MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 2 Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi - Basma ve sertlik deneyleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 2 Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi - Basma ve sertlik deneyleri"

Göker Közen
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 2 Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi - Basma ve sertlik deneyleri Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Bahar Yarıyılı

2 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik testleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik testleri Diğer sertlik testleri 2 Genel Bakış

3 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik testleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik testleri Diğer sertlik testleri 3 Genel Bakış

4 Standart Standard-Stauchprobe: basma numunesi F Rastegaev-Stauchprobe: basma numunesi F R R =0 Schmiertasche Yağlayıcı cep F Basma Stauchplatten plakaları F Basma numuneleri 4

5 Basma gerilmesi Çekme gerilmesi Daralma, yığılma Uzama Geleneksel (a) ve gerçek (b) eğriler 5

6 Basma gerilmesi, MPa 1- Gri dökme demir 2- St37 çeliği 3- Bakır 4- Pirinç Gerinme (daralma), % Farklı malzemelerin basma eğrileri 6

7 Bölge I: düşük deformasyon (sürtünme ile engelleniyor) Bölge II: ortalama deformasyon Bölge III: yüksek kayma deformasyonu Basma testi uygulanmış bir numunede oluşan deformasyon bölgeleri 7

8 Gri dökme demir S235JR Pirinç (CuZn37) Bakır çeliği Basma testi sonrası numuneler 8

9 çeliği, 1150 ºC Yüksek sıcaklıkta basma testi Erişir,

10 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik deneyleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik deneyleri Diğer sertlik deneyleri 10 Genel Bakış

11 Brinell sertlik deneyi (TS EN ) Vickers sertlik deneyi (DIN 50133, Türk standardı yok) Rockwell sertlik deneyi (TS EN ) Çekme mukavemeti R m [N/mm²]=3,4*BRINELL-sertliği HB Sertlik ve Sertlik deneyleri 11

12 Deney BRINELL; HB 30 VICKERS; HV VICKERS-düşük kuvvet; HV KNOOP; HK ROCKWELL A; HRA Sertlik ucu şekli Bilya 10 mm Bilya 5 mm Bilya 2,5 mm Eş yüzlü elmas piramit (konik açı 136 ) Toplam test kuvveti N 7358 N 1839 N N Ölçüm şekli Ön yük Açıklamalar Yükleme sonrası sertlik izi çapının ölçümü Yükleme sonrası sertlik izi köşegeni ölçümü Sertlik deneyi ölçüm yöntemleri ve parametreleri Test kuvveti ve sertlik ölçüm bilyası çapının karesi arasında orantı = 30 olmalı Standartlaşan yükler: 98, 294, 589 N; sonuçlar genelde yükten bağımsız 2-49 N Standart yük yok; sonuçlar yüke bağlı Elmas piramit (baklava şeklinde kesit, konik açıları=172,5 ve 130 ) Elmas koni (konik açı =120, Uç eğrilik çapı=0,2 mm - ) 1-10 N 588 N Ön yükleme altında batma derinliği ölçümü 98,07 N İnce katmanların sertliğini ölçmede en iyi sonuçları verir, sonuçlar yüke bağlı Sertlik ölçüm skalası var, HRA=100-t*0,002 mm t=ölçüm derinliği ROCKWELL C; HRC 1471 N ROCKWELL B; HRB Sertleştirilmiş çelik küre ( =1/16) 981 N Sertlik ölçüm skalası var, HRA=130-t*0,002 mm t=ölçüm derinliği ROCKWELL F; HRF ROCKWELL HR 15-N ROCKWELL HR 30-N ROCKWELL HR 45-N ROCKWELL HR 15-T ROCKWELL HR 30-T ROCKWELL HR 45-T Elmas koni (konik açı =120, Uç eğrilik çapı=0,2 mm - ) 147,1 N Sertlik ölçüm skalası var, HRA=100-t*0,001 mm t=ölçüm derinliği 294 N 442 N Sertleştirilmiş çelik küre ( =1/16) 147,1 N Sertlik ölçüm skalası var, HRA=130-t*0,001 mm t=ölçüm derinliği 294 N 442 N 12

13 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik deneyleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik deneyleri Diğer sertlik deneyleri 13 Genel Bakış

