Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri"

Nuray Kaba
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

e-geliştirme e-hizmetler e-üniversite Kaynak: http://www.utexas.

2 e-geliştirme e-hizmetler e-üniversite Kaynak: e-üniversite e-akademik: teknolojiyle desteklenen öğrenim ve uzaktan eğitim e-araştırma: Ortaklaşa araştırma ve elektronik bilimsel yayıncılık e-iş: satın alma, tedarik vb. gibi çeşitli yönetimsel etkinlikler e-geliştirme: toplum geliştirme etkinlikleri (K-12 dahil) e-hizmetler: bir kampus portal ı araclığıyla öğrenciler için geliştirilen hizmetlerin ve kaynakların kurulumu e-iş e-akademik e-araştırma

3 Partner Organisations Learners/Customers Servers + Applications Other Partner Organisations Secure extranet Access Channels Customer PC HE institutions Servers + Applications Internet allows uploading direct to e-u Extranet WWW Customer TV Customer Radio Mobile, TV, digital Students Firewall Internet server E-University Local Area Network Databases Servers Interface to telephone system / Voice over IP gateways Content CRM Etc. Kaynak: Application: Learning Management Systems e-commerce administrative software intranet server E-University Figure 2 Possible e-u Systems Architecture

4 Bilgiye Dayalı Akademik Hizmetler kütüphane otomasyon sistemleri öğrenci şleri mali işler (dijital ödeme sistemleri) araştırma verileri burslar, vd. kampus dışı e-devlet, e-ticaret, e-sağlık, e-öğrenim kuruluşlarıyla benzeri işlemlerin yapılabilmesi Kampus içi ve kampus dışı diğer elektronik sistemlerle birlikte çalışabilirlik

5 Elektronik Bilgi Hizmetleri Bibliyografik tarama (kütüphane katalogları, veri tabanları, vs.) Güncel duyuru (web, e-posta, vs.) İçindekiler sayfası hizmetleri Elektronik dergilere tam metin erişim Sanal danışma hizmetleri Elektronik rezerv hizmetleri Elektronik belge sağlama hizmetleri

6 Bilgi Hizmetleri ve Internet Zaman/mekan kısıtlamasının ortadan kalkması ve uzak kullanıcılara hizmet verilmesi Anında memnuniyet Tek kaynak tek kullanıcı tek kaynak-çok kullanıcı Belki gerekirse diye sahip olma ya dayalı derme geliştirme anlayışı yerine istenen kaynağa tam zamanında erişimi sağlama yaklaşımı Elektronik / ağlaşmış bilgi kaynaklarına ve elektronik bilgi hizmetlerine ayrılan bütçeler artıyor (%15-%20)

7 Ağa Dayalı Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi Bilgi yönetimi: Merkezi Dağıtık Merkezi yönetime dayalı ekonomik modeller Kişiselleştirmeye dayalı modeller Farklı ağlaşmış bilgi kaynakları için ayrı ayrı lisanslandırma, işleme, yaşatma, depolama ve kullanım politikalarının geliştirilmesi Aracısızlaştırma Aracılık merkezileşme gerektirir Bilgi teknolojisi bilgi yönetimini daha az merkezi, daha fazla dağıtık hale getiriyor BT Kullanıcılarla yüz yüze iletişimin kaybolması

8 Increasing Costs Graph 2 Monograph and Serial Costs in ARL Libraries, % Serial Expenditures (+260%) 200% Serial Unit Cost (+215%) 150% 100% Monograph Unit Cost (+82%) CPI (+68%) 50% Monograph Expenditures (+66%) 0% Serials Purchased (+14%) -50% Source: ARL Statistics , Association of Research Libraries, Washington, D.C. Copyright 2004 Association of Research Libraries Monographs Purchased (0%) Source: Kyrillidou and Young (2004, graph 2). Available:

9 Impact of Remote Access Graph 1 Service Trends in ARL Libraries, % 90% Interlibrary Borrowing (+113%) Participants in Group Presentations (+79%) Total circulation (-7%) %Change Since % 50% 30% 10% Group Presentations (+61%) Circulation Ratio: Initial to Total (+24%) Total Students (+16%) Total Staff (+2%) Total Circulation** (-7%) Reference transactions (-29%) Initial Circulation** (-16%) Inhouse use (-49%) -10% -30% -50% Reference Transactions (-29%) Inhouse Use ** Includes Initial and Renewals but excludes Reserve Circulation (-49%) Source: ARL Statistics , Association of Research Libraries, 2003 Copyright 2004 Association of Research Libraries Source: ARL (2004, graph 1). Available:

10 logaritmik ölçek ULAKBİM Kullanım İstatistikleri Uzman taramaları Okuyucu taramaları Tıp - okuyucu salonu Tıp -uzaktan Web of Science Uzman taramaları Okuyucu taramaları Tıp - okuyucu salonu Tıp -uzaktan Web of Science Kaynak:

11 Portal tanımı Bilgi merkezi (hub) Bilgi kaynaklarına giriş noktası Internet te kaynak ve hizmet yoğunluğu Kişisel isteklere ya da spesifik rollere göre kişiselleştirilmiş kaynaklar Farklı kullanıcılara yardım etmek için düzenlenmiş kaynak dermeleri Kaynak: Dempsey, 2003

12 Portal tanımı (devamla) Portal, ağ ortamında kaynakların etkin kullanım ve yönetiminin yerine geçen bir strateji değil, böyle bir stratejinin parçasıdır (Dempsey, 2003) Portal, üst arama hizmeti ve diğer destek hizmetlerini sağlayan bir uygulamadır (ARL)

