Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 39, Ocak 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 39, Ocak 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Ali Aycan KOLUKISA Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Japon Dili ve Edebiyatı akolukisa@nevsehir.edu.tr KOŞUL BAĞLAÇLARININ ZAMANSAL KULLANIMI Japonca / Türkçe Örneği Öz Japoncadaki koşul bağlaçlarının kullanımı Japonca eğitimi ve dilbilgisi açısından oldukça önemli konulardan biri olarak uzun yıllar pek çok araştırmacının dikkatini çekmiştir. Japoncada koşul ifadelerinde kullanılan ve birbirine benzeyen dört koşul bağlacı bulunmaktadır. Bunlar -ba, -tara, -to ve -nara dır. Bu bağlaçların Japoncada hem koşul önermelerini ifade etmede hem de bazı cümlelerde zamansal ifadeleri karşı tarafa aktarma işlevinde kullanıldığı görülmüştür. Çalışmamızda öncelikle, koşul işlevine sahip olan cümleler Temel Koşul Cümlesi olarak tayin edilmiştir. Ancak bu bağlaçların temel işlevleri dışında da bir takım görevlerinin olduğu görüldüğünden bu tür durumlarda kullanıldıkları cümleler ise Temel İşlev Dışı Koşul Cümlesi olarak adlandırılmıştır. Japoncada bu bağlaçlar her ne kadar koşul bağlacı olarak değerlendirilseler de, kullanıldıkları bağlam ve duruma göre Türkçeye koşul ifadesi yerine zaman ifadesi şeklinde çevrildiği durumlar mevcuttur. Özellikle yan cümledeki önerme, meydana gelmesi kesin olan bir durumun ifadesi ise, bu tür cümleleri koşul ifadesi yerine zaman ifadesi ile Türkçeye çevirmemiz daha uygun olacaktır. Çalışmada, Japoncadaki bu 4 koşul bağlacının hangi durumlarda, Türkçeye zaman ifadesi olarak çevrilmesi gerektiği konusu ele alınarak irdelenmiş ve Japoncadaki koşul bağlaçlarının koşul işlevi dışında bulunan zaman bildirme işlevi gün yüzüne çıkarılmıştır. Anahtar kelimeler: Temel Koşul Cümlesi, Temel İşlev Dışı Koşul Cümlesi, Koşulsallık, Zaman İfadesi, Edimbilim Bu çalışma, yazarın Japonya nın Toyama Üniversitesi - Dilbilim alanında yapmış olduğu yüksek lisans tezi ile Hokkaido Üniversitesi nde yapmış olduğu doktora tezinden üretilmiştir. Ayrıca, adı geçen lisansüstü tezlerden elde edilen ve bu makalede yer alana bu bulguların bir kısmı farklı örneklerle, 5-6 Mayıs 2011 tarihlerinde düzenlenen I. Uluslararası Asya Dilleri ve Edebiyatları Sempozyumu nda Japoncadaki Koşul Bağlaçlarının Türkçede ınca ya Denk Geldiği Yerler adlı bildiride sunulmuştur.

