HASTA HEKİM İLETİŞİM

Transkript

1 HASTA HEKİM İLETİŞİM

2 Yol Haritamız Ortak İsteklerimiz Ortak Özelliklerimiz İletişim Modelleri Görüşme Sürecinin Bölümleri Görüşme Tuzakları 4. Aile Hekimliği Kongresi 2

3 İSTEKLER 4. Aile Hekimliği Kongresi 3

4 İstekler hasta- Hekimin kendisine yeterli süre ayırmasını ister. Temiz ve çağdaş sağlık tesisi ister. Sevgi, saygı, şefkat ve güvenmek ister. Saatlerce poliklinik kapısında beklemek istemez. 4. Aile Hekimliği Kongresi 4

5 İstekler hekim- Hastasına yeterli süre ayırmak ister. Temiz ve çağdaş sağlık tesisinde çalışmak ister. Bilimsel gelişmeleri yakından izlemek ister. Kendisine saygılı davranılmasını ve güvenilmesini ister. Kapısında hastaların yığılmasını istemez. 4. Aile Hekimliği Kongresi 5

6 Peki neden iletişim sorunu yaşıyoruz? 4. Aile Hekimliği Kongresi 6

7 Hastaya ait özellikler Aralarında iletişimin söz konusu olduğu iki kişiden birinin sağlıksız olması. Sizinle istemeden, planlamadan, zorunlu olarak kurulan bir ilişki olması. Herhangi bir hastalığı olan kişinin ruhsal açıdan da etkilenmiş olması ve farklı davranışlar göstermesi. Hastalığı nedeniyle, korku, panik, hayal kırıklığı içinde olması. Başından geçen olumsuz olaylar nedeniyle, öfke, kızgınlık, hatta düşmanlık duygusu içinde olabilir. Hatta saldırgan bir tutum sergileyebilir. Utangaç olabilir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 7

8 Hekime ait özellikler Ağır iş yükü, ağır nöbetler, uyku sorunları ve fiziksel ve mental yorgunluk Olumsuz çalışma koşulları Hastalanma riski Ücret Özel sorunlar 4. Aile Hekimliği Kongresi 8

9 Hasta Hekim İlişkisi Modelleri Üç farklı model tanımlanır. Buyurgan Danışman Katılımcı 4. Aile Hekimliği Kongresi 9

10 Buyurgan Hekim İletişim Modeli Hekim merkezli, otoriter ilişki modelidir. Hekim emir kipi ile konuşur. Hekim çoğunlukla birinci tekil şahıs üzerinden konuşur. Örnek olarak; şikayetin ne, soyun, yat, aç, öksür şeklinde. Hekim, söylediklerinin, tedavi tercihlerinin, uygulamalarının sorgulanmasını ya da itiraz edilmesini istemez. Hekim davranışı, ben bu işi bilirim, ben ne dersem o olur şeklindedir. Hasta uysal olmalı, ya soru sormamalı ya da itiraz etmemelidir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 10

11 Diyalog Örneği Hekim: Ameliyat olmanız lazım. Hasta: Ne zaman doktor bey? Hekim: Hemen. Hasta: Başka bir tedavi şekli yok mu? Hekim: Hayır. Hasta: Ameliyattan korkuyorum doktor bey! Hem hiç hazır değilim, başka şekilde bir tedavi Hekim: Yok kardeşim, karar senin nasıl istersen öyle yap. 4. Aile Hekimliği Kongresi 11

12 Danışman Hekim İletişim Modeli Bu yaklaşımın özünde, hekim tarafında, Bu benim değil, senin sorunundur, kararı sen vereceksin, ben sadece sana yol gösteririm anlayışı vardır. Bu ilişkide aktif olan taraf hastadır. Hekim fazla sorumluluk üstlenmez. Hastanın sorduğu sorulara yanıt verir. Hasta neyi ne kadar isterse, doktor da o kadarını verir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 12

13 Diyalog Örneği Hasta: Doktor bey, bendeki bel fıtığı olabilir mi? Hekim: Olabilir. Hasta: Ameliyat mı olmam gerekiyor? Hekim: Evet gerekebilir. Hasta: Acaba fizik tedavi yaptırsam, belki bir yararı olabilir, ne dersiniz? Hekim: Evet fizik tedavi denenebilir. Hasta: Siz ne dersiniz, acaba benim için hangisi uygun olur? Hekim: Her ikisi de olabilir, karar sizin. 4. Aile Hekimliği Kongresi 13

