ANKOS & Lisans Anlaşmaları Grubu Faaliyetleri

Transkript

1 ANKOS & Lisans Anlaşmaları Grubu Faaliyetleri Ata TÜRKFİDANI ANKOS LAG Üyesi Yaşar Üniversitesi, İzmir

2 SUNUM KAPSAMI Telif Hakları Kavramı ve Kapsamı Lisans Anlaşması Kavramı ve Kapsamı Lisans Anlaşmalarında Telif Hakları Creative Commons ve CC Türkiye ANKOS Hakkında ANKOS Lisans Anlaşmaları Grubu (LAG) Hakkında Lisans Anlaşmaları Çözümlemeleri (Sage ve İktisat-İşletme-Finans Veri Tabanları LA ları)

3 Telif Hakları - I Bir ürünün yayını, yeniden basımı, dağıtımı, uyarlanması, gösterimi ya da sahnelenmesi hakkıdır Herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir yaratının kopyalanmasına veya kullanılmasına izin verme hakkıdır.

4 Telif Hakları - II Telif hakkı, genellikle belirli bir süre için geçerlidir. Sembolü çember içinde bir "C" harfidir, harfi üzerinde bulunduğu yaratının telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce "copyright" kelimesini ifade eder. Bu haklar yazar/yaratıcı tarafından imzalanan ve hukuki geçerliliği olan bir sözleşme ile yayıncıya devredilir. Telif hakları sözleşmesi, sınırlı ya da tüm hakların lisansı, yayıncı sözleşmesi, yazar sözleşmesi v.b...

5 Dünyada Telif Hakları Yönetimi

6 WIPO Hakkında Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO- World Intellectual Property Organization), ülkeler arasında işbirliği ortamı yaratarak fikri hakların korunması ve bu haklara saygı gösterilmesini sağlamak amacıyla 1970 yılında kurulmuştur Kaynak:

7 WIPO nun Faaliyetleri - I Fikri mülkiyet korunması ve ihlallerine yaptırımlar uygulanabilmesi için sözleşmeler hazırlayarak, dünya çapında geçerli olacak kural ve ilkeler yaratmak Bünyesinde yer alan sözleşmelerin uygulamasını gözetmek Üye ülkelerin fikri mülkiyete ilişkin mevzuatlarının uyumlaştırılmasına çalışmak Telif haklarına ilişkin kayıt ve belge taleplerini karşılamak Kaynak:

8 WIPO nun Faaliyetleri - II Telif hakları konusunda bilgi alış-verişinde bulunmak Gelişmekte olan ülkeler ile en az gelişmiş ülkelere hukuki yardım sağlamak Hakemlik Merkezi aracılığıyla özel nitelikli (internet adresi vb.) telif haklarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı olmak Bilgisayar ve internet ortamında fikri mülkiyete ilişkin bilgi sunmak Kaynak:

9 Türkiye de Telif Hakları Durumu - I Türkiye nin de taraf olduğu WIPO Sözleşmesine göre kısıtlayıcı hükümler, yayınlanan son kopyaya yani son baskıya ilişkin hususları içermektedir. Yayıncıya araştırmasının ön-bası veya son-bası haklarını devretmemiş yazarlar; makalenin ya da araştırmanın telif haklarını ihlal etmeden bu versiyonlarını toplulukla paylaşabilir

10 Türkiye de Telif Hakları Durumu - II Eserlerin ön basıları; son basıdan yani yayınevi tarafından yayımlanan baskısından içerik açısından bazı editoryal düzeltmelerin bulunmaması, format açısından yayınevi formatında olmaması vb. farklı olacağından açık arşivlerde yayımlanması telif hakları açısından herhangi bir sorun oluşturmamakta, herhangi bir kişi veya kuruluştan izin isteme gereksinimi bulunmamaktadır. Aksi halde yazar, yayınevi ile imzalanan telif hakkı devir sözleşmesine bağlı olarak yayınevinden izin almak zorundadır

11 Türkiye de Telif Hakları Durumu - III

12 Türkiye de Telif Hakları Durumu - IV Gerek 1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu gerekse Türkiye nin 1886 Bern Sözleşmesi nin 1948 belgesine katılmasını gerçekleştiren 5777 sayılı kanun, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1952 tarihine kadar uluslararası alandaki gelişime uzak kalmıştır sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ise Profesör Ernst Hirsch tarafından hazırlanmış ve 1952 yılında yürürlüğe girmiştir de yürürlüğe giren 5846 sayılı kanun ise 1983, 1995, 2001, 2004 ve 2007 ve 2008 yıllarında değişikliğe uğramıştır.

13 Türkiye de Telif Hakları Durumu - V 27 Haziran 2012 tarihinde Telif Hakları Genel Müdürlüğü tarafından yapılan toplantı sonrasında basına duyurulan ve üzerinde çalışmaların sürdüğü 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun unda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı ile Kamuya Ödünç Verme adlı yeni bir madde eklenmiştir: 5. Kamuya ödünç verme: MADDE 34/A- Bir eserin aslı veya çoğaltılmış nüshalarının kamuya açık kuruluşlar tarafından ödünç verilmesi, hak sahiplerine uygun bir bedel ödenmesi koşuluyla serbesttir. Bu fıkra bilgisayar programlarının ödünç verilmesi bakımından uygulanmaz. Kamu kütüphaneleri ile kamuya ait eğitim kurumları birinci fıkrada belirtilen bedeli ödemekten muaftır.

14 Türkiye de Telif Hakları Durumu - VI Kamuya açık kuruluşların sınıflandırması ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bu maddede kullanılan kamu kütüphanesi ve kamuya ait eğitim kurumu ifadeleri muğlak olup, kapsamı tam belli değildir. Bu maddede yapılması önerilen değişiklik; tasarıdaki bu maddenin ikinci fıkrasının; Kamu kütüphaneleri ile kamuya ve kamu tüzel kişilerine ait eğitim kurumlarına ait eğitim kurumları birinci fıkrada belirtilen bedeli ödemekten muaftır. şeklinde değiştirilmesidir.

15 Lisans Anlaşması Nedir? - I Lisans Anlaşması, bir Fikri Mülkiyet hakkı sahibinin (lisans veren/licensor) bu hakka konu varlığını, belirtilen kurallar dahilinde, bir başkası (lisans alan/licensee) tarafından kullanabileceğini düzenleyen anlaşma olarak tanımlanabilir

16 Lisans Anlaşması Nedir? - II Fikri Mülkiyetin başkaları tarafından, böyle bir anlaşma olmadan kullanılması ihlal olarak nitelendirilir. Bir yazılım alındığında genellikle elektronik olarak kullanıcıların kabul ettikleri yazılım lisansları veya bir firmanın fason üreticisine kendi markasını ürünlerinde kullanması için verdiği marka kullanım hakkı gibi anlaşmalar lisans anlaşmalarına örnek olarak verilebilir.

17 Lisans Anlaşmalarında Telif Hakları - I Giderek uluslararası düzeyde belirli normlar yaygınlık kazanmakla birlikte, doğrudan yayıncısının sunduğu veri tabanları ile çeşitli yayıncıların bilgilerini bir arada sunan toplama veri tabanları için kurallar farklılık gösterebilmekte, herhangi bir veri tabanının kendine özgü koşulları söz konusu olabilmektedir.

18 Lisans Anlaşmalarında Telif Hakları - II Abone olunan veri tabanlarının lisans anlaşmalarının özenle incelenmesi, son kullanıcının bilmesi gereken hususların kurumda duyurulması ve kurallara uyulması konusunda özen göstermek önem taşır

19 Telif Haklarının Korunması - I Belirli sayıda basılı veya elektronik kopya alınabilir, robot veya benzeri programlar kullanılarak sistematik şekilde kopyalama yapılamaz Veri tabanları kişisel ve akademik bilgi ihtiyacını karşılamak amacının dışında ticari amaçlı kullanılamaz ve dağıtılamaz Kullanılan tüm bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirtilmelidir Veri tabanlarından alınan kopyalar, yalnızca yetkili kullanıcılar (öğrenci, akademik ve idari çalışanlar ile araştırmacılar) arasında paylaşılabilir

20 Telif Haklarının Korunması - II Veri tabanlarında yer alan bilgilerin, yayıncı ve yazara ait telif hakları uyarılarının değiştirilmesi, silinmesi, vb. uygulamalar yasaktır Dış kullanıcılar, e-kaynaklara sadece kütüphanenin fiziksel mekanından erişebilir Veri tabanlarındaki bilgiler derslerde eğitim ve elektronik rezerv materyali olarak kullanılabilir Kütüphanelerarası ödünç verme ile ilgili izin koşulları değişebilir Kural ihlali yapıldığı fark edildiğinde firmaya bildirilmeli ve önlem alınmalıdır

21 Creative Commons 2001 Center for the Public Domain Telif hakkı sınırlarını yazarlar belirler Özel olarak hazırlanmış telif lisans sözleşmeleri önerir her hakkı saklıdır ilkesi yerine bazı hakları saklıdır Elektronik ortamda bulunan bilimsel çalışmaların telif hakkı ihlali yapılmadan, daha geniş kesimlerce erişimi sağlanır

