SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI"

Nergis Demirci
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

2 VOR (VHF Çok Yönlü Radyo Seyrüsefer İstikamet Cihazı) VHF bandında çok yönlü radyo yayını olarak bilinen VOR, uluslararası standartta orta ve kısa mesafe seyrüsefer (navigasyon) cihazı olarak bilinir. Bir yer istasyonu ile hava aracındaki alıcıdan oluşur. En basit tanımı ile, hava aracının yer istasyonuna göre hangi manyetik radyal üzerinde olduğunu gösterir. Tek başına VOR sistemi baş ve mesafe bilgisi vermez.

3 1960'larda ICAO tarafından standart kısa mesafe radyo seyrüseferi cihazı olarak kabul edilen VOR günümüzde de her hava koşulunda, hem gece hem de gündüz güvenle kullanılabilen bir seyrüsefer yardımcısıdır. Uzaktan kontrol edilebilir ve izlenebilir. Günümüz hava trafik ağı, VHF frekans bandında çalışan ve 300 km ye kadar ulaşım menziline sahip olan VOR ve DVOR istasyonları tarafından işaretlenir.

4 VOR istasyonu kendi etrafında birer derece aralıklarla 360 adet, radyal adı verilen doğrusal hat üretir. VHF bandında her yönde yayın yapan verici, kullanıcıya; manyetik kuzeye göre yönünü, seçilen radyale göre pozisyonunu bildirir. Uçakta alınan VOR bilgisi, uçağın uçuş yönünden bağımsızdır. Sadece pilota uçuş esnasında yön bilgisi verir.

5 VOR cihazları çoğunlukla istasyona olan mesafeyi belirten DME ile birlikte (VOR/DME) kullanılır ve VOR için seçilen frekans aynı zamanda DME istasyonuna da bağlanır.

6 Radyo frekans bandı MHz'lik frekans bandına 0.05 MHz aralıklarla kanallar yerleştirilmiştir. Ancak şeklinde MHz'e kadar sıralanmıştır. Bunun sebebi MHz'e kadar aralarda ILS sisteminin Localizer kanallarının bulunmasıdır MHz'den itibaren MHz'e kadar ise VOR kanalları 0.05 MHz aralıklarla yerleştirilmişlerdir. Toplam 160 kanal kullanıma açılmıştır.

7 VOR kokpit göstergesi genellikle OBI (omni bearing indicator) olarak adlandırılır. Radyal seçmeye yarayan düğme de OBS (omni bearing selector) olarak adlandırılır. Eğer uçak OBS ile seçilen radyal üzerindeyse OBI üzerindeki çubuk şeklindeki CDI (course deviatian indicator) tam ortada bulunur. CDI rotayı temsil eder.

8 VOR Tipleri: Aynı amaca hizmet etmekle beraber üç tip VOR istasyonu ile karşılaşmak mümkündür. Bunlar: CVOR (Normal VOR), TVOR (Terminal VOR) ve DVOR (Doppler VOR) şeklindedir. VOR cihazları Yol ve kavşak noktalarında Yaklaşma ve alçalma, bekleme amacı ile kullanılırlar.

9 NVOR: Genelde düz uçuşlarda, seyrüsefer esnasında kullanılır. Çalışma frekansı MHz arasındadır. Verici gücü 200 w, menzili 200 NM/FL 330 mertebelerindedir. TVOR: Yaklaşmalarda kullanılır. Çalışma frekansı MHz arasındadır. Verici gücü 50 W, menzili 25 NM/FL 50 mertebelerindedir. DVOR: Çalışma prensibi diğer ikisine göre daha farklıdır. Havaalanı içindeki veya VOR istasyonu çevresindeki metal yapıların veya araçların sebep olduğu yansımalardan kaynaklanan bilgi hatalarının ortadan kardırılması için geliştirilmiştir. Diğer iki tipe göre daha duyarlıdır ve hata payı daha düşüktür. ICAO nun müsaade ettigi kabul edilebilir maksimum hata payı her üç tip için de ±5º dir.

10 Yaklaşma ve alçalma amacı ile kullanılan VOR istasyonları, meydan civarında veya meydan içerisinde olabilirler. Meydan içinde belirli bir mesafe içerisinde bulunan VOR istasyonlarına on-airodrome çalışma denilir ve direk yaklaşma elde edilmesi amacıyla kullanılırlar. Bu tip VOR istasyonları Terminal VOR u olarak da adlandırılabilirler.

11 Kendini Tanıtma VOR cihazlarında da, standart 1020 Hz+/-50 Hz frekanslı tanıtma frekansı kullanılır. Tanıtma işareti bulunduğu bölge, coğrafi yer adı, meydan adı gibi yerlerden belirlenir. Genel olarak üç harften oluşan tanıtma grubu kullanılır. Yine tanıtma işaretinin hızı dakikada 7 kelimedir. Kullanılan harf grubu mors kodu ile yayımlanır. Doğru VOR istasyonunun kullanılması uçuş emniyeti açısından çok önemlidir. Bu nedenle uçucuların her istasyon değişiminde sesli mors kodunu kontrol etmeleri gerekir.

12 Çevre Faktörleri VOR yayınının VHF bandından yapılması nedeniyle karşılaşılan bazı problemler vardır. Bunlar; Yakın çevredeki enerji nakil hatları, Çevre tel örgüsü, Ağaç grupları ve binalardan oluşan manialar. Genel olarak VOR cihazında 600 m yarıçaplı mesafe VOR hassas sahası olarak kabul edilir. Bu mesafe içerisindeki her türlü yapılaşma kontrol altına alınmalıdır.

13 DOPPLER VOR (DVOR) VOR ICAO tarafından tavsiye edilmiş ve kısa ve orta menzilli uçaklara rehberlik etmek üzere uluslararası kullanıma sunulmuş bir radyo seyrüsefer yardımcısıdır. DVOR radyo seyrüsefer yerleşimleri VOR radyo seyrüsefer yerleşimlerinin geliştirilmişidir ve geniş tabanlı anten sistemi Doppler etkisini kullanır, böylece oldukça doğru yatay sinyal sağlanabilir.

14 VOR cihazının avantajları: Yüksek frekansların kullanılması, NDB' de ortaya çıkan ve meteorolojik koşullardan kaynaklanan gürültü problemini minimuma indirir, Uçak bordosundaki teçhizatın basitliği, NDB 'ye göre daha düşük güç gereksinimi, Sistemin hata toleransının daha düsük olması (± 5 )

15 VOR cihazının dezavantajları: Vericinin yerde kurulma zorluğu, Direk dalgaların iletimde hakim olması dağların maskeleme etkisini beraberinde getirmektedir, Vericinin gönderdiği sinyallerin alınması irtifaya bağlıdır.

16 DVOR ler çevre faktörlerinin oldukça kötü olduğu, ormanlık ve dağlık bölgeler ile yüksek gerilim hatlarının bulunduğu bölgelerde kullanılmak üzere dizayn edilmiş cihazlardır. Merkezde bulunan omni anteninin etrafında daire şeklinde sıralanmış bulunan 36 veya 48 adet anten dizisinden oluşan anten sistemi kullanılır. Dolayısıyla, variable sinyalini bu antenlere besleyen özel bir dağılım düzeni de sisteme ilave edilmiştir.

17 Erişim Tarihi:

18 Havacılık haritası üzerine bir VOR istasyonunun gösterimi. İstasyon çevresindeki çember manyetik kuzeyi ve manyetik radyalleri gösterir.

19 Havadan bir VOR istasyonunun görünüşü

20 Bir VOR kokpit göstergesi (OBI) ve sol altta OBS düğmesi. Şekildeki uçak 253 radyalı üzerindedir. İstasyona göre 253 radyalının bulunduğu tarafta olduğu için göstergede FROM bilgisi okunmaktadır.

21 SUNUMDA KULLANILAN KAYNAKLAR ÖZER Haluk, Seyrüsefer ATSEP Temel Eğitimi/Seyrüsefer Yardımcı Sistemleri, Seyrüsefer Dairesi Başkanlığı Radyo Seyrüsefer Yardımcıları Eğitim Notları Devlet Hava Meydanları İşletmesi Hava Seyrüseferi Ders Notları

22 Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle Öğr.Gör. Gülaçtı ŞEN İstanbul Aydın Üniversitesi Havacılıkta Yer Hizmetleri Bölümü

Benzer belgeler

SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI

SEYRÜSEFER VE YARDIMCILARI NDB ve ADF NDB (NON DİRECTİONAL RADİO BEACON) (Yönlendirilmemiş Radyo Bikını) NDB Yön belirlemeye yarayan cihazlardandır. Günümüzde hava seyrüseferlerinde pek kullanılmayan ancak,