Karacaören-II Baraj Gölü ndeki Su, Sediment ve Sazan (Cyprinus carpio) Örneklerinde Bazı Ağır Metal Birikiminin İncelenmesi

Transkript

1 Ekoloji 21, 82, (2012) doi: /ekoloji Karacaören-II Baraj Gölü ndeki Su, Sediment ve Sazan (Cyprinus carpio) Örneklerinde Bazı Ağır Metal Birikiminin İncelenmesi Ismail KIR *, Hulya TUMANTOZLU Suleyman Demirel University, Faculty of Science, Department of Biology Isparta- TURKEY *Corresponding author: Özet Nisan 2009-Mart 2010 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada; Karacaören II Baraj Gölü ndeki kirliliği belirlemek için su, sediment ve gölde yaşayan sazanın bazı dokularında Fe, Cu, Zn, Mn, Al, Sr, Cr, Pb, Cd ve Hg seviyeleri tespit edilmiştir. Çalışma süresince; 24 adet sazan mevsimlik periyotlarla yakalanarak incelenmiştir. Örneklerin ağır metal analizi ICP-OES cihazı ile yapılmıştır. Göl suyunun ph değeri 7,42-8,02 arasında ölçülmüştür. Suda yapılan ağır metal analizlerine göre Cr, Cd ve Hg bütün mevsimlerde tayin sınırının altındadır. Fe, Zn, Al ve Sr her mevsimde belirlenirken, suda en fazla biriken metalin Sr olduğu görülmüştür. Sedimentte Fe, Zn, Mn, Al, Sr ve Cr tüm mevsimlerde belirlenirken, en fazla biriken metalin Fe olduğu tespit edilmiştir. Pb ilkbaharda Cu, Cd ve Hg tüm mevsimlerde tayin sınırının altında çıkmıştır. Sazanın farklı dokularında yapılan ağır metal analizleri sonucunda en fazla biriken metalin Fe olduğu belirlenmiştir. Fe ve Zn her mevsimde bütün dokularda, Cu sadece ilkbahar mevsiminde karaciğer dokusunda tespit edilmiştir. Cr, Cd ve Hg tüm mevsimlerde hiçbir dokuda saptanmamıştır. Metallerin, karaciğer ve solungaçta kas dokusuna göre daha fazla biriktiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Karacaören II Baraj Gölü, Su, Sediment, Cyprinus carpio, Ağır Metal, Su Kirliliği. Investigation of Some Heavy Metal Accumulation in Water, Sediment and Carp (Cyprinus carpio) Samples of Karacaoren-II Dam Lake Abstract In this study accumulation levels of Fe, Cu, Zn, Mn, Al, Sr, Cr, Pb, Cd, Hg was determined in water, sediment and some carp (Cyprinus carpio) tissue samples of Karacaoren-II Dam Lake between April 2009 March Totally 24 carp have been caught and investigated seasonally. Heavy metal analysis were carried out by using ICP-OES. According to the findings; ph value varied between In water; Cr, Cd and Hg values were below the detection limit in all seasons. Fe, Zn, Al and Sr were present almost in the whole seasons while Sr level was highest. In sediment; Fe, Zn, Mn, Al, Sr and Cr were present in all seasons while Fe was highest. Cu, Cd and Hg were below detection limit in all seasons while Pb below the detection limit in Spring. In carp tissues; Fe and Zn were determined in all seasons in whole tissues, however Cu only in Spring in liver tissues. Fe level reached highest among all metal concentrations. Cr, Cd and Hg were not determined in any tissues in all seasons. Metal concentrations were higher in the liver and gill than muscle. Keywords: Karacaören II Dam Lake, Water, Sediment, Cyprinus carpio, Heavy Metal, Water Pollution. Kir I, Tumantozlu H (2012) Investigation of Some Heavy Metal Accumulation in Water, Sediment and Carp (Cyprinus carpio) Samples of Karacaoren-II Dam Lake. Ekoloji 21 (82): GİRİŞ İnsan ve hayvan sağlığını tehdit eden en önemli tehlikelerin başında çevre sorunları gelmekte ve bu sorunlar her geçen gün gittikçe büyüyen boyutlarda karşımıza çıkmaktadır. Özellikle de sucul habitatların gittikçe kirlenmesi ve tükenmesi ekonomik, ekolojik ve sosyolojik bakımdan ciddi sorunların çıkmasına neden olmaktadır. Bunlar genel olarak, besin maddesi üretiminin azalması, sucul ekosistemlerde ekolojik dengenin bozulması ve hastalıkların artması şeklinde sıralanabilmektedir (Köse ve Uysal 2008). Su kirliliği; kimyasal, fiziksel, bakteriyolojik, radyoaktif ve ekolojik özelliklerinin olumsuz yönde değişmesi şeklinde gözlenen ve doğrudan veya dolaylı yoldan biyolojik kaynaklarda, insan sağlığında, su ürünlerinde, su kalitesinde ve suyun diğer amaçlarla kullanılmasında engelleyici bozulmalar yaratacak madde ve enerji atıklarının boşaltılmasını ifade etmektedir (Sönmez ve ark. 2008). Doğal dengeyi bozan kirletici unsurlar; organik maddeler, ağır metaller, petrol türevleri, yapay tarımsal gübreler, deterjanlar, radyoaktivite, pestisitler,inorganik tuzlar, yapay organik kimyasal maddelerdir (Köse 2007). Ağır metaller, doğal sularda eser miktarda bulunurken insan faaliyetleri sonucu özellikle Geliş: / Kabul: No: 82,

2 Ekolo ji endüstriyel atık suların içme sularına karışması veya ağır metalle kirlenmiş partiküllerin atmosfere oradan toprak ve suya geçmesiyle sulardaki konsantrasyonları artmaktadır. Ağır metaller beslenme zinciri ile üst seviyelere doğru birikirler (Türkoğlu 2008, Üstün 2011). Ağır metaller beslenme zinciriyle, ya doğrudan planktonlarla ya da su ortamındaki diğer tüketici organizmalarla balıklara geçmektedir. Bu metallerin balıklardaki konsantrasyonu, balık türünün beslenme alışkanlığı ile ilgili olduğu gibi balığın dokuları ve organları arasında da farklılık gösterir. Biyolojik döngünün bir halkasını oluşturan ve önemli bir protein kaynağı olarak tüketilen balıklarda giderek artan ağır metal birikimi hem balıklarda toksik etki yapmakta hem de insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Sucul ortamlarda ve balık dokularında biriken ağır metallerin belirlenmesine yönelik Türkiye de pek çok çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalardan Mendil ve Uluözlü (2007), sediment ve balık dokularında en fazla biriken metalin Fe olduğunu bildirmişlerdir. Erdoğrul ve Erbilir (2007), Karataş ve Şeker (2008), Mol ve ark. (2010), çeşitli baraj göllerinde yaptıkları çalışmalarda balık dokularında biriken metallerin insan sağlığı ve çevre açısından tehdit oluşturmadığını vurgulamışlardır. Yapılan diğer çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir (Karadede ve Ünlü 2000, Çiçek ve Koparal 2001, Özmen ve ark. 2004, Kır ve ark. 2006, Karataş 2008, Özdemir ve ark. 2010). Karacaören-II Baraj Gölü turistik öneme ve doğal güzelliklere sahip olup Antalya ili için içme suyu konumunda bulunması nedeniyle endüstriyel ve tarımsal kaynaklı kirliliği belirlemek gerekmektedir. Bu nedenle çalışmamızda gölün su, sediment ve sazan (Cyprinus carpio L., 1758) dokularında bazı ağır metal birikiminin incelenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOT Karacaören-II Baraj Gölü; Burdur il sınırları içerisinde, koordinatları; K, D, denizden yüksekliği 347 m olup, göl alanı 2,34 km 2 dir. Nisan Mart 2010 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada suyun ph değeri arazide ph metre ile ölçülmüştür. Su, sediment ve 24 adet sazan ( g) örneği Karacaören-II Baraj Gölü nden üç aylık periyotlarla alınmıştır. Analizi yapılacak su örneği 500 ml lik renkli şişelere konularak üzerine 5 ml nitrik asit ilave edilmiş ve analiz yapılıncaya kadar derin dondurucuda (-20 C) saklanmıştır. Sediment örnekleri de gölün