T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ PEDAGOJİK FORMASYON EĞİTİM PROGRAMI RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DERS PLANI KALIP (ŞABLON) BASKI TEKNİĞİ

Transkript

1 T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ PEDAGOJİK FORMASYON EĞİTİM PROGRAMI RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DERS PLANI KALIP (ŞABLON) BASKI TEKNİĞİ DERS GÖRSEL SANATLAR HAZIRLAYAN SELDA TURAN, ÖĞRETİM ELEMANININ ADI SOYADI YRD. DOÇ. DR. RASİM BAŞAK Bursa,

2 DERS PLANI Dersin Adı : Görsel Sanatlar Dersin Konusu : Kalıp (Şablon) Baskı Tekniği Sınıf Ders Saati : 11. Sınıflar : 2 ders saati (80 dakika) Öğrenci Analizi : Orta halli bir semt Okula yakın mesafelerden gelen öğrenciler. Amaçlar Bu ünitenin amacı belirlenen bir konuda şablon baskı tekniğine uygun desen hazırlayabilmeyi sağlamak, Desenin şablon baskı kalıbını hazırlayarak tekniğe uygun baskısını yapabilmeyi sağlamaktır. Temizlik SÜREÇ Önlük kullanılmalıdır. Mürekkep, cam levha üzerine yayılırsa temizlenmesi daha kolay olur. Boyayı hazırlarken ve kalıba sürerken eldiven kullanılmalıdır. Matbaa mürekkebi zor temizlenir. Öğretmenin Hazırlığı Bir hafta öncesinden öğrencilere gerekli malzeme listesini ve konularını verip, resimlerini seçmek, kalıba çizip ve siyah olacak yerleri tarayarak gelmelerini söylemek. Şablon baskı tekniği konusunu anlatıma hazırlamak. Öğrencinin Hazırlığı Araç ve gereçlerini önceden hazırlayıp derse eksiksiz gelmek. Seçilen resimlerinin siyah beyaz çıktısını alıp derse gelmek. 1. Ders saati: İlk 20 dakika şablon baskı için desenler seçilir, objenin yapısal özelliklerini bozmadan ayrıntıları azaltılarak sadeleştirilme yöntemiyle çizim yapılır. Son 20 dakika: hazırlanan resim, kalıp üzerine kopya edilir. 2. Ders saati: İlk 20 dakika çizim üzerinde boya alacak alanlar siyah renkte istenilen boyama tekniği ile boyanır. Son 20 dakika boyanacak kısımlar keskin çakı ya da maket bıçağı ile oyulup çıkartılır. Dersin İçeriği : Bu ders yüksek baskı tekniklerinin tarihçesini, kullanılan araç ve gereçleri, şablon baskının uygulama aşamalarını, kalıp (şablon) baskı tekniğinde dikkat

3 edilmesi gereken noktaların öğretimini içermektedir. Değerlendirme Kriterleri Çalışmayı kalıba doğru aktarma 10 puan Teknik Beceri 35 puan Çalışmayı zamanında teslim etme 10 puan Çalışmanın açık-koyu dengesini doğru aktarma 35 puan Çalışmayı temiz ve düzenli teslim etme 10 puan HEDEF DAVRANIŞLAR 1. Şablon baskı resim tekniğindeki temel kavram ve uygulanışı konusunda bildiklerini söyleyebilme, (Psikomotor) 2. Şablon baskı resim tekniği çalışmalarında bilgi, malzeme, beceri, teknik ile teknolojiyi etkin ve güvenli bir şekilde kullanabilme, (Bilişsel ve Psikomotor) 3. Şablon baskı resim tekniğinin, diğer baskı teknikleri ile arasındaki fark ve benzerlikleri söyleyebilme. (Sanat Eleş.) KAZANIMLAR Öğrenme Alanı 2: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme ALT ÖĞRENME ALANI: ÖZGÜN BASKI RESİM ÇALIŞMALARI 1. Özgün baskı resim tekniklerini tanır. 2. Özgün baskı resim tekniklerini uygulayan sanatçıları ve eserlerini tanır. 3. Özgün baskı resim teknikleri ile yapılan çalışmaları, diğer resim tekniklerinden ayırt eder. 4. Özgün baskı resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. 5. Seçilen baskı tekniklerini uygular. ( AMAÇLAR Bu ünitenin amacı belirlenen bir konuda kalıp (şablon) baskı tekniğine uygun desen hazırlayabilmeyi sağlamak, Desenin kalıp (şablon) baskı kalıbını hazırlayarak tekniğe uygun baskısını yapabilmeyi sağlamaktır. Diğer Alanlarla İlişkisi ve Nedenleri Tarih : Yüksek baskı tekniklerinin tarihçesinden bahsedileceği için tarih ile ilişkilidir.