2 TIME USAGE OF CONDITIONAL CONJUNCTIONS A Japanese / Turkish Example Abstract The use of conditional conjunctions in Japanese has attracted attention for many years, as one of the most important issues in Japanese education and grammar. In Japanese there are four conditional conjunctions which are very similar to each other. These are "-ba, -tara, -to" and "-nara". It is seen that these conjunctions are commonly used to express Japanese conditional propositions. However it is discovered that these conjunctions are also used to express time expressions in some cases. In this study, the sentences in which these conjunctions are used, are divided into two groups. When a conditional function is in use, this type of sentences is named as Essential Conditional Sentence. However, on the other hand, there are also some types of sentences expressing only time, though these conditionals are used. This type of sentences is named as Non-essentially Functioning Conditional Sentence, in this study. In Japan, although these conjunctions are regarded as conditional binders, there are some situations in which these are translated into Turkish as time expressions, rather than a conditional expression according to the context and situation. Especially if the proposition in a sub-clause is a statement of a certain situation, then it would be more appropriate to translate such sentences into Turkish as a kind of time expression rather than a conditional one. In the study, these four conditional conjunctions in Japanese are examined in which situations and in which cases these should be translated into the Turkish as time expressions. Thus, non-essential usage of these conditional conjunctions is revealed. 292 Keywords: Essential Conditional Sentence, Non-essentially Functioning Conditional Sentence, Conditionality, Time Expressions, Pragmatics 1. Giriş Japoncadaki koşul bağlaçlarının kullanımı Japonca eğitimi ve dilbilgisi açısından oldukça önemli konulardan biri olarak uzun yıllar pek çok araştırmacının dikkatini çekmiştir. Bunun arkasında, Japoncadaki koşul bağlaçlarının diğer dillerde pek görülmeyen çeşitliliği yatmaktadır (bkz. Masuoka, 1993). Japoncada koşul ifadelerinde kullanılan ve birbirine benzeyen dört koşul bağlacı bulunmaktadır. Bunlar -ba, -tara, -to ve -nara dır. Maeda (2014: 300) de Koşul sözcüğü hususunda bir durumun başka bir durumu meydana getirme sebebi denilen nedensonuç ilişkisi içerisinde varsayımsal bir neden-sonuç ilişkisini açıklama durumu olduğundan bahsedilir. Dolayısıyla, buradan yola çıkarak gerçek anlamdaki Koşul Cümlelerinin varsayımsal bir neden-sonuç ilişkisini açıklama işlevi olduğundan bahsetmemiz mümkündür. Ancak diğer

3 bir yandan, Japoncadaki koşul bağlaçlarının varsayımsal bir neden-sonuç ilişkisini açıklama dışında da kullanıldığı durumların mevcut olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Japoncadaki bu 4 koşul bağlacının hangi durumlarda, Türkçeye zaman ifadesi olarak çevrilmesi gerektiği konusu ele alınarak irdelenmiştir. 2. Japonca Koşul Bağlaçlarının Kullanıldığı Temel Koşul Cümleleri Japoncada koşul bağlaçlarının kullanımları incelendiğinde bunların, Maeda (2014) ün yukarıdaki tanımından da yola çıkarak temelde yan cümledeki önermenin ana cümledeki olayları, neden-sonuç ilişkisi açısından varsayımsal dünyalarda kontrol ettiği türden cümleler oluşturduğundan bahsetmemiz mümkündür. Bu tür cümleler bu çalışmada Temel Koşul Cümlesi olarak adlandırmıştır. Temel Koşul Cümlesinde, koşul önermesinin ana cümleyi varsayımsal dünyalarda kontrol edebilmesi için, yan ve ana cümlede mevcut olan önermelerin tersi alındığında da, yan cümlenin ana cümleyi kontrol edebilmesi gerekmektedir. Bunu aşağıdaki örneklerde görelim. Örnek 1: 核戦争が起きたら, 世界地図が大きく変るかもしれない Kaku-sensō ga okitara, sekai chizu ga ōkiku kawaru kamoshirenai. Tr. Çev.: Nükleer savaş olursa, dünya haritası büyük bir şekilde değişebilir. 293 Örnek 2: 核戦争が起きなかったら, 世界地図が大きく変らないかもしれない Kaku-sensō ga okinakattara, sekai chizu ga ōkiku kawaranai kamoshirenai. Tr. Çev.: Nükleer savaş olmazsa, dünya haritası büyük bir şekilde değişmeyebilir. Örnek 1 de yan ve ana cümlede mevcut olan önermelerin tersi alındığında da, örnek 2 de görüldüğü gibi yine anlamlı bir cümle oluşmaktadır. Dolayısıyla örnek 1 de verilen cümlenin Temel Koşul Cümlesi olduğundan söz etmemiz mümkündür. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Örnek 3: 安ければ, 買う Yasukereba, kau. Tr. Çev.: Ucuzsa alırım. Örnek 4: 安くなければ, 買わない Yasukunakereba, kawanai. Tr. Çev.: Ucuz değilse almam.

