KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

2 Bu çalışma da yıllarındaki yıllık, aylık, saatlik veriler kullanılarak kirleticilerin mevsimsel değişimi incelenmiş, sıcaklık, rüzgar hızı, nisbi nem, atmosferik basınç gibi meteorolojik parametrelerle ilişkisinin incelenmesi sağlanmıştır. Çalışma da ayrıca yoğun trafik bölgesinde kısa vadede PM10 da iz element içeriğinin belirlenmesi sağlanarak partikül maddenin muhtemel kaynaklarının belirlenmesi sağlanmıştır.

3 Avrupa da hava kalitesi son yıllarda en çok gündemde olan konulardan biridir. Avrupa Komisyonu (EC) uzun vadeli hava kalitesi hedeflerini pek çok direktif ile tanımlamıştır. Bu direktiflerde havada belirli kirleticiler için sınır değerler oluşturulmuş ve kirleticilerin konsantrasyonlarının izlenmesine zorunluluk getirmiştir. Direktiflerde atmosferik kirleticiler kükürtdioksit (SO2), azotdioksit (NO2), partikül madde, kurşun, ozon (O3), benzen, karbonmonoksit (CO), poliaromatikhidrokarbonlar ve bazı ağır metaller olarak tanımlanmış, bu kirleticiler için ya limit değerler ya da hedef değerler oluşturulmuştur. Direktiflerde ayrıca kirleticiler için alarm değerler, birliğe ait ülkelerde kıyaslanabilir ölçüm sonuçlarını elde etmek için izleme stratejileri, ölçüm metotları, kalibrasyon ve kalite değerlendirme metotları tanımlanmıştır.

4 Bölgesel seviyede hava kalitesini değerlendirme çalışmalarını yapmak hedeflerin gerçekleşmesini doğrulamak, EC direktiflerinin uygulanabilirliğini ortaya koymak, hava kirliliğinin kaynağını ve nedenlerini anlamak için yapılmaktadır. Eğer ortam hava kalitesi hava kalite standartlarını sağlamıyorsa yerel otoritelerden kirlilik kontrol politikalarını planlaması ve gerçekleştirmesi istenmektedir. Yani temiz hava planlarını hazırlamaları istenmektedir. Hava kirliliği pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de hala ciddi çevresel bir problemdir. Ülkemizde hava kirliliğini engellemek ve kontrol etmek için ulusal standartlar ve düzenlemeler yapılmaktadır. Bu standartlar ve önlemlerle diğer ülkelerde olduğu gibi temel hava kirliliği göstergelerinden biri olan SO2 konsantrasyonlarında azalma eğilimi görülmektedir.

5 Geçmişte, ülkemizde diğer kent merkezlerinde olduğu gibi Konya kent hava kalitesi özellikle kış aylarında düşük kaliteli fosil yakıtların kullanımı, uygunsuz yakma tekniklerinin kullanımı, yeşil alanların sınırlı olması, motorlu araç sayısındaki artış ve trafik yükü gibi kirletici kaynaklara ilaveten topografik ve meteorolojik şartlar ile düşmekteydi yılında sanayide, 2004 yılında konutlarda doğal gazın kullanılmaya başlanması ile günümüzde SO2 konsantrasyonunda önemli azalmalar görülmektedir. Konya kentinde hava kalitesi diğer kent merkezlerinde olduğu gibi SO2 ve PM parametreleri ile tespit edilmektedir. Çevre ve Orman Bakanlığı ve Büyükşehir Belediyesinin kurduğu 2 şer hava kalitesi izleme istasyonu ile izleme çalışmaları sürmektedir. Mevcut SO2 ve PM verileri ve kısa vadede mobil istasyon ile elde edilen ozon ve CO verileri ve yapılan çalışmalar kombine edilerek Konya hava kalitesi değerlendirilmiştir.

6 Şekil 1. PM ve SO2 seviyelerinin periyodunda yıllara göre değişimi (ısınma dönemi)

7 Şekil yılına ait aylık ortalama PM ve SO2 konsantrasyonları

8 Şekil 3. Isınma dönemine ait maksimum SO2 ve PM konsantrasyonları

9 Şekil periyodunda istasyonlarda gözlenen ortalama PM ve SO2 konsantrasyonları

10 Trafikten kaynaklanan kirliliği belirlemek için Çevre ve Orman Bakanlığından mobil istasyon temin edilmiş, şubat, mart ve nisan aylarında PM ve SO2 e ilave olarak CO ve ozon ölçümleri gerçekleştirilmiştir.

11 (a) (b) (b) Şekil 5. (a) Ozon konsantrasyonun ve tarihinde gün içinde saatlik değişimi (b) ozon döneminin başlangıcındaki günlük ozon ve CO konsantrasyon değerleri

12 Şekil 6. Ozon konsantrasyonun CO ile olan ilişkisi

13 Tablo 1. SO2, PM, Ozon ve CO verilerinin (2009 yılı için µg/m3 olarak) ulusal ve uluslar arası limitlerle karşılaştırılması Kirletici Bu çalışmada elde edilen veriler Günlük HKKY Yıllık WHO EU USEPA SO (1 saat) 125 (24 saat) 50 (yıllık) 350 (1 saat) 25 (24 saat) 20 (yıllık) 1300 (3 saat) 365 (24 saat) 80 (yıllık) PM (24 saat) 40 (yıllık) 150 (24 saat) 50 (yıllık) Ozon a 240 (1 saat) (8 h) 180 (1 saat) 120 (8 saat) 235 (1 saat) 157 (8 saat) CO (mg/m 3 ) a 10 (8saat) (15 dak) 60 (30 dak) 30 (1 saat) 10 (8 saat) 10 (8saat) 40 (1 saat) 10 (8 saat)