22 Creative Commons Lisansları - I

23 Creative Commons Lisansları - II

24 Creative Commons Türkiye

25

26 Creative Commons İyi Uygulamalar

27 Creative Commons Türkiye

28

29

30

31

32 ANKOS Lisans Anlaşmaları Grubu İlkay HOLT Koordinatör Özyeğin Üni. Kerem KAHVECİOĞLU (İstanbul Bilgi Üni.) Kamil YEŞİLTAŞ (Koç Üni.) Ata TÜRKFİDANI (Yaşar Üni.)

33 LAG ın Misyonu ANKOS üyelerinin dünya normlarında haklar edinerek; elektronik kaynaklardan en etkin biçimde yararlanmalarını sağlamak Telif hakları, kullanımda özen gösterilmesi gereken hususlar ve kısıtlamalar konusunda ANKOS üyeleri arasında farkındalığı artırarak bilgi üreten ve sağlayanlarla ANKOS üyelerinin sağlıklı bir ortaklık sürdürmelerini güvence altına almaktır

34 ANKOS LAG ın Rolü ANKOS, anlaşma metni üzerinde üye kurumlarının ürünü adil kullanımını ve hak kazanımını sağlar Model bir anlaşma metnini onaylar Anlaşmada tarafların firma ile üye kurum olmasını tercih eder Mevcut veya yeni konsorsiyum için ürün anlaşma metninin imzalı veya paraflı versiyonunu ara yüze taşır Bu anlaşmalara ait Haklar ve Kısıtlar Tablosunu düzenleyerek ANKOS sitesine ekler

35

36 Değerlendirmede Önemli Koşullar Yeni ürünlerde 1 yıllık anlaşma Uzun soluklu mevcut anlaşmalarda 3 yıllık yenileme Otomatik yenilemenin engellenmesi Kampüs dışı erişim Walk-in user kullanım hakkı 90 gün ödeme süresi Ödeme yapılan yıllar için ürüne erişim hakkı Kullanım ihlalinin diğer üyeleri olumsuz etkilememesi Kaynak paylaşımı, eğitim amaçlı kullanım COUNTER uyumlu kullanım istatistiği

37

38 Dikkat Edilenler Anlaşma süresi Anlaşma ekinde verilen kaynak listeleri Anlaşma iptal koşulları Yıllık fiyat artış oranları Gecikme faizi Abone olunan yıllara erişim Otomatik yenileme

39 Haklar ve Kısıtlar Tablosu Yetkili Kullanıcılar Ders Paketleri Elektronik Rezerv ILL Kuralları Ödeme Koşulları Deep Discount Price (DDP) İndirimi Kullanım İstatistikleri İptal Sonrası Erişim (Perpetual Access) Opt-Out (Çok yıllı anlaşmalardan ayrılma) Dergi İptali ve Değişim

40

41 Devam Eden Faaliyetler Lisans anlaşmalarının Türkçe ye çevirilerinin noter onaylı bir kopyası web sitesine konuyor Haklar ve Kısıtlar tablosu şifresiz olarak herkese açık alana taşınacak Model anlaşma ilkeleri web sitesinde yer alacak Anlaşma taraflarının üye kurum ve sağlayıcı firma olarak yapılandırılması teşvik ediliyor

42 Temsil ve Katkılar Ulusal Kaynak Paylaşım Çalıştayları ANKOSLink Yıllık Toplantıları ANKOS Daire Başkanları Toplantıları Yayıncılar Birliği - İlim ve Edebiyat Eserlerinin Toplu Lisanslaması: İçeriğe Kolay ve Sürekli Erişim Toplantısı BBY Bölümlerine Lisans Anlaşmaları ve Telif Hakları seminerleri

43 ULAKBİM LA Çalışmaları

44 Dünyada Gelişmeler Anlaşmaların bilimsel iletişim sürecini destekleyen maddeler içermesi giderek önem kazanıyor NESLI2 (JISC) İngiltere; Couperin Fransa; Almanya; COAR Açık Erişim Anlaşma ve Lisanslar Görev Gücü Yazar hakları CC-BY Kişisel arşivleme yapabilmek Ambargo periyodlarının mevcut SHERPA/ROMEO koşullarının üzerine çıkmaması Metin ve veri madenciliği ile ilgili maddeler Makale işlem ücreti (APC) ödeyen kurumlara indirim

45

46

47

48 TEŞEKKÜRLER & SORULARINIZ