Plastik Ham Maddeler. Derleyen: Doç. Dr. Adnan AKKURT

Transkript

1 Plastik Ham Maddeler Derleyen: Doç. Dr. Adnan AKKURT

2

3 Polipropilen (PP)» Polipropilen genel özellikleri; Polipropilen gıda paketleri, tekstil ürünleri, otomotiv sanayi gibi bir çok alanda kullanılan düşük maliyetli olup darbelere karşı dayanıklı bir polimerdir. Sürtünme katsayısı diğer plastik türlerine göre düşüktür. Çok iyi derecede elektrik yalıtımını sağlar. Polimer: Çok parça anlamına gelen uzun zincirli moleküllerdir. Kolay şekil alması ve amaca uygun üretim yapıldığından dolayı çok yaygın kullanım alanı vardır. PVC ve Tefolon örnek verilebilir. Kullanım alanları ve imalatı nasıl yapılır Düşük maliyetli olduğundan çok geniş kullanım alanına sahiptir. Saklama kapları gibi mutfak eşyaları, saksılar, elektrikli malzemeler, kablolar, oto yan sanayi ürünleri gibi bir çok alanda kullanılan plastik maddelerdir. Poliprobilen üç farklı sınıfta inceleyebiliriz Homopolimer, Kopolimer Random Kopolimer

4 Random Kopolimer (PP)» Kullanım alanları; Random Kopolimer bir Polipropilen türüdür. Geniş kullanım alanına sahiptir. Ev gereçleri, beyaz eşyada kullanılan plastik maddeleri, film streçler, plastik soğutma kapları, oyuncalar, deterjan kutuları, saksı ve kovalar başlıca kullanım alanları olarak örnek verilebilir. Blok Kopolimer(PP)» Random Kopolimer gibi geniş kullanım alanına sahiptir. Homopolimerlerin geniş geniş uzun segmentlerini içeren yapılardır. Ayrıca plastik borular örnek verilebilir.

5 Alçak Yoğunluklu Polietilen (LDPE)» Genel özellikleri; Plastik sanayide kısaca PE diye isimlendirilen bir Polietilendir. Esnek bir yapıya sahiptir. Kimyasal direnci çok iyidir o yüzden kaplama ve koruma alanında çok tercih edilir. Isıya ve neme karşı iyi koruma özelliğine sahiptir. Genel kullanım alanları; Kaplamalar, gıda ürünlerini korumak için paketlemeler, tüpler, kabloların yalıtkan tabakası, çuvallar kullanım alanına örnek verilebilir.

6 Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE)» Genel özellikleri; Plastik sanayide kısaca PE diye isimlendirilen bir Polietilendir. Yüksek yoğunluklu olduğu kimyasal maddelere karşı direnci diğer polietilenlere göre daha yüksektir. Darbelere karşı dayanıklı, kolay üretilebilen özelliğe sahiptir. Genel kullanım alanları; su artıma cihazları, yüksek basınçlı borular, şişeler, oyuncak türleri, poşetler örnek verilebilir.

7 Lineer Alçak Yoğunluklu Polietilen (LLDPE)» Darbelere karşı dayanıklıdır. Film, levha, hortum çeşitleri, kumaş kaplamalar örnek verilebilir. Alçak ve yüksek yoğunluklu olmak üzere iki gruba ayrılır. LAYPE / LLDPE Liner Polietilen)

8 Plastik maddeleri tekrar kullanılmak üzere geri dönüştürülmektedir. Doğada cisimler belli bir süre içerisinde ayrışıp yok olmaktadır. Plastik şişeler ve kutular ise yok olma süreleri yüzlerce yıl sürmektedir. Plastik maddelerin yok olma süreleri çok uzun olduğu için zamanla bunlar doğaya ciddi zararlar vermektedir. Bu hammaddeler çeşitli fabrikalarda günlük hayatta kullanılan plastik malzemelere dönüştürüyor.

9 Plastik Granül Üretimi Granül imalatı nasıl yapılır? Hurda olarak alınan plastik maddeler öncelikle çapak haline getirilmekledir. Daha sonra plastik hammadde ilave edildikten sonra makine aracılığı ile çapaklar eritilip granül şeklinde tekrardan geri dönüşümü sağlanır. Plastik geri dönüşüm ne işe yarar? Plastik imalatı hammaddesi petrolden imal edilmektedir. Petrol ürünleri doğada yok olma süreleri çok uzun olduğu için zaman içerisinde geri dönüşüm ihtiyacı duyulmaktadır. Geri dönüşümün en büyük avantajı çevreye verdiği katkıdır. Ayrıca geri dönüşüm ile plastik hammadde üretiminden daha ekonomiktir. Bu yüzden plastik geri dönüşüm sektörü hızlı bir şekilde büyümektedir.

