Zonguldak Bölgesi Kuşları

Transkript

1 Zonguldak Bölgesi Kuşları Prof. Dr. Mustafa SÖZEN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Şekil 1. Prof. Dr. Mustafa SÖZEN Zonguldak yüz ölçümü bakımından Türkiye deki küçük ilerden birisi olmasına rağmen kuşlar açsından düşünüldüğünde önemli bir zenginliğe sahiptir. Türkiye de yaşayan 468 kuş türü bulunmaktadır ve bu türlerden 280 tanesinin Zonguldak ta yaşadığı belirlenmiştir. Zonguldak ili bu kuş çeşitliliği ile Türkiye deki iller sıralamasında ilk 10 da yer almaktadır. Zonguldak ta belirlenen kuşlar su kuşlarından ötücü kuşlara, yırtıcı kuşlardan baykuşlara pek çok grubu içermektedir. Belirlenen kuşların büyük çoğunluğu göçmen kuşlardır. Zonguldak ta kuşlara olan ilgi oldukça yenidir ve 2000 den sonra gelişmeye başlamıştır. Bu işe ilk gönül verenler, Matematik Öğretmeni Tuncer TOZSİN ve İngilizce Öğretmeni Murat SOYDAŞ tır yılından sonra ZKÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa SÖZEN bu ekibe katılmıştır. Zonguldak taki kuş gözlemciliği çalışmaları, Türkiye nin önemli kuş gözlemcilerinden birisi olan Mustafa ERTURHAN ın Mart 2008 de TCDD Zonguldak Filyos Bölge Şefi olarak atanması ile büyük bir gelişme göstermiştir. Bu tarihten itibaren tutulan düzenli kayıtlar ile Zonguldak il sınırları içinden kaydedilen kuş tür sayısı 280 i bulmuştur.

2 Zonguldak bölgesi kuş gözlemcileri. Murat SOYDAŞ, Mustafa ERTURHAN ve Tuncer TOZSİN. Zonguldak ilinde bu kadar fazla kuş türünün bulunmasının bazı nedenleri vardır. Zonguldak ili dağ, deniz, akarsu, orman ve göl gibi çeşitli ekosistemler barındırmaktadır. Böyle olunca da çeşitli ortamları tercih eden pek çok kuş türü uygun yaşam alanları bulabilmektedir. Diğer taraftan Karadeniz i geçerek ülkemize gelen ve sonra da ülkemiz üzerinden Karadeniz i geçerek kuzeye göç eden pek çok kuş türü de göç sırasında Zonguldak çevresini kullanmaktadır. Göçmen kuşların en yoğun görüldükleri zaman Mayıs ve Eylül ayları olduğu için çevrede en fazla kuş türü görebileceğimiz dönemler de bu aylardır. Ancak bazı türler yörede yerli oldukları için bu tip kuşları da yıl boyunca çevremizde görebiliriz. Zonguldak çevresi Türkiye deki kuş fotoğrafçılığı açısından bazı ilkleri de taşımaktadır. Şu ana kadar Türkiye de yayılış gösteren 468 kuş türünden 421 tanesi fotoğraflanmış durumdadır. Fotoğraflanan türlerden iki tanesinin Türkiye de ilk fotoğraflandığı yer ise Zonguldak ta Filyos nehrinin denize döküldüğü bölgedir. Kara ördek, Paçalı şahin ve son olarak da 29 Ekim 2011 günü Çöl ötleğeni Türkiye de ilk defa bu bölgede Mustafa ERTURHAN tarafından fotoğraflandı ve internet sitesine yüklenerek kuş meraklılarına duyuruldu. Bu haberden kısa bir süre sonra yeni tür peşinde koşan kuş meraklıları Türkiye nin pek çok farklı bölgesinden Zonguldak a gelerek bu türleri fotoğraflamaya ve gözlemlemeye çalıştılar. Bu hızlı gelişme bize Zonguldak bölgesi kuşları iyi belirlendiği ve tanıtıldığı taktirde bunun yöre için önemli bir turistik aktiviteye de dönüşebileceğini göstermiş oldu. Kuş gözlemciliği ve fotoğrafçılığı turizmi Zonguldak için işlenmeyi bekleyen bir kaynak olarak durmaktadır.

