4.ÜNİTE ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI

Transkript

1 4.ÜNİTE ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI A) DOĞAL KAYNAKLAR VE EKONOMİ Toprak, su, orman ve madenler başlıca doğal kaynaklardır. Ülkemiz bu kaynaklar bakımından zengindir. Doğal kaynaklar sanayinin ihtiyacı olan hammadde ve enerjiyi sağlar. Bu nedenle doğal kaynaklar ekonomik gelişmeyi sağlayan önemli etkendir. TOPRAKLARIMIZ Toprak, sanayide hammadde olmasının yanı sıra tarım ve hayvancılık faaliyetelerinin de vazgeçilmez kaynaklarınından biridir. Hammadde olarak toprak; seramik, fayans, kiremit, tuğla, çimento üretiminde kullanılır. Tarım: Ülkemiz topraklarının %33 ü tarım alanıdır. Bu alanlarda, iklim ve toprak farklılığından dolayı yetiştirilen ürün çeşidi oldukça fazladır. Tarım, özellikle verimli toprağın bulunduğu alanlarda yapılır. Tarım ürünleri kimi zaman gıda, kimi zaman sanayide hammadde, kimi zaman da ticari ürün olarak kullanılır. Mesela pamuk teskstil sanayisinin, şekerpancarı gıda sanayisinin önemli bir hammaddesidir. Ülkemizde çalışan nüfusun %34 ü tarım sektöründedir. Hayvancılık: Hayvan yetiştiriciliği de ülkemizde yaygın olarak yapılmaktadır. -Makilerin yaygın olduğu yerlerde KIL KEÇİSİ ( Akdeniz bölgesi) -Bozkır alanlarda KOYUN ( İç Anadolu ) -Çayırların olduğu yerde SIĞIR ( Doğu Anadolu) -Dut ağaçlarının yaygın olduğu yerlerde İPEK BÖCEĞİ (Bursa ve çevresi) -Çiçekli bitkilerin ve ormanların yaygın olduğu yerlerde ARICILIK yapılmaktadır( ülkemizde genellikle yüksek bölgelerde ve yaylalarda) SULARIMIZ Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemiz, deniz ulaşımı bakımından oldukça elverişli şartlara sahiptir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Karadeniz ve Akdeniz arasındaki ulaşımı sağlamaktadır. Boğazlardan sadece bir yılda çoğunluğu yük taşıyan tankerler olmak üzere den fazla ticaret gemisi geçmektedir. -Ülkemizin, deniz, göl ve akarsuları büyük bir su ürünleri potansiyeline sahiptir. Su ürünlerinin yaklaşık %90 ı denizlerden, %10 göl ve akarsulardan elde edilir. Balık avcılığının büyük kısmı Karadeniz den elde edilir. Son dönemde çiftliklerde kültür balıkçılığı faaliyetleri de artmıştır. -Ülkemiz su sporları (rafting, kano ve su kayağı) bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Bu açıdan dünyanın en hızlı akan nehirlerden biri olan Çoruh nehri önemlidir. -Ülkemiz sıcak su kaynakları bakımından dünyanın 7., Avrupa nın 1. Ülkesidir. Özellikle Denizli, Balıkesir, İzmir, Afyon, Ağrı, Kütahya, Kırşehir ve Ankara gibi illerin bazı ilçelerinde bu sıcak su kaynakları ısınmadan kullanılmaktadır. -Yılda 3000 saat güneşlenme süresine sahip Akdeniz de denize girme süresi de uzundur. Akdeniz de deniz turizmi gelişmiştir. Özellikle Antalya, kıyı turizmi sayesinde elde ettiği gelirler ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. -Ülkemizde akarsular üzerine kurulan barajlar sayesinde önemli derece hidroelektirik enerji elde edilmektedir. Bu bakımndan Avrupa da 3. Sıradayız yılında elde edilen enerjinin %28 si hidroelektirik enerjiden elde edilmiştir. MADENLERİMİZ Maden Tetkik Arama Enstitüsü nün (MTA) verilerine göre ülkemizde toprak altında ticareti yapılan 49 ayrı cins 50 milyar ton civarında maden bulunmaktadır. Ülkemiz maden kaynakları bakımından 132 ülke arasında üretimde 28. Maden çeşitliğinde ise 10. Sırada yer almaktadır. BOR MADENİ: Geleceğin petrolü olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizin 300 yıllık potansiyel bor rezervi vardır. Bu rakamla ülkemiz dünya bor rezervinin %63 üne sahip olmasına karşın Pazar payı %31 dir. Amerika ise %13 lük rezervle %41 Pazar payına sahiptir. Bunun nedeni ülkemizin işletme tesisleri ve pazarlama olanaklarının yetersiz olmasıdır. Maden ihracatımızın yarısını bor oluşturur. *Yer altı kaynakları sanayide ve enerji üretiminde kullanılırlar. Taşkömürü, linyit, petrol, doğalgaz, uranyum, toryum gibi yer altı kaynakları enerji üretiminde hammadde olarak kullanılırlar. *Madenlerin çoğu doğada saf halde bulunmazlar. Kullanıma hazır hale getirilebilmeleri için çeşitli işlemlerden geçirilirler. Bu durum sanayinin gelişmesini sağlar.sanayinin gelişmesi de ülke ekonomisine katkı sağlar. ORMANLARIMIZ Ülkemizin %27 si ormanlarla kaplıdır ve bu ormanların büyük çoğunluğu kıyı kesimlerindedir. Orman varlığı bakımından Karadeniz Bölgesi başta gelir. Ormanlar iklime bağlı olarak uzun yıllarda oluşana doğal kaynaklardır. Ormanlardan, -Reçine, sığla yağı, palamut gibi orman ürünlerinin üretiminde, -İlaç, gıda, kozmetik sanayisinde hammadde olarak, -Kereste, maden direği, mobilya, sunta, parke, kağıt üretiminde faydalanılır. Sanayinde kullanıma uygun olmayanlar ise yakacak olarak değerlendirilir. Ormanlar aynı zamanda; -Sel oluşumunu önlemede, -Erozyon ve heyelanı engellemede, -Çevre açısından temiz ortam oluşturmada, -Yaban hayvanlarına barınak oluşturmada, -Milli park, dinlenme ve eğlenme yeri olmada fayda sağlar. 1