4 1.1. Tanımlar YÜKSEK BASKI TEKNİĞİ Yüksek baskı, Kalıbın tümsekte olan yüzeyinden baskı yüzeyine aktarıldığı baskı sistemidir. Baskıda boyanın değmemesi gereken kısımlar, kalıpta çukurda bırakılmıştır. Bu metot çok eskı tarihlerde kullanılmıştır. 770 yıllarında Türkler ve Çinliler bu baskıyı uygulamışlardır. Günümüzde halen bu baskı yöntemi kullanılmakta ve daha yumuşak olan linol muşambasıyla pek çok eser yapılmıştır. (alasayvan.org/el-sanatlari-arsivi/ yuksek-baski-nedir.html) Yüksek baskı ağaç veya oymaya ve kazımaya uygun muşambalar ( linolyum, plastik yer karoları, poliüretan levhalar vb.) üzerinde uygulanan baskı çeşididir. En eski baskı tekniğidir. İstenilen görüntünün baskı yüzeyinde oluşması ve kabartma halini alması amacıyla düz yüzeyli bir malzemenin yüzeyinden bir miktar kazıma, yontma ilkesine dayanılarak yapılır. Oyma ve kazıma ile elde edilen kalıbın üzerine rulo ile baskı boyası verilir. Yüksek yerlerin almış olduğu boya baskı yoluyla kağıda geçirilir. Baskı kağıdın arka yüzüne tahta kaşığın sırtı ile veya bir tahta ile sürülerek veya yüksek baskı presi ile gerçekleştirilir. Her renk için ayrı kalıplar oyarak veya aynı kalıba, farklı renkler sürerek çok renkli baskılar da yapılabilir. Hazırlanan kalıp veya kalıplarla birçok sayıda baskı yaratılabilir. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1. pdf ) 1.2. Yüksek Baskının Tarihi Gelişimi Oyularak yapılmış tahta kalıplardan resim basma tekniği Çin de III. yy da ortaya çıkmıştır. 105 yılında Çin de kağıdın yapılabilmesi baskı sanatının doğuşunu hazırlamıştır. Uzakdoğu ülkelerinde başlayan tahta baskı sanatı daha sonra Batı ya kayarak 14. yy da başlamak üzere 18. yy a kadar devam etmiş ve kitap resimleme sanatının doğmasına sebep olmuştur. Konular genelde dinseldir ve yazı ile resim bir arada kullanılmıştır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) 18. yy a kadar tahta baskı sanatı halka açılamamış ve sanat baskısı olarak kendini gösterememiştir. Fakat bu durum daha ziyade Avrupa için geçerlidir. 17. yy da Uzakdoğu ülkeleri ekonomik ve kültürel alanda üstün düzeye ulaşmıştır. Konular günlük hayattan, gerçekçi bir görüntü içinde verilmiştir. Toplum içinde kadının yeri, tiyatro, manzara resimleri, çayhaneler Avrupa tahta baskısının konuları olmuştur. 18. yy da gravürcü Thomas Bewick gravür tekniğini ağaç kalıba aktarmış ve bunu yaparken de kayın gibi sert ağacı veya meyve veren ağaçları kullanmıştır. Dünyanın popüler illüstrasyon literatüründe yer alan William Marris ve Gustave Doré eserlerinin çoğunu 19. yy tahta baskı ile vermişlerdir. 19. yy ikinci yarısından başlayarak sanat tarihinde ismini yazdıran Manet, Renoir, Cezanne ile başlayan daha sonraları Van Gogh ve Gauguin ile devam eden tüm sanatçılar Japon tahta baskı sanatından etkilenerek incelemeler yapmışlardır (Toulouse-Lautrec, Matisse ve Picasso).