tabanından ekman kepçesi ile Kır ve Tumantozlu alınarak renkli cam kutulara konulmuş ve analizi yapılıncaya kadar derin dondurucuda tutulmuştur. Araştırmada kullanılan her balığın total, çatal ve standart boyları ±1 mm hatalı ölçme tahtasında, ağırlıkları ise; hassas terazide tartılmıştır. Her balığın karaciğeri, solungaçları ve 4-5 g kas örneği alınarak analiz işlemine kadar derin dondurucuda saklanmıştır. Su örneklerinde metal analizi doğrudan ölçülmüştür. Sediment örneklerinden 0,5 g, kas, karaciğer ve solungaç dokularından 1 er g alınarak her biri mikrodalga çözünürleştirme tüplerine yerleştirilmiştir. Her ölçüm için üç paralel örnek üzerinde çalışılmıştır. Doku örnekleri için her bir tüpün üzerine 5 ml HNO 3 ve 1 ml H 2 O 2, sediment örnekleri için 2,5 ml HF, 3 ml HCl ve 2 ml HNO 3 ilave edilerek mikrodalga fırında (Milestone Ethos Plus 2000) çözünürleştirme işlemi EPA 2052 metodu temel alınarak 20 dakika ve 1000 watt da yapılmıştır. Bu işlemden sonra fırından çıkarılan tüpler oda sıcaklığında soğutulmuş ve tüplerdeki çözelti 25 ml lik polipropilen balonjojelere aktarılmıştır. Balonjojelerdeki çözelti miktarı saf su ile 25 ml ye tamamlanmıştır. Örneklerin metal analizi Perkin Elmar marka 5300 DV model ICP- OES cihazında üç tekrarlı olarak yapılmıştır. Sonuçlar yaş ağırlık üzerinden mg/g olarak verilmiş ve mevsimsel olarak değerlendirilmiştir. Her bir element için kullanılan dalga boyları şunlardır; Fe 238,204 nm, Cu 327,393 nm, Zn 206,200 nm, Mn 257,610 nm, Al 396,153 nm, Sr 407,771 nm, Cr 267,716 nm, Pb 220,353 nm, Cd 228,802 nm, Hg 253,652 nm. Elementlerin tayin sınırları ise; Fe 0,0015 mg/l, Cu 0,0024 mg/l, Zn 0,0012 mg/l, Mn 0,0003 mg/l, Al 0,0014 mg/l, Sr 0,0023 mg/l, Cr 0,0009 mg/l, Pb 0,0017 mg/l, Cd 0,0010 mg/l, Hg 0,0100 mg/l dir. İstatiksel Analizler İstatiksel hesaplamaların yapılmasında SPSS 15.0 programı kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar One- Way Anova testine tabi tutulmuştur. Ayrıca su, sediment ve balık dokularında belirlenen metal birikimleri ve mevsimler arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Kruskal-Wallis Testi yapılmıştır. BULGULAR Çalışma süresince suyun ph değeri; İlkbahar mevsiminde 7,92, Yaz mevsiminde 7,42, Sonbahar mevsiminde 7,90, Kış mevsiminde ise 8,02 olarak ölçülmüştür. 66 No: 82, 2012

3 Karacaören II Baraj Gölü ndeki Su, Sediment ve Sazan... Eko lo ji Su ve Sedimentte Ölçülen Ağır Metaller Karacaören-II Baraj Gölü suyunda ve sedimentinde ölçülen ağır metallerin ortalama değerleri ve standart sapmaları Tablo 1 de verilmiştir. Suda yapılan ağır metal analizinde Cu sadece İlkbahar-2009 da, Fe, Zn, Al ve Sr her mevsimde, Mn ile Pb farklı mevsimlerde belirlenirken; Cr, Cd ve Hg her mevsimde ICP-OES nin tayin sınırının altında çıkmıştır. Suda biriken ağır metaller arasında mevsimsel bir farkın olmadığı (p>0,05) görülmüştür. Karacaören-II Baraj Gölü sedimentinde yapılan ağır metal analizinde Fe, Zn, Mn, Al, Sr ve Cr tüm mevsimlerde belirlenirken, Pb İlkbahar 2009 da, Cu, Cd ve Hg tüm mevsimlerde ICP-OES nin tayin sınırının altında çıkmıştır. Sedimentte biriken ağır metaller arasında mevsimsel bir farkın olmadığı (p>0,05) görülmüştür. Sazan Dokularında Ölçülen Ağır Metaller Sazan örneklerinin kas, karaciğer ve solungaç dokularındaki ağır metallerin ortalama değerleri ve standart sapmaları Tablo 2 de verilmiştir. Fe ve Zn her mevsimde bütün dokularda, Cu sadece ilkbahar mevsiminde karaciğer dokusunda, Al ise sadece sonbahar mevsiminde karaciğer dokusu hariç bütün dokularda görülmüştür. Cr, Cd ve Hg tüm mevsimlerde hiçbir dokuda saptanmamıştır. Diğer metaller ise farklı mevsim ve farklı dokularda tespit edilmiştir. Dokularda biriken Fe, Zn, Mn, Al ve Sr elementleri arasında mevsimsel bir farkın olmadığı (p>0,05) görülmüştür. Fe, Zn, Mn ve Sr metallerinin kas, karaciğer ve solungaç dokularındaki birikimi arasında fark görülürken (p<0,001), Al birikimi bakımından ise fark görülmemiştir (p>0,05). TARTIŞMA VE SONUÇ tarihleri arasında yapılan bu çalışmada, Karacaören-II Baraj Gölü nden alınan su, sediment ve sazanın kas, karaciğer ve solungaç dokularında bazı ağır metallerin (Fe, Cu, Zn, Mn, Al, Sr, Cr, Cr, Pb, Cd ve Hg) birikimi ve bunların mevsimlere göre değişimleri araştırılmıştır. Göl suyunda yapılan analizler sonucunda Cr, Cd ve Hg hiçbir mevsimde tespit edilememiş, Cu ise sadece İlkbahar-2009 da tespit edilmiştir. Mn ve Pb bazı mevsimlerde belirlenirken, bazı mevsimlerde belirtme sınırının altında çıkmıştır. Fe, Zn, Al, Sr ise her mevsimde tespit edilmiştir. Çalışma süresince suyun ph değerleri 7,42-8,02 arasında ölçülmüştür. Bu ph aralığında metaller çözünür durumda olmadıkları için sudaki metaller ya çok az ya da hiç tespit edilememiştir. Köse ve Uysal (2008), Enne Baraj Gölü suyunda Cr u tespit edememişlerdir. Suda tespit ettikleri diğer metalleri ise düşük konsantrasyonlarda bulmuşlardır. Ayas ve ark. (2007) Nallıhan kuş cenneti suyunda Pb, Cd, Cu ve Ni in belirtme sınırının altında olduğunu bildirmişlerdir. Çalta ve Canpolat (2002), Hazar Gölü nden alınan su numunesinde yaptıkları ağır metal analizlerinde Cd, Cr, Co ve Pb kullandıkları yöntemin ölçüm duyarlılığının altında olup hiçbir ayda tespit edememişlerdir. Çalışkan (2005), Asi Nehri ndeki suda yapmış olduğu araştırmada en fazla metal birikiminin yaz mevsiminde olduğunu belirtmiştir. Tekin-Özan ve ark. (2004), Kovada Gölünün suyunda Fe, Zn ve Mn ı belirlemişler, Cu, Cr, Pb ve Cd un AAS nin belirtme sınırının altında olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca en yüksek metal birikiminin yaz mevsiminde olduğunu tespit etmişlerdir. Tekin-Özan ve Kır (2008), Beyşehir Gölünün suyunda Fe, Zn, Mn ve Cu metallerini belirlemişlerdir. Cr, Pb ve Cd un AAS nin tayin sınırının altında olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca en yüksek metal birikiminin yaz aylarında olduğunu göstermişlerdir. Bu çalışmada metal konsantrasyonunun ilkbahar ve yaz aylarında arttığı, sonbahar ve kış aylarında azaldığı belirlenmiştir. Metal miktarlarının ilkbahar ve yaz aylarında artmasının sebebi buharlaşmanın fazla olması, göl çevresindeki tarımsal faaliyetlerin (ilaçlama, gübreleme ve sulama) artış göstermesi olarak gösterilebilir. Sonbahar ve kış aylarında azalmasının sebebi ise buharlaşmanın az ve yağışın fazla olmasından kaynaklanabilir. Sedimentte biriken ağır metallerin konsantrasyonu dipte bulunan sediment parçacıklarının oranına, parçacıkların boyutuna ve sedimentte organik maddelerin bulunup bulunmamasına göre değişiklik göstermektedir. Sediment, ağır metaller için önemli bir birikim yeridir (Salomans ve ark. 1987). Hadring ve Whitton (1978), göl sedimentinin suda bulunan ağır metalleri kendine doğru çekerek bünyesinde biriktirdiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmada Cu, Cd ve Hg hariç diğer tüm metaller sedimentte tespit edilmiştir. Sedimentte en fazla biriken metal Fe olmuştur. Sedimentte tespit edilen metallerin mevsimsel değişimlerine bakıldığında en fazla birikimin yaz aylarında olduğu görülmüştür. Metallerin, sedimentte genel olarak No: 82,

4 Ekolo ji Kır ve Tumantozlu Tablo 1. Karacaören II Baraj Gölü suyu ve sedimentindeki Fe, Cu, Zn, Mn, Al, Sr, Cr, Pb, Cd ve Hg miktarları (mg/l ve mg/g) ile standart sapmaları. *: Belirtme sınırının altında Tablo 2. Sazanın kas, karaciğer ve solungacındaki Fe, Cu, Zn, Mn, Al, Sr, Cr, Pb, Cd ve Hg miktarları (mg/g) ile standart sapmaları. *: Belirtme sınırının altında yaz mevsiminde artmasının nedeni suyun buharlaşması sonucunda suda artan metal konsantrasyonunun daha kolay ve daha fazla sedimente geçmesinden kaynaklanabilir. Ayrıca bu mevsimde su döngüsü olmadığı için metaller sedimentte daha fazla birikmiş olabilir. İlkbahar mevsiminde ise en düşük düzeye inmesi bu mevsimdeki su sirkülasyonundan kaynaklanabilir. Sedimentte ölçülen metal oranları su ve balık dokularından oldukça yüksek çıkmıştır. Bu durum sedimentin göllerde ağır metal birikimi açısından depo görevi görmesine bağlanabilir. Yapılan birçok çalışmada en fazla ağır metal birikiminin sedimentte olduğu bildirilmiştir (Kır ve ark. 2007, Mendil ve Uluözlü 2007, Türkoğlu 2008, Yıldız ve Yener 2010, Öner ve Çelik 2011). Karacaören-II Baraj Gölü ndeki sazanın bazı doku ve organlarında yapılan ağır metal analizleri sonucunda; Fe ve Zn her mevsimde bütün dokularda, Cu sadece İlkbahar-2009 da karaciğerde, Pb sadece İlkbahar-2009 da karaciğer ve solungaçta tespit edilmiştir. Mn Yaz-2009, Sonbahar-2009 ve Kış-2010 da sadece kas dokusunda, Al sadece Sonbahar-2009 da karaciğerde, Sr sadece sonbahar ve Kış-2010 da karaciğer dokusunda yöntemin belirtme sınırının altında bulunmuş, diğer mevsim ve dokularda ise tespit edilmiştir. Cr, Cd ve Hg tüm mevsimlerde hiçbir doku ve organda tespit edilememiştir. Balıkların doku ve organlarındaki ağır metal birikimi üzerine yapılan birçok çalışmada en yüksek metal birikiminin karaciğer ve solungaç dokusunda olduğu, en düşük birikimin ise kas dokusunda olduğu görülmüştür (Köse 2007, Yılmaz ve Doğan 2007, Erdoğrul ve Erbilir, 2007, Tekin-Özan ve Kır 2008, Türkoğlu 2008, Alhas ve ark. 2009, Mol ve ark. 2010). Karacaören-II Baraj Gölü nde elde ettiğimiz bulgularda metal birikiminin organlara ve metalin çeşidine göre değişiklik gösterdiği görülmüştür. Karaciğer ve solungaçta kas dokusuna göre daha yüksek metal biriktiği tespit edilmiştir. Metallerin karaciğerde yüksek çıkmasının sebebi karaciğerin fonksiyonları ile ilgili olup metabolik olarak aktif bir organ olmasındandır. Solungaçta 68 No: 82, 2012

5 Karacaören II Baraj Gölü ndeki Su, Sediment ve Sazan... Eko lo ji yüksek çıkmasının sebebi ise su ve sediment ile doğrudan temas halinden kaynaklanmış olabilir. Metallerin genel olarak kas dokusunda az tespit edilmesinin sebebi aktif bir organ olmamasından kaynaklanabilir. Balıklardaki ağır metal birikiminin mevsimsel değişimini inceleyen çalışmalar oldukça azdır. Bu çalışmalardan; Çalta ve Canpolat (2002), Keban Baraj Gölü nde yaşayan Capoeta capoeta umbla nın bazı doku ve organlarındaki metal konsantrasyonlarının ilkbahar ve yaz mevsimlerinde arttığını, sonbahar ve kış mevsimlerinde ise azaldığını, Tekin- Özan ve ark. (2004), Kovada Gölü nde yaşayan Stizostedion lucioperca nın karaciğer, solungaç ve kas dokularında Fe, Zn ve Mn miktarlarının yaz mevsiminde artış gösterdiğini, Çalışkan (2005), Kır ve ark. (2007) balık dokularında yapmış oldukları çalışmalarda metal birikimlerinin mevsimler arasında farklılık gösterdiğini en yüksek birikimin yaz mevsiminde olduğunu tespit etmişlerdir. Tekin- Özan ve Kır (2008), Beyşehir Gölü nde yaşayan sazanın dokularındaki ağır metal birikiminin yaz ve kış mevsiminde arttığını, ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde ise azaldığını belirlemişlerdir. Karacaören-II Baraj Gölü nde yapılan bu çalışmada Cyprinus carpio daki ağır metal birikimi mevsimsel olarak değerlendirildiğinde; ilkbahar ve sonbaharda arttığı, yaz ve kış mevsimlerinde ise azaldığı tespit edilmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının su kirliliği kontrol yönetmeliğine göre bazı ağır metallerin alıcı ortama (su ve sediment) ait kabul edilebilir değerleri; Fe için 0,7 mg/l, Cu için 0,01 mg/l, Zn için 0,003 mg/l, Mn için 1,0 mg/l, Al için 0,07 mg/l, Cr için 0,1 mg/l, Pb için 0,1 mg/l, Cd için 0,01 mg/l, Hg için 0,004 mg/l olarak verilmiştir (Anonymous 2008). Karacaören-II Baraj Gölü nün alıcı ortamında ve sazan dokularında tespit edilen ağır metal miktarları yukarıda verilen Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının sucul ortamlarda ağır metallerin kabul edilebilir değerleriyle karşılaştırıldığında; suda Zn nun (ilkbahar 0,020 mg/l, yaz 0,008 mg/l, sonbahar 0,021 mg/l, kış 0,042 mg/l), sedimentte Fe (ilkbahar 7,434 mg/g, yaz 14,680 mg/g, sonbahar 10,640 mg/g, kış 12,500 mg/g) ve Zn nun (ilkbahar 0,019 mg/g, yaz 0,033 mg/g, sonbahar 0,022 mg/g, kış 0,029 mg/g) tüm mevsimlerde kabul edilebilir değerleri aştığı, sazan dokularında ise kabul edilebilir değerlerinin altında çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak; Karacaören-II Baraj Gölü; Aksu çayı, Kovada çayı ve Isparta deresi gibi akarsularla gelen sanayi atıkları, fabrika atıkları, evsel atıklar ve çevredeki tarım ilaçlarının karışması sonucu kirlenme tehdidi altındadır. Bu nedenle, gölün ağır metal kirliliğini arttırabilecek muhtemel tehlikelere karşı tedbirlerin alınması ve düzenli kontrollerin yapılması gerekmektedir. TEŞEKKÜR Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi (Proje No: 1920-YL-09) tarafından desteklenmiştir. Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetimine teşekkür ederiz. KAYNAKLAR Alhas E, Oymak SA, Karadede-Akın H (2009) Heavy metal concentrations in two barb, Barbus xanthopterus and Barbus rajanorum mystaceus from Atatürk Dam Lake, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment 148: Anonymous (2008) Su ürünleri kanunu ve su ürünleri yönetmeliği. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Ankara. Ayas Z, Ekmekci G, Yerli SV, Özmen M (2007) Heavy metal accumulation in water, sediments and fishes of Nallihan Bird Paradise, Turkey. Journal of Environmental Biology 28 (3): Çalışkan E (2005) Asi Nehri nde su, sediment ve karabalık (Clarias gariepinu Burchell, 1822) ta ağır metal birikiminin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay. Çalta M, Canpolat Ö (2002) Hazar Gölü nden yakalanan Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) da bazı ağır metal miktarlarının tespiti. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 14 (1): Cicek A, Koparal AS (2001) The Levels of Lead, Chromium and Cadmium in the Cyprinus Carpio and Barbus Plebejus, Living in Porsuk Reservoir. Ekoloji 10 (39): 3-6. Erdoğrul Ö, Erbilir F (2007) Heavy metal and trace elements in various fish samples from Sır Dam Lake, Kahramanmaraş, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment 130: No: 82,

6 Ekolo ji Kır ve Tumantozlu Hadring JP, Whitton BA (1978) Zinc, cadmium and lead in water sediments and submerged plants of tha derwent resorvoir, Northern England. Water Research 12: Karadede H, Ünlü E (2000) Concentrations of Some heavy metals in water, sediment and fish species from the Atatürk Dam Lake (Euphrates), Turkey. Chemosphere 41: Karataş M (2008) Evaluation of heavy metals in fishes (Cyprinus carpio and Barbus plebejus) of Bedirkale Dam lake, Turkey. Asian Journal of Chemistry 20 (7): Karataş M, Seker Y (2008) Heavy metal levels in tissues of Cyprinus carpio from Kaz Lake in Tokat, Turkey. Asian Journal of Chemistry 20 (4): Kır İ, Tekin-Özan S, Barlas M (2006) Heavy metal concentrations in organs of rudd, Scardinus erythrophthalmus L., 1758 populating Lake Karataş-Turkey. Fresenius Environmental Bulletin 15 (1): Kır İ, Tekin-Özan S, Tuncay Y (2007) Kovada Gölü nün su ve sedimentindeki bazı ağır metallerin mevsimsel değişimi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 24 (1-2): Köse E (2007) Enne Barajı nda yaşayan balıklarda ağır metal birikiminin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya. Köse E, Uysal K (2008) Cinsi olgunluğa erişmemiş Pullu Sazan (Cyprinus carpio L., 1758) ların kas, deri ve solungaçlarındaki ağır metal akümülasyon oranlarının karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 17: Mendil D, Uluözlü ÖD (2007) Determination of trace metal levels in sediment and five fish species from lakes in Tokat, Turkey. Food Chemistry 101: Mol S, Özden Ö, Oymak SA (2010) Trace metal contents in fish species from Atatürk Dam Lake (Euphrates, Turkey). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 10: Oner O, Celik A (2011) Investigation of Some Pollution Parameters in Water and Sediment Samples Collected From the Lower Gediz River Basin. Ekoloji 20 (78): doi: /ekoloji Özdemir N, Yılmaz F, Tuna AL, Demirak A (2010) Heavy metal concentrations in fish (Cyprinus carpio and Carassius carassius), sediment, and water found in the Geyik Dam Lake, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin 19: Özmen H, Külahçı F, Çukurovalı A, Doğru M (2004) Concentrations of heavy metal and radioactivity in surface water and sediment of Hazar Lake (Elazığ, Turkey). Chemosphere 55: Salomans W, Rooij NM, Kerdijk H, Bril J (1987) Sediments as a source for contaminants. Hydrobiologia 149: Sönmez AY, Hisar O, Karataş M, Arslan G, Aras MS (2008) Sular Bilgisi. Nobel Bilim ve Araştırma Merkezi, Nobel Basımevi, Ankara. Tekin-Özan S, Kır İ (2008) Seasonal variations of heavy metals in some organs of Carp (Cyprinus carpio L., 1758) from Beyşehir Lake (Turkey). Environmental Monitoring and Assessment 138: Tekin-Özan S, Kır İ, Barlas M (2004) Kovada Gölü (Isparta) Suyunda ve Sudak Balığı (Stizostedion lucioperca L., 1758) nda Bazı Ağır Metal Birikiminin Araştırılması. In: Aykulu G (ed), I. Ulusal Limnoloji Çalıştayı, Mayıs 2004, Sapanca, Türkoğlu M (2008) Van Gölünden alınan su, sediment ve İnci Kefali (Chalcalburnus tarichi, Pallas, 1811) örneklerinde bazı ağır metal düzeylerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, Van. Ustun GE (2011) The assessment of heavy metal contamination in the waters of the Nilufer Stream in Bursa. Ekoloji 20 (81): doi: /ekoloji Yildiz N, Yener G (2010) Dating of the Sediment Accumulation Rate, Radioactive and Heavy Metal Pollution in the Van Lake. Ekoloji 19 (77): doi: /ekoloji Yılmaz AB, Doğan M (2007) Heavy metals in water and in tissues of Himri (Carasobarbus luteus) from Orontes (Asi) River. Environmental Monitoring and Assessment 144: No: 82, 2012