TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME

Transkript

1

2

3 Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II 127 T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M.. Çanakkale Bölge Müdürlüğü Çalışma Programı TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME Ender MAKİNECİ* ÖZET 1. GİRİŞ Bilinen tarihine göre yaklaşık altı bin yıllık yerleşim alanı olan Trakya, tüm tarihi boyunca savaşlara ve istilalara sahne olmuştur. Asırlar boyunca süren yerleşimler, tek yakacak maddenin ağaç oluşu, tarım ve hayvancılık faaliyetleri sonunda insanlar Trakya ormanlarını aşırı derecede tahrip etmiştir. Günümüzde eklenen diğer sorunlar (artan endüstri, hava kirliliği, açmalar vd.) Trakya'nın ormansızlaşma sürecini daha da hızlandırmaktadır. Trakya'da düzenli ve planlı ormancılık uygulamaları ancak 194O'lı yıllarda başlatılmıştır. İlk idari birimlerin 1944 yılında oluşturulmasıyla başlayan bu çalışmalar bugün, bölgede ormana ve orman ürünlerine olan ihtiyacı karşılamaya, doğal dengenin ve ekolojik yapının korunmasına hizmet etmektedir. Bu çalışmada ve yılları arasında Trakya 'mn orman varlığı ve yapısında meydana gelen değişim incelenmiştir. Mevcut orman varlığı ve niteliğindeki değişimler ekolojik yapıda farklılaşmaya neden olacak ve aynı zamanda orman ürünleri sanayi kuruluşlarının gelecekteki yerli hammadde ihtiyacını etkileyecek boyuttadır. Ormanların yetiştirilmesinde ve işletilmesinde temel hedef, bir ekosistem olarak ormanın denge ve devamlılığını bozmadan, varolan yetişme ortamı koşullarının elverdiği ölçüde en yüksek miktar ve kalitede çok yönlü olarak ormandan faydalanmaktır. Ormanın ilk kuruluş aşamasından gençleştirilmesine kadar geçen sürede, yapılacak müdahalelerde ve işletmenin tamamında ekolojik koşullara uygun davranmak bir zorunluluktur ha alana sahip olan Trakya, Türkiye alanının % 3'ünü oluşturur. % 30.3 'ü orman alanı olarak kullanılan Trakya arazisinde bazı ormanlar yüksek verim gücünde yetişme ortamı koşullarına sahip olsalar da, genelde tahrip edilmiş, doğal kuruluşları bozulmuş ve verim güçleri düşmüştür. Trakya ormanlarının gelişim sürecinde yapılan teknik uygulamalar, bozuk alanların ağaçlandırılması ve orman tahripleri orman H İ.Ü. Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Bahçcköy/İSTANBUL

