BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ"

Nilüfer Veli
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ

2 GİRİŞ Yapılan herhangi bir mekanik tasarımda kullanılacak malzemelerin belirlenmesi için o malzemenin mekanik özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Her ne kadar kullandıkları malzeme ile ilgili bilgilere ulaşabilseler de, üretici firmanın verdiği aynı tip ürün için farklı mekanik özellikler görülebilir. Bunun temel sebebi ise malzemenin üretimi sırasında oluşan farklı iç yapı hatalarıdır. Malzemenin tasarım kriterlerini ne ölçüde sağlandığı, her üretim aşamasından önce tespit edilmelidir. Bu amaçla malzemelerin mekanik özellik tespiti için tahribatlı testler ve tahribatsız testler olarak 2 temel kategoride deneyler yapılabilir. Tahribatlı testler, uygulaması kolay ve sonuçlara hızlı ulaşmayı sağlayan ancak deney sonunda malzemenin bir daha üretimde kullanılamayacak şekilde hasar oluşturan deneylerdir. En güncel kullanılan tahribatlı test yöntemleri çekme deneyi, basma deneyi, eğilme deneyi, darbe deneyi, sertlik deneti ve yorulma deneyleridir. Bu deneylerin amacı farklı yükleme durumlarında malzemenin mekanik özelliğini tespit etmektir. Her deney tipinin kendine göre ayrı standartları mevcuttur. Üç noktalı eğilme deneyi, eğilme testleri içerisinde en yaygın kullanılan deney yöntemidir. Bu deneyin temel prensibi, deneyde kullanılacak malzemeyi basit kiriş modeli olarak kabul etmeye dayanmaktadır. Kiriş denklemi ideal moment durumuna göre çıkarıldığından dolayı, kirişte oluşan kayma gerilmesinin normal gerilmelere göre ihmal edilebilir düzeyde kalması istenmektedir. Bu sebeple malzemenin sabit kesit alanlı olması ve uzunluk değerinin en geniş değerine oranla en az 16 katı büyük olması gerekmektedir. Deneyin sınır koşulları basit kiriş modellemesi ile aynıdır. Test numunesi uzunlamasına yatay bir pozisyonda destekler üzerine konurken, üzerine tam ortasından kuvvet uygulanır. F L/2 L/2 Şekil 1 Üç Noktalı Eğme Deneyi Kuvvet Diyagramı Deney boyunca, F kuvveti arttırılırken, malzemenin tam ortasında oluşan sehim değeri ölçülür. Ölçülen değerler sonucu kuvvete karşılık gelen sehim grafiği elde edilir. Bu ölçümler, tüm malzeme için en yüksek sehim ve momentin oluştuğu orta noktasında yapılır. Mukavemet bilgileri kullanarak, üç noktalı eğilme deneyi için gerekli hesaplamalar elde edilir. Kiriş denklemi (küçük deformasyon hipotezi): = 1

Bunun temel sebebi ise malzemenin üretimi sırasında oluşan farklı iç yapı hatalarıdır. Malzemenin tasarım kriterlerini ne ölçüde sağlandığı, her üretim aşamasından önce tespit edilmelidir.

3 Burada: y: Sehim (mm), M: Moment (Nmm) F: Kuvvet (N) E: Young s modülü (GPa, 1 GPa=10 3 MPa) I: Kesitin atalet momenti (mm 4, Dikdörtgen kesit: 1/12*b*h 3, Dairesel kesit : π/4*r 4 ) L: Test uzunluğu (mm) c: Nötral eksenden kesitin en uç noktasının mesafesi (mm) Üç noktalı eğilme deneyi sınır koşulları ile kiriş denkleminin malzeme orta noktasındaki çözümü, denklemini verir. Bu denklem sayesinde malzemenin Young s modülü hesaplanır. Elastik bölge için ise Hooke kanunu kullanılabilir ( σ = Eε ). Plastik bölgede ise boyun verme olmayacaktır. Sünek malzemeler kolaylıkla şekil verilenebilir olduklarından dolayı, bu malzemelerde kırılma gözükmeden deney sonuçlandırılır Young (Elastisite) Modülü: Malzemelerin rijitliğinin bir ölçüsüdür. Gerilme-gerinim diyagramında ilk bölgede oluşan lineer doğrunun eğimi malzemenin elastisite modülünü vermektedir. Ayrıca yine elastisite modülü, elastik sınır içerisinde malzemede oluşan gerilmenin birim şekil değişime oranı şeklinde de hesaplana bilir. Şekil 2. Gerilme Birim Şekil Değiştirme Diyagramı Rezilyans: Malzeme elastik olarak şekil değiştirdiğinde, absorbe ettiği enerjiyi, malzemenin şekil değiştirmesine neden olan kuvvet ortadan kaldırıldığında geri verme özelliğine denir. Rezilyans modülü ile ölçülmektedir. Gerilme-gerinim diyagramında elastik sınıra kadar olan kısmın altında kalan alana eşittir. 2

Bu denklem sayesinde malzemenin Young s modülü hesaplanır. Elastik bölge için ise Hooke kanunu kullanılabilir ( σ = Eε ). Plastik bölgede ise boyun verme olmayacaktır.