4 Örnek 3 teki cümlenin de tersi alındığında, örnek 4 de görüldüğü gibi yine anlamlı ve kullanılabilir bir cümle olmaktadır. Dolayısıyla örnek 3 teki cümle de yine Temel Koşul Cümlesi dir denilebilir. Ayrıca yukarıdaki verdiğimiz temel koşul cümlelerinin koşulsallığını cümle başına Japoncada eğer anlamına gelen もし (moshi) yi ekleyerek test edebiliriz. Bu koşulsallık dediğimiz, yan cümlenin yüklemi konumunda bulunan Japonca koşul bağlacının ve dolayısıyla yan cümlenin ne derece koşul işlevi üstlendiğini gösterir. Örnek 5: もし核戦争が起きたら, 世界地図が大きく変るかもしれない Moshi kaku-sensō ga okitara, sekai chizu ga ōkiku kawaru kamoshirenai. Tr. Çev.: Eğer nükleer savaş olursa, dünya haritası büyük bir şekilde değişebilir. Örnek 6: もし安ければ, 買う Moshi yasukereba, kau. Tr. Çev.: Eğer ucuzsa alırım. Yukarıdaki örnek 5 te ve 6 da görüldüğü gibi, az evvelki örnek 1 ve 3 teki cümlelerin yan cümlesine Türkçede eğer anlamına gelen もし (moshi) yi getirmemize rağmen cümleler normal olarak kullanılabilir durumdadır. Dolayısıyla, buradan örnek 1 ve 3 teki cümlelerin koşulsallığının da bir hali yüksek olduğu söylenebilir Japonca Koşul Bağlaçlarının Kullanıldığı Temel İşlev Dışı Koşul Cümleleri Her ne kadar Temel Koşul Cümlesi olarak tanımladığımız cümlelerin temel özelliklerini bünyesinde barındırsalar da, Japoncadan diğer dillere çevrildiğinde koşul ifadesi olarak nitelendirmenin pek mümkün olmadığı bazı cümlelerin de Japoncada yine bu koşul bağlaçları ile karşımıza çıktığı görülmektedir. İşte bu tür cümleleri bu çalışmada Temel İşlev Dışı Koşul Cümlesi olarak tanımlamanın mümkün olduğu düşünülmektedir. Ancak bu tür cümlelerde de yine yan cümledeki önermenin ana cümleyi kontrol ettiğinden söz etmemiz mümkündür. Örnek 7: 春になれば, 桜が咲く Haru ni nareba, sakura ga saku. Tr. Çev.: Bahar gelirse??, kiraz çiçekleri açar. Örnek 8: 5 時になれば, 彼は帰ってくるでしょう 5 ji ni nareba, kare wa kaette kuru deshō. Tr. Çev.: 5 olursa??, o muhtemelen dönecektir. Yukarıdaki örnek 7 ve 8 deki cümlelerde koşul bağlaçlarından olan ba kullanılmıştır. Öte yandan Türkçe çevirilerinden de anlaşıldığı gibi, bu cümlelerde anlatılanlar diğerlerinden belirli

5 ölçüde farklıdır. Bunun sebebi ise, bu cümlelerin koşulsallığının düşük, zamansallığının yüksek olmasına dayanır. Bu durum örnek 7 ve 8 deki cümlelerin, yan cümlesine koşulsallığı ön plana çıkaran もし (moshi) yi getirdiğimizde daha net bir biçimde algılanabilir. Örnek 9: もし春になれば, 桜が咲く Moshi haru ni nareba, sakura ga saku. Tr. Çev.: Eğer bahar gelirse kiraz çiçekleri açar. Örnek 10: もし 5 時になれば, 彼は帰ってくるでしょう Moshi 5 ji ni nareba, kare wa kaette kuru deshō. Tr. Çev.: Eğer 5 olursa, o muhtemelen dönecektir. Örnek 9 ve 10 dan da anlaşılabileceği gibi, örnek 7 ve 8 deki cümlelerin başına もし (moshi) yi getirdiğimizde cümleler kullanılamaz hale gelmiştir. Ancak bu cümlelerin kullanılamaz hale gelmesinin ardında yatan sebeplerin dilbilgisel olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Diğer bir yandan, örnek 7 ve 8 deki cümlelerin koşulsallığı azalıp, zamansallığı ön plana çıktığı için, bu cümlelerde kullanılan ba bağlacının Türkçeye doğru bir şekilde çevirimi ise aşağıdaki şekilde olacaktır. 295 Örnek 7 : 春になれば, 桜が咲く Haru ni nareba, sakura ga saku. Tr. Çev.: Bahar gelince kiraz çiçekleri açar. Örnek 8 : 5 時になれば, 彼は帰ってくるでしょう 5 ji ni nareba, kare wa kaette kuru deshō. Tr. Çev.: 5 olunca, o muhtemelen dönecektir. Dolayısıyla, Japoncadaki -ba bağlacının durum ve bağlama göre hem koşul hem de zaman işlevini yerine getirdiğini söylememiz mümkündür. Yukarıdaki cümlelerde -ba bağlacının, tarihsel süreç içerisindeki değişiminde zaman (tense) ya da görünüş (aspekt) açısından herhangi bir işleve sahip olmayışı açısından değerlendirilerek 1, Türkçeye zaman zarf fiil eki -ınca 2 1 Örneğin, -tara bağlacının oluşumu Japoncada fiilin geçmiş zaman formu olan -ta çekimine -ra eki getirilerek meydana geldiğinden, zaman içerisinde her ne kadar dilbilgiselleşme ile birlikte bağımsız bir koşul bağlacı haline dönüştüğünden söz etmemiz mümkün olsa da, morfolojik açıdan günümüzde halen fiilin -ta çekimine -ra eklenerek elde edilmesi değişmemiştir. Fakat diğer bir yandan, fiilin geçmiş zaman çekimi değimiz -ta ise -tara bağlacına görünüş açısından tamamlanmışlık (tamamlanmışlık aspekti) olarak yansımıştır. Dolayısıyla -tara bağlacının kullanıldığı koşul cümleciğinin yüklemini görünüş (aspekt) açısından eylemin henüz tamamlanmadığı bir düzlemde düşünmek bu sebeple mümkün değildir. Ancak -ba bağlacının tarihsel süreç içerisindeki değişimine

6 olarak çevrilmesinin daha uygun olacağı düşünülmektedir. Ancak yan cümle, zaman zarf tümcesi olduğu sürece, bunun dışındaki alternatiflerinde çeviri eşdeğeri olarak değerlendirilebileceğini söylememiz de mümkündür 3. Örnek 7 : 春になれば, 桜が咲く Haru ni nareba, sakura ga saku. Tr. Çev.: Bahar geldiğinde kiraz çiçekleri açar. Örnek 8 : 5 時になれば, 彼は帰ってくるでしょう 5 ji ni nareba, kare wa kaette kuru deshō. Tr. Çev.: 5 olduğunda, o muhtemelen dönecektir. Dolayısıyla yukarıda örnek 7 ve 8 deki cümlelerde her ne kadar Japoncada koşul bağlacı olarak adlandırılan ba kullanılmış olsa da, bu tür cümleleri Türkçeye ve ayrıca diğer dillere de 4 koşul ifadesi ile çevirebilmemiz mümkün değildir. Bu tür cümlelerde her ne kadar Japoncada koşul bağlaçlarını görmemiz mümkün olsa da, koşul ifadesi dışında diğer dillere çevrildiklerinden bunları Temel İşlev Dışı Koşul Cümlesi olarak nitelendirmek yerinde olacaktır. 296 Diğer bir yandan, yukarıdaki mevcut durumun, Japoncada sadece ba koşul bağlacına mahsus bir olay olmadığı düşünülmektedir. Aşağıda Japoncadaki koşul bağlaçlarından bir diğeri olan tara nın kullanımına bir bakalım. Örnek 11: 夏が来たら, 彼は別荘へ行くでしょう Natsu ga kitara, kare wa bessō e iku deshō. Tr. Çev.: Yaz gelirse??, o muhtemelen yazlığa gidecektir. Yukarıdaki cümlede de tara bağlacı Türkçeye koşul ifadesi olarak değil zaman ifadesi olarak çevrilmektedir. Örnek 11 : 夏が来たら, 彼は別荘へ行くでしょう Natsu ga kitara, kare wa bessō e iku deshō. Tr. Çev.: Yaz {gelince/geldiğinde}, o muhtemelen yazlığa gidecektir. bakıldığında ise böyle bir durum söz konusu olmayıp, -ba nın temel olarak eylemin tamamlanmadığı bir görünüşü (aspekti) kullanıcıya bildirme işlevine sahip olduğundan söz etmek mümkündür. 