2 2

3 5. ÜNİTE: ÜLKEMİZ VE DÜNYA KONU 1: DÜNYADA NÜFUS VE EKONOMİK FAALİYETLER KAVRAMLAR Sebebi: Muson ikliminin fazla yağış getirmesi,verimli topraklar, Japonya sanayisinin gelişmesi Avrupa: Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya Sebebi: Ticaret, sanayi, ulaşım, hizmet, tarımın gelişmesi, iklimin elverişli oluşu. Kuzey Amerika: A.B.D. Sebebi: Sanayi, ulaşım, ticaret, madenciliğin gelişmesi, iklim koşulları Nil Nehri Çevresi( Mısır): Mısır Sebebi= Nil nehrinin sulamada kullanılması, verimli topraklar DÜNYA ÜZERİNDE NÜFUSUN VE EKONOMİK FAALİYETLERİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: Fiziki Faktörler 1) Yeryüzü şekilleri 2) İklim özellikleri 3) Bitki örtüsü 4) Toprak verimliliği 5) Su kaynakları 6) Kara ve denizlerin dağılışı 7) Coğrafi konum 8) Yer altı kaynakları 9) Bakı Beşerî ve Ekonomik Faktörler 1) Ulaşım 2) Sanayileşme 3) Ticaret 4) Tarım 5) Yer altı zenginlikleri 6) Turizm 7) Tarihî faktörler 8) Göçler Dünyada Nüfusun Az Olduğu Yerler Dağların yüksek kesimleri, Kuzey ve güney kutup çevreleri, Bataklık alanlar ve engebeli dağlık araziler, Ekvatoral bölgedeki Amazon ve Kongo havzaları gibi sık ormanlık alanlar, Asya Kıtası içlerindeki ve dönenceler çevresindeki çöl ve bozkır alanlarıdır. NOT: Dünyada nüfusun ve ekonomik faaliyetlerin az olduğu yerler doğal faktörler açısından insan yaşamı için uygun koşullar taşımayan yerlerdir. ÖRNEK: DÜNYA DA SEYREK NÜFUSLU YERLER KUTUPLAR= Kuzey Kutbu ve Güney Kutbu( Antarktika) Sebebi=Buzullar(kar ve buz tabakaları),toprak azlığı ve verimsizliği, çok soğuk olması, Kuzey Kutbunda Finlandiya, Norveç, İsveç, Sibirya( Rusya nın kuzeyi), Grönland Adası, Kanada da nüfus azdır. Güney kutbunda ise Antarktika kıtası vardır ve hiç kimse yaşamaz. ÇÖLLER=Kuzey Afrika( Sahra Çölü), Güney Afrika (Kalahari Çölü), Asya ( Taklamakan Çölü), Avustralya. Sebebi=Gündüzlerin çok sıcak,gecelerin çok soğuk olması EKVATORAL BÖLGE= Afrika da Kenya, Zaire, Gine, Gabon, Kamerun Amerika da Brezilya nın kuzeyi Amazon Ormanları, Ekvador, Kolombiya Sebebi= Havanın yıl boyunca çok sıcak ve nemli olması, Gür ormanların olması İnsanlar buralarda yaşamak için yüksek yerlere çıkarlar. DAĞLIK ALANLAR= Himalayalar ( Asya), Alpler(Avrupa), And Dağları( Güney Amerika) Dünyada Nüfusun Yoğun Olduğu Yerler Deniz ve akarsu kenarları Ticaret, ulaşım, sanayi, turizm, tarım ve hayvancılığa uygun alanlar Yer şekilleri ve iklim bakımından insan yaşamına uygun alanlar Yeraltı- yerüstü kaynakları fazla olan alanlar İlk medeniyetlerin kurulduğu alanlar ÖRNEK: Muson Ülkeleri( Güneydoğu Asya: Hindistan, Çin, Japonya, Filipinler, Endonezya 3

