J 202 Tarihsel Jeoloji. Bir Gezegenin Doğuşu ve Prekambriyen. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Transkript

1 J 202 Tarihsel Jeoloji Bir Gezegenin Doğuşu ve Prekambriyen Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

2 PROTEROZOYİK te yaşam 3.5 milyar yıl ile 1.8 milyar yıl arasında dünyaya prokaryotlar (siyanobakteriler ve bakteriler ) egemen oldu

3 PROTEROZOYİK te yaşam 2.5 milyar yıl önce ökaryotik hücreler ortaya çıktı Ökaryotik hücrelerin gelişmesiyle Geç Proterozoyik te yumuşak gövdeli, çok hücreli hayvanlarlar ortaya çıktı Mawsonites, Australia Dickensonia costata, Australia ( my) Newfoundland

4 İLK BİTKİ FOSİLLERİ Kuzey Amerika da Superior Gölü kıyısında 2 Milyar yıl yaşlı Gunflint Bitki Fosilleri olarak bilinmektedir.

5 İLK BİTKİ FOSİLLERİ A B C D Gunflint Bitki fosilleri. E G H F A-C. Mavi Yeşil Alg/Yosunlar; Animikia, Entosphaeroides, and Gunflintia; D. Huroniospora, an alg sporu; E. Gunflintia and Hurionospora; F. Euastrion, a bacterium, and enigmatic forms, G. Kakabekia; H. Eosphaera.

6 İLK HAYVAN FOSİLLERİ Maden Jeologu Reginald Sprigg, 1946 Avustralya da Milyon yıllarında yaşamış olan Ediacara Faunası olarak bilinen sünger (Spongia), kurtçuklar (Vermes), medüzler (deniz anası/jelly fish) ve kabuklulardan (Crustasea) oluşan bir hayvan topluluğudur.

7 İlk Hayvan Fosil Topluluğu/Ediacara Faunası

8

9

10 bstracts/ediacara_ecology_ss2007.jpg

11 PROTEROZOYİK Proterozoyik in başlangıcında, bu günkü kıtasal kabuğun yaklaşık %50-70 i mevcuttu 1 milyar 100 milyon yıl önce tüm kıtalar bir araya toplanarak süper kıta RODİNYA yı (Rusça da ev-anavatan) oluşturdu.

12 PROTEROZOYİK 750 milyon yıl önce RODİNYA ikiye ayrıldı İki parçanın arasında Kongo kratonu (kuzey-orta Afrika) bulunmaktaydı

13 PROTEROZOYİK 600 milyon yıl önce bu 3 kıta birleşerek yeni bir süper kıta PANNOTİYA yı oluşturdu

14 GEÇ PROTEROZOYİK (600 my önce ) PANNOTİYA

15 PROTEROZOYİK 600 milyon yıl önce bu çarpışmayla ilişkili olarak meydana gelen dağ oluşumları PAN-AFRİKAN OROJENEZİ dir

16 PROTEROZOYİK 600 milyon yıl önce Afrika ve Güney Amerika nın kuzey sahili açıklarında gelişen dalmabatmaya ilişkin volkanik yay oluştu Avalonya-Kadomiya alanı

17 PROTEROZOYİK Geç Proterozoyik sonlarına doğru PANNOTİYA parçalanmaya başladı

18 GEÇ PROTEROZOYİK - ERKEN KAMBRİYEN PANNOTİYA nın parçalanmasıyla GONDWANALAND LAVRENSİYA BALTİKA SİBİRYA ÇİN KAZAKİSTANYA Kıtaları ortaya çıktı

19 GEÇ PROTEROZOYİK (650 my önce)

20 GEÇ PROTEROZOYİK (560 my önce) Sibirya Lavrensiya Gondwanaland Baltika

21 ERKEN KAMBRİYEN (540 my önce) Sibirya Lavrensiya Gondwanaland Baltika

22 hatırlatma RİFTLEŞME İLE KITASAL KABUĞUN PARÇALANMASI blok diyagram

23 hatırlatma RİFTLEŞME İLE KITASAL KABUĞUN PARÇALANMASI - harita

24 hatırlatma RİFTLEŞME İLE KITASAL KABUĞUN PARÇALANMASI - harita

25 hatırlatma RİFTLEŞME İLE KITASAL KABUĞUN PARÇALANMASI - harita

26 hatırlatma RİFTLEŞME İLE KITASAL KABUĞUN PARÇALANMASI - harita

27 PROTEROZOYİK (2.5 milyar 542 milyon yıl) Proterozoyik sonlarında dünya donarak yer tarihindeki en şiddetli buzul çağına girdi

28 Küresel Isınma ve Soğuma

29 ace.acadiau.ca/science/geol/lobjects/ Geol1023/snowballearth.ppt Proterozoic glaciation

30 ace.acadiau.ca/science/geol/lobjects/ Geol1023/snowballearth.ppt

31 ace.acadiau.ca/science/geol/lobjects/ Geol1023/snowballearth.ppt

32 ace.acadiau.ca/science/geol/lobjects/ Geol1023/snowballearth.ppt

33 PREKAMBRİYEN için ÖZET OLARAK

34 Arkeen/ÖZET Arkeen kayaç topluluğu Granit-gnays kompleksi Diğer kayaçlar, ultramafik peridotit dizilimi. Sedimanter kayaçlar Metamorfik kayaçlar Yeşil Kayaç kuşakları, Arkeen kayaçlarının %10 udur. Ancak, Arkeen tektoniğinin açıklanması/çözülmesi için önemlidir. Arkeen kayaçlarında sadece bakteri ve arkea lar bulunmaktadır. Arkeen kayaçlarında bilinen fosiller 3.5 milyar yıl yaşındadır. En yaşlı olarak bilinen stromatolitler Güney Afrika da, 3.0 milyar yıl yaşındadır.

35 Proterozoyik/ÖZET Bugünküne benzer bir Plaka tektoniği vardır. Kıtasal sınırlarda büyümeler, Kıtaların ortaya çıkması (Lavrensiya, Baltık vb) gözlenmektedir. Riftleşme ve geniş alanlara yayılan kumtaşı, karbonat, şeyl çökelleri (kıta şelfi çökelleri) Kıtalar üzerinde geniş yayılımlı buzullaşma Stromatolitlerin geniş yayılımları Bantlı demir yatakları ve diğer mineral kaynakları (altın, bakır, platin ve nikel) Atmosferde serbest oksijen Eukaryotik/çekirdekli hücreliler

36 Bu sunum için yararlanılan kaynaklar Jeolojiye Giriş Dersi II, Jeolojik Zaman Sürecinde Yerküre nin Evrimi, Prof. Dr. İzver ÖZKAR ÖNGEN, 19 Mart