5 (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) Ülkemizde ilk kez 1830 yılında İbrahim Müteferrika tarafından Tarihi Hindi Garbi adlı kitaptaki resimlerin basılması için bu teknikten yararlanılmıştır yılından sonra ressam ve resim öğretmeni yetiştiren kurumlarımızda bu teknik öğretilmeye başlanmıştır. Yakın dönem Türk sanatçılarından Turgut Zaim, Ferik Apa ve Mustafa Aslıer Linol baskı, Nevzat Akoral, Fevzi Karakoç ve Muammer Bakır ise Ağaç baskı tekniği ile çalışmalar yapmışlardır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) Yüksek Baskı Çeşitleri Yüksek baskı çeşitleri olarak linol, ağaç ve kalıp (şablon) baskı teknikleri kullanılmaktadır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1. pdf) 2.ŞABLON BASKI TEKNİĞİ Şablon baskı tekniği baskı atölyesinde uygulanan tekniklerden şablon baskı tekniği (stencil), çizilen şeklin şablondan çıkarılarak çoğaltıldığı basit bir baskı metodudur. Şablon baskı; baskı sanatlarının temel tekniklerinden biridir. Stencil kelimesi bir görselin dış hatları demektir. Pencere, duvar, zemin, kumaş, mobilya ve hemen hemen tüm yüzeylerde baskı üretmek isteyen kişiler için basit fakat etkili bir yöntem olarak tanımlanabilir. ( %C4%B1.pdf) Resim 2.1: Kalıp (Şablon) Baskı Örneği Resim 2.2: Kalıp (Şablon) Baskı Örneği 2.1.Şablon Baskı Tekniğinin Kullanım Alanları Şablon baskı tekniği iki yüzü parlak karton, ahşap yüzeyler, kumaş vb. düz yüzeyler üzerine uygulanabilir. Röntgen kağıdı kullanılarak, şekilleri gretuvar ucuyla kesip, kalıplar kaydırılarak iki veya daha fazla renklerle boyandığında, püskürtme yapıldığında, diğer baskı

6 teknikleriyle bir arada kullanılır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%c5%9eablon%20bask%c4%b1.pd f) Resim 2.3: Şablon Hazırlama Resim 2.4: Şablon Baskı Örneği 2.2. Kullanılan Araç Gereçler ve Özellikleri Desen hazırlamak için resim kağıdı kullanılacak malzemelerin başında gelir. Kalıp hazırlamak için neme dayanıklı karton ya da asetat türü malzeme bulunmalıdır. Röntgen filmleri de kalıp hazırlamak için kullanılabilecek uygun malzemelerdendir. Kalıpta gerekli yerleri çıkarmak için maket bıçağı ya da kretuar gibi keskin ve rahat hareket ettirilebilecek kesici aletler kullanılır. Boya malzemesi olarak baskı yapılacak yüzeye uygun farklı boyalar kullanılabilir. Matbaa boyası, guaj boya, sprey boya, sentetik boyalar, plastik boya, akrilik boyalar gibi boyalar kağıt yüzeyler için uygundur. Kumaş yüzeylere suya dayanıklı ve kalınlık yapmayacak boyalar kullanılabilir. Örneğin emprime ve plastik boya gibi. Ahşap, metal ve duvar yüzeyler için daha dayanıklı boyalar kullanılmalıdır. Boyayı sürmek için fırça, sünger, airbrush ve rulo fırçalar kullanılır.

