bal ürünleri, kağıt ve karton ile ürünleri, Demir Çelik, Demir Çelik ürünleri, Alaşımlar ve Elektrikli makine ve aletler yer almaktadır. Listede yer alan ürünlerde tüm ülkelerle olan ticaretimize bakıldığında ise ilk demir çelik ürünlerinin ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Malezya: Taviz listesinde yer alan ürünlerden ülkemizin Malezya ya ihracatında ilk sıralarda yer alan masa üstü fanlar, diğer pişirilmiş meyve çekirdekleri, demir tel, bakır ve bakır alaşımlarından vanalar ve kauçuktan eşya yer almaktadır. İran: İran ın taviz listesinde 296 adet satır bulunmaktadır. Söz konusu listede yer alan ürünlerden ülkemizin İran a ihracatında ilk üç sırayı yoğunluğu artırılmış ağaç (bloklar, levhalar, şeritler), kakao yağı (katı ve sıvı), üniversal ac/dc motorlar almaktadır. 5/7

6 6/7

7 D8 TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMASI İMZA / ONAY TABLOSU TTA Menşe Kuralları İlk Taviz Listesi Gözden Geçirilmiş Taviz Listesi İmza Onay Kabul Onay Bangladeş X X Endonezya X X X X X X İran X X X X X X Malezya X X X X X X Mısır X X Nijerya X X X X X X Pakistan X X X X X X Türkiye X X X X X X TOPLAM /7