4 [SJ İVakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu D 128 larımızın ekolojik yapısını farklı yönlerden etkilemektedir. Tüm bu etkenler sonucu değişen tür bileşimi, orman yapısı ve niteliğini belirlemek, çözüm arayışlarını gerçekçi yoldan bulmamıza yardımcı olacaktır. Bu amaçla yaptığımız çalışmada Trakya ormanlarının yılından itibaren günümüze kadar olan yapısal değişimi incelenmiştir. Ormanın yapı ve niteliğinde tespit edilen değişimler, Trakya ormancılığının geleceği hakkında olduğu kadar, ekolojik yapı, sosyal ve ekonomik anlamda değerlendirmeler yapmamızı sağlamaktadır. 2.MATERYAL VE METOD O.G.M. Amenajman Dairesine ait yılında başlayan ve 1972 yıllan arasındaki sayısal değerleri içeren envanter kayıtlan ile yılı değerleri karşılaştırılarak, Trakya'nın orman alanlannda ve ağaç servetinde zamanla oluşan farklar ortaya konmuştur. ve yıllan arasında Orman Bölge Müdürlükleri ve İşletme Müdürlükleri smırlannda değişiklikler olduğundan, bölge ve işletme müdürlüklerinin ağaç serveti ve orman alanları tam olarak karşılaştırılamamıştır. Ayrıca Çanakkale Bölge Müdürlüğü'ne bağlı olmakla beraber Trakya sınırları içerisinde kalan Gelibolu ve Eceabat Orman Bölge Şeflikleri'ne ait orman alanlan değerlendirme dışındadır. Envanterlerde baltalık ağaç servet değerleri ster olarak yeralmaktadır. Bu nedenle baltalıkların m 3 değerlerini bulmak için envanterlerde verilen ster değerleri 0.7 ster katsayısı ile çarpılmıştır. 3. BULGULAR Trakya'nın ile 1972 yıllan arasındaki orman alanları Tablo l'de, yılındaki orman alanları Tablo 2'de verilmiştir. yılında Trakya'nın orman alanı hektan koru ormanı ve hektarı baltalık ormanı olmak üzere toplam hektardır. Bu alanın hektan verimli, hektarı ise çok bozuk orman niteliğindedir (Tablo 1). yılında ise toplam orman alanı hektara düşmüştür. Bu alanın hektarı koru ormanı, hektarı baltalıktır. yılma göre yılında toplam verimli orman alanı hektara yükselirken, çok bozuk orman alanı hektara gerilemiştir (Tablo 2). Orman alanlannm yılma göre yılında azalmasına rağmen, toplam ağaç serveti artmıştır. yılında m 3 olan ağaç serveti yılında m 3 'e yükselmiştir (Tablo 3 ve 4). yılında koru ormanlanndaki ağaç serveti m 3, baltalık ormanlanndaki m 3 bulunmuştur. yılında ise kora ormanlanndaki ağaç serveti m 3, baltahklardaki m 3 'tür. Trakya toplam orman alanlarında yılına göre ha azalma varken (Tablo 5), toplam

5 [Ş] İtakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu D 129 ağaç serveti m 3 artmıştır (Tablo 6). 4. SONUÇLAR Elde edilen bulgulara göre, dikkat çekici ilk sonuç Trakya toplam orman alanında hektarlık bir azalmanın bulunmasıdır. Bunun nedeni 1973 ve 1986 yıllan arasında yürürlüğe girmiş bulunan sayılı kanunun 2. maddesi, sayılı kanunun 2. maddesi ve sayılı kanunun 2B maddesi gereğince 6831 sayılı Orman Kanunu'nun 2B maddesinde yapılan değişiklikler sonucunda bazı alanların orman alanı dışına çıkartılmış olmasıdır. Orman Bakanlığı Kadastro ve Mülkiyet Dairesi Başkanlığı'nm 1994 yıl sonu verilerine göre Edirne ilinde ha, Tekirdağ ilinde ha, Kırklareli ilinde ha ve İstanbul ilinde (Anadolu yakası dahil) ha orman alanı, ilgili kanunlar gereğince orman alanı dışına çıkarılmıştır. Orman rejimi dışına çıkartılan bu alanlar genelde baltalık orman alanlan olmuştur.

6

7 ïrakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II 131 Tablo 3. yılında Trakya'nın orman alanlarındaki ağaç serveti (m 3 ) işletme istanbul Kırklareli Vize Demirköy Keşan Bahçeköy Çatalca Nitelik İbreli Koru Ormanları Yapraklı Baltalık Tablo 4. yılında Trakya'nın orman alanlarındaki ağaç serveti (m 3 ) İşletme İstanbul Kırklareli Vize Demirköy Keşan Bahçeköy Çatalca Tekirdağ Edirne Nitelik İbreli Koru Ormanları Yapraklı Baltalık