14 HB 0, 102 2F 2 2 D D D d Sertlik ölçüm bilyası Numune Brinell sertlik deneyi 14

15 Kalınlık, mm Bilya çapı, mm Yükleme faktörü Brinell sertliği Yükleme faktörü ve sertliğe bağlı olarak minimum numune boyutu 15

16 Malzeme 1) BRINELL-Sertliği Yükleme faktörü 0,102 F/D 2) 3) Çelik 30 Gri dökme demir 2) Bakır ve bakır alaşımları Hafif metaller ve alaşımları Kurşun, çinko , ,25 1) Malzemelerin sertliklerine göre faktör seçilmelidir. 2) Gri dökme demirlerde bilya çapı 10 mm, 5 mm ya da 2,5 mm olmalıdır. 3) Özellikle yüksek yükleme faktörleri kullanılmalıdır. Yükleme faktörü 16

17 Malzeme HB S235JR 110 Çelik 100Cr CrMo4 255 Akü Kurşun Alaşımları 4-18 Alaşımları Yatak Alaşımları Alüminyum AlMgSi1 100 Alaşımları AlZnMgCu1,5 160 Bronz 160 Bakır ve Pirinç 150 Alaşımları Alman Gümüşü 140 Döküm Çinko Preslenmiş Haddelenmiş Malzemelerin Brinell sertlikleri 17

18 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik deneyleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik deneyleri Diğer sertlik deneyleri 18 Genel Bakış

19 HV 1 9,81 F A Sertlik ölçüm ucu Numune HB=0,95 HV Vickers sertlik deneyi 19

20 HV 1,854 9,81 d F 2 F 0,189 d 2 /2 = 136 /2 = 68 h c b/2 d b A 2 Vickers sertlik ölçüm ucunun piramit geometrisi 20

21 Sertlik Minimum numune kalınlığı, mm Minimum numune kalınlığı s min =1,5 * batma izi köşegenlerinin ortalaması Minimum numune kalınlığı 21

22 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik deneyleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik deneyleri Diğer sertlik deneyleri 22 Genel Bakış

23 Sertlik skalası Ölçüm referans çizgisi Numune yüzeyi 1 Uç konik açısı = 120º 2 Uç eğrilik çapı = 0,200 mm 3 Ön yükleme 4 Yükleme 5 Toplam yükleme 6 Ön yük altında batma derinliği (mm) 7 Yükleme altında batma derinliği 8 kalıcı batma derinliği, ön yükleme derinliği çıkartılmış derinlik 9 kalıcı batma derinliği, 0,002 mm ye göre ifade edilmiş e=kalıcı batma derinliği/0, Rockwell sertliği=100-e Rockwell A ve C sertlik deneyleri 23

24 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik testleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik testleri Diğer sertlik testleri 24 Genel Bakış

25 Yükseklik, mm Düşen çekiç (Skleroskop) Sarkaç çekiç (Duroskop) Dinamik-elastik sertlik ölçümü 25

26 Çekiç Sertlik ölçüm bilyası Numune Mastar (Karşılaştırma çubuğu) Numune BAUMANN-Çekici POLDI-Çekici Dinamik-plastik sertlik ölçümü 26

27 2. Mukavemet ve deformasyon özelliklerinin belirlenmesi 2.6. Basma deneyi 2.7. Sertlik deneyleri Statik sertlik testleri (Brinell-Vickers-Rockwell) Dinamik sertlik testleri Diğer sertlik testleri 27 Genel Bakış

28 Verici Alıcı Rezonans güçlendirici Yük Kalibrasyon çizgisi Osilasyon çubuğu Elmas Osilasyon hareketi Sertlik değeri Numune UCI (Ultrasonic Contact Impedance-Ultrasonik Temas Direnci) yöntemi ile sertlik otomatik ölçümü 28

29 Test kuvveti F Test kuvveti artışı Test kuvveti azalması HU F [ N] max 2 2 max 26, 43 h [ mm ] Batma derinliği h Universal sertlik ölçümü 29

Benzer belgeler

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI I DERSİ SERTLİK DENEY FÖYÜ SERTLİK TESTLERİ Sertlik Nedir? Basite indirgendiğinde oldukça kolay tanımlanan