14 Katılımcı Hekim İletişim Modeli Doğru olan yaklaşım budur. Hastanın amacı iyileşmek, hekimin ise iyileştirmektir. Dolayısı ile aynı amacı gerçekleştiren bir ekibin elemanları gibi davranılır. Bilgiler birlikte toplanır, birleştirilir, sorunlar ortaya konulur, çözüm için birlikte hareket edilir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 14

15 Diyalog Örneği Hekim: Şikayetlerinizi dinledim, ancak daha fazla bilgiye ihtiyacım var, bunun için izninizle sizi muayene etmek istiyorum. Sizi şu şekilde muayene edeceğim. Size tanı koyabilmem için, şu tetkiklere ihtiyacım var. Röntgen incelemesi yapmamız gerekiyor, bunun için bir engeliniz var mı? Sizin için şöyle bir tedavi düşünüyorum. Bu tedavinin şöyle yan etkileri olabilir. Bu tedavi süresince benim de sizden bazı isteklerim olacak, yani tedaviyi birlikte uygulayacağız 4. Aile Hekimliği Kongresi 15

16 Bu diyalogları kurarken ; Fransızların söylediği gibi, ilk intiba en iyi intibadır. İlk hitap, selamlama, Hastayla göz teması kurarak konuşma, Yüz ifadesi, Ses tonu, Üslup (Hastanın sosyokültürel durumu, sosyal statüsü, yaşı, duygusal durumu, mental durumuna göre seçilmelidir.) Hekim iyi bir iletişim kurmak için, gerektiğinde bir oyuncu gibi davranmalıdır. 4. Aile Hekimliği Kongresi 16

17 Görüşme Sürecinin Bölümleri 1. Görüşmeyi başlatma 2. Bilgi toplama 3. İlişki kurma 4. Açıklama ve planlama 5. Görüşmeyi sona erdirme 4. Aile Hekimliği Kongresi 17

18 1. Görüşmeyi başlatma bölümü Hastanın sözünü kesmeden dikkatle dinleme, Hastanın öğrenmek ve tartışmak istediği tüm noktaları belirleme, Görüşmenin gündemini oluşturma yer alır. 4. Aile Hekimliği Kongresi 18

19 2. Bilgi toplama bölümü Sorunların belirlenmesi, Hastanın bakış açısının anlaşılması, Kısa bir özet yapılması. (Kısa özet; hem hastanın sorunlarını anladığını göstermek hem de görüşmeyi yapılandırarak tıbbi bir zemine oturtmak açısından iyi olacaktır) 4. Aile Hekimliği Kongresi 19

20 3. İlişki kurmak bölümü Hastanın verdiği sözel veya sözel olmayan ipuçlarını değerlendirerek sorunları anlamaya yardımcı olur, Burada hastanın sorunlarını empati yaparak anlamaya çalışmak ve hastayı konunun içine çekmek önemli unsurlardır, Doktor da hastayı dinlediğini, anladığını sözel veya sözel olmayan iletişim yöntemleriyle belirtmelidir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 20

21 4. Açıklama ve planlama bölümü Hastaya bilgiler az miktarlarda, anlayıp anlamadığını kontrol ederek vermek, Hastanın beklentileri, endişeleri ve düşüncelerini ortaya çıkarmak, Hastaya önerilerde bulunmak ve hastanın karar sürecine katılmasını sağlamak, Karşılıklı olarak bir plan kabul edilince de, planı gözden geçirmek ve kontrol etmek, planı hastanın anlayıp anlamadığından emin olmak çok önemlidir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 21

22 5.Görüşmeyi sona erdirme bölümü Burada tatmin edici bir sonuç alınabilmesi, etkin bir danışmanlığın yapılabilmesiyle gerçekleşecektir. Ayrıca son bir defa daha özetleme yapılması, plan yürümediği takdirde yapılacak işlerin planlanması, Son kontrollerin yapılması gereken işlerdir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 22

23 Görüşmedeki Tuzaklar Hekimin iyi bir hasta görüşmesi yapma ve tıbbi öykü alma başarısı, görüşme tuzaklarına düşmeme yeteneği ile ilişkilidir. Deneyimli-deneyimsiz tüm hekimler meslek hayatları boyunca bu tuzaklarla karşılaşabilirler. Tuzakların farkında olmak ve görüşme sırasında önerilen teknikleri kullanmak, başarılı bir hasta-hekim ilişkisinin kurulmasında yardımcı olacaktır. 4. Aile Hekimliği Kongresi 23