10 POLİSTİREN ( PS ) - ANTİŞOK Polistiren, monomer haldeki stirenden polimerizasyon ile üretilen bir polimerdir. Yoğunluğu 1,03-1,06 g/ml arasında değişir. İzolasyon malzemesi olarak, ince cidarlı kaplarda, soğutma kulelerinde, boru köpük, kauçuk, çeşitli aletler, otomobil parçaları, paneller ve elektronik aletlerin plastik aksamlarında yaygın olarak kullanılır. Tek kullanımlık bardak, tabak, yoğurt kapları, ayran kaplarında sıklıkla kullanılır. Polietilen ( HDPE ) - Elteks Granül PE Granül ( Elteks ) = Polietilen: Polietilen, çok çeşitli ürünlerde kullanılan bir termoplastiktir. İsmini monomer haldeki etilenden alır, etilen kullanılarak polietilen üretilir. Plastik endüstrisinde genelde ismi kısaca PE olarak kullanılır. Etilen molekülü C2H4, aslında çift bağ ile bağlanmış iki CH2 den oluşur. (CH2=CH2) Polietilenin üretim şekli, etilenin polimerizasyonu ile olur. Polimerizasyon metodu, radikal polimerizasyon, anyonik polimerizasyon, iyon koordinasyon polimerizasyonu ve katyonik polimerizasyon metodları ile olabilir. Bu metodların her biri farklı tipte polietilen üretimi sağlar. KULLANIM ALANLARI Çamaşır suyu, şampuan, deterjan vb. bir çok ürünün ambalj üretiminde polietilen granül kullanılır. Aynı zamanda geri dönüşümü sağlanmış PE de kullanılır. Polietilenin geniş bir kullanımı alanı vardır ve çok ucuzdur.

11 Polietilen ( LDPE ) - Naylon Granül Genel özellikleri; Plastik sanayide kısaca PE diye isimlendirilen bir Polietilendir. Esnek bir yapıya sahiptir. Kimyasal direnci çok iyidir o yüzden kaplama ve koruma alanında çok tercih edilir. Isıya ve neme karşı iyi koruma özelliğine sahiptir. Genel kullanım alanları; Kaplamalar, gıda ürünlerini korumak için paketlemeler, tüpler, kabloların yalıtkan tabakası, çuvallar kullanım alanına örnek verilebilir.

12 Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalatsüreçlerine kazandırılmasıdır. Tüketilen maddelerin yeniden geri dönüşüm halkası içine katılabilmesi ile öncelikle hammadde ihtiyacı azalır. Böylece insan nüfusunun artışı ile paralel olarak artan tüketimin doğal dengeyi bozması ve doğaya verilen zarar engellenmiş olur. Bununla birlikte yeniden dönüştürülebilen maddelerin tekrar hammadde olarak kullanılması büyük miktarda enerji tasarrufunu mümkün kılar. Örneğin, yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır. Atık malzemelerin hammadde olarak kullanılması çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da önemlidir. Kullanılmış kağıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltabilmektedir. Örneğin bir ton atık kağıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir. Geri dönüşüme olan ihtiyacın başlamasında savaşlar nedeniyle ortaya çıkan kaynak sıkıntıları etkili olmuştur. Büyük devletler, II. Dünya Savaşısırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlatmışlardır. Vatandaşlar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda teşvik edilmişlerdir. ABD'de geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edinmiştir. Hatta, savaş sırasında oluşturulan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı bazı ülkelerde (Japonya gibi), savaş sonrası da devam ettirilmiştir.

13 Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır. Örneğin, yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır.

14

15

16

17 Plastiklerin gıda sektöründe kullanımı oldukça yaygın. Herkes plastiklerin sağlığa zararlı olduğunu biliyor, çoğu zaman alternatifi olmadığı için mecburiyetten kullanmaya da devam ediyor. Ancak plastiğin de türleri var. Bazı tür plastiklerin gıda sektöründe kullanımının güvenli olduğu kabul ediliyor, bazılarınınsa kesinlikle kullanılmaması gerektiği söyleniyor. Peki biz elimizdeki bir plastik malzemenin türünü ve güvenli olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Bunun için bu malzemenin üzerindeki, türünü gösteren işarete bakabiliriz. Çoğu plastik malzemenin üzerinde aşağıdaki işaretlerden biri vardır ve bu işaret hangi tür plastikten imal edildiğini gösterir.