7 (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%c5%9eablon%20bask%c4%b1.pd f) 2.3. Baskıya Desen Hazırlama Yapılacak baskının sayısına ve uygulanacak yüzeye göre şablon malzemesi seçilmelidir. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%c5%9eablon%20bask%c4%b1.pd f) 2.4. Deseni Şablon Baskı Tekniğine Uygun Lekesel Çalışma Baskı yapılacak objenin çizimine başlamadan önce modeli iyi incelemek gerekir. Şablon baskı, örneklerde de görüldüğü üzere tek renklidir. Modeli incelerken açık ve koyu olarak görmek gerekir. Bu sebeple objenin yapısal özelliklerini bozmadan ayrıntıları azaltılarak sadeleştirilme yöntemiyle çizim yapılmalıdır. Modelin bölümlerinden ve dokusundan yola çıkarak yorumlar da katabilirsiniz. Şablon baskı genel itibariyle daha yalını, daha sadeyi açığa vuran yapısıyla bakma/görme şekillerimizi geliştirirken, ince çalışma gerektiren yapısıyla da sanatçıyı disipline eder. Bu baskı tekniğinde dikkat edilmesi gereken, desenin fazla ayrıntılı olmamasıdır. Geniş yüzeyler ve keskin kenarlar daha uygundur. Kalıbın tek parçalı ve dayanıklı olması için desen çiziminde boya almayacak alanlar arasında bağlantılar yapılmalıdır. Bu nedenle hangi alanların boyanacağı desen çizerken göz önüne alınmalıdır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%c5%9eablon%20bask%c4%b1.pd f) UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda istenilen modelin şablon baskı tekniğine uyarlanabilecek desenini çizebileceksiniz. Kullanılacak araç ve gereçler Doğal veya yapay objeler Sivri uçlu kurşun kalem Silgi Resim kâğıdı Guaj boya ve gereçleri veya marker kalem İşlem Basamakları Öneriler Araç gereçleri hazırlayınız Atölye önlüğünüzü giymeyi unutmayınız. Modelinizi hazırlayınız. Modeli hazırlarken doğal ve yapay objeler kullanabilirsiniz. Modelin sizden uzaklığına dikkat ediniz Baskıyı uygulayacak alanı dikkate alarak Kağıt ölçüsüne göre çiziminiz orantılı kağıt ölçünüzü belirleyiniz olmalıdır

8 Modelinizi çizime başlamadan önce inceleyiniz. Modelin yapısal özelliklerini ve açık koyu değerlerini dikkate alarak çizime başlayınız. Eskizlerinizden birini seçiniz. Çiziminizi tamamlayınız Çizim üzerinde boya alacak alanları siyah renkte istediğiniz boyama tekniği ile boyayınız. Modelin yapısal özelliklerini dikkate alınız. Baskının siyah ve beyazdan oluşacağını unutmayınız. Boya almayacak alanların bağlantılı olmasına dikkat ediniz. Şablon tekniğine uygun ve ayrıntılardan arındırılmış olanı tercih ediniz. Kesip çıkarılacak yerlerde hata yapmamanız için bu işlemi yapmanız faydalı olacaktır Kalıp Hazırlama 3. ŞABLON BASKI TEKNİĞİNİ UYGULAMA Hazırlanan resim, kalıp üzerine kopya edildikten sonra, boyanacak kısımlar keskin çakı ya da maket bıçağı ile oyulup çıkartılır. Şablon baskılarda başarı sağlamak için kalıbın iyi hazırlanması gerekir. Kalıp olarak seçilen malzeme boyayı çekmemeli ve kuruduğu zaman da kıvrılmamalıdır. Bezir yağı sürülerek kurutulan iki yüzü parlak (bristol) karton, bu şartlara uygundur. %C4%B1.pdf Şablon baskıda kalıp iki şekilde hazırlanır Baskı yapma Hazırlanan resim içi boyanacak biçimde (dişi kalıp) Hazırlanan resim dışı boyanacak biçimde (erkek kalıp) Desenin, boyanmasını istediğimiz yerlerinin oyulması bittikten sonra şablon, uygulanacak yüzey üzerine bantlanır ve toplu iğne ile sabitlenir. Daha sonra tampon yardımı ile boyanır. Tampon, ufak parçalar halinde kesilmiş naylon çorapların içine küçük sünger ya da pamuk parçaları koyularak yapılır. Tampon, su ile nemlendirilerek boyaya batırılır. Bu çalışmada gölgelendirme pek kolay olmadığı gibi süngere boya az alınırsa, kullanılan rengin daha açık tonu elde edilir. Kullanılan her renk için ayrı tampon hazırlanmalıdır veya sert kıllı fırça ile çok az sulandırılan guaş boya, seri darbelerle kalıbın boyanacak kısımlarına vurulur. İlk vurulan darbeler fazla boya akıtacağı için, önce gereksiz bir kağıtta deneme yapılmalıdır. Boyama işlemi, boyayı çeşitli tekniklerde püskürtmek yoluyla da yapılabilir. Şablon baskı tekniği airbrush kullanılarak da yapılabilir. Airbrush (hava tabancası) içine konulan boya istenilen oranda (ince, kalın, geniş) püskürterek yüzeye verilir. Bu nedenle geniş toplama özelliğine sahiptir ve airbrush ın içine koyulacak boyanın sulandırılması gerekir. Kumaş üzerine uygulamada boya kuruyunca tersinden ütülenip, fikse (sabitleme) edilir. Şablon baskı tekniği yazı kalıpları için de kullanılır. Şablon baskının en güzel yönü, tek bir şekil ile istenilen kompozisyonun yapılmasıdır.