8 Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu H 132 Tablo 5. Trakya'nın orman alanlarının yıllara göre değişimi (ha) NITELIK ÇOK BOZUK VERIMLI YILLAR ağaçlandırılan ve koruya dönüştürülen alan ha KORU ORMANLARI BALTALIKLAR Orman alanı dışına çıkartılan alan ha ORMAN ALANI Tablo 6. Trakya'nın orman alanlarındaki ağaçservetinin yıllara göre değişimi (m 3 ) ÇOK BOZUK VERIMLI Yıllar ibreli KORU ORMANLARI Yapraklı BALTALIKLAR Trakya'da toplam çok bozuk orman alanlarının azalmasına ( ha) karşılık, verimli orman alanlarının artması ( ha) orman varlığımızın niteliğinin korunması açısından sevindiricidir. Trakya'da 1994 yılı sonuna kadar ha ağaçlandırma yapılmıştır (Aladağ, V. 1996). Yapılan bu ağaçlandırmalar yılı değerlerinde koru alanları içerisinde yeralmaktadır. Baltalık ormanların toplamında ha azalma ile beraber koru ormanlanndaki ha artışın sebepleri, koru alanına dahil olan ağaçlandırma alanları ve koruya dönüştürülen baltalık orman alanlarıdır. Orman servetindeki m 3 'lük ek artış, ormancılık çalışmalarının başarısını göstermektedir. Baltalık alanları dahi toplamda azalmasına rağmen, ağaç serveti artmıştır ( m 3 ). yapraklı koru ormanlanndaki ağaç serveti artışı m 3 gibi yüksek bir değerdir. Bu da yılda 1 milyon m 3 'e yakın yapraklı ağaç orman ürününün yakacak ve yapacak

9 [ij Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyum«II 133 odun hammaddesi olarak kullanıma sunulması demektir. Ağaç serveti değerleri incelendiğinde ibreli koru ormanlarında görülen 2 milyon m 3 'e yakın artış belki de Trakya ormancılığının geleceği için en önemli sonucu oluşturmaktadır. envanterinde ha olan ibreli orman alanı tüm ağaçlandırma çalışmalannda ibreli ağaç türlerinin (kuzeyde Karaçam ve Sarıçam, güneyde ise Kızılcam ağaç türleri) kullanılması nedeniyle yılında yaklaşık olarak 106 bin hektara yükselmiştir. Trakya'da ibreli ormanlarda, yılda ortalama olarak 78 m 3 /ha artış hesabıyla bir yılda bin m 3 /ha ağaç serveti artımı beklenebilir. Bu durumun gelecekteki ormancılık çalışmalarında dikkate alınması gereklidir. Trakya'da artan ibreli ve reçineli odun hammaddesinin orman ürünleri sanayi kollarında en iyi şekilde değerlendirilmesi ülke ekonomisi ve ormancılığımız açısından önemlidir. Ülkemizde uzun süredir devam eden uygulamalarda, ibreli ağaç türlerinin ağaçlandırma bakımından elverişliliği yanında tercih edilen diğer özellikleri (fidan üretiminin yapraklılara nazaran kolay oluşu, basan yüzdesinin yüksekliği, kağıt sanayiinde kullanımı vb. gibi) nedeniyle ibreliler daha çok kullanılmaktadır. Buna karşılık yapraklı ağaç ormanlarının önemli ölçüde azalması sonucunu doğuracak politikalar izlenmesi halinde, karşılaşılacak sorunların da incelenmesi gerekmektedir. Bu incelemede odun hammaddesi üretiminin önemi dikkate alınmalı, ancak ormanların ekonomik fonksiyonunun her zaman tek fonksiyon olmadığı unutulmamalıdır. Kısa vadede kâr amacıyla yanlış uygulamalar yapılması, uzun vadede toprağın verimliliğinin bozulmasına da yolaçabilir. Bu nedenle ülke ormanlarında olduğu gibi, Trakya yapraklı ağaç ormanlarının ibreli ormanlara dönüştürülmesinin, ekolojik yapı, su üretimi, doğal hayatın devamlılığı ve korunması üzerine etkilerinin iyi incelenmesi gerekir.

10 Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II KAYNAKLAR 1. ALADAĞ, V Trakya'da Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Çalışmaları. 2. Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Semp.36 Ocak 1996 (439440). 3. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Edime Şb.Yay.Nu.183 (ISBN ) Edime. 4. T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M Türkiye Orman Envanteri. Sıra No. 13, Seri No. 630 Ankara 5. T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M.. İstanbul Bölge Müdürlüp Çalışma Programı. 6. T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M.. Çanakkale Bölge Müdürlüğü Çalışma Programı