4 DÜNYADA NÜFUSUN YOĞUN OLDUĞU YERLER DÜNYA DA SEYREK NÜFUSLU YERLER DİKKAT: Hizmet ve sanayi sektörlerinde çalışan nüfusun fazla olduğu ülkeler gelişmiş ülkelerdir. Tarım sektöründe çalışan nüfusun fazla olduğu ülkeler ise yeterince gelişememiştir. Ülkeler geliştikçe tarım sektöründe çalışan nüfus oranı azalır. DİKKAT ABD, Japonya, İngiltere, Norveç ve Güney Afrika da hizmet ve sanayi sektörü çok gelişmiştir. Bu durum ülkelerin kalkınmışlığını gösterir. Arnavutluk, Bangladeş, Jamaika da tarım nüfusu çoktur. Bu, gelişmişlik düzeyinin yetersiz olduğunu gösterir. ANCAK: Gelişmiş ülkelerde tarım nüfusu oranının az oluşu, tarım nüfusunun az olduğunu göstermez, teknik araç- gereçten yararlanılarak bu alanda daha az insanla daha çok gelir ve verim alındığını gösterir. 4

5 TÜRKİYE'NİN DIŞ SATIMI (İHRACATIMIZ) Ülkemizin dış ticaret hacmi yıllara göre büyümüş olsa da henüz yeterli düzeyde değildir. Özellikle dış satımımız istenilen düzeye ulaşamamıştır. Bunda dış pazarlarda yaşanan rekabet güçleri, hızlı nüfus artışı ve dışarıdan alınan ağır sanayi ürünlerine ödenen giderlerin fazla olması gibi faktörler etkili olmuştur. Türkiye'nin İhraç Ettiği Başlıca Ürünler Sebze, meyve ve gıda ürünleri Metal sanayi ürünleri Kauçuk, Mobilya, Halı Cam, seramik ve ürünleri Motorlu kara taşıtları Tekstil ve giyim ürünleri Türkiye'nin En Fazla İhracat Yaptığı Ülkeler Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Irak TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ Belirli bir kazanç sağlamak amacıyla her türlü mal ve hizmetin alım satım faaliyetlerine ticaret adı verilir. Bir ülkenin sınırları içindeki iç pazara yönelik ticaret iç ticaret, ülkeler arasında dış pazara yönelik ticaret ise dış ticaret olarak adlandırılır. Ülkeler ürettikleri malların ya da ham maddelerin fazlasını diğer ülkelere satar. Dış ticaret içinde yer alan bu faaliyete dış satım (ihracat) adı verilir. Ülkelerin ihtiyacı olan çeşitli ürünleri diğer ülkelerden satın alması faaliyetine ise dış alım (ithalat) adı verilir. Bir ülkenin ihracatı ve ithalatı üzerinden alınan vergiye gümrük vergisi denir. Ülkelerin giriş ve çıkışlarında gümrük kapısı olarak adlandırılan vergi denetiminin yapıldığı yerler vardır. TÜRKİYE NİN DIŞ ALIMI (İTHALATIMIZ) Türkiye'nin dış ticaretinde ithalatın payı ihracattan fazladır. Bu nedenle ticarette giderlerimiz gelirlerimizden fazladır. İthalatımızda da en fazla pay sanayi sektörüne aittir. Türkiye bir tarım ülkesi olduğu için ithalatta en az pay tarım sektörüne aittir. Türkiye'nin İthal Ettiği Başlıca Ürünler Ham petrol ve doğalgaz Makine ve parçaları Motorlu kara taşıtları Hava taşıtları ve parçaları Maden ve madeni eşya Eczacılık ve tıbbi ürünler Kâğıt Hayvansal ve bitkisel yağlar Türkiye'nin En Fazla İthalat Yaptığı Ülkeler Rusya, Almanya, Çin, ABD ve İtalya NOT: Türkiye nin ithalat ve ihracat yaptığı ülkelerin başında Türk nüfusundan dolayı Almanya gelir. İhracata göre ithalatımız daha çok olduğu için dış ticaret açığı yaşarız. Bu da kalkınma hızının düşmesine sebep olur. MİLLİ DIŞ POLİTİKAMIZ 5