14 PM nin kirlilik kaynaklarının belirlenmesi için PM10 deki iz element içeriği tespit edilmiştir.

15 Tablo 2. PM10 partikülleri içinde bulunan metallerin ortalama konsantrasyonları (Ortalama Kons.), standart sapma değerleri (SSD) Selçuklu İstasyonu Mevlana İstasyaonu Selçuklu İstasyonu Mevlana İstasyonu Element Element Ortalama Kons. Ortalama Kons. Ortalama Kons. Ortalama Kons. (μg/m 3 ) SSD (μg/m 3 ) SSD (μg/m 3 ) SSD (μg/m 3 ) SSD Al 1,1425±0,403 1,2575 0,4321 Mg As 0,001 0,0016 0,0006 0,0015 Mn Ba 0,0172 0,004 0,0182 0,006 Na Ca 10,6911 2,7297 8,5497 1,8737 Ni Cd 0,0016 0,0007 0,0012 0,0009 Pb Cr 0,0166 0,0092 0,009 0,0023 Sb Cu 0,0174 0,0074 0,0297 0,0411 V Fe 1,2014 0,2394 1,1486 0,238 Zn K 0,748 0,1449 0,6589 0,1702 PM

16 Konya atmosferinde bulunan en yüksek derişimli antropojenik elementler ise sırası ile Zn ( μg/m3, Pb μg/m3, Cu 0,0174 μg/m3) dır. Na, Ca ve Mg deniz kökenli elementler olarak kabul edilmektedir. Ancak bu elementlerin toprağın doğal yapısında var olduğu düşünülmektedir. K metalinin bir tarım arazisi olan Konya Ovası üzerinde kurulmuş olan Konya şehrinde tarımsal faaliyetler sonucu gübreleme gibi zirai faaliyetlerden geldiği düşünülmektedir. Cu, Cr, Zn, Pb elementlerinin ise Konya şehrindeki deri, mobilya, kaplama ve oto bakım sanayi gibi faaliyetlerin sürdürüldüğü sanayi sitelerinden rüzgâr ile taşındığı düşünülmektedir. Bölgedeki yoğun kaplamacılık faaliyetlerinin partiküler madde içindeki Cr metali konsantrasyonuna katkı sağladığı düşünülmektedir.

17 Meteorolojik şartların Konya ortam havasına etkisini incelemek amacıyla sıcaklık, rüzgar hızı, nisbi nem, atmosferik basınç gibi meterolojik şartların hava kirletici parametrelerle ilişkisi incelenmiştir.

18 Meteorolojik parametreler,so2 ve PM için elde edilen korelasyon değerleri (2009 yılı için) SO2 PM Sıcaklık Nem Rüzgar hızı Basınç Yağış Yük. SO2 1,000 0,777-0,351 0,225-0,349 0,175-0,120 PM 0,777 1,000-0,465 0,371-0,497 0,284-0,016 Sıcaklık -0,351-0,465 1,000-0,831 0,393-0,045-0,101 Nem 0,225 0,371-0,831 1,000-0,404-0,080 0,233 Rüzgar hızı -0,349-0,497 0,393-0,404 1,000-0,360-0,164 Basınç 0,175 0,284-0,045-0,080-0,360 1,000-0,001 Yağış Yük. -0,120-0,016-0,101 0,233-0,164-0,001 1,000

19

20

21

22

23 Bu çalışma da Konya daki 4 sabit ve 1 mobil hava kalitesi izleme istasyonlarının ve PM10 da iz element araştırma sonuçlarının verileri kullanılarak Konya kentinin hava kalitesinin değerlendirilmesi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar evsel ısınma (SO2 ve PM), trafik (CO ve PM) ve kısmi de olsa sanayinin kent merkezindeki hava kirliliğine katkıları olduğunu göstermiştir. Kış döneminde hala yakıt olarak kömür kullanımı SO2 ve PM nin mevsimsel konsantrasyonlarının yükselmesini sağlamıştır. Ulusal ve uluslararası standart değerlerine göre özellikle son 6 yıldır Konya daki hava kirliliğinin azaldığı tespit edilmiştir.

24 Doğal gaz kullanımının sanayide (2003) ve konutlarda (2004) kullanılmaya başlanması ile SO2 seviyelerinde önemli azalma (%85) görülmüştür. Bu çalışma da elde edilen veriler ve değerlendirmelerin sadece gelecekteki hava kirliliği kontrol uygulamaları için değil hava kalite yönetim stratejilerinin ve yeni temiz hava planlarının hazırlanmasına katkı sağlayacağı umulmaktadır. Konya kentinin hava kalitesinin tam olarak değerlendirilebilmesi için hava kalite izleme istasyonlarında daha fazla kirletici ölçülmesi gereklidir. Meteorolojik parametrelerle hava kirleticilerin ilişkisinin belirlenebilmesi ve konsantrasyon değişimlerinin değerlendirilebilmesi için istasyonlarda meteorolojik parametrelerde ölçülmelidir. Ayrıca kentin geniş yüzölçümüne sahip olması nedeniyle istasyonların sayısının arttırılması ve kirleticilerin kaynaklarının tam olarak belirlenmesi için daha kapsamlı çalışmaların yapılması gereklidir.