4 DENEYİN AMACI Eğme deneyi ile eğilen bir çubuğa etkiyen yük ve elastik deformasyon arasındaki ilişkiyi incelemek ve bu ilişkiden yola çıkarak malzemenin bazı mekanik özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanır. DENEY DÜZENEĞİ Deney düzenek, Instron Universal Malzeme Test Cihazı kullanılarak gerçekleştirilecek üç noktalı eğilme düzeneğidir. İnstronun alt kısmına 3 noktalı eğilme düzeneği bağlanacaktır. Hareketli üst kolona ise, test malzemesine orta noktasından temas edecek eğme ucu yerleştirilecektir. Malzeme ile eğme ucu arasında hafif temas ayarlandıktan sonra, cihaz çalıştırılacaktır. Kuvvete karşılık oluşan sehim bilgisayar ortamında elde edilecek ve saklanacaktır. Deney sonucu elde edilen ölçümler sayesinde mekanik özellikler hesaplanacaktır. DENEY PROSEDÜRÜ Instron cihazına bağlı bilgisayarda Bluehill programını çalıştırınız. Malzemenizin geometrik özelliklerini (boy, en1, en2) kaydediniz. Üç noktalı eğilme düzeneğini 10 cm test uzunluğu olacak şekilde ayarlayınız (destek mesafeleri ayarlanabilir, üzerlerinde değerler). İnstron cihazının açılması ile birlikte, 3 noktalı eğilme düzeneğinin üzerine test parçanızı desteklere yerleştiriniz. Basma ucu ile hafif temas sağlayıncaya kadar Instron cihazını el ile kontrol ediniz. Deney sonucu grafikleri kontrol ediniz ve istenen hesaplamaları yapınız. HESAPLAMALAR 1. Malzemenin akma noktasını tespit edin ve akma gerilmesi değerini hesaplayın. 2. Malzemenin elastik bölgesinde bulunan 5 ayrı noktadan kuvvet ve sehim değerini alın ve bu değerlerle malzemenin Young s modülü değerini hesaplayın. 3. Kuvvete karşılık sehim grafiğini el ile çiziniz. Bu grafiğin elastik bölgesinin altında kalan alan rezilans değerini verir. Bu değeri hesaplayın. 3

İnstronun alt kısmına 3 noktalı eğilme düzeneği bağlanacaktır. Hareketli üst kolona ise, test malzemesine orta noktasından temas edecek eğme ucu yerleştirilecektir.

5 Ölçümler: Kesit : Dikdörtgen kesit, Daire kesit Boyut: Malzeme Uzunluk (mm) En yatay (h, mm) En dikey (b, mm) Akma Noktası: Malzeme Kuvvet (N) Sehim (mm) Gerilme (MPa) Young s Modülü: Kuvvet (N) Sehim (mm) Young s Modülü (GPa) Sonuç: E (Averaj) E (Standard Sapma) Rezilans: (Kuvvet ve Sehim için analiz için gereken maksimum değerleri yazılacak) Malzeme Kuvvet (N) Sehim (mm) Rezilyans (N/mm 2 ) 4

(N) Sehim (mm) Young s Modülü (GPa) Sonuç: E (Averaj) E (Standard Sapma) Rezilans: (Kuvvet ve Sehim

6 DENEY RAPORU Deney raporları aşağıdaki içeriğe uygun olarak hazırlanmalıdır. İçerik 1- Kapak Sayfası. 2- Ölçümler. 3- Hesaplamalar. 4- Grafikler. 5- Sonuçlar ve yorumlar. Not: Laboratuara gelirken aşağıdaki malzemeleri yanınızda bulundurmanız gerekmektedir. 1- Deney föyü. 2- Hesap makinesi 5

7 Tablo 1. En yaygın kiriş eğilme tiplerini ve bunlarla ilişkili denklemleri 6

Benzer belgeler

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ 3 NOKTA EĞME DENEY FÖYÜ ÖĞRETİM ÜYESİ YRD.DOÇ.DR.ÖMER KADİR