3 Alaca balıkçıl, Bataklık kırlangıcı, Erguvani balıkçıl, Kara ördek ve Sakarmeke. Zonguldak ta oldukça ilgi çekici kuş türleri de kaydedilmektedir. Bunlar arasında her sene Türkiye de çok az sayıda kaydı bulunan Sürmeli kumkuşunu, Büyük kumşu ve Bataklık kırlangıcını sayabiliriz. Bu türlerin hepsi de Filyos deltasında gözlenmiş ve fotoğraflanmıştır. Bu veriler Filyos nehrinin denize döküldüğü bölgenin Türkiye nin önemli kuş alanlarından birisi olduğunu ortaya koymaktadır. Bu özelliğinden dolayı alanın Sefercik Köyü nün kuzeyinde kalan bir bölgesinin Filyos Liman Projesinden olumsuz etkilenmemesi için koruma çalışmaları başlatılmıştır. Diğer taraftan dünyanın en hızlı kuşu (Gökdoğan) ve Türkiye nin en küçük kuşlarını (Çitkuşu, Çalıkuşu ve Sürmeli çalıkuşu) da Zonguldak ta gözlemlemek mümkündür. Yolunuz Zonguldak a düşerse çevrenize dikkatli bakın. Göreceğiniz tek şey kömürün karası veya ormanın yeşili olmayacaktır. Karşınıza her an hayranlıkla seyredeceğiniz nadir bir kuş çıkabilir. Çulha kuşu.

4 Zonguldak ilinde belirlenen kuş türleri (280 tür). Bilimsel adı Türkçe adı Gavia stellata Kızılgerdanlı Dalgıç Gavia arctica Karagerdanlı Dalgıç Tachybaptus ruficollis Küçük Batağan Podiceps cristatus Bahri Podiceps auritus Kulaklı Batağan Podiceps nigricollis Karaboyunlu Batağan Puffinus yelkouan Yelkovan Phalacrocorax carbo Karabatak Phalacrocorax aristotelis Tepeli Karabatak Phalacrocorax pygmeus Küçük Karabatak Pelecanus onocrotalus Ak Pelikan Botaurus stellaris Balaban Ixobrychus minutus Küçük Balaban Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı Ardeola ralloides Alaca Balıkçıl Egretta garzetta Küçük Akbalıkçıl Egretta alba Büyük Akbalıkçıl Ardea cinerea Gri Balıkçıl Ardea purpurea Erguvani Balıkçıl Ciconia nigra Kara Leylek Ciconia ciconia Leylek Plegadis falcinellus Çeltikçi Platalea leucorodia Kaşıkçı Cygnus olor Kuğu Cygnus cygnus Ötücü Kuğu Anser albifrons Sakarca Anser anser Boz Kaz Branta ruficollis Sibirya Kazı Tadorna ferruginea Angıt Tadorna tadorna Suna Anas penelope Fiyu Anas strepera Boz Ördek Anas crecca Çamurcun Anas platyrhynchos Yeşilbaş Anas acuta Kılkuyruk Anas querquedula Çıkrıkçın Anas clypeata Kaşıkgaga Netta rufina Macar Ördeği Aythya ferina Elmabaş Patka Aythya fuligula Tepeli Patka Aythya nyroca Pasbaş Patka Aythya marila Karabaş Patka Clangula hyemalis Telkuyruk Melanitta nigra Kara Ördek Melanitta fusca Kadife Ördek Bucephala clangula Altıngöz Mergus albellus Sütlabi Mergus serrator Tarakdiş Pernis apivorus Arı Şahini Milvus migrans Kara Çaylak Neophron percnopterus Küçük Akbaba Circaetus gallicus Yılan Kartalı Circus aeruginosus Circus cyaneus Circus macrourus Circus pygargus Accipiter gentilis Accipiter nisus Accipiter brevipes Buteo buteo Buteo rufinus Buteo lagopus Aquila pomarina Aquila clanga Hieraaetus pennatus Pandion haliaetus Falco naumanni Falco tinnunculus Falco vespertinus Falco columbarius Falco subbuteo Falco cherrug Falco peregrinus Alectoris chukar Coturnix coturnix Rallus aquaticus Porzana porzana Porzana parva Crex crex Gallinula chloropus Fulica atra Grus grus Anthropoides virgo Tetrax tetrax Haematopus ostralegus Himantopus himantopus Recurvirostra avosetta Burhinus oedicnemus Glareola pratincola Charadrius dubius Charadrius hiaticula Charadrius alexandrinus Charadrius leschenaultii Charadrius morinellus Pluvialis apricaria Pluvialis squatarola Vanellus vanellus Calidris canutus Calidris alba Calidris minuta Calidris temminckii Calidris ferruginea Calidris alpina Limicola falcinellus Philomachus pugnax Saz Delicesi Gökçe Delice Bozkır Delicesi Çayır Delicesi Çakırkuşu Atmaca Yoz Atmaca Şahin Kızıl Şahin Paçalı Şahin Küçük Orman Kartalı Büyük Orman Kartalı Küçük Kartal Balık Kartalı Küçük Kerkenez Kerkenez Ala Doğan Boz Doğan Delice Doğan Ulu Doğan Gök Doğan Kınalı Keklik Bıldırcın Su Kılavuzu Benekli Sutavuğu Bataklık Sutavuğu Bıldırcın Kılavuzu Saztavuğu Sakarmeke Turna Telli Turna Mezgeldek Poyrazkuşu Uzunbacak Kılıçgaga Kocagöz Bataklıkkırlangıcı Küçük Halkalı Cılıbıt Halkalı Cılıbıt Akça Cılıbıt Büyük Cılıbıt Dağ Cılıbıtı Altın Yağmurcun Gümüş Yağmurcun Kızkuşu Büyük Kumkuşu Ak Kumkuşu Küçük Kumkuşu Sarıbacaklı Kumkuşu Kızıl Kumkuşu Karakarınlı Kumkuşu Sürmeli Kumkuşu Döğüşkenkuş