24 Görüşmedeki Tuzaklar 1- Doğrudan soru yöneltme Hastanın kendi gündemini sorgulayamayabilir En sık düşülen tuzaktır. Direkt sorularla yönlendirilmiş bir görüşme birim zamanda çok az bilgi sağlar çünkü zamanın çoğu görüşmecinin soruları kurgulaması ve sormasına harcanır. Görüşmeci eğer şans eseri uygun soruyu kurgulamamışsa, hastanın vermek istediği bilgiye hiç ulaşamayabilir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 24

25 Görüşmedeki Tuzaklar 2- Neden-Niçin soruları Suçluluk duygusuna yol açabilir Hastaları davranışları hakkında suçlu hissettirir ve defansif (savunmacı) bir tavra sürükler. Bir niçin sorusu sorarken suçlayıcı tarzlardan kaçınmak çok zordur. 4. Aile Hekimliği Kongresi 25

26 Görüşmedeki Tuzaklar o ilacı niçin aldın? bu ilacı almandaki sebep nedir? işi niçin bıraktın? işi bırakmanız mı gerekti? niçin boşandın? boşanmanızdan bahsetmek ister misiniz? 4. Aile Hekimliği Kongresi 26

27 Görüşmedeki Tuzaklar 3- İma eden sorular Cevabı kendi içinde taşır, hastaya fırsat vermez özellikle hasta doktor karşısında kendini alt olarak hissediyorsa, uyumlu olma ihtiyacı hissediyorsa bir çok yanlış bilgi edinilebilir Probleminiz hakkında konuşurken solunumunuz biraz hızlıydı. Acaba o zaman biraz sinirli miydiniz? 4. Aile Hekimliği Kongresi 27

28 Görüşmedeki Tuzaklar 4- Evet hayır soruları Detayları vermez, hastanın geçiştirmesine yol açabilir Hastanın cevabı gerçeklerden çok o anki çevresine daha bağımlı olabilir 4. Aile Hekimliği Kongresi 28

29 Görüşmedeki Tuzaklar Evet yanıtı Memnuniyet yaratmak için mi (doktoru dinlediğini, duyduğunu belirtmek için mi)?, Doktorun o an duymak istediği cevabın o olduğunu düşündüğünden mi?, Kaçındığı bir konuda çıkabilecek bir tartışmayı engelleme isteğinden mi?, Sadece gerçek bir yanıt mı? 4. Aile Hekimliği Kongresi 29

30 Görüşmedeki Tuzaklar Hayır yanıtı Aynı fikirde olmadığını mı belirtmek istemiştir? Doktoru memnun etmek mi istemiştir? Bir konuyu tartışmaktan mı kaçınmaktadır? Gerçek bir yanıt mı vermek 4. Aile Hekimliği Kongresi 30

31 Görüşmedeki Tuzaklar 5- Konuyu habersiz değiştirme Görüşme akışını bozabilir Konu değiştirme zamanı geldiğinde en iyisi hastaya görüşmenin gideceği yön hakkında rehberlik yapacak şimdi şu konu hakkında konuşalım benzeri bir köprü cümle kullanılmalıdır. Aksi halde hasta hekimin kararsız olduğunu düşünerek ona olan güvenini yitirebilir. 4. Aile Hekimliği Kongresi 31

32 Görüşmedeki Tuzaklar 6- Göz teması kurulmaması Mimik ve jestler kaçırılabilir, hasta dinlenmediği hissine kapılabilir 7-Geri bildirim yapılmaması Hastaya anlaşılmadığı duygusunu verir 4. Aile Hekimliği Kongresi 32

33 Prof. Dr. Necdet Altun: Biz altı yıl tıp okuyoruz, yetmiyor üzerine 4 ya da 5 yıl uzmanlık eğitimi alıyoruz, akademik süreci saymıyorum, mesleğimizle ilgili her türlü bilgiyi öğreniyoruz. Hatta uzman olurken, bir kliniği tek başına sevk ve idare eder diye bir belge de alıyoruz, kısaca mesleğimizi çok güzel yapıyoruz. Ancak hasta ile iletişim konusunda hiçbir eğitim almıyoruz. Daha kötüsü usta-çırak ilişkisi içinde hocamızı örnek aldığımız için, onun hasta ile olan iletişimini de örnek olarak alıyoruz. Bu iyi bir örnek ise iyi ama ya iyi bir örnek değilse Sonuçta meslekte profesyoneliz ama iletişimde amatörüz. 4. Aile Hekimliği Kongresi 33

34 4. Aile Hekimliği Kongresi 34

35 4. Aile Hekimliği Kongresi 35

36 Psk. Erhan ERDEM 4. Aile Hekimliği Kongresi 36