9 C4%B1.pdf UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda, hazırladığınız desenin kalıbını hazırlayarak kağıt üzerinde baskısını yapabileceksiniz. İşlem Basamakları Araç gereçleri hazırlayınız. Deseni kalıp alacağınız kağıt üzerine sabitleyiniz. Deseni ışıklı masada kalıp alacağınız kağıt üzerine çiziniz. Siyah alanları kesici aletler ile kesip çıkarınız. Kalıbı baskı yapacağınız kağıt üzerine sabitleyiniz. Boyayı hazırlayınız. Hazırladığınız boyayı sünger yardımı ile tamponlayarak uygulayınız. Kalıbı dikkatlice çıkarınız. Öneriler Atölye önlüğünü giymeyi unutmayınız. Sabitleme işlemini bantla yapabilirsiniz. Çizgilerinizin düzgün ve tek çizgi olmasına dikkat ediniz. Kesmek için maket bıçağı kullanabilirsiniz. Kesme aletlerini dikkatli kullanınız. Sabitleme işlemini bantla yapabilirsiniz. Boyanın kıvamının çok akıcı olmamasına dikkat ediniz. Süngere çok fazla boya almayınız ve ilk denemeyi bir kağıt üzerinde yaparak sonucuna göre şablon üzerinde uygulayınız. Boyanın dağılmaması için kenarlarda boya kalmadığına emin olunuz. Resim Listesi Kapaktaki Resim: Kalıp (Şablon) Baskı Örneği ( ) -Bolo-4PCS-Flowers-Fondant-Decorating-Cake-Stencil-Kitchen-Cupcake-Decoration- Template-Mold-Baking-Tools-For.jpg Resim 2.1: Şablon (Kalıp) Örneği, ( ) %B1m&hl=tr&biw=1366&bih=613&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEw j985onm77sahurkrqkhzibaaqq_auiccgb Resim 2.2: Şablon (Kalıp) Örneği, ( ) %B1m&hl=tr&biw=1366&bih=613&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEw j985onm77sahurkrqkhzibaaqq_auiccgb#hl=tr&tbm=isch&q=%c5%9fabl on+bask%c4%b1+%c3%a7al%c4%b1%c5%9fmalar%c4%b1&*&imgrc=mxesx 1btVAU0oM: Resim 2.3: Şablon (Kalıp) Hazırlama, ( ) Resim 2.4: Şablon (Kalıp) Baskı Örneği, ( ) html

10 Kaynakça Bask%C4%B1.pdf 2013 ( )