SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI"

Si̇mge Peker
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

2 DME (DISTANCE MEASURING EQUIPMENT) MESAFE ÖLÇME CİHAZI DME (Mesafe Ölçme Cihazı) Havacılıkta yaygın olarak kullanılan bir radyo seyrüsefer yardımcısıdır. Taşıtın yer istasyonundan olan uzaklığını -genellikle deniz mili (nm) cinsindenölçen aviyonik bir sistemdir. Pilota yer istasyonu ile uçak arasındaki uzaklığı veren ve UHF (Ultra High Frequency) bandında yayın yapan bir sistemdir. DME yön bilgisi vermez. Bu nedenle sadece mesafe bilgisine bakılarak, taşıtın istasyon merkezli ve DME göstergesinden okunan değerdeki yarıçaptaki çember üzerinde herhangi bir noktada olduğu bilgisi elde edilir.

3 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) DME'ler genellikle VOR ve ILS sistemleri ile birlikte kullanılırlar. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de uzaklık bilgisini elde etmiş olur. Bu tür bir sistemde pilotun VOR frekansını seçmesi otomatik olarak ona bağlı DME frekansını da seçmesini sağlar. Genelde VOR ile birlikte eşlenik olarak kullanıldığı gibi ILS (localizer) ile de kullanımı vardır. ILS sistemlerinde Glide Path İstasyonlarında konuşlandırılırlar. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de uzaklık bilgisini elde etmiş olur.

4 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) Sistem yaklaşmalarda kullanılıyorsa iki istasyon arasındaki uzaklık 100 ft den fazla, seyrüsefer için kullanılıyorsa 2000 ft den fazla olmamalıdır. Bir DME cihazı VOR veya ADF gibi yön bildirici bir seyrüsefer yardımcısı ile birlikte kullanıldığında taşıtın konumunun kolayca tespit edilmesine (oryantasyon) yardımcı olur. Uçakta sadece DME cihazı varsa/çalışıyorsa, iki farklı istasyondan mesafe bilgisi alınarak taşıtın konumu yaklaşık olarak tespit edilebilir. Öncelikle birinci istasyonun frekansı ayarlanır ve okunan mesafe harita üzerinde istasyon merkezli bir yay şeklinde işaretlenir. Farklı bir istasyon seçilerek aynı işlem tekrarlanır. DME yaylarının kesiştiği nokta yaklaşık olarak taşıtın konumunu verir. Bu yöntem uçak ve her iki istasyon yaklaşık olarak "aynı hat" üzerinde ise sağlıklı sonuç vermez.

5 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) Hem uçakta hem de yer istasyonunda (transponder) alıcı ve verici anteni vardır. Uçağın gönderdiği soru sinyalleri yer istasyonunda değerlendirilir ve farklı bir frekansta cevap sinyali olarak uçağa gönderilir. Yer istasyonunda soru sinyalinin değerlendirilmesi 50 msn de gerçekleşir. Soru ile cevap sinyali arasında 63 MHz lik frekans farkı vardır.

7 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) Sistemin çalışma prensibi, sinyalin gidiş-dönüş süresinin ölçülmesine dayanır. İletişimde darbe modülasyonu kullanılır. Pilot, DME frekansını seçtikten sonra ilk soru sinyalleri darbe çiftleri seklinde yer istasyonuna gönderilmeye başlanır. Uçak bu durumda arama aşamasındadır. DME istasyonunun cevap sinyalleri yakalanıncaya kadar uçak, saniyede 150 defa darbe çifti göndermeye devam eder. Cevap sinyali yakalandıktan sonra ise izleme aşaması baslar. Gönderilen darbe çifti sayısı bu aşamada saniyede düzeylerine düşer.

8 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) Tanıtma: Her yer istasyonu 1350 Hz de mors kodunda tanıtım sinyali yayınlar. 30 saniyede bir tanıtma sinyali yayınlar. Yer istasyonu her soru sinyaline cevap sinyali göndermez. Ortalama 10 soru sinyalinden 5' ine cevap sinyali gönderir. Her DME istasyonunun belirli bir kapasitesi vardır. Yer istasyonunun gönderebileceği darbe çifti sayısı ortalama saniyede 2700' dür. Bu da yaklaşık 100 uçağa aynı anda hizmet verebileceği anlamına gelir. (95 uçak izleme, 5 uçak araştırma aşamasında varsayımı ile). İstasyon, öncelikle en iyi aldığı soru sinyallerini değerlendirmeye alır. Kapasitesinin üzerindeki soru sinyallerini değerlendirmeye almaz, yani cevap sinyali göndermez.

9 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI) Sistemin avantajları: Kısa menzilli seyrüseferlerde (menzil <200 NM) en yaygın olarak kullanılan uzaklık ölçüm sistemidir, Çoğu aletli yaklaşma prosedürleri VOR/DME istasyonları üzerine kurulur, Yer hızı ve seyahat süresinin hesaplanmasında ana kaynaktır, ILS sisteminde daha doğru uzaklık bilgisi vermesi sebebiyle markerlerin yerine kullanılır, MLS yaklaşma sisteminde de yine daha geliştirilmiş DME/P (Precision DME) kullanılır.

10 DME (MESAFE ÖLÇME CİHAZI)

11 TACAN (TACTICAL AIR NAVIGATION) ve VORTAC TACAN sadece askeri havacılıkta kullanılan bir radyo seyrüsefer sistemidir. VOR/DME sisteminin sivil uçaklar için sağladığı yön ve uzaklık bilgisini TACAN askeri uçaklar için sağlar. Çalışma frekansı DME ile aynıdır. (UHF bandında 1 GHz civarında) Bir DME alıcısı TACAN istasyonunun gönderdiği sinyalleri alabilir ve uzaklık bilgisinden faydalanabilir. Bu nedenle DME alıcısı bulunan sivil uçaklar TACAN istasyonunun uzaklık bilgisini kullanabilirler.

12 TACAN (TACTICAL AIR NAVIGATION) ve VORTAC Birbirine çok yakın yer istasyonlarının sinyallerinin birbiri ile karışmasını önlemek için, özellikle sivil ve askeri uçakların uçtuğu bölgelerde VORTAC (VOR+TACAN) radyo seyrüsefer yardımcısının kullanılması daha uygundur. Bu sistem hem askeri, hem de sivil uçaklara aynı anda yön ve mesafe bilgisi verir. Sivil uçaklar VOR dan yön, TACAN dan mesafe, askeri uçaklarda TACAN dan mesafe ve yön bilgisi alırlar. VORTAC ve VOR/DME sistemlerinin menzilleri ve toleransları aynıdır. 126 kanalı mevcuttur ve 3 harfli mors kodunda tanıtım sinyali yayınlarlar.

13 TACAN (TACTICAL AIR NAVIGATION) ve VORTAC

14 Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle Öğr.Gör. Gülaçtı ŞEN İstanbul Aydın Üniversitesi Havacılıkta Yer Hizmetleri Bölümü

Benzer belgeler

SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI VOR (VHF Çok Yönlü Radyo Seyrüsefer İstikamet Cihazı) VHF bandında çok yönlü radyo yayını olarak bilinen VOR, uluslararası standartta orta ve kısa mesafe seyrüsefer (navigasyon)