Portal sorunu Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Kaynak 4 Kaynak 5 Son kullanıcı Neler olduğunu bilmek ister Birden çok

13 Portal sorunu Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Kaynak 4 Kaynak 5 Son kullanıcı Neler olduğunu bilmek ister Birden çok arayüzü kullanmayı öğrenmek zorunda Sonuçları elle birleştirmek zorunda Sürekli otantikasyon meydan okumalarına cevap verme Kaynak: Dempsey, 2003

Kütüphane portal yaklaşımı Kaynaklar arasındaki farkları gizle Dağıtık arama yap ve sonuçları birleştir Aracılık Kaynaklar Sunum Kullanıcı ve

14 Kütüphane portal yaklaşımı Kaynaklar arasındaki farkları gizle Dağıtık arama yap ve sonuçları birleştir Aracılık Kaynaklar Sunum Kullanıcı ve kaynaklar arasında ara katmanlar sağla Birden çok dermeleri yönet Kişiselleştirme yoluyla kullanıcı profillerini haritala Kaynak: Dempsey, 2003

15 Portal Statik Kişiselleştirilmiş Aracılık Sunum Kaynak: Dempsey, 2003

Portal hizmetleri Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Konfigürasyon Kaynak 2 Kaynak 4 Hakların yönetimi Kimlik yönetimi Kayıt birleştirme ve

16 Portal hizmetleri Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Konfigürasyon Kaynak 2 Kaynak 4 Hakların yönetimi Kimlik yönetimi Kayıt birleştirme ve zenginleştirme Terminoloji hizmetleri Çözüm (resolution) Açıklama Sunum İstek Sanal referans Teslim Veri harmanlama Dağıtık sorgu Sendikasyon Haber verme Kaynak: Dempsey, 2003

17 Portal uygulaması Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar Aracılık Ortak hizmetler Portal uygulaması Sunum Sunum Sunum Sunum Kaynak: Dempsey, 2003

18 Dermeler yüksek sahiplik düşük Kitaplar Dergiler Gazeteler, devlet belgeleri, DVD, videolar, haritalar, plaklar tekillik yüksek düşük Özel dermeler Nadir eserler, yerel/tarihi gazeteler, arşivler ve yazmalar, tezler Herkese açık web kaynakları Açık kaynak yazılımı, haber öbeği arşivleri Araştırma ve öğrenim kaynakları E-önbasılar, teknik raporlar, öğrenim nesneleri, ders yazılımı, e-portfolyolar, araştırma verileri Kaynak: Dempsey, 2003

19 Akademik Bilişim 2004

20 Web!? OPAC Portal e-print A&I Full Text Citations Web Form Kaynak: etoc

21 Atıf veri tabanları Uygun kopya Tam metin Ulrich s OPAC Konu giriş kapıları PubMed Kaynak:

22 Yazar atıfları Web of Science tan Tam metin Wiley InterScience tan Ovid Inspec Mevcutlar bilgisi kendi kataloğunuzdan Kaynak:

23 Kaynak:

Kaynak Geleneksel SFX Bağlantısı dizin/ öz Hedef Referans. Link OpenURL Link to referenced Sunucu Server work Link Link Link Link http://www.dlib.org/dlib/february01/harvery/04harvey.

24 Kaynak Geleneksel SFX Bağlantısı dizin/ öz Hedef Referans. Link OpenURL Link to referenced Sunucu Server work Link Link Link Link Kütüphaneniz Bağlam duyarlı Uygun kopya FTXT A&I FTXT Tam metin Atıf (link değil 998&aulast= Kaynak: Smith&aufirst=Paul

25 SFX: Kütüphaneler için açık bağlantı Portal Katalog e-önbası Bağlantı Sunucu Dizin ve öz veri tabanları Tam metin Atıflar Web Form Kaynak: E-içindekiler sayfası

26 Akademik Bilişim 2004

27 Issues I Standard content is offered to all users Recognize users when they log on and personalize the content based on their rights and privileges (smart cards, biometric features) Providing information services using pull and push technologies Personalized electronic books Need to move from resource-centric approach to relationship-centric approach

28 Issues II Difficult to implement in a distributed environment Network infrastructure (access to personal, local, regional and wide area networks) Security & privacy concerns Interoperability with library automation systems, student information systems, financial systems, etc. With e-banking, e-commerce, e-health, e-government, e-(l)earning systems More sophisticated budgeting, pricing, use and training models

29 Sorunlar Alt yapı (ağ alt yapısı, kişisel, yerel, bölgesel ağlar ve geniş alan ağlarına erişim) İçerik Kullanıcıların, kullanıcı haklarının ve yetkilerinin tanınması (akıllı kartlar, biyometrik özellikler) Gizlilik Güvenlik Eğitim

30 Son Söz Henüz e-üniversite anlayışı ülkemizde yerleşmiş değil Akademik bilgi hizmetlerini elektronik ortama aktarma çalışmaları kıt kaynaklarla sürdürülüyor Bütünleşik bilgi hizmetlerinin sunulabilmesi için kütüphane otomasyon sistemleriyle SFX benzeri sistemlerin birlikte işletilmesi gerekiyor

31 Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

Benzer belgeler

Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri

Akademik Bilişim 2004 Bütünleşik Elektronik Bilgi Hizmetleri Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html.t. Akademik Bilişim 2004 Portal