18 güvenli olup olmadıklarına tek tek bakalım. Eğer plastik bir malzemenin üzerinde bu işaretlerden birini göremezseniz gıdalarınızdan uzak tutmanızı öneririm. Çünkü hangi plastikten imal edildiğini bilmiyorsunuz. Ben şahsen böyle bir malzeme gördüğümde, eğer güvenli bir malzeme olsaydı üzerine türünü yazarlardı diyorum. Plastikte sağlık için en önemli tehlike Bisphenol A (diğer adıyla BPA) denen madde. Bu madde polikarbonatı çok sert ve cam gibi parlak hale getirmek için kullanılıyor. Okuduğum kaynaklarda, çalışmaların bu maddenin kanser riskini arttırdığını gösterdiği belirtilmiş. Eğer plastiğin üzerinde 7 işareti varsa ve hem sert hem de parlaksa, büyük ihtimalle BPA içeren bir polikarbonattır. Bu tür plastikleri mutfağınızdan uzak tutmanızı öneririm. Şimdi, yukarıdaki işaretlerin her birinin ne anlama geldiğine ve

19 1. PETE veya PET PETE veya PET Polyethylene Terephthalate'in kısaltmasıdır. Çok yumuşak, şeffaf ve gıdalarda TEK KULLANIM İÇİN güvenli olduğu kabul edilir. Çoğu su, meşrubat ve diğer içecek şişeleri bu malzemeden imal edilir. Dondurulmamalı, bulaşık makinesinde yıkanmamalı ve mikrodalga fırında kullanılmamalıdır. İçinde bulunan gıda maddesine herhangi bir zararlı madde sızdırmaz. Ancak tekrar kullanım için yeterince temizlenemez ve tekrar kullanıldığında zararlı bakteriler ürer. Bu yüzden PET şişeleri tekrar tekrar kullanma alışkanlığını bırakmamız yararımıza olur. 2. HDPE HDPE High-Density Polyethylene (Yüksek Yoğunluklu Polietilen)'in kısaltmasıdır. Gıdalarla kullanımının güvenli olduğu kabul edilir. BPA içermez. Bulaşık makinesinde yıkanabilir, mikrodalga fırında kullanılabilir. 3. V veya PVC PVC Polyvinyl Chloride'in kısaltmasıdır. Gıdalarla kullanılmamalıdır. İçindeki zararlı maddeleri gıdalara sızdırır. 4. LDPE LDPE Low-Density Polyethylene (Düşük Yoğunluklu Polietilen)'in kısaltmasıdır. Bu malzeme de HDPE gibi gıdalarla birlikte kullanılabilir. Bulaşık makinesinde yıkanabilir, mikrodalga fırında kullanılabilir.

20 5. PP veya PE PE Polietilen'in kısaltmasıdır. En güvenli plastik türü olarak kabul edilir. 2 ve 4 numara bu maddenin düşük ve yüksek yoğunluklu halidir. İçinde barındırdığı gıdalara sızdırdığı bilinen herhangi bir zararlı madde yoktur. Bulaşık makinesinde yıkanabilir, mikrodalga fırında kullanılabilir. 6. PS PS Polystyrene'in kısaltmasıdır. Çay ve kahve gibi sıcak içecekler için kullanılan köpük bardakları (karton bardaklardan bahsetmiyorum) bilirsiniz. Ya da hazır satılan tavuklarda, tavuğun altındaki köpük tabağı bilirsiniz. Ya da kolilerin içindeki elektronik cihazları darbeden korumak için kenarlara koyulan birbirine yapışık o küçük yuvarlak köpükleri. Çoğumuz o köpüğün bir tür plastik olduğunu bile bilmeyiz. Bu malzeme, Benzen denen bir maddeden imal edilir. Benzen, insan için kanserojen bir madde olarak bilinir. Bu maddeyi mutfağınızdan kesinlikle uzak tutmanızı öneririm. 7. DİĞER 7 numara belirli bir plastik türüne ait değildir. İlk 6 tür haricindeki tüm plastiklere 7 numara verilir. Genellikle BPA denen o zararlı maddeyi içerirler. Ancak içermiyor da olabilir. Bu yüzden, yukarıda da söylediğim gibi, eğer bir malzemenin üzerinde 7 işareti varsa, cam gibi parlak ve sertse, büyük ihtimalle BPA içeriyordur ve güvenli değildir.

21

22