5 Lymnocryptes minimus Küçük Su Çulluğu Gallinago gallinago Su Çulluğu Gallinago media Büyük Su Çulluğu Limosa limosa Çamurçullğu Numenius phaeopus Sürmeli Kervançulluğu Numenius arquata Kervançulluğu Tringa erythropus Kara Kızılbacak Tringa totanus Kızılbacak Tringa stagnatilis Bataklık Düdükçünü Tringa nebularia Yeşilbacak Tringa ochropus Yeşil Düdükçün Tringa glareola Orman Düdükçünü Actitis hypoleucos Dere Düdükçünü Arenaria interpres Taşçeviren Larus ichthyaetus Büyük Karabaş Martı Larus melanocephalus Akdeniz Martısı Larus minutus Küçük Martı Larus ridibundus Karabaş Martı Larus genei İncegagalı Martı Larus canus Küçük Gümüş Martı Larus fuscus Karasırtlı Martı Larus michahellis Gümüş Martı Larus cachinnans Hazar Martısı Stercorarius parasiticus Korsanmartı Larus marinus Büyük Karasırtlı Martı Gelochelidon nilotica Gülen Sumru Sterna caspia Hazar Sumrusu Sterna sandvicensis Karagagalı Sumru Sterna albifrons Küçük Sumru Sterna hirundo Sumru Chlidonias hybridus Bıyıklı Sumru Chlidonias niger Kara Sumru Chlidonias leucopterus Akkanatlı Sumru Columba livia Kaya Güvercini Columba oenas Gökçe Güvercin Columba palumbrus Tahtalı Streptopelia decaocto Kumru Streptopelia turtur Üveyik Streptopelia senegalensis Küçük Kumru Psittacula krameri Yeşilpapağan Clamator glandarius Tepeli Guguk Cuculus canorus Guguk Tyto alba Peçeli Baykuş Athena noctua Kukumav Strix aluco Alaca Baykuş Asio otus Kulaklı Orman Baykuşu Caprimulgus europaeus Çobanaldatan Apus apus Ebabil Apus pallidus Boz Sağan Apus melba Akkarınlı Sağan Alcedo atthis Yalıçapkını Merops apiaster Arıkuşu Coracias garrulus Gökkuzgun Upupa epops İbibik Jynx torquilla Boyunçeviren Picus viridis Yeşil Ağaçkakan Dendrocopos major Orman Alaca Ağaçkakan Dendrocopos syriacus Alaca Ağaçkakan Dendrocopos medius Ortanca Ağaçkakan Dendrocopos leucotos Aksırtlı Ağaçkakan Dendrocopos minor Küçük Ağaçkakan Melanocorypha calandra Boğmaklı Toygar Calandrella brachydactyla Bozkır Toygarı Galerida cristata Tepeli Toygar Lullula arborea Orman Toygarı Alauda arvensis Tarlakuşu Riparia riparia Kum Kırlangıcı Ptyonoprogne rupestris Kaya Kırlangıcı Hirundo rustica Kır Kırlangıcı Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç Delichon urbica Ev Kırlangıcı Anthus campestris Kır İncirkuşu Anthus trivialis Ağaç İncirkuşu Anthus pratensis Çayır İncirkuşu Anthus cervinus Kızılgerdanlı İncirkuşu Anthus spinoletta Dağ İncirkuşu Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan Motacilla citreola Sarıbaşlı Kuyruksallayan Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı Motacilla alba Akkuyruksallayan Bombbycilla garrulus İpekkuyruk Cinclus cinclus Derekuşu Troglodytes troglodytes Çitkuşu Prunella modularis Dağbülbülü Cercotichas galactotes Çalı Bülbülü Erithacus rubecula Kızılgerdan Luscinia luscinia Benekli Bübül Luscinia megarhynchos Bülbül Luscinia svecica Buğdaycıl Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk Saxicola rubetra Çayır Taşkuşu Saxicola torquata Taşkuşu Saxicola maura Sibirya Taşkuşu Oenanthe isabellina Boz Kuyrukkakan Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Oenanthe pleschanka Alaca Kuyrukkakan Turdus merula Karatavuk Turdus pilaris Tarla Ardıcı Turdus philomelos Öter Ardıç Turdus iliacus Kızıl Ardıç Cettia cetti Kamış Bülbülü Locustella lusciniodies Bataklık Kamışçını Acrocephalus schoenobaenus Kındıra Kamışçını Acrocephalus palustris Çalı Kamışçını Acrocephalus scirpaceus Saz Bülbülü Acrocephalus arundinaceus Büyük Kamışçın

6 Hippolais pallida Sylvia melanocephala Sylvia nana Sylvia hortensis Sylvia nisoria Sylvia curruca Sylvia communis Sylvia borin Sylvia atricapilla Phylloscopus inornatus Phylloscopus collybita Phylloscopus trochilus Regulus regulus Regulus ignicapillus Muscicapa striata Ficedula parva Ficedula semitorquata Ficedula albicollis Ficedula hypoleuca Panurus biarmicus Aegithalos caudatus Parus palustris Parus lugubris Parus caeruleus Parus major Sitta europaea Sitta neumayer Certhia familiaris Certhia brachydactyla Remiz pendulinus Oriolus oriolus Lanius isabellinus Lanius collurio Ak Mukallit Maskeli Ötleğen Çöl Ötleğeni Akgözlü Ötleğen Çizgili Ötleğen Küçük Akgerdanlı Ötleğen Akgerdanlı Ötleğen Boz Ötleğen Karabaşlı Ötleğen Sarı Kaşlı Çıvgın Çıvgın Söğütbülbülü Çalıkuşu Sürmeli Çalıkuşu Benekli Sinekkapan Küçük Sinekkapan Alaca Sinekkapan Halkalı Sinekkapan Kara Sinekkapan Bıyıklı Baştankara Uzunkuyruklu Baştankara Kayın Baştankarası Akyanaklı Baştankara Mavi Baştankara Büyük Baştankara Sıvacı Kuşu Kaya Sıvacıkuşu Orman Tırmaşıkkuşu Bahçe Tırmaşıkkuşu Çulhakuşu Sarıasma Kızılkuyruklu Örümcekkuşu Kızılsırtlı Örümcekkuşu Lanius minor Karaalınlı Örümekkuşu Lanius excubitor Büyük Örümcekkuşu Lanius senator Kızılbaşlı Örümcekkuşu Garrulus glandarius Alakarga Pica pica Saksağan Corvus monedula Küçük Karga Corvus frugilegus Ekin Kargası Corvus corone Leş Kargası Corvus corax Kuzgun Sturnus vulgaris Sığırcık Sturnus roseus Ala Sığırcık Passer domesticus Serçe Passer hispaniolensis Söğüt Serçesi Passer montanus Ağaç Serçesi Fringilla coelebs İspinoz Fringilla montifringilla Dağ İspinozu Serinus pusillus Kara İskete Serinus serinus Küçük İskete Carduelis chloris Florya Carduelis carduelis Saka Carduelis spinus Karabaşlı İskete Carduelis cannabina Ketenkuşu Carduelis flammea Kuzey Ketenkuşu Carpodacus erythrinus Çütre Pyrrhula pyrrhula Şakrakkuşu Coccothraustes coccothraustes Kocabaş Emberiza citrinella Sarı Kirazkuşu Emberiza cirlus Bahçe Kirazkuşu Emberiza cia Kaya Kirazkuşu Emberiza hortulana Kirazkuşu Emberiza schoeniclus Bataklık Kirazkuşu Emberiza melanocephala Karabaşlı Kirazkuşu Miliaria calandra Tarla Kirazkuşu Tepeli Karabatak Bahçe kirazkuşu

7 Balaban Derekuşu Çeltikçi Büyük kumkuşu Sürmeli kumkuşu

8 Poyraz kuşu Çamur çulluğu Delice doğan Karagerdanlı dalgıç Kulaklı orman baykuşu

9 Ortanca ağaçkakan Saz delicesi

10 Çöl ötleğeni. Türkiye de sadece Zonguldak ta fotoğraflanmıştır. Yeşilbaş ördek KAYNAKLAR Mullarney, K., Svensson, L., Zetterström, D. and Grant, P.J., Birds of Europe. Princeton University Press, Princeton, New Jersey. D.W. Snow & C.M. Perrins, Eds The Birds of the Western Palearctic Concise Edition. Oxford University Press, Oxford, UK.