2 Bu ek, ses değişimine göre, -ınca,-ince, -unca,-ünce gibi haller alabilmektedir (bkz. Korkmaz, 2009: ). Ancak bu bildiride bu ekin ses değişimi göz ardı edilerek tüm hepsini temsilen -ınca olarak verilmiştir. 3 Bu kanıya, 5-6 Mayıs 2011 tarihlerinde düzenlenen I. Uluslararası Asya Dilleri ve Edebiyatları Sempozyumu nda sunulan Japoncadaki Koşul Bağlaçlarının Türkçede ınca ya Denk Geldiği Yerler adlı bildiride dinleyicilerin yapmış olduğu geribildirimler neticesinde varılmıştır.

7 Dolayısıyla tara bağlacı da bu tür cümlelerde kullanıldığında koşul bildirme işlevinin dışına çıkıldığından, tara nın kullanıldığı bu tür cümleleri de Temel İşlev Dışı Koşul Cümlesi olarak nitelendirmemiz mümkündür. Ayrıca bu durum yine aşağıdaki örnek 12 de cümlenin başına もし (moshi) getirilememesinden de teyit edilebilir. Örnek 12: もし夏が来たら, 彼らは別荘へ行くでしょう Moshi natsu ga kitara, karera wa bessō e iku deshō. Tr. Çev.: Eğer yaz gelirse, o muhtemelen yazlığa gidecektir. Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, -tara ile oluşturulan bu tür cümlelerin koşulsallığı düşüktür. Yine Japoncadaki koşul bağlaçlarından bir diğeri olan -to yu ele aldığımızda da durum çok farklı değildir. Ancak diğer bir yandan, Japoncadaki -to bağlacının diğer koşul bağlaçlarından farklı bir yönü mevcuttur. Genel olarak -to bağlacının kullanıldığı cümlelerin başına もし (moshi) yi getirebilmek pek mümkün değildir. Dolayısıyla, bu bağlaç her ne kadar Japoncada koşul bağlacı olarak ele alınsa da aslen bu bağlacın kullanıldığı cümleler Türkçede ifade edilirken daha çok zaman zarfı tümcesi ile çevrilmektedir. Aslında -to bağlacı bu özelliği ile tıpkı bir tiyatro ya da filimdeki sahne değişimini andırmaktadır. Bu sebeple de, Türkçeye bir birini izleyen olaylar silsilesi şeklinde zaman ifadesi ile çevrildiğini söylemek mümkündür. Ancak -to nun kendine has bu özelliği pek çok araştırmacı tarafından bilinmesine rağmen, koşul bağlaçlarının bir türü olarak ele alındığı da görülmektedir. Bunun en büyük sebeplerinden biri olarak, yan cümle ve ana cümledeki önermelerin tersi alındığında da yine anlamlı birer cümle meydana gelmesi verilebilir. 297 Örnek 13: ボタンを押すと, ランプがつく Botan wo osuto,ranpu ga tsuku. Örnek 14: ボタンを押すさないと, ランプがつかない Botan wo osanaito,ranpu ga tsukanai. Fakat yukarıda da bahsedildiği gibi, Japoncada -to bağlacı ile kurulan cümlelerin başında eğer anlamına gelen ve koşulsallığı ön plana çıkaran もし (moshi) nin kullanımı pek mümkün değildir. Örnek 15: もしボタンを押すと, ランプがつく Moshi botan wo osuto,ranpu ga tsuku. 4 Bkz. Kolukısa (2015: 6).

8 Dolayısıyla, örnek 13 ü tekrar ele alacak olursak bu tür cümleleri Türkçeye zaman ifadesi ile çevirmek, koşul ifadesi şeklinde yapılacak bir tercihten çok daha yerinde olacaktır. Örnek 13 : ボタンを押すと, ランプがつく Botan wo osuto,ranpu ga tsuku. Tr. Çev.: Butona {basınca / bastığında}, basınca, lamba yanar. Ayrıca bu durum, açıklamayı yapan şahsın durumu deneyimlemiş olup olmamasına göre de basınca ya da bastığında şeklinde iki farklı şekilde düşünülebilir. Eğer, açıklamayı yapan şahıs butona basmayı konuşma anında deneyimleyerek diğer şahıslara açıklıyorsa Butona bastığında ışık yanar şeklindeki bir çevirinin daha tercih edilir bir çeviri olduğundan söz etmemiz mümkündür. Dolayısıyla -to bağlacı ile kurulan aşağıdaki cümleyi de Türkçeye zaman ifadesiyle çevirmek daha uygun olur. Örnek 16: 台風が来ると, この家は倒れてしまうだろう (Hasunuma vd., 2001: 28) Taifū ga kuruto, kono ie wa taorete shimau darō. Tr. Çev.: Tayfun gelince, bu ev muhtemelen yıkılır. 298 Temel koşul cümlesi olarak ele alabileceğimiz -to bağlacı ile oluşturulmuş cümleleri de, yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, Türkçeye zaman ifadesi ile çevirebilmemiz mümkündür. Bunun arkasında ise -to bağlacının eklendiği yan cümleye her zaman doğru bir önerme olarak değer kazandırması olduğu söylenebilir. Diğer bir yandan, koşul bağlaçlarının bu tür cümlelerdeki kullanımının belirli ölçüde Kuno (1973) tarafından farkına varıldığından söz etmemiz mümkündür. Kuno (1973: 104) te -nara nın benzer bir kullanımına değinilerek aşağıdaki örneğin verildiği görülür. Örnek 17: 夏になるなら 軽井沢に行きます (Kuno, 1973: 104) Natsu ni naru nara, Karuizawa ni ikimasu. Tr. Çev.: Yaz olacaksa, Karuizawa ya gideceğim. Ancak örnek 17 den de anlaşıldığı gibi, -nara mevcut yapısıyla zamansal bir ifadeyi bildirmede kullanıma pek müsait değildir. Kuno (1973: 104) te yukarıdaki örnekle ilgili olarak, yan cümledeki ifade gerçekleşmesi kesin olan bir durum olduğu için -nara nın kullanımı mümkün olmadığından bahsedilmektedir. Aslında, Kuno (1973: 104) te bahsi geçen yan cümledeki ifadenin gerçekleşmesi kesin olma durumu, genel hatlarıyla bakıldığında yalnızca -nara bağlacının kullanıldığı örnek 17 için değil, yukarıdaki örneklerde -ba nın kullanıldığı örnek 7 ve 8 ile -tara nın kullanıldığı örnek 11 için de aynı şekilde geçerlidir. Bunu yukarıdaki bu örnekleri yalnızca Türkçe çevirileri ile düşündüğümüzde de anlamak mümkündür.

9 Örnek 7 (Tr. Çev.): Bahar gelirse??, kiraz çiçekleri açar. Örnek 8 (Tr. Çev.): 5 olursa??, o muhtemelen dönecektir. Örnek 11 (Tr. Çev.): Yaz gelirse??, o muhtemelen yazlığa gidecektir. Fakat diğer bir yandan -to bağlacının yukarıda vermiş olduğumuz örneği -to nun özel durumundan kaynaklandığından bu gruba uymamaktadır. Ancak -to ile de yukarıdaki cümlelere benzer şekilde bir cümle oluşturmamız mümkündür. Örnek 18: 7 月になると, 富山は毎日雨だ Shichigatsu ni naruto, Toyama wa mainichi ame da. Tr. Çev.: Temmuz { olursa?? / olunca / olduğunda}, Toyama her gün yağmurludur. Yukarıdaki örneklerden de anlaşıldığı üzere, özellikle örnek 7, 8, 11, 17 ve 18 de görülen olayların dilbilgisel temellerden çok kullanıma ve cümlelerin içerdiği önermenin türüne bağlı olduğunu söylemek mümkündür. Kuno (1973: 104) te de belirtildiği gibi bu cümlelerde koşul bağlacı ile karşımıza çıkan önermelerin tamamı gerçekleşmesi kesin olan olaylardan oluşmaktadır. Diğer bir deyişle, baharın gelmesi her ne olursa olsun kesin olan bir olgudur. Yine saatin 5 olması, yazın gelmesi ve temmuz olması da aynı şekilde mantıksal değeri önceden 1 olarak değerlendirilebilen durumlardır. Dolayısıyla bu tür cümlelerin yalnızca dilbilgisel açıdan değerlendirilmesi yeterli olmayıp, olaya edimbilimsel açıdan bakılması gerekmektedir. Bu tür durumlar için, Kolukısa (2015: 4) te, Universal Knowledge (Evrensel Bilgi) 5 kavramı önerilmektedir. Dolayısıyla, bir önermenin doğruluğu eğer Evrensel Bilgi açısından 1 ise bu önermenin koşullu ya da koşulsuz 0 olma durumunun söz konusu olamayacağı ön görülmektedir (bkz. Kolukısa, 2015: 4-8). 299 Dilbilgisel bir öğe ya da kalıbın kullanım esasları belirlenirken tıpkı koşul bağlaçlarında olduğu gibi, sadece dilbilgisine dayalı bir tanımlama yapmanın mümkün yeterli olmadığı düşünülmektedir. Özellikle dilde çeşitli işlevsel özelliklere sahip ekler ve bağlaçlar hususunda bilgi verilirken kullanım şart ve durumlarından yola çıkılarak bu öğelerin işlevsel özellikleri ön plana çıkarılmalı ve yalnızca şekilsel bilgiye dayanan yüzeysel bir tanımdan uzak durulmalıdır. Ancak gerek Türkçede gerekse diğer yabancı dillerde olsun, şekilsel özelliklerin tespiti çok daha kolay olduğundan, çoğunlukla işleve dayalı açıklayıcı tanımlar göz ardı edilmektedir. 4. Sonuç Yukarıda -ba, -tara ve -to nun kullanımlarının Türkçeye zaman ifadesi olarak çevrilebileceği durumlar incelenmiştir. Bu tür durumlar kullanılan cümlede mevcut olan önermenin türüne göre ortaya çıkmakta olup, özelikle yan cümledeki önerme evrensel bilgi açısından koşulsuz 1 değerine sahip olduğunda meydana gelmektedir. Bu tür cümleler 5 Krş. Kato (2004: 15).

10 Japoncada her ne kadar koşul bağlaçları ile karşımıza çıksalar da Türkçeye zaman ifadesi olarak çevrilmelidir. Diğer bir yandan, Japonca koşul bağlaçlarından olan -nara nın önermenin hem doğruluğunu hem de aynı anda arka planda yanlışlığını düşündürme işlevi mevcut olduğundan bir anlamda koşulsallığının diğer bağlaçlara göre daha fazla olduğundan ve dolayısıyla da bu tür cümlelerdeki kullanımının bu sebeple Japoncada pek uygun olmadığından bahsetmek mümkündür. Gerek Japoncada gerekse Türkçede olsun, herhangi bir dilbilgisel öğenin temel özellikleri verilirken bu öğenin yaşayan dildeki kullanımları genellikle göz ardı edildiğinden çoğunlukla işlevsel özelliklerinde eksik ya da noksan bir takım kısımlar kalmaktadır. Sonuç itibariyle, dilbilgisel bir öğenin kullanım özelliklerini belirlemede yalnızca konusunda uzman kişilerin sahip olduğu tanım ve görüşler değil, kullanım örneklerine dayalı analiz ve değerlendirmelere de ihtiyaç vardır. Ancak bu şekilde bir yol izlendiği takdirde dildeki öğelerin bünyelerinde barındırdıkları işlevsel özellikler objektif olarak gün yüzüne çıkarılabilir. Bu aşamada tıpkı sözcüklerin temel ve yan anlamlarını belirlerken derlemlerden faydalanıldığı gibi, dilbilgisel öğelerin işlevlerini ortaya çıkarmada da derlemlerden yararlanılabilir. Tıpkı yukarıdaki Japonca koşul bağlaçları örneğinde olduğu gibi, henüz dilbilgisi kitaplarına girmemiş ve ancak kullanım örneklerine bakıldığında anlaşılabilen pek çok özelliğin dilbilgisel öğeler için halen mevcut olduğu düşünülmektedir. Yine bu durumun Türkçedeki dilbilgisel öğeler için de geçerli olabileceğine dikkat çekmekte fayda vardır. Durum böyle olunca, derlemlerin kullanım alanları ve öneminin bir kat daha arttığından söz etmek mümkündür. 300 KAYNAKLAR Hasunuma, A., Arıta, S., Maeda, N. (2001). Nihongo Bunpō Serufu mastaa shiriizu 7 Jōken Hyōgen. Tokyo: Kuroshio. Kato, Shigehiro. (2004). Nihon Goyōron no Shikumi. Tokyo: Kenkyusha. Kolukısa, Ali Aycan. (2006). Nihongo no Jōken Hyōgen ni Kan-suru Kenkyū Jōken Keishiki no Yotsu de aru -ba, -to, -tara, -nara. Toyama Daigaku Daigakuin Jinbunkagaku Kenkyūka Shūshi Ronbun. (Toyama Üniversitesi / yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kolukısa, Ali Aycan. (2009). Jōkenbun to Modariti ni Kan-suru Kenkyū Nihongo no Jōken Hyōgen to Modariti no Sōgo Kankei no Bunseki. Hokkaido Daigaku Daigakuin Bungaku Kenkyūka Hakushi Ronbun. (Hokkaido Üniversitesi / yayımlanmamış doktora tezi). Kolukısa, Ali Aycan. (2015). The Functioning of Knowledge as a Context. Grin Verlag Gmbh Publishing. (ISBN-10: ) Korkmaz, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu. Kuno, Susumu. (1973). Nihongo Bunpō Kenkyū. Tokyo: Taishūkan Shoten. Maeda, Naoko. (2014). Jōken. In Nihongo Bunpō Jiten, (ed.) Nihongo Bunpō Gakkai, s Tokyo: Taishukan Shoten. Masuoka, Takashi. (1993). Nihongo no jōken hyōgen ni tsuite. In Nihongo no Jōken Hyōgen, (ed.) Masuoka Takashi. Tokyo: Kuroshio.