Kütüphaneler Sanal Güzergâhlara Mı Dönüşüyor?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kütüphaneler Sanal Güzergâhlara Mı Dönüşüyor?"

Yonca Ince
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Kütüphaneler Sanal Güzergâhlara Mı Dönüşüyor? Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -1

2 Plan Dünya Düzdür Düz dünyada kütüphaneler Mekan olarak kütüphane Ters yüz kütüphane Sanal güzergâhlar olarak kütüphaneler Sonuç -2

Ülkeler küreselleşiyor 1800-2000: Şirketler

3 Dünya Düzdür, Thomas Friedman Ağların etkisi Mesafenin ölümü Küresel rekabet : Ülkeler küreselleşiyor : Şirketler küreselleşiyor : Bireyler küreselleşiyor -3

4 Dünyayı Düzleştiriciler MS Windows Netscape İş akışı, Açık kaynak yazılımları... Dijital, gezgin, kişisel, sanal ortamlardan bilgiye erişim -4

5 Dünyanın Düzleşmesi... gezegenimizdeki tüm bilgi merkezlerinin tek bir küresel şebekeye bağlanması anlamına gelmekte Bu gelişmeler şaşırtıcı bir refah ve yenilikler çağı nı başlatabilir (s. 18). -5

6 Evet, ama... Evet, belki gezegenimizdeki tüm bilgi merkezlerini birbirine bağlıyoruz Ama çoğu kütüphane için Dünya henüz düz değil! -6

7 Hacettepe de World is Flat -7

8 Bilkent te World is Flat -8

9 ODTÜ de World is Flat -9

10 Kataloglar Yardım Sunmuyor Bizde yok ama şu kütüphanelerden size hemen sağlayabiliriz Amazon.com dan hemen çevrimiçi olarak ısmarlayabiliriz Amazon.com dan satın alabilirsiniz kitapla ilgili daha fazla bilgiye şuralardan (Amazon.com, Google, Yahoo! vs.) erişebilirsiniz kitapla ilgili eleştiri yazılarına şuradan erişebilirsiniz kitapla ilgili tanıtım/eleştiri yazıları bizde bulunan şu dergilerde yer almaktadır. İsterseniz elektronik kopyalarına erişebilirsiniz. aynı yazarın şu kitapları var

11 Mekân Olarak Kütüphane Kütüphane üniversitenin kalbidir. Günümüzde bir kampusta kütüphanenin tam olarak nerede olduğunu belirlemek zor çünkü kütüphane sadece binadan değil, içerikten oluşuyor (Kohl, 2006). İçerik giderek artan bir biçimde kütüphane binasının dışında Danışma, elektronik belge sağlama, ve kullanıcı eğitimi gibi hizmetler de kütüphane binasının dışında gerçekleşiyor -11

12 Sanal Güzergâh Olarak Kütüphane Önce kütüphane katalogları sanal güzergâh haline geldi Şimdi giderek kütüphanelerin kendileri sanal güzergâhlar haline geliyor -12

13 Kütüphanelerin sanal güzergâha dönüşmesi ne demek? -13

14 Kaliforniya Üniversitesinde World is Flat -14

15 -15

16 Basılı kopyalar Elektronik kopyalar -16

17 İTÜ de Türk Kütüphaneciliği -17

18 -18

19 -19

20 Tam metin makale -20

21 Kütüphane Katalogları Sadece kendi sahip oldukları kitapların bibliyografik tanımlarını listeliyor Dergi makaleleri ve diğer bilgi kaynakları kütüphane kataloglarında hiç temsil edilmiyor! Oysa kütüphane katalogları da Amazoogle gibi çalışmalı (Dempsey) -21

22 Amazoogle Amazon.com da Dünya Düzdür Kitap hakkında ayrıntılı bilgiler, içindekiler sayfası, eleştiriler, müşterilerin tartışmaları, konkordans, Inside the Book, arama özellikleri, kitabın elektronik kopyası, yazarın diğer kitapları hakkında bilgiler, vs. Google da Dünya Düzdür Kitap eleştirileri, Wikipedia makaleleri, yazarla yapılan bir görüşmenin bedava video su, fiyat karşılaştırmaları, vs. -22

23 Ters Yüz Kütüphane Kullanıcı ortamında kütüphane Kütüphane ortamında kullanıcı değil Öğrenim yönetim sistemleri PDA lar Lab kitapları Kampus geçidi (portal ı) Ders kitapları Sergiler Kişisel koleksiyonlar Okuma listeleri kullanıcı ortamı kaynak ortamı kütüphane Sanal referans Kurumsal arşivler Farklı kaynaklardan hizmetlerin esnek bir biçimde toplanması Dijital koleksiyonlar E-rezerv Kaynak: Kaynak: Dempsey, Dempsey, LIBER 2005 Conference, 2005 Katalog Toplamalar Lisanslı koleksiyonlar Kataloglama -23 K.a ödünç ver.

24 -24

25 Araştırma Kütüphanesi Kataloğu...bilimsel bilgi evreninin küçük bir kısmını yansıtıyor.... kütüphane ilk ya da tek durak değil... Katalog kayıtlarının en az birkaç on yıl, belki de daha uzun bir süre, dünya kütüphanelerinin dermelerinden bilgi keşfetmede ve bilgiye erişimde rol oynayacakları güvenle söylenebilir. Kaynak: K. Calhoun, The Changing Nature of the Catalog and its Integration with Other Discovery Tools. 2006, p

26 Mekân Olarak Kütüphanenin Önlenemez Düşüşü Fiziksel olarak kütüphaneye gelen kullanıcı sayısı azalıyor Ama çevrimiçi kaynakların kullanımı artıyor Çoğu kullanıcılar kütüphaneleri atlayıp tek noktadan bütün gereksinimlerini karşılayabilecekleri sistemlere gidiyorlar ( one stop shopping ) Kullanıcılar hâlâ kütüphanelere uğruyorsa bunun nedeni bazı kaynakların henüz Web de olmayıp sadece kütüphaneler aracılığıyla erişilebilmesidir Ama bu durum yakında değişecek

27 Açık Erişim Çoğu dergi makaleleri açık erişim Yayıncıların %93 ü yazarların kendi makalelerini kurumsal arşivler aracılığıyla herkesin kullanımına açmalarına izin veriyor Tezler, teknik raporlar, dijitalleştirilen yerel kaynaklar da giderek açık erişim haline geliyor Halen telif hakları nedeniyle kitapların çoğu açık erişim değil Ama kitap dijitalleştirme projeleri telif hakkı sınırlaması olmayan kitapları da herkese açmayı amaçlıyor -27

28 Dijitalleştirme Projeleri Google Book Search, 10 yılda 15 milyon kitap dijitalleştirilecek Million Books Project, CMU, Kasım 2005 itibariyle kitap tarandı Amazon.com, kitap Gutenberg Projesi, M. Hart, kitap The Internet Archive, Brewster Kahle Gallica, BNF, kitap İskenderiye Kütüphanesi Yayıncılar (HighWire Press, MIT Press, etc.) -28

29 Google Scholar etkisi Herkesin erişimine açık kaynak sayısı artıyor 100 den fazla kütüphane kataloglarını ve/ya da dermelerini Google Scholar a açtı Böylece, daha çok kullanıcı bu kütüphanelerin içeriğine erişim sağlayabilir -29

30 Sanal Güzergâhlar Olarak Kütüphaneler I Anadan doğma dijital kaynakları artırmalı Sonradan olma dijital kaynakları artırmalı Çevrimiçi kopyaya erişilemiyorsa kütüphaneler erişilebilen yerlere (örneğin, Amazon.com) bağlantı vermeli Kütüphanenin lisanslı veri tabanlarından kolayca erişilebilecek dergi makalelerine ya da eleştirilere bağlantı vermeli -30

31 Sanal Güzergâhlar Olarak Kütüphaneler II Katalogları veri ve hizmetlerle zenginleştirmeli Sadece kendi dizin bilgileriyle yetinmemeli Kitap ve makalelerin bulunmasını ve bunlara erişimi ortak arama yoluyla kolaylaştırmalı Mümkünse tam metne erişim sağlamalı Anında sağlanamayan kaynaklar için bir dizi aracısız, hızlı erişim/teslim seçenekleri sunmalı Katalog bilgilerini ve bağlantıları ders web sayfalarına ve geçitlere (portal) koymalı ( ters yüz kütüphane ) Kütüphane üyesi olmayan kullanıcılara hizmet vermek için e-ticaret işlevlerinden yararlanmalı Kaynak: K. Calhoun, The Changing Nature of the Catalog and its Integration with Other Discovery Tools. 2006, s

32 Sonuç Kütüphaneler elini çabuk tutmalı! Kullanıcıların hiç geri gelmemek üzere kaybedilme riski Kullanıcıların kütüphanelerin yerine web üzerindeki başka bir sistemi koyma olasılığı Kütüphaneler düz Dünya da atlanma / görmezden gelinme tehlikesiyle karşı karşıya Kütüphaneler web bilgi uzayında gerçek sanal güzergâhlar olmalı Her tür bilgi kaynağına çevrimiçi erişim sağlamalı Bulduklarımız kim olduğumuzu belirliyor / değiştiriyor -32

Bildirinin tam metni http://yunus.hacettepe.edu.

33 Bildirinin tam metni -33

34 Kütüphaneler Sanal Güzergâhlara Mı Dönüşüyor? Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -34

Benzer belgeler

Bilgi Yönetiminde Son Gelişmeler: Amazoogle, İşbirliği ve Açık Erişim

Bilgi Yönetiminde Son Gelişmeler: Amazoogle, İşbirliği ve Açık Erişim Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -1