PALACE PAINTER. Boğaziçi ressamı; tarihi olaylar ve kahramanlık sahnelerinin ressamı; ışıklı bir portre

Transkript

1 PALACE PAINTER F A U S T O Boğaziçi ressamı; tarihi olaylar ve kahramanlık sahnelerinin ressamı; ışıklı bir portre ressamı denilmesinin nedeni, fırçasının bu üç türdeki hünerindendir. By T A H A T O R O S T ürkiye de resim sanatının gelişmesinde, Italyan asıllı ressam ların büyük rolü olmuştur. Bugünkü Güzel San atlar A kadem isi, Sanayi-i Nefise Mektebi olarak kurulduğunda, Avrup a dan getirtilen 5 yabancı p ro fesörü n 4 ü Italyandı. Sanayi-i Nefise Mektebi ne tayin edilen ilk Italyan ressamı yağlıboya kürsüsünü kuran Leonarda de Mango dur. Pastel ve karakalem türlerinin ünlü profesörü' ise Salvator Valeri idi. Resim tekniği ve suluboya dalında bir otorite olan Philiple Bello dan sonra, Ecvaroni, Padişah ın emri ile Sanayi-i Nefise Mektebi hocalığına tayin olundu. S K Y L IFE 56 ARALIK 4 - I talian p a in ters p la y ed a major role in the development of painting in Turkey. When the Academy o f Fine Arts was established in the 19th century, fo u r o f the five foreign professors brought from Europe were Italian. The first was Leonardo de Mango, who fo u n d e d the oil p a in tin g department. The second was the fam ous artist Salvador Valeri, professor of pastel and charcoal drawing, followed by Philip le Bello, an authority on watercolour, and finally by Ecvaroni. All appointments were on the orders of the sultan. This tradition continued, and several years later, another accomplished young Italian painter, Fausto DECEM BER 1994 Bunu izleyen yıllarda, güçlü bir sanatkâr olan Fausto Zonaro Saray Ressamlığı na atandı. Türk saraylarında ve eski bazı ailelerde birçok eseri bulunan Zonaro, İstanbul un renkli görünümlerini, değişik tiplerini tuale geçirmedeki büyük ustalığıyla ün kazandı. Kendisine, Boğaziçi ressamı; tarihi olaylar ve kahramanlık sahnelerinin ressamı; ışıklı bir portre ressamı denilmesinin nedeni, fırçasının bu üç türdeki hünerindendir. Fausto Zonato, 18 Eylül 1854 günü Padova eyaletinin Masi kasabasında doğdu. Çocuk yaşta resme başladı, ilk, orta ve Verona Güzel Sanatlar Yüksek Okulu ndaki öğrenimi sırasında, daima sınıfının birincisi oldu. Askerlik görevinden sonra Roma Güzel Sanatlar Fakültesi ni bitirdi yılında, ilk sergisini açtı. Gördüğü ilgi üzerine 1888 de daha değişik eserlerini Paris te sergiledi. Venedik ve Napoli de, iki yıl kadar, ressamlık ve 57 Zonaro, was appointed painter to the imperial p a la ce. M any o f his paintings are still in the palace collection and private collections in Turkey today. Zonaro was celebrated fo r his vivid Istanbul scenes, in which he skilfully captured the people of diverse occupations and nationalities who filled the streets o f this cosmopolitan city. His landscapes o f the Bosphorus, and depictions o f historic events SKYLIFE ARALIK DECEM BER 1994 Many o f Zonaro's paintings are still in the palace collection and private collections in Turkey today.

2 dekoratörlük yaptı. Bu arada tabloları İtalyan saraylarına kabul edildi ve sanatkâr, Kral tarafından şövalye nişanıyla ödüllendirildi. Küçük yaşlardan beri okuduğu Doğu ya dair kitapların çekiciliği, Zonaro ya İstanbul yolunu açtı yılında geldiği İstanbul u dünya cenneti olarak niteleyen sanatkâr, bu cennet ülkede yerleşmeye karar verdi. İstanbul u her yönüyle yansıtan ilk tablolarıyla, kendisini saygın bir sanat çevresinde buldu. İstanbul a doyamayan ressam, hergün, koltuğunda tualleriyle doğaya çıkıyor, görkemli görünümlerle kucak kucağa yaşıyordu. are also among Zonaro s well known works, and he won renown fo r his portraits, which are diffused with light. Fausto Zonaro was bom in Padua on 18 September He began painting as a child, and was first in the class throughout his primary and secondary education. He achieved the same success at Verona Academy of Fine Arts, and after completing his military service went on to study at the Faculty of Fine Arts in Rome. His first exhibition opened in 1885, was well received, and in 1888 a new exhibition of his work was held in Paris. Göksu'da sandal sefası... Salacak'ta Feraceli Kadınlar... Arkada Kız kulesi... Haliç'te tekneler... İstanbul, İstanbul, yine İstanbul... O günlerde İstanbul u bir coşku dalgası sarmıştı. Türk donanmasının ünlü gemisi Ertuğrul, Uzak Doğu ya, Japonya ya gidiyordu. Dönüşünde azgın dalgalara gömülen bu gemi Galata dan olağanüstü bir törenle uğurlandı. Kostümleri ile gözleri kamaştıran Ertuğrul gemisinin subayları, mızıka sesleri, halkın duaları ve alkışları arasında yurttan ayrıldılar. Bu uğurlamadan çok duygulanan Zonaro, görkemli uğurlama törenini, ustalıkla tuale aktardı. Bu tarihi He worked as both painter and decorator in Venice and Naples over the next two years, receiving commissions from the nobility. He was also awarded a knighthood by the king. Books about the Orient he had read since his childhood aroused his curiosity, and drew him to Istanbul. He arrived in the city, which he described as heaven on earth, in 1891, and made up his mind to stay. His first paintings of Istanbul quickly won him renown in his adopted home. Every day he spent sketching and paint- 58 -S K YLIFE A R A L I K DECEMBER 1994

3 I Zaman zaman doğaya çıkarak resimlerini açık havada yapardı./ He often used to paint (rom nature. Akaretlerdeki bu bina ona tahsis edilmişti./ This building on the corner of Akaretler was allocated to him. Zonaro'nun eji Elisabetta./ lonaro's wife Elisabetta. Basında bu fotoğrafıyla tanınırdı./ This was the photograph by which he was known in the press. Milli günler ve bayramlarda bu kıyafetiyle hazır bulunurdu./ On national holidays and festivals he wore this ceremonial dress. Zonaro İstanbul'da doğan çocuklarıyla (1904)./ Zona his İstanbul-born children (1904). 5 9 SKYLIFE ARALIK DECEM BER 1994

4 olayı öylesine tasvir etmişti ki, bu tablo, ancak sarayların duvarlarında değerini bulabilirdi. Nitekim öyle oldu. Zonaro nun bu tablosu Yıldız Sarayı na sunuldu. Eser, onun Saray Ressamlığı na atanmasını sağladı. Böylece, Zonaro, Ressam-ı Hazret-i Şehriyarı sıfatını aldı. Bu arada Padişah ın nişanıyla onurlandırıldı. Şapkasını atıp fes giydi. Osmanlı Sarayı mn ressamı olarak Avrupa sanat çevresinde saygın bir ün kazanan Zonaro, ilk kadın ressamlarımızdan Mihri Hanım ile Celile Hanım a, kısa bir süre, Beşiktaş taki Akaretler semtinde bulunan atölyesinde resim dersleri verdi. Bu arada Osing in different parts of a city celebrated fo r its haunting views. Around that time, the news that the Turkish warship Ertugrul was to sail to Japan sent a wave of excitement through Istanbul, and the ship left Galata to an exuberant send-off, unaware that it would be swallowed by stormy waves on the return journey. Her officers standing on deck in dazzling dress uniform, the Ertugrul set sail as a band played on the quayside and the crowds cheered. Zonaro was greatly moved by this scene, which he painted and presented as a gift to Sultan Abdiilhamid. Boating at Göksu... Women by the shore at Salacak... The Maiden's Tower in the background... Boats on the Golden Horn... Evocative scenes from İstanbul... manii hanedanı içinde resim sanatındaki başarısıyla tanınan son Halife Mecit Efendi de, şehzadeliği sırasında Zonaro ile sık sık tual karşısında buluşurdu. Sultan Abdülhamid in marangozluk dışında, sanat yönü bulunmamakla beraber, sanatçılarına yönelik sevgisi olduğu, İstanbul a gelen yabancı tiyatro ve musiki sanatçılarını Yıldız a çağırtarak orada saray mensuplarına oyunlar seyrettirdiği ve konserler verdirttiği bilinmektedir. Bu arada, Padişah ın Zonaro ya Türk-Yunan savaşını yansıtan, Fatih in Istan- The sultan was so impressed that he appointed Zonaro court painter with the title of Painter to His Majesty the Sultan, and presented him with an imperial decoration. Replacing his hat with a fez, Zonaro embarked on an illustrious career. For a while he gave lessons at his studio on Akaretlar Street in Beşiktaş to Mihri Hamm and Celile Hamm, two o f the first Turkish women painters. He also taught Abdülmecid Efendi, son o f Sultan Abdülaziz, who was to serve briefly as caliph following the dissolution o f the Ottoman monarchy, 6 0 S K Y L IF E AR A LIK DECEM BER 1994

5 bul a girişini tasvir eden tabloları bizzat sipariş ettiği anlaşılmaktadır. Abdülhamid in son yıllarında ressam Zonaro ya paşalık verilmesi kararlaştırılmışken, tahttan düşmesi üzerine bu olay gerçekleşememiştir. Bazı yabancı kaynaklarda bu Saray Ressamı na Zonaro Paşa denilmesi bundan kaynaklanmaktadır. Fausto Zonaro, 20 yıl Türk saraylarının ressamlığını yaptı. Hayran olduğu o günlerin Boğaziçi ni tuallerinde yaşattı. Ressam, aynı zamanda, Padişah ın direktifiyle tarihi and became an accomplished painter. Sultan Abdülhamid was a dedicated patron of the arts, and would frequently invite foreign theatre companies and musicians who came to Istanbul to perform at the palace theatre. Meanwhile, he commissioned Zonaro to paint a num ber of historical scenes, including the Turkish-Greek War, the triumphal entry o f Sultan Mehmed the Conqueror into Istanbul, and the Battle of Preveze. Although late in his reign Abdülhamid decided to appoint Zonaro to the rank of Paşa, he was deposed before the appointment could be made. This is why tablolar, Türk kahramanlığını yansıtan panolar yaptı. Tarihi tablolarının en ünlüleri, Fatih in İstanbul a girişi, Preveze Zaferi, Osmanlı-Yunan savaşını yansıtan kahramanlık sahneleridir. Bu türdeki eserlerinin çoğu, saraylarımızın duvarlarını süslemektedir. Zonaro, Boğaziçi nin güzelliğini, İstanbul un tarihi semtlerini, camilerini, çeşmelerini, hamamlarını, toplum yaşamındaki olayları, düğünleri, bayramları, dervişleri, seyyar satıcıları, arzuhalcileri, tulumbacıları, arabacıları, sucuları, balıkçıları, kısaca bugün kaybettiğimiz o eski İstanbul u ve İstanbul tiplerini tüm gerçekçiliği ve özelliğiyle, solmaz renkleriyle, silinmez çizgileriyle yaşatmış bir ressamdır. Zonaro, doğuda resmin ve ressamlığın ne demek olduğunu dünya müzelerine, Batı nın sanat âlemine öğretenlerdendir. O, aynı zamanda Türk resim ekolünün temellerine harç koyanlardan biridir. Zonaro nun Türkiye den ayrılışı, tatsız bir anı olarak sanatkârı içten yaraladı. İtalyanların 1911 yılında, Osmanlı topraklarından olan Trablusgarb e (bugünkü Libya) saldırısı üzerine Türkiye büyük bir çalkantı içine düştü. İtalyanların bu haksız işgali, milli galeyanla protesto edilirken, Türkiye deki Italyan asıllıların da yurtdışı edilmeleri kararlaştırıldı. Bunlar arasında Sanayi-i Nefise Mektebi nin Italyan kökenli Profesörü De Mango ile Saray Ressamı Fausto Zonaro da vardı. Onun Saray Ressamı olması Zonaro is referred to as Zonaro Paşa in some foreign sources. Tausto Zonaro painted fo r the Turkish palaces fo r 20 years, and left behind an irreplaceable record on canvas of Istanbul and the Bosphorus, as well as many historical scenes. A large number of these paintings still hang in Dolmabahçe and other national palaces. Zonaro painted street scenes, mosques, fountains, baths, weddings, religious festivals, street sellers, scribes, firemen, water vendors, fishermen and all the other sights of 62 S K Y LIFE A R A L I K DECEMBER 1994

6 ve şehzadeliğinde Abdülmecit Efendi ye resim dersi vermiş olması, sürgün kafilesine katılmasını önleyemedi. Oysa Zonaro ya o günlerde Paşa lık payesi verilecek ve ressam büyük bir sergi ile bunu kutlayacaktı. Yurdu terk etmesi için kendisine 3 gün süre tanınan Zonaro, Beşiktaş Akaretler de köşebaşıncla bir müzeyi andıran tablolarla dolu atölyesinde bulunan 300 kadar eserini yok pahasına sattı ve gözyaşlarıyla İstanbul dan ayrıldı. Zonaro, İtalya da yerleşmek için, denizi bir parça olsun İstanbul u andırır düşüncesiyle, San Remo yu old Istanbul, depicting the era in his animated style and glowing colours. Zonaro was one of those who made a major contribution to the development of western style art in Turkey. His eventual departure, however, brought an ignominious and hurtful end to his long stay in Turkey. When the Italians attacked Tripoli, then part o f the Ottoman Empire, in 1911, Turkey was outraged by this violation of its sovereignty, and as a gesture of protest ordered all Italians to leave the country. No exceptions were made, and among them were Prof, de Mango of the Academy of Fine Arts, and court painter Fausto Zonaro. This event deprived Zonaro of paşa s rank for the second time. The appointment had been imminent, and Zonaro was preparing fo r a large exhibition to celebrate the occasion. He was given just three days to leave the country, and in this time hurriedly sold off around three hundred of his paintings - which filled his studio in Beşiktaş - for a fraction of their real value. He left grieving for the land which had become his home. Back in Italy he chose to settle in San Remo, hoping that the sea would assuage his yearning for Istanbul. Here, despite an increasing dependence on alcohol, he continued to paint seçti. İstanbul özlemiyle, Boğaziçi ni yansıtan tablolar yaptı. Bir taraftan da arttırdığı içkisiyle bohem havalı panolar yaptı. 19 Temmuz 1929 günü, San Remo da öldü. Mezar taşında Saray Ressamı olduğu belirtilmekte ve padişah tuğrası bulunmaktadır. Zonaro nun İtalya da varislerinin elinde bulunan 300 kadar eseri 1977 yılında Floransa da sergilenmiş ve sanat dünyasında büyük yankı uyandırmıştı. Bu değerli tabloların 200 e yakınının konusu Türkiye ile ilgiliydi. landscapes of the Bosphorus on the one hand, and on the other a series of panels depicting bohemian scenes. He died in San Remo on 19 July The epitaph on his tombstone records that he was painter to the Ottoman court and is surmounted by the sultan s monogram. In 1977, around three hundred of his paintings owned by members of his family were shown at an exhibition in Florence which received wide acclaim in the art world. Nearly two thirds of these works depicted scenes in Turkey, the country which had been his source of inspiration. 64. S K Y L IF E A R A LIK